Programma SOLK: intro en nieuwe inzichten. Activiteitenweger

Transcriptie

1 SOLK: intro en nieuwe inzichten Activiteitenweger Angela Cornelissen, ergotherapeut 16 maart 2016 Programma Informatie over SOLK Nieuwe inzichten Uitleg Activiteitenweger Project Energie4Me 2 1

2 Definitie SOLK: We spreken van Somatisch Onvoldoende verklaarde Lichamelijke Klachten (SOLK) bij lichamelijke klachten die langer dan enkele weken duren en waarbij bij adequaat medisch onderzoek geen somatische aandoening wordt gevonden die de klacht voldoende verklaart. Somatisch onvoldoende verklaarde lichamelijke klacht. 1995: is een psychisch probleem dat wordt veroorzaakt door een combinatie van vroege ervaringen en een luxerende gebeurtenis, en in stand gehouden wordt door de gevolgen 2013: is een lichamelijke klacht die is blijven bestaan terwijl de aanleiding tot het optreden van de klacht is verdwenen en waarvan het herstel wordt verhinderd door de aanwezigheid voor de klacht specifieke, in standhoudende gevolgen Elk specialisme heeft zijn eigen SOLK : fibromyalgie, cvs, prikkelbare darmsyndroom, spanningshoofdpijn. (DSM-V: ongedifferentieerde somatoforme stoornis) 4 2

3 Lichamelijke klachten 85% van bevolking heeft elke week één of meer lichamelijke klachten SOLK klachten verschillen niet van lichamelijke klachten: geen onderscheid op basis van oorzaak of aanleiding Huisarts kan bij 1 op de 5 patiënten klachten niet verklaren (geruststellen) Ook bij specialist: 25-60% niet verklaard door ziekte (na 15 mnd bij 76% klachten verdwenen) Huisarts : 30-50% SOLK -Specialist: 40-60% SOLK % chronisch of recidiverend -Hoge eisen qua tijd, taalgebruik en bejegening <-> Incompetent voelen 5 Somatisch Onvoldoende verklaarde Lichamelijke Klachten (SOLK) Hoe noemen we het? SOLK? 67% van de kinderen begrijpen deze term niet 43% van de ouders begrijpen deze term niet Somatoforme stoornis? 80% van de kinderen begrijpen deze term niet Ouders vinden de term niet passend Functionele klacht/stoornis? 70% van de kinderen begrijpen deze term niet 30% van de ouders begrijpen deze term niet Somatisch symptoom stoornis? (nieuwe DSM V classificatie) 6 3

4 De rol van taal Taalgebruik bij SOLK : - Ziek voelen = ziekte zijn - Zwart wit verwoorden - Veel details - Dat been -> distantie - Labels, niet ervaringsgericht - Agressie en afkeuring lijf/anderen - Lege of weinig woorden Niet herkennen van somatische markers 7 Voorspellers SOLK Intergenerationele factoren! -Somatisatie van ouders -Somatische ziekte belangrijke persoon -Psychopathologie bij leden familie -Dysfunctioneel gezinsklimaat -Traumata in familie -Onveilige gehechtheid 8 4

5 Wat gebeurt er in het lichaam? Sensitisatie (versterker staat open) Somatisatie (alles wordt lichamelijk geduid) Arousal (autonome dysfunctie) Verstoorde hormoonaanmaak (De HPA-as is een langzame respons op stress: het duurt ongeveer 30 minuten voordat cortisol in het bloed gemeten kan worden. De aanmaak van adrenaline als respons op stress gaat veel sneller, dat is namelijk na 60 seconden al te meten in het bloed) 9 BPS-model Biologisch (lichaam) Psychisch (geest) Sociaal (gedrag) 10 Somatisch Onvoldoende verklaarde Lichamelijke Klachten (SOLK) 5

6 Aanleg Biologisch Psychisch Sociaal (rol, omgeving) Triggers Onderhoudende factoren Beschermende factoren 11 Biologisch Psychisch Sociaal Aanleg Hypermobiliteit Depressie Internaliserend Moeder ook klachten Triggers Blessures Pfeiffer Gepest Schoolproblemen (aantal vakkente moeilijk) Onderhoudende factoren Zeer wisselend ritme Geen eigen verantwoordelijkhei d: doemgedachten Moeder lijdt mee: sociale isolaqe 12 6

7 Gevolgenmodel Verwijzing naar GGZ meestal teleurstellend ( het zit niet tussen de oren ) 1995: ontwikkeling Gevolgenmodel (vanuit cognitieve gedragstherapie) Basis is de erkenning van het bestaan van de lichamelijke klacht! Voor werken aan de gevolgen van de klacht is er vaak een betere motivatie dan voor werken aan de mogelijke oorzaken van de klacht Doel : optimaliseren van omstandigheden voor herstel van de klachten Gevolgen : cognitief-emotioneel sociaal gedragsmatig 13 lichamelijk BUIKPIJN Ideeën over de klacht/ betekenis CogniQef OnrusQge gedachten Problemen met aandacht en geheugen Gedrag OnderacQviteit Gebruik hulpmiddelen Lichamelijke gevolgen Spierspanning CondiQeverlies slaapproblemen Sociale gevolgen Verlies sociale rol Verlies contacten 14 7

8 Gevolgen Cognitief-emotioneel: dysfunctionele gedachten onderkennen negatieve gevoelens omzetten Gedragsmatig: dagritmeschema re-integratie plan opbouw lichamelijke conditie Sociaal: stimuleren om weer contacten te leggen, niet alleen via social media 15 Patronen 1. catastroferende gedachten (bang) 2. niet accepterende gedachten (boos), doorzetten 3. defaitistische gedachten(bedroefd) terugtrekken,inactiviteit 16 8

9 Behandeling SOLK: Start met evenwicht vinden/balans ( ontstressen ) Cognitieve gedragstherapie Niet richten op oorzaak Maar richten op doelen Niet laten leiden door klacht Maar laten leiden door gemeenschappelijk opgesteld stappenplan Belemmerende cognities bespreekbaar maken Helpende gedachten formuleren STOP MET / LEER LUISTEREN NAAR JE LICHAAM 17 Doel behandeling SOLK Langzame opbouw activiteiten Autonomie bevorderen Gezonde relatie met je lichaam opbouwen Belemmerende cognities herkennen Ontdekken dat denken invloed heeft op doen en voelen Exploreer klacht/vragen (luister goed naar cues) Leg vicieuze cirkel uit (rugpijn---angst---niet bewegen--- meer pijn) Voorspellers voor behandeling succes: Duur klachten Mate van somatisatie bij moeder 18 9

10 Aanpak SOLK :pijlers Respect In acht nemen van autonomie Duidelijk advies geven, goed blijven luisteren en evalueren Zo vroeg mogelijk starten met: Normalisatie, ritme Evidence based interventie Indien niet akkoord met voorgestelde beleid: Met alle betrokkenen om de tafel! (zorgconferentie) In gesprek blijven met ouders en kind! Visie van ouders en kind meenemen in plan 19 Tips Luister naar wat iemand zegt, sluit aan Richt je op de leerling (wat doen, wat niet doen,tovervraag) Communicatie bepaalt resultaat interventie Erken dat het moeilijk is voor ouders Uitleg bouw je samen (gemeenschappelijk concept) Gebruik metaforen (rugzak, filter, lift) Onderzoek je eigen vooroordelen Het is teamwork: boven water zie je iets anders dan onder Relatie staat centraal: neem tijd, sta stil, wees wakker in de situatie, continue herevaluatie, verbinden Onderscheid je eigen verhaal en dat van de ander Liefdevol aanmodderen! (compassionate care) 20 10

11 Geheime wapen EMPATHIE -Voorspeller uitkomst -Bij psychotherapie meer invloed dan behandelmethode -Tuchtzaken: ~80% gebrek aan empathie COMPASSIE aandacht, registratie van je lichaam, gronden, onderscheid jezelf en de ander (blijf bij het ongemak) Trainen van 4 persoonlijkheidskenmerken: -Sensitiviteit -Non-conformisme -Gelijkmatigheid -Zelfvertrouwen Onderscheid maken 21 Hulpverleners en SOLK Harm of healing: -Somatische fixatie is interactioneel (rode vlaggen, gedoseerd onderzoek) -Persoonlijke reacties komen terug bij patiënt -Furor sanandi: redderfantasieën -Hulpverlener onderbreekt na 18 sec in 1984, na 23 sec Onveiliger gehecht: stressmanagement ontregeld / zelfreflectie vermindert 22 11

12 SOLK op school Ziekteverzuim heeft altijd een reden Complicerende factor: ouders

13 Het verzuimgesprek..tips en tricks Waarom is dat toch zo lastig? 1.Missen van medische expertise 2.Relatie met ouders: a.bemoeizucht b.controle Eerste gesprek vanuit aandacht en betrokkenheid: Deel je zorgen: (Probleem---ziekteverzuim---probleem ) Schoolgerelateerde problematiek? (pesten, leerprobleem, etc.) Hoe kan school ondersteunen? Bij medische klachten aan ouders vragen hulp te zoeken, de jeugdarts kan hierin helpen 25 Wat kun je als school doen? Onderwijs veilig stellen: Wat zijn je capaciteiten, zit je op de goede plek, je hebt altijd energie nodig voor herstel Aansluiting school/klas veilig stellen Contact met de mentor Contacten met klasgenoten Wat wil je, heb je nodig Afspraken maken over communicatie, verwachtingen, etc

14 Activiteitenweger 27 Wanneer gebruiken? Heeft u pijn- en/of vermoeidheidsklachten? Heeft u moeite om vast te stellen welke activiteiten u kunt doen, zonder uzelf over of onder te belasten? Zijn uw dagen onevenwichtig verdeeld? Heeft u behoefte aan een hulpmiddel om dit weer in balans te krijgen? Dan is de Activiteitenweger misschien wel iets voor u. De Activiteitenweger is een methode die ontwikkeld is voor het hanteren van belastbaarheid, door twee ergotherapeuten

15 Wat is het? Hulpmiddel voor het meetbaar maken van activiteiten: plannen van dagelijkse activiteiten Middel oordeelt niet Spanningsveld tussen omgeving en de rollen van een cliënt Gaat uit van het handelen, niet van de klacht Helpt bij opbouwen van belastbaarheid en vinden van een balans tussen belasting en belastbaarheid 29 Inclusie criteria Client ervaart problemen met: Dagstructuur Over- onderbelasting Weinig grip op eigen situatie Verstoord evenwicht belasting en belastbaarheid Opbouw van belastbaarheid Inzicht in belastbaarheid Aangeven van grenzen aan anderen 30 15

16 Exclusiecriteria Client laat zien: Afhankelijk van externe sturing Overmatig controle behoeftig Activiteitenweger gebruiken om vermijding in stand te houden Nog niet toe aan veranderen Heel veel andere vragen Geen kennis van de Nederlandse taal 31 Hoe werkt het? Beginniveau: aantal dagen bijhouden wat je doet, per half uur Representatieve dagen bijhouden. Activiteiten wegen: in overleg met therapeut Hoeveel kost deze activiteit mij: -Meestal, gemiddeld genomen -Onafhankelijk van het tijdstip van de dag -Onafhankelijk van andere activiteiten Scores: licht (1), gemiddeld (2), zwaar (3) en Ontspannen (-1) 32 16

17 Scores 1.Licht: activiteit kost beetje energie, je wordt er niet erg moe van, het kost je toch wat. 2.Gemiddeld: activiteit kost niet weinig energie maar ook net echt veel: het zit ertussen in 3.Zwaar: activiteit kost veel energie, je wordt er moe van. -1. Ontspannen: echt rust, dus uitrusten. Activiteit moet je energie geven, waardoor energie is ontstaan voor andere activiteiten. Is het probleem in de kern fysiek of mentaal? Activiteit krijgt in principe maar één weging (activiteit blijft gelijk) Geluk en pech en omstandigheden tellen niet mee 33 Basisniveau Punten geef je per half uur, afronden op kwartieren Aantal punten optellen en dan delen door aantal gescoorde dagen: basisniveau In overleg met therapeut basisniveau bepalen: -negeren van lichaamssignalen -vermijden activiteiten -of combinatie van beiden Eventueel : + of 10% Client kiest altijd zelf basisniveau, in overleg met therapeut. Voor/nadelenmatrix: voor- en nadelen van huidig en gewenst gedrag invullen 34 17

18 Spelregels Weten, willen en kunnen (gedragsverandering) Overschrijd nooit het basisniveau Bepaal samen de ondergrens van het puntenaantal: wat moet elke dag gehaald worden? Grafiek/ inkleuren rooster helpt om patroon duidelijk te maken Graded activity: gestructureerde begeleiding (training en coaching), gericht om binnen een vooraf afgesproken tijd in kleine stappen te komen tot een toename of verbetering van het lichamelijk functioneren. Zowel in het werk, alsook bij activiteiten uit het dagelijks leven. 35 Balans bereiken Doel bepalen Plannen Keuzes maken Prioriteiten stellen Plan van aanpak terugval 36 18

19 37 Energy4Me Doel: Voorkomen en verminderen van schoolverzuim Actief en bewust keuzes maken Leren plannen van activiteiten zonder zich te laten lijden door de vermoeidheid of pijn Doelgroep: Leerlingen met pijn en/of energie problemen 38 Somatisch Onvoldoende verklaarde Lichamelijke Klachten (SOLK) 19

20 Criteria deelname Fysieke klacht of diagnose, m.u.v. hoofd- en buikpijn als enige klacht Pijn en/of energieproblemen Verzuim (n.a.v. de klacht) Geen (lopende) revalidatiebehandeling Motivatie van de leerling In staat zijn om te reflecteren (m.n. op eigen gedrag) 39 Cursus Energy 4me Onderwerpen: 1. Kennismaking 2. Pijn, vermoeidheid en bewegen 3. Ontspanning/slapen 4. Samen met een ander 5. Social media en energie 6. Evaluatie 40 Somatisch Onvoldoende verklaarde Lichamelijke Klachten (SOLK) 20

21 Zoektocht Energy 4 Me Individueel leerlingen zien ; gebruik Activiteitenweger Groepscursus ontwikkeld Onderzoek HAN : App ontwikkelen door studenten Stichting Vraagstelling: energy game ontwikkelen (ontwerpsessies op VO school gedaan) 41 Linkjes Meer informatie afdelingen-specialismen/erg/activiteitenweger %20school/Carolien%20Kruyff%20Presentatie.pdf 42 21

22 Dienstverlening Vragen