Kwaliteitszorg in de gezondheidszorg

Transcriptie

1 Kwaliteitszorg in de gezondheidszorg Auteur Jelle Scheurleer Hogeschool INHOLLAND, lokatie Haarlem School of Health Kwaliteitszorg in de gezondheidszorg 1

2 Aantal studiepunten: 3 Aan te sturen competenties Competentie Kan de kwaliteit van de beroepsuitoefening optimaliseren door middel van persoonlijke vaardigheden en hanteren van systematische methoden kan onderzoeksgegevens verwerken en bewerken Relevantie voor de beroepspraktijk Kwaliteitszorg is niet nieuw, toch is het een thema dat volop in de belangstelling is. In 2002 is de Kwaliteitswet Gezondheidszorg geëvalueerd. Een van de conclusies was dat de wet op grote schaal niet wordt nageleefd. Kwaliteitszorg in de gezondheidszorg is een aspect wat alle beroepsbeoefenaren in de gezondheidszorg raakt. Het mag niet zo zijn dat dit een zaak is van speciale deskundigen. In deze module zal duidelijk worden gemaakt waarom dit zo is. Geschetst zal worden hoe professionals aan kwaliteitsbevordering een bijdrage kunnen leveren. Plaats in het curriculum Ervaringen van goede en minder goede zorg zijn mijns inziens van groot belang, om kwaliteitszorg een plek te geven in het handelen van een beginnend beroepsbeoefenaar. Om die reden ben ik van men dat de hoofdfase de meest geschikte plaats voor deze module is. Daarnaast kan de module het meest praktisch benaderd worden tijdens of na de stage. Dit hangt af van de mogelijkheden binnen de opleiding Plaatsing van de studieonderdelen in de leerlijnen Conceptuele leerlijn SBU Inleiding tot de integrale kwaliteitszorg 8 Normen en regulering voor kwaliteitssystemen in de 8 gezondheidszorg Kwaliteitsbevordering binnen de beroepsgroep 8 Zelfevaluatie als kwaliteitszorginstrument 10 Verandermanagment 16 Kwaliteitszorg in de gezondheidszorg 2

3 Practicum leerlijn SBU Analyse-instrumenten 10 Creatieve processen 6 Methoden van gegevens verzamelen 10 Integrale leerlijn SBU Integrale opdracht 40 Totaal 120 Afsluiting Deze module zal worden afgesloten met een integrale opdracht Literatuur aanbevelingen Walburg, J (1997). Integrale kwaliteit in de gezondheidszorg. Deventer, Kluwer Bedrijfsinformatie B.V. Verbeek, G (2002). Het spel van kwaliteit en zorg. Maarssen, Elsevier Gezondheidszorg Kwaliteitszorg in de gezondheidszorg 3

4 Onderdeel 1: Inleiding tot de integrale kwaliteitszorg Inleiding In dit eerste studieonderdeel wordt ingegaan op ontwikkelen in kwaliteitszorg. Hierbij komen motieven voor kwaliteitszorg, definities van kwaliteit en kwaliteitszorg, begrippenkaders en ontwikkelingen in Nederland aan bod. Ook wordt ingegaan op het beleid van de overheid. Studiebelasting Zelfstudie Onderwijsleergesprek 6 SBU 2 SBU Doelstellingen Na dit studieonderdeel ben je in staat om: Aan te geven wat de volgende begrippen in houden: o Kwaliteit o Kwaliteitszorg o Integrale kwaliteitszorg Aan te geven wat (integrale) kwaliteitszorg in houdt Ontwikkelen in de kwaliteitszorg binnen de gezondheidszorg in een historisch en wettelijk kader te plaatsen. De relatie aan te geven tussen de kwaliteit van de beroepsuitoefening en de kwaliteit van zorg. Werkwijze In een bijeenkomst met de docent zal over dit thema een onderwijsleergesprek gevoerd worden. Bestudeer ter voorbereiding relevante literatuur op basis van de genoemde doelstellingen en maak onderstaande opdrachten. Opdracht 1: Begrippenkader Kwaliteit is een abstract en subjectief begrip. Laat aan de hand van ten minste drie voorbeelden zien waarom dit zo is. Kwaliteitszorg in de gezondheidszorg 4

5 Opdracht 2: Het historische kader 1. Kwaliteitsdenken is niet nieuw. Zet op een tijdsas de belangrijkste ontwikkelingen in het kwaliteitsdenken uit. Doe dit zowel voor het bedrijfsleven en de gezondheidszorg. 2. Bespreek de belangrijkste verschillen tussen een gezondheidszorginstelling en een bedrijf en bespreek puntsgewijs de invloed hiervan op kwaliteitsverbetering Opdracht 3: Het wettelijke kader Persbericht Vrijdag 29 november 2002 STAAT VAN DE GEZONDHEIDSZORG 2002: KWALITEITSBORGING IN DE GEZONDHEIDSZORG PAPIEREN TIJGER Kwaliteitsborging in de zorg is nog steeds onvoldoende. De Kwaliteitswet zorginstellingen wordt op dit punt op grote schaal niet nageleefd; er is actie nodig om duidelijkheid te scheppen. Dat is de belangrijkste conclusie uit de Staat van de Gezondheidszorg 2002, getiteld 'Kwaliteitsborging in zorginstellingen: intentie, wet en praktijk'. De nota is vandaag door de Inspectie van de Gezondheidszorg uitgebracht. De overheid probeert door middel van een aantal wetten de kwaliteit van de zorg te beïnvloeden. Beschrijf in het kort de inhoud van de volgende wetten en de praktische gevolgen ervan: Wet Beroepen in de Individuele Gezondheidszorg (wet BIG) Wet op de Geneeskundige BehandelOvereenkomst (WGBO) Kwaliteitswet Zorginstellingen Wet Klachtenrecht Cliënten Zorgsector Kwaliteitszorg in de gezondheidszorg 5

6 Onderdeel 2: Kwaliteitssystemen in de gezondheidszorg Inleiding In de gezondheidszorg zijn een aantal kwaliteitssystemen populair geworden. In dit onderdeel wordt ingegaan op de algemene kenmerken van kwaliteitssystemen. Vervolgens wordt ingegaan op een aantal externe kwaliteitssystemen, namelijk: Certificatie ISO-normen Kwaliteitsprijzen Studiebelasting Zelfstudie Onderwijsleergesprek 6 SBU 2 SBU Doelstellingen Na dit studieonderdeel ben je in staat om: De kenmerken van een kwaliteitssysteem te beschrijven. De verschillen te beschrijven tussen systematische en dynamische kwaliteitsbevordering. De verschillen te beschrijven tussen een intern en een extern kwaliteitssysteem. De verschillende fasen uit de kwaliteitskringloop te beschrijven en aan de hand van een eigen voorbeeld kunnen toelichten. De belangrijkste externe kwaliteitssystemen die in de gezondheidszorg worden toegepast op hoofdlijnen te beschrijven. Werkwijze In een bijeenkomst met de docent zal over dit thema een onderwijsleergesprek gevoerd worden. Bestudeer ter voorbereiding relevante literatuur op basis van de genoemde doelstellingen en maak onderstaande opdrachten. Kwaliteitszorg in de gezondheidszorg 6

7 Opdracht 1: Het begrippenkader a. Beschrijf de kenmerken van een kwaliteitssysteem. b. Bespreek de verschillen tussen interne en externe kwaliteitssystemen. c. Beschrijf de verschillen tussen dynamische en systematische kwaliteitsbevordering. Opdracht 2: De kwaliteitskringloop Nog nader in te vullen Opdracht 3: Externe kwaliteitssystemen Nog nader in te vullen Kwaliteitszorg in de gezondheidszorg 7

8 Onderdeel 3: Kwaliteitszorg en de beroepsgroep Inleiding Ook binnen beroepsgroepen zijn diverse methoden en instrumenten ontwikkeld voor kwaliteitsbevordering. In dit studieonderdeel ga je je verdiepen in de ontwikkelingen binnen je eigen beroepsgroep. Studiebelasting Zelfstudie Paneldiscussie Samenvatting schrijven 6 SBU 2 SBU 2 SBU Doelstellingen Na dit studieonderdeel ben je in staat om: voorbeelden te beschrijven hoe de beroepsgroep bij draagt tot bevordering van kwaliteit Werkwijze Dit studieonderdeel wordt afgesloten met een paneldiscussie aan de hand van een aantal stellingen Bestudeer ter voorbereiding op deze discussie relevante literatuur op basis van de genoemde doelstelling en maak onderstaande opdracht. Opdracht Schrijf een betoog waarin je toont welke rol jouw beroepsgroep heeft in kwaliteitsbevordering. Het betoog moet voldoen aan onderstaande criteria: max. # woorden etc. Kwaliteitszorg in de gezondheidszorg 8

9 Onderdeel 4: Zelfevaluatie als kwaliteitszorginstrument Inleiding In het vorige studieonderdeel is aandacht besteed aan externe kwaliteitssystemen. In dit studieonderdeel zal aandacht besteedt worden aan een intern kwaliteitssysteem. De grote lijnen uit het model van de European Foundation of Quality Managment komen aan bod. Om het model in detail aan bod te laten komen valt buiten de context van deze module. Studiebelasting College Zelfstudie Responsiecollege 1 SBU 4 SBU 1 SBU Doelstellingen Na dit studieonderdeel ben je in staat om: om het EFQM-model op hoofdlijnen te beschrijven etc. Werkwijze Deze studiebijeenkomst start met een college over het interne kwaliteitssystemen en in het bijzonder het EFQM-model. Na dit college wordt aan de hand van de leerdoelen zelfstudie verricht. Het onderdeel wordt afgesloten met een responsiecollege. Tijdens dit college wordt ingegaan op ingediende vragen. Opdracht 1: Opdrachten moeten nog geschreven worden Kwaliteitszorg in de gezondheidszorg 9

10 Onderdeel 5: Verandermanagment Inleiding Dit studieonderdeel moet nog nader ingevuld worden. Studiebelasting Voor dit studieonderdeel is 16 SBU gereserveerd Doelstellingen Na dit studieonderdeel ben je in staat om: veranderprocessen te initiëren. etc. Werkwijze Opdracht 1: Kwaliteitszorg in de gezondheidszorg 10

11 Onderdeel 6: Analyse instrumenten Inleiding Er zijn vele hulpmiddelen die kunnen worden gebruikt bij kwaliteitsbevorderingen. In de volgende studieonderdelen leert u de volgende hulpmiddelen te gebruiken: Beslisboomanalyse Ishikawa- of visgraatdiagram Pareto-analyse Formuleren van criteria volgens de RUMBA-regel of SMART-regel Creativiteitstechnieken, waaronder Mindmappen. De hulpmiddelen zijn niet alleen bruikbaar bij kwaliteitsbevordering Studiebelasting Zelfstudie Practicum 1 Practicum 2 6 SBU 2 SBU 2 SBU Doelstellingen Na dit studieonderdeel ben je in staat om: De kwaliteitscirkel van Deming toe te passen en hierin de volgende hulpmiddelen te gebruiken: o Beslisboomanalyse o Ishikawa- of visgraatdiagram o Pareto-analyse o Formuleren van criteria volgens de RUMBA-regel of SMART-regel Werkwijze Bestudeer relevante literatuur op basis van de genoemde doelstellingen Tijdens een tweetal practica zal aan de hand van casuistieken geoefend worden in het toepassen van de genoemde hulpmiddelen. Kwaliteitszorg in de gezondheidszorg 11

12 Onderdeel 7: Creatieve processen Inleiding In het vorige studieonderdeel heb je geleerd een aantal hulpmiddelen toe te passen. Het oorzaak en gevolg-diagram, oftewel visgraat diagram is een methode waarbij volgens een vast stramien gezocht wordt naar de relatie tussen oorzaak en gevolg. In dit studieonderdeel wordt geoefend om op een meer creatieve manier problemen te benaderen. Eén van de methoden die wordt geoefend is mindmapping. Mindmapping is een krachtig hulpmiddel dat kan worden toegepast bij creatieve processen. Het is een niet-lineaire benadering van het ordenen van informatie en het is een techniek die recht doet aan de natuurlijke stroom van ideeën. Mindmapping kan voor veel doeleinden worden gebruikt. Enkele mogelijkheden: Het opstellen van een agenda voor een vergadering Notuleren van een vergadering Een hulpmiddel bij het brainstormen, b.v. bij het toepassen van de zevensprong Het maken van een samenvatting van een tekst Het verkrijgen van een overzicht over complexe problemen Studiebelasting Workshop Zelfstandig oefenen van de technieken 2 SBU 4 SBU Doelstellingen Na dit studieonderdeel ben je in staat om: Mindmapping als hulpmiddel toe te passen bij een creatieve benadering van problemen Werkwijze In een bijeenkomst met de docent zal over dit thema een onderwijsleergesprek gevoerd worden. Bestudeer ter voorbereiding relevante literatuur op basis van de genoemde doelstellingen en maak onderstaande opdrachten. Kwaliteitszorg in de gezondheidszorg 12

13 Hoe maak ik een mindmap? De psycholoog Bruzan heeft het functioneren van onze twee hersenhelften gerelateerd aan leerprocessen. Zijn belangrijkste conclusie was dat de lineaire benadering die in het onderwijs veelvuldig wordt toegepast niet effectief is. Hij stelt dat een mens optimaal profijt heeft van zijn hersenactiviteit als beide hersenhelften gestimuleerd worden. Mindmapping is een door Bruzan ontwikkelde techniek. Mindmapping is een krachtig hulpmiddel dat kan worden toegepast bij creatieve processen. Het is nietlineaire benadering van het ordenen van informatie en het is een techniek die recht doet aan de natuurlijke stroom van ideeën. Mindmapping kan voor veel doeleinden worden gebruikt. Enkele mogelijkheden: Het opstellen van een agenda voor een vergadering Notuleren van een vergadering Een hulpmiddel bij het brainstormen, b.v. bij het toepassen van de zevensprong Het maken van een samenvatting van een tekst Het verkrijgen van een overzicht over complexe problemen Mindmappen kan individueel of in groepsverband gedaan worden. Daarnaast kan ook de computer ingezet worden bij het maken van een mindmap. Op de volgende twee websites kan hierover meer gevonden worden: Literatuursuggesties Buzan, T, Buzan, B. The mind map book. BBC Books, London, 1993 Wycoff, J. Mindmapping, Berkley Books, New York, 1991 Fanelli, S. De kaart van alles, Querido, Amsterdam, 1995 Dorrestijn, N, Svantesson, I. Mindmapping in de praktijk, Bohn Stafleu Van Loghum, Houten, 1998 Kwaliteitszorg in de gezondheidszorg 13

14 Enkele tips voor het opbouwen van een mindmap Stap 1: Begin vanuit het centrum. Het gangbare educatieve systeem heeft ons geleerd om in de linker bovenhoek van een bladzijde te beginnen. Ons papier in portrait -positie te gebruiken. Echter ons hersenen focussen op het midden van het papier. En onze ogen bewegen gemakkelijker horizontaal dan verticaal. Gebruik daarom het papier in de landscape positie. Plaats in het centrum een trefwoord of een symbool waarover je wilt brainstormen. Teken vanuit het centrum hoofdtakken. En plaats aan het uiteinde een omschrijving van het idee. Begin met een open, speelse houding. Later is kun je altijd nog serieus worden. Stap 2: Associeer geheel vrij Als ideeën opkomen, plaats het idee in een beschrijving van 1 of 2 woorden aan het uiteinde van een tak ontspringend vanuit het centrum. Sta toe dat ideeën opsplitsen in meerdere takken. Noteer alle ideeën zonder oordeel of evaluatie. Kwaliteitszorg in de gezondheidszorg 14

15 Stap 3: Werk snel Je hersenen werken het best in een korte uitbarsting van ideeën (zo een kleine 10 minuten) Maak zoveel mogelijk gebruik van sleutelwoorden en pictogrammen Stap 4: Doorbreek grenzen. Breek met voorschriften die schrijven wat de maat is van je papier, de kleur van papier en inkt. Gebruik kleuren, dikke lijnen en een mindmap zal niet snel te groot zijn. Stap 5: Oordeel niet. Noteer alles zonder oordeel, ook wanneer het idee geen enkel verband heeft met het onderwerp. Als je tijdens het brainstormen opeens bedenkt wat je vanavond wil eten, noteer eten. Als je dat niet doet, loop je het risico dat het creatieve proces vast loopt omdat je niet los komt van de gedachte aan het avondeten. Kwaliteitszorg in de gezondheidszorg 15

16 Stap 6: Blijf bezig. Houd je hand in beweging. Als de ideeen minder worden, teken enkele lege zijtakken. Meestal volgen de ideeen vanzelf om deze lege takken te vullen. Of wissel van kleur om het brainstorm-proces een nieuwe impuls te geven. Stap 7: Wees vrij om te ordenen. Soms zie je direct relaties en is het mogelijk om direct zijtakken vanuit een hoofditem te tekenen. Soms lukt dit niet en teken je alleen maar takken vanuit het centrale thema. Geen probleem! Ordenen kan altijd later, eerst moeten die ideeën vanuit je hoofd op papier komen. Kwaliteitszorg in de gezondheidszorg 16

17 Onderdeel 8: Methoden van gegevensverzamelen Inleiding Studiebelasting Doelstellingen Na dit studieonderdeel ben je in staat om: Werkwijze Kwaliteitszorg in de gezondheidszorg 17

18 Onderdeel 9: Integrale opdracht Inleiding Studiebelasting Doelstellingen Na dit studieonderdeel ben je in staat om: Op systematische wijze een project van kwaliteitsverbetering uit te voeren. Werkwijze Kwaliteitszorg in de gezondheidszorg 18