De ophoping van sommige chemische stoffen in ons leefmilieu en in onze organismen blijkt uit de toename in het aantal allergieën en kankergevallen.

Transcriptie

1 21 oktober 7 november 2003: Greenpeace verzamelt stofstalen voor inventaris van giftige substanties aanwezig in 50 Belgische gezinnen Waarom stof verzamelen? In 1930 werd de wereldwijde productie van chemische stoffen geschat op één miljoen ton. Nu bereikt deze productie 400 miljoen ton. Chemische producten maken deel uit van ons dagelijks leven, in onze omgeving zijn ze dagelijks aanwezig. Ze zijn aanwezig in onze huizen, op het werk, daar waar we leven. Onzichtbaar, geurloos en kleurloos. De Europese Unie is de grootste producent van chemische stoffen ter wereld (31% van de wereldmarkt) stoffen zijn op onze markt geregistreerd. Van bijna een derde van deze substanties wordt jaarlijks meer dan één ton op de markt gebracht. De noodzaak om de markt te controleren dringt zich op, vooral nu de risico s van bepaalde stoffen wetenschappelijk zijn aangetoond. Anderzijds zijn bepaalde stoffen nog onvoldoende gekend, met name de bio-accumuleerbare en persistente (nauwelijks biologisch afbreekbare) stoffen. De ophoping van sommige chemische stoffen in ons leefmilieu en in onze organismen blijkt uit de toename in het aantal allergieën en kankergevallen. De Europese Commisie heeft het probleem erkend, evenals de zwakke wetgeving. Het gebrek aan informatie, zowel betreffende de eigenschappen van tal van giftige stoffen als hun aanwezigheid in gezinnen, is flagrant. De komende maanden zijn cruciaal voor de verdere uitwerking van de Europese wetgeving. De Belgische politiek moet in dit dossier een rol spelen. De verspreiding van chemische substanties in onze onmiddellijke leefomgeving kan op termijn leiden tot een probleem voor de volksgezondheid. Indien men het probleem nu onderkent, alvorens het zich nog sterker stelt, laat dat toe op Europees niveau tientallen miljarden euro te besparen (besparingen die vooral worden gerealiseerd in de gezondheidszorg inzake allergieën) (2). Gezien de huidige kennis over de bestaande risico s, kan alle betrouwbare informatie betreffende de aanwezigheid van deze stoffen in onze huizen nuttig zijn. Het algemene doel van de campagne Giftige stoffen is te komen tot een ecologisch rationeel beheer van de productie, het gebruik en de eliminatie van chemische stoffen, dwz zonder te raken aan de integriteit en het voortbestaan van de mens en de ecosystemen 1

2 Waar wordt huisstof verzameld? Stofstalen worden verzameld in de volgende steden en plaatsen: - Brussel - Oostende - Mons Gent - Namur Hasselt - Liège Antwerpen de Ardennen. Dat gebeurt van 21 oktober tot 7 november Bij wie wordt stof verzameld? Er is geen bepaald sociologisch profiel, belangrijk is de plaats van de woning. Het stofzuigen gebeurt in verschillende ruimtes. Er worden stalen genomen in de kantoren van Europese parlementsleden die in Brussel zijn gevestigd en in de kantoren of de woningen van Belgische politici die werken op regionaal of Europees niveau. Hoe komen giftige substanties in huisstof terecht? Dit giftig stof is afkomstig van gewone gebruiksgoederen als cosmetica, textiel, elektrische en elektronische apparaten De migratie van giftige substanties (tal van moleculen worden gebruikt als additieven) verklaart de aanwezigheid van giftige moleculen in huisstof. Ook slijtage van gebruiksgoederen draagt bij tot dit probleem. Wat gebeurt er met de stofstalen? Ze worden onderzocht in een erkend laboratorium in Nederland (TNO). Het onderzoek bestudeert de aanwezigheid van 5 zeer zorgwekkende chemische stoffen : - alkylfenolen - gebromeerde vlamvertragers - organotinverbindingen - ftalaten - kortketenige chloorparafines. (zie tabel in bijlage) Deze stoffen zijn bioaccumuleerbaar, moeilijk afbreekbaar en potentieel giftig. (Ze breken niet vanzelf af, ze worden opgeslagen in levende organismen. Bioaccumuleerbaar: toename van gif naarmate men hoger klimt in de voedselketen vooral in vetweefsel.) Wat gebeurt er met de resultaten? De resultaten voor België (beschikbaar in januari/februari 2004) vervolledigen de lijst van Greenpeace onderzoeken die al zijn uitgevoerd in andere Europese landen: het Verenigd Koninkrijk, Frankrijk, Italië, Spanje. Een aantal resultaten zal eind oktober 2003 beschikbaar zijn. De gegevens over België zullen zeker ook worden gecommuniceerd naar de beleidsverantwoordelijken (leden van het Europees Parlement en vertegenwoordigers van België in de relevante Europese ministerraden). Greenpeace heeft voorgesteld de huizen van een aantal personen te stofzuigen. Een vijftiental politici (zowel ministers als Belgische en Europese parlementsleden) zijn op die vraag ingegaan. 2

3 Europese wetgeving: welke resultaten kunnen we verwachten? De Europese Unie heeft toegegeven dat ze niet in staat was ons te beschermen en wil de huidige wetgeving aangaande chemische producten hervormen om ontbrekende informatie te verkrijgen, de meest giftige substanties te controleren en ervoor te zorgen dat de industrie verantwoordelijk is voor de veiligheid van haar producten. Ze stelt een wetgevingssysteem voor met de naam REACH (Registration, Evaluation and Authorisation of CHemicals). Dit systeem voorziet de registratie van chemische stoffen en de evaluatie van de risico s van hun gebruik ALVORENS ze worden toegelaten. Herziening van de Europese wetgeving inzake chemische stoffen In de EU is een wet een project van lange adem. In februari 2001 heeft de Europese Commissie een Witboek betreffende chemische substanties gepubliceerd, met ideeën om de wetgeving inzake chemische stoffen te verbeteren. De concepten van het REACH systeem zijn reeds besproken en hebben de steun van de Europese Raad en het Europees Parlement. Deze twee instituten hebben nog striktere regels gevraagd dan degene die de Commissie voorstelt. In mei 2003 heeft de Commissie een voorlopige versie van het wetsvoorstel gepubliceerd op het internet en commentaar gevraagd voor 10 juli Greenpeace heeft op deze versie van het werk gereageerd met een gedetailleerde nota. De volgende stappen inzake de wetgeving rond chemische stoffen De Commissie moet nu de antwoorden op de consultatie onderzoeken en heeft beloofd een definitief wetsvoorstel in te dienen voor het einde van de maand oktober Daarna wordt het voorstel besproken door het Europees Parlement en de Europese Ministerraad, deze legislatieve procedure kan tot twee jaar duren. De verkiezing van een nieuw (ruimer) Europees Parlement en de uitbreiding van de Europese Unie met 10 nieuwe lidstaten in 2004 maken het belang van de wetging inzake chemische stoffen nog groter. Waarschijnlijk belandt de vraag vanaf november 2003 op de tafel van diverse commissies in het Europees Parlement. Greenpeace vreest dat de wet in dit hele wetgevende proces sterk zal afgezwakt worden. Het is van het grootste belang dat het wetgevingsproces hier wordt bewaakt. Wat kunnnen we van REACH verwachten? Welke zijn de tekortkomingen van deze wetgeving? Greenpeace is verheugd met deze wetgeving. We kunnen er een omkering van de bewijslast van verwachten (het is aan de industrie om aan te tonen dat het product dat ze op de markt wil brengen niet giftig is, het zou geen 30 jaar meer mogen duren om een product als DDT van de markt te kunnen halen), de afgeleverde toelatingen zullen in de tijd beperkt zijn, een ruimere verspreiding van informatie Toch wordt dit enthousiasme getemperd; belangrijkste zorgen hierbij: Het vervangingsprincipe krijgt niet voldoende gewicht Aanvankelijk verplichtte de nieuwe wetgeving ondernemingen informatie te verstrekken betreffende de gevaren van de stoffen waarvan ze jaarlijks en per producent meer dan 1 ton verkopen ( stoffen). Onder druk van de bedrijven zou dit worden herzien naar stoffen waarvan men jaarlijks en per producent meer dan 10 ton verkopen ( stoffen) het systeem garandeert nog een te grote confidentialiteit voor de informatie aangaande stoffen die op de markt zijn 3

4 Wat is het voordeel van het vervangingsprincipe? Het vervangingsprincipe laat een positieve keuze toe. Indien een minder giftige stof bestaat, dan moet die stof worden gebruikt. Greenpeace vindt dat de toekomstige Europese wetgeving het gebruik van minder giftige alternatieven moet verplichten. Het is van belang een echte operationele waarde toe te kennen aan het voorzorgsprincipe bij het beheer van de chemische stoffen en het gebruik en de commercialisering van chemische stoffen enkel toe te staan indien bewezen is dat ze onschadelijk zijn voor de gezondheid en het leefmilieu. U vindt meer informatie betreffende het standpunt van Greenpeace (en andere organisaties die rond dit thema werken) inzake REACH op de volgende website: Voor meer info: Dr Fawaz Al Bitar, verantwoordelijke voor de campagne Gifitige stoffen 0496/ Elysabeth Loos, persdienst 0496/

5 Groep Stoffen Rol In welke producten? Besmetting Gevaren Alkylfenolen -Octylfenolen -Nonylfenolen Gebromeerde vlamvertragers -polygebromeerde difenylethers -polygebromeerde bifenolen -polygebromeerde cyclododecanen Ftalaten Organotinverbindingen Methyl, ethyl, propyl, butyl, butylbenzyl, ftalaten -butyltin -octyltin -trifenyltin -oplosmiddelen -smeermiddelen -anti-oxidantia -zorgen voor de buigzaamheid van sommige kunststoffen De uitbreiding van vuur voorkomen of vertragen -plastificeerders -versoepelaars -oplosmiddelen -stabilisatoren (licht, warmte) -schimmelwerend en levenswerend -additieven -detergenten -afwerking van textiel en leder -pesticiden -waterverven -cosmetica en shampoos -lijmen en stopverf -elektrische en elektronische toestellen -voertuigen -verlichting en bekabeling -textiel (tapijten en andere) -isolatiemateriaal (polystyreen) -soepele plastics (90% PVC) - speelgoed, vloeren, wagens, geneeskundige hoezen, -inkten, kleefband, verven, -parfums, cosmetische producten -producten in hard PVC (leidingen, wanden) of in soepel PVC (muurbekleding, meubilair, vloerbedekking, speelgoed) (stabilisator) -antifouling verf -tapijten, textiel en PVCvloeren (schimmelwerend) -voeding (schimmelwerend) -zoet-en zout water, sedimenten -zuiveringsslib -vissen en zeevogels -voedsel -sedimenten -zoet water -zeevissen, walvissen -lucht binnenshuis -bij de mens : moedermelk, bloed en vetweefsel Overal! Worden beschouwd als de meest verspreide vervuilers ter wereld -sedimenten in havens -vissen, zeehonden, walvissen en dolfijnen -menselijke lever -verstoring van het hormonaal stelsel : vervrouwelijking van vissen -toxisch voor de voortplanting : aantasting van de vruchtbaarheid van het sperma van zoogdieren -beschadiging van het menselijk DNA -interferenties met het hormonaal stelsel : ontwikkelingsstoornissen -verstoringen in de ontwikkeling van het skelet en de hersenen bij ratten -afwijkingen van de bewegingsfuncties -toxisch voor de voortplanting: veranderen de seksuele differentiatie en de ontwikkeling van het voortplantingssysteem -aanslag op de ontwikkeling en functies van de lever -astma bij kinderen -toxisch voor het imuunsysteem en bedreigend voor het enzymatisch systeem -vermannelijking bij weekdieren -neurotoxisch (zoogdieren) -verstoringen in de ontwikkeling van het embryo en de testikels Kort ketenige chloorparafines -plastificeerders -vlamvertragers -additieven in smeermiddelen (hoge druk) -kunststof -rubber, verf en stopverf -snijolie -deklaag voor leder en sommige textielsoorten -zoetwater (mosselen, vissen) of zeewater (vissen, zeehonden, walvissen) -landdieren (konijnen, elanden) -menselijk lichaam -kankerverwekkend (categorie 3) : risico op mogelijks onomkeerbare effecten -veranderingen in de lever, de nieren en de schildklier -gevaarlijk voor het milieu: zeer giftig voor waterorganismen, kan op lange termijn zeer ongunstige effecten veroorzaken OVERZICHT van de stoffen waarop het Belgische huisstof wordt onderzocht