1 Inleiding 1.1 Nieuwe taken vanuit de Wmo 1.2 Plan van aanpak maatschappelijke opvang Rijk en G4: Stedelijk Kompas

Transcriptie

1

2 Inhoudsopgave 1 Inleiding 1.1 Nieuwe taken vanuit de Wmo 1.2 Plan van aanpak maatschappelijke opvang Rijk en G4: Stedelijk Kompas 2 Regionale visie regio Bergen op Zoom 2.1 Totstandkoming Regionaal Kompas regio Bergen op Zoom 2.2 Doelgroep 2.3 De context: preventie, opvang en herstel 2.4 Regionaal en lokaal 3 Probleemschets 3.1 Kansen 3.2 Knelpunten 4 Visie en strategie 5 Doelstelling 6 Beoogde maatschappelijke effecten 7 Resultaten 7.1 Voldoende infrastructuur 7.2 Een sluitend signalerings- en zorgnetwerk van bemoeizorg/toeleiding naar zorg 7.3 Effectieve persoonsgerichte zorg 7.4 Prioriteiten 8 Randvoorwaarden 9 Vervolgtraject

3 1 Inleiding Binnen het terrein van de maatschappelijke opvang, het verslavingsbeleid en de openbare geestelijke gezondheidszorg (OGGZ) staan de meest kwetsbare personen in de samenleving centraal. Het tegengaan van verkommering en verloedering van kwetsbare personen en overlastbestrijding vormen daarbij de uitgangspunten. De gemeente Bergen op Zoom is centrumgemeente voor de regio Bergen op Zoom, Roosendaal, Steenbergen, Woensdrecht, Rucphen en Halderberge. Voor zowel de maatschappelijke opvang als voor de OGGZ zijn nieuwe beleidskaders nodig, omdat: Alle centrumgemeenten voor de maatschappelijke opvang hebben van het ministerie van VWS de opdracht gekregen een Stedelijk Kompas te ontwikkelen om de leefsituatie van dak- en thuislozen te verbeteren en de overlast te verminderen. Per 2007 zijn de OGGZ-taken vanuit de WCPV (Wet Collectieve Preventie Volksgezondheid) en vanuit de AWBZ (Algemene Wet Bijzondere Ziektekosten) bij de Wmo ondergebracht. De OGGZ-gelden uit de AWBZ zijn overgeheveld naar de centrumgemeenten. Deze overheveling heeft tot doel de regierol van de centrumgemeenten te versterken om een sluitende keten van toeleiding tot zorg, opvang en ondersteuning te organiseren. Voorliggende nota bevat een gemeenschappelijke richting voor de gemeenten in de regio Bergen op Zoom, het zorgkantoor, de woningcorporaties en de zorgaanbieders. 1.1 Nieuwe taken vanuit de Wmo Met de inwerkingtreding van de Wmo is het gemeentelijk domein uitgebreid met enkele nieuwe taakvelden. De laatste drie prestatievelden betreffen de onderling samenhangende terreinen maatschappelijke opvang, OGGZ en verslavingsbeleid: Prestatieveld 7: het bieden van maatschappelijke opvang Het tijdelijk bieden van onderdak, begeleiding, informatie en advies aan personen die, door een of meer problemen, al dan niet gedwongen de thuissituatie hebben verlaten en niet in staat zijn zich op eigen kracht te handhaven in de samenleving, waaronder vrouwenopvang 1 en het voeren van beleid ter bestrijding van geweld dat door iemand uit de huiselijke kring van het slachtoffer is gepleegd. Prestatieveld 8: het bevorderen van openbare geestelijke gezondheidszorg (met uitzondering van het bieden van psychosociale hulp bij rampen) Het signaleren en bestrijden van risicofactoren op het gebied van openbare geestelijke gezondheidszorg, het bereiken en begeleiden van kwetsbare personen en risicogroepen, het functioneren als meldpunt voor signalen van crisis, of dreiging van crisis bij kwetsbare personen en groepen en het tot stand brengen van afspraken tussen betrokken organisaties over de uitvoering van de openbare geestelijke gezondheidszorg. Prestatieveld 9: het bevorderen van verslavingsbeleid Maatschappelijke zorg gericht op verslaafden, alle individuele geneeskundige verslavingszorg daaronder niet inbegrepen, en preventie van verslavingsproblemen, met inbegrip van activiteiten in het kader van bestrijding van overlast door verslaving. 1 De gemeente Breda is centrumgemeente voor de vrouwenopvang. 2

4 1.2 Plan van aanpak maatschappelijke opvang Rijk en G4: Stedelijk Kompas De vier grote steden Amsterdam, Rotterdam, Utrecht en Den Haag (G4) hebben in samenspraak met het ministerie van VWS, de VNG, de woningcorporatie en de zorgkantoren een Plan van aanpak voor de maatschappelijke opvang opgesteld (Rijk / Vier grote steden, 7 februari 2006). Dit plan is erop gericht de leefomstandigheden van daklozen in de vier grote steden te verbeteren waardoor er een einde moet komen aan hun zwervend gedrag en de daarmee gepaard gaande overlast en criminaliteit. Het plan bevat een gemeenschappelijke richting voor de gemeenten, het zorgkantoor, de woningcorporaties en de zorgaanbieders. Het gaat daarbij met name om een sluitende inzet op de volgende onderdelen: Gemeente en zorgaanbieders: signaleren, toeleiding tot opvang en zorg, adequaat voorzieningenniveau, schuldhulpverlening. Woningcorporaties: voldoende woonvoorzieningen / nieuwe woonvormen aan de onderkant, en instroom in de maatschappelijke opvang (huisuitzettingen) beperken. Zorgkantoor: de ABWZ zorg in hoeveelheden en specificaties die met de gemeente is overeengekomen, daartoe in staat gesteld door het rijk. De G4 hebben de concrete ambitie om: - in 2010 alle daklozen te voorzien van trajectplannen - in 2010 voor minimaal 60% huisvesting geregeld te hebben - dakloosheid als gevolg van huisuitzetting tot 30% van het huidige niveau terug te dringen - dakloosheid als gevolg van detentie en afwenteling door uitval uit instellingen (vrijwel) uit te bannen - overlastgevend gedrag tot minimaal 75% van het huidige niveau terug te dringen Het rijk heeft opdracht gegeven om het plan van aanpak van de G4 in de vorm van een Stedelijk Kompas te vertalen naar elke centrumgemeente. Dit gebeurt in samenwerking met de VNG. Doelstelling van het ministerie van VWS is dat voor 1 april 2008 alle centrumgemeenten in het bezit zijn van een Stedelijk Kompas. Daarin moeten de centrumgemeenten hun koers lokaal en regionaal bepalen. VWS hanteert het uitgangspunt dat een derde deel voor rekening van de gemeenten wordt genomen en tweederde deel voor rekening van de AWBZ komt. Deze verdeling is gebaseerd op de gewenste werkverdeling tussen AWBZ en gemeente en zal in de praktijk per centrumgemeente verschillen. Het ministerie verwacht in ieder geval dat met extra AWBZ financiering de gemeenten hun eigen uitgavenniveau voor de doelgroep minimaal op peil houden. Na goedkeuring van het Stedelijk Kompas door het ministerie zal VWS extra AWBZ-productieruimte toebedelen aan de zorgkantoren om in te zetten voor de benodigde capaciteitsvergroting bij AWBZ-voorzieningen overeenkomstig hetgeen in de goedgekeurde gemeentelijke plannen in geraamd. 2 Regionale visie regio Bergen op Zoom De terreinen van prestatieveld 7, 8 en 9 (maatschappelijke opvang, verslavingsbeleid en OGGZ) zijn nauw met elkaar verbonden voor wat betreft doelgroepen, beleidsinterventies en samenwerkingspartners. Tezamen kunnen deze terreinen aangeduid worden met maatschappelijke zorg. Dit brede terrein richt zich in brede zin op maatschappelijke uitval en daarbinnen richt het Stedelijk Kompas zich met name op feitelijke en dreigende daklozen. Om bovenstaande te bereiken worden afspraken gemaakt met de partners over de te realiseren doelstellingen. De belangrijkste partijen in de regio Bergen op Zoom zijn: - de centrumgemeente Bergen op Zoom en de regiogemeenten Halderberge, Roosendaal, Rucphen, Steenbergen en Woensdrecht 3

5 - het zorgkantoor - alle woningcorporaties in de regio - De Zuidwester maatschappelijke opvang - Novadic-Kentron, verslavingszorg - de GGZ Westelijk Noord-Brabant - de GGD West-Brabant - de politie Andere betrokken partijen zijn welzijnsorganisaties, vrijwilligersorganisaties, afdelingen sociale zaken, maatschappelijk werk etc. Een belangrijke partner is het zorgkantoor. Zij contracteert de zorg die via de AWBZ is gefinancierd. De gemeenten moeten, naast de reguliere afspraken met uitvoerende organisaties, de regie nemen in het maken van afspraken met zorgkantoor en woningcorporaties over de levering van (AWBZ) zorg en woonruimte voor de doelgroep. 2.1 Totstandkoming Regionaal Kompas regio Bergen op Zoom Gezien het belang van een goed regionaal afgestemd (beleids-)kader voor de maatschappelijke opvang/oggz hebben de gemeenten in de regio West-Brabant besloten op deze terreinen een gezamenlijk kader te formuleren. Onder coördinatie van de centrumgemeente Bergen op Zoom hebben de gemeenten in West-Brabant de ontwikkeling van het Stedelijk Kompas gekoppeld aan een regionale visie op het gebied van de maatschappelijke opvang, het verslavingsbeleid en de OGGZ-toeleiding naar zorg. Omdat de aanpak van dakloosheid ook een zaak is voor regiogemeenten ten aanzien van preventie en herstel wordt in de regio Bergen op Zoom gesproken over een Regionaal Kompas. In april 2007 is dit regionale traject in gang gezet middels de startnotitie Maatschappelijke Zorg in West- Brabant. Om inzicht te verkrijgen in de aard en omvang van de doelgroep en het bestaande aanbod is in vervolg op de startnotitie ten aanzien van het huidige beleid een inventarisatie gedaan door adviesbureau Stoel. Bij deze inventarisatie is het brede veld in de regio betrokken. Tijdens een brede bijeenkomst in juni 2007 zijn de voorlopige conclusies van de inventarisatie besproken. De informatie uit deze rapportage Inventarisatie Maatschappelijke Zorg centrumregio Bergen op Zoom (juli 2007) geeft een basis en fungeert als vertrekpunt voor de gezamenlijke ambities en doelstellingen. De uitkomsten uit deze inventarisatie, tezamen met de wettelijke regelgeving en de landelijke richtlijnen op het gebied van de maatschappelijke opvang en OGGZ zijn gebruikt als de bouwstenen van dit Regionaal Kompas. 2.2 Doelgroep De gezamenlijke gemeenten hebben ervoor gekozen zich te richten op de OGGZ doelgroep sociaal kwetsbare mensen. Tot deze groep horen mensen van 18 jaar en ouder met een risico op uitval, de uitvallers zelf en mensen die weer aanhaken. Deze groep kenmerkt zich doordat de leden: - niet of onvoldoende in staat zijn om in de eigen bestaansvoorwaarden te voorzien; - meerdere problemen tegelijkertijd hebben; - vanuit het perspectief van de professionele hulpverleners niet de zorg krijgen die ze nodig hebben om zich in de samenleving te handhaven; 4

6 - geen hulpvraag stellen waar de reguliere hulpverlening een antwoord op heeft; derden vragen meestal om hulp, waardoor vaak sprake is van ongevraagde bemoeienis of hulpverlening. Betrouwbare landelijke gegevens over het vóórkomen van sociaal kwetsbare mensen zijn momenteel nauwelijks beschikbaar. De handreiking OGGZ in de Wmo (november 2006) schat de omvang van deze groep in Nederland op 0,7 % van de bevolking. Een doorberekening naar de regio West-Brabant levert de volgende schattingen op: Aantal inwoners 2 Sociaal kwetsbaar Bergen op Zoom Halderberge Roosendaal Rucphen Steenbergen Woensdrecht Regio totaal Binnen deze brede doelgroep kan onderscheid gemaakt worden naar verschillende subgroepen waaronder: - (feitelijk) daklozen: dit zijn personen die niet beschikken over een eigen woonruimte en voor een slaapplek zijn aangewezen op buiten slapen, het passantenverblijf van de maatschappelijke opvang of vrienden/kennissen en zonder vooruitzicht op een slaapplek voor de volgende nacht. - residentieel daklozen: personen die als bewoner staan ingeschreven bij instellingen voor maatschappelijke opvang. - zwerfjongeren - zelfstandig wonende verkommerden en verloederden - ex-gedetineerden - ex-klinische patiënten - doelgroep huiselijk geweld en vrouwenopvang Zoals aangegeven zijn behalve globale schattingen van enkele doelgroepen exacte aantallen niet voorhanden. Bij de maatschappelijke opvang zijn ongeveer 60 tot 70 dak- en thuislozen in beeld. Het aantal zwerfjongeren wordt geschat op 40. Er dienen nadere gegevens verzameld te worden voor een meer specifieke verdeling van de doelgroep. 2.3 De context: preventie, opvang en herstel Naast de aard van de doelgroep is het van belang te schetsen hoe het proces van uitval en herstel, van instroom en uitstroom in de opvang plaatsvindt. In het schema op de volgende pagina wordt deze dynamiek weergegeven in de vorm van een OGGZ-trap (bron: NIZW). Hierin zijn de treden weergegeven die in het OGGZ terrein herkenbaar zijn en het maakt de relatie met de maatschappelijke opvang inzichtelijk. De linkerzijde van de trap geeft het proces van uitval (instroom) naar de maatschappelijke opvang weer. In de rechterzijde wordt het proces van herstel (uitstroom) weergegeven. De onderste trede, de maatschappelijke opvang, behoort tot de taak van de centrumgemeente. Bovenaan de trap bevindt zich de fase van zelfredzaamheid en zelfstandig wonen. Interventies gericht op deze trede behoren tot de primaire preventie. De tweede trede van zelfstandig wonen met risico s 2 Aantal inwoners

7 behoort tot de secundaire preventie. Interventies gericht op de treden zelfstandig wonen met multiproblem situaties vallen onder de tertiaire preventie. Preventie en herstel zijn taken voor elke gemeente. Des te eerder, hoe hoger in de trap, mensen begeleiding krijgen, hoe beter. Er kan dan zo licht mogelijke zorg geboden worden. Investeren in preventie en herstel is van belang om te voorkomen dat mensen, te lang of weer opnieuw, een beroep moeten doen op de maatschappelijke opvang. trap van uitval en herstel Zelfstandig wonen zelfredzaam Zelfstandig wonen Met risico s Zelfstandig wonen Multiproblemsituaties Lokaal gesignaleerd Zelfstandig wonen Multiproblemsituaties Bovenlokaal gesignaleerd Acute crisissituaties Straat - dakloos Proces van maatschappelijke uitval Proces van maatschappelijke herstel Zelfstandig wonen zelredzaam Zelfstandig wonen Nazorg en waakvlam Zelfstandig wonen Ambulante begeleiding Begeleid en beschermd wonen Intramuraal wonen Straat - dakloos = zelfredzaam wonen = wonen met risico- en multiproblemsituaties = wonen op straat of voorziening maatschappelijke opvang Via preventie is het van belang ervoor te zorgen dat mensen niet verder afglijden en in het uiterste geval dak- en thuisloos worden. Op het moment dat mensen in de opvang terecht komen is het van belang zo snel mogelijk een traject van herstel in de vorm van stabilisatie en resocialisatie te starten, dat moet leiden tot optimale vormen van wonen en dagbesteding. Omdat er altijd een restgroep blijft is het van belang een goed voorzieningenniveau te hebben. 2.4 Regionaal en lokaal Binnen de Wmo zijn de gemeenten verantwoordelijk voor een basisaanbod voor de OGGZ. Daarnaast is een specifieke taak weggelegd voor de centrumgemeenten. Het is de taak van de centrumgemeente om de regie te voeren op de toeleidingsactiviteiten. Voor de afstemming van regionaal en lokaal beleid is het van belang de taken van de centrumgemeente en de lokale taken van de gemeenten inzichtelijk te maken. Niveau 1 en 2 van de trap van uitval en herstel behoren tot de taken van de centrumgemeente. Elke gemeente heeft een verantwoordelijkheid voor niveau 3 tot en met 6. 6

8 In onderstaand schema worden de taken voor de centrumgemeente en de regiogemeenten weergegeven. Preventieve activiteiten Lokaal (alle gemeenten) Signaleren en bestrijden van risicofactoren Bemoeizorg Crisisopvang Zorgdragen voor een complete en actuele sociale kaart van relevante voorzieningen en organisaties Bereiken en begeleiden van kwetsbare personen en risicogroepen en het voorkomen van maatschappelijke uitval Functioneren als meldpunt voor signalen van (dreigende) crisis bij kwetsbare personen Regionaal (centrumgemeente) Realiseren van samenhang in beleid voor OGGZ, maatschappelijke opvang en verslavingsbeleid Signaleren Opsporen Contact leggen en onderhouden met de doelgroep Toeleiden naar zorg Het bieden van ongevraagde nazorg (om terugval te voorkomen) Maatschappelijke opvang Tot stand brengen van afspraken over de uitvoering van de OGGZ 3 Probleemschets In de inventarisatie Maatschappelijke Zorg centrumregio Bergen op Zoom (juli 2007) is inzichtelijk gemaakt in welke uitgangssituatie de regio West-Brabant zich bevindt. Uit de analyse van de inventarisatie blijkt dat in de regio een uitgebreid voorzieningenniveau aanwezig is en dat de huidige situatie veel aanknopingspunten en kansen biedt. De analyse heeft tevens inzicht gegeven in de knelpunten in de huidige situatie in de regio West-Brabant. 3.1 Kansen Samenwerking en signalering Belangrijke sterke punten in de regio zijn: de duidelijke intentie bij de gemeenten om te komen tot samenhangend beleid en de bestaande samenwerkingsverbanden tussen organisaties onderling. De bereidheid deze samenwerking uit te breiden en te intensiveren is tevens groot. Een aantal samenwerkingsinitiatieven wordt specifiek benoemd. Het Veiligheidshuis als samenwerkingsverband biedt kansen om de samenhang in het aanbod te verbeteren en de samenwerking te bevorderen. Ten aanzien van preventie biedt de bestaande samenwerking tussen woningcorporaties en het maatschappelijk werk kansen om dit verder uit te bouwen. 7

9 Tevens verdient het aanbeveling om convenanten schuldhulpverlening tussen gemeenten, woningcorporaties, maatschappelijk werk en GKB verder uit te breiden naar de hele regio. Met betrekking tot de signalering zijn vanuit de gemeente coördinatoren ingesteld voor de huidige casuïstiek overleggen in Roosendaal en Bergen op Zoom. Hierdoor worden de besprekingen effectiever en is het voor de partijen helder waar de taken en verantwoordelijkheden liggen. Tevens biedt de bekendheid met het Advies en Steunpunt Huiselijk Geweld in Breda kansen ten aanzien van de signalering. De GGD heeft tevens een meldpunt om zorgwekkende situaties te melden, maar dit meldpunt dient meer bekendheid te krijgen. Op het gebied van de toeleiding naar zorg, begeleiding en behandeling wordt steeds meer outreachend gewerkt. Zorgmijders worden door deze vorm van bemoeizorg beter bereikt en waardoor eerder ingegrepen kan worden. Aansluitend op deze ontwikkeling biedt het uitbreiden van de casuïstiek overleggen kansen om eerder actie te ondernemen op signalen. Voorzieningen Ten aanzien van het realiseren van voldoende woonvoorzieningen voor kwetsbare groepen, hebben de corporaties in Bergen op Zoom de intentie uitgesproken om gezamenlijk de woonladder in te richten, zodat voldoende woonaanbod op maat gerealiseerd kan worden. Het verdient aanbeveling om ook de woningcorporaties in de omliggende (kleinere)gemeenten bij deze ambities te betrekken. Een sterk punt is dat er momenteel door zorgaanbieders en woningcorporaties al diverse initiatieven uitgewerkt worden om passende huisvesting te creëren voor delen van de doelgroep dak- en thuislozen en/of verslaafden. Ten aanzien van de opvang na detentie kan aansluiting gezocht worden bij de samenwerkingsinitiatieven in het Veiligheidshuis. De concentratie van voorzieningen in Bergen op Zoom en Roosendaal vormt zowel een sterk punt als een bedreiging. De problematiek is in kleinere gemeenten minder manifest en dit kan een negatieve invloed hebben op het verkrijgen van draagvlak bij de kleinere gemeenten om initiatieven in de eigen gemeente te stimuleren. Tenslotte bestaan er diverse initiatieven van vrijwilligersorganisaties zoals inloophuizen en maaltijddiensten. Van de signaalfunctie van deze initiatieven zou meer gebruik gemaakt kunnen worden. 3.2 Knelpunten Voorzieningen Hoewel er dus reeds een uitgebreid voorzieningenniveau is en de huidige situatie veel kansen biedt, zijn er ook belangrijke knelpunten in de regio. Er is behoefte aan een meer gedifferentieerd voorzieningenniveau. Tevens blijkt er onvoldoende samenhang in het aanbod aanwezig. De analyse van de huidige situatie door adviesbureau Stoel biedt zicht op de volgende verbeterpunten en hiaten: te weinig doorstroom te weinig uitstroom uit de maatschappelijke opvang te weinig uitstroom van uitbehandelden onvoldoende opvang voor ex-gedetineerden onvoldoende capaciteit tijdelijke opvang onvoldoende regie casuïstiek overleg onvoldoende ontwikkelde maatschappelijk steunsystemen onvoldoende functioneren van het meldpunt te weinig dagbesteding/sociale activering onvoldoende afstemming rondom schuldhulpverlening 8

10 Doelgroep De vraagkant blijkt moeilijk in kaart te brengen. Ten aanzien van de doelgroep komt uit de analyse van adviesbureau Stoel een aantal signalen naar voren dat voor de volgende doelgroepen het voorzieningenniveau niet toereikend c.q. onvoldoende ingericht is: - mensen met een drie-dubbele-diagnose: GGZ problematiek, verslaving en verstandelijke beperking - normaal begaafde autisten - gezinnen met enkel financiële problemen - mensen die uitbehandeld zijn - marginaal gehuisvesten op campings, in kraakpanden etc. - geparasiteerden ; kwetsbare mensen die soms gedwongen onderdak bieden - ex-gedetineerden/veelplegers In vervolg op de analyse van adviesbureau Stoel ten aanzien van de kansen en verbeterpunten hebben de gezamenlijke gemeenten de ambitie om dit regiobreed aan te pakken. 4 Visie en strategie De gemeenten in de regio Bergen op Zoom hanteren bij de aanpak van bovengenoemde knelpunten eenzelfde visie en strategie. Meedoen is het uitgangspunt van de Wmo. Deelname aan de samenleving, ook door kwetsbare burgers, is het uitgangspunt van beleid. Kwetsbare mensen zijn mensen met een risico op uitval, de uitvallers zelf en de mensen die weer aanhaken. Zij dienen te worden voorzien in hun basale levensbehoeften en toegang te hebben tot maatschappelijke hulpbronnen, zoals inkomen, dagbesteding en zorg. De hulp dient snel en gemakkelijk beschikbaar te zijn en te worden geboden in de eigen omgeving. Om de participatie van sociaal kwetsbare mensen te bevorderen is gekozen voor 2 sporen: - vermindering van de met hun gedrag gepaard gaande overlast - persoonsgerichte zorg Vanwege de complexiteit van het veld en de problematiek van de doelgroep, dienen de gemeenten en het veld nauw samen te werken en is het van belang te investeren in preventie, opvang en herstel: om maatschappelijke uitval te voorkomen, instroom in de opvang te verminderen en maatschappelijk herstel en uitstroom uit de opvang te bevorderen. 5 Doelstelling Een belangrijke uitkomst van het rapport van adviesbureau Stoel is dat er behoefte bestaat aan een op elkaar afgestemd aanbod van wonen en zorg. De gezamenlijke gemeenten hebben ervoor gekozen hieruit een centrale doelstelling te formuleren en om in de komende jaren te komen tot een sluitende woon-en zorgketen voor sociaal kwetsbare mensen in de regio West-Brabant. Dit dient te gebeuren door middel van: - een 100% sluitende samenwerking tussen alle betrokken partijen en instellingen - een persoonsgerichte benadering met behulp van individuele trajectplannen 9

11 6 Beoogde maatschappelijke effecten Bovenstaande doelstelling dient te leiden tot een aantal maatschappelijke effecten in de regio. Deze maatschappelijke effecten hebben betrekking op zowel de persoonlijke situatie van sociaal kwetsbaren als op de samenleving als geheel. Dit betekent: meer (overlastgevende) zorgmijders in de zorg krijgen de leefsituatie van sociaal kwetsbare mensen te verbeteren vermindering van gevoelens van onveiligheid die het gedrag van een deel van de doelgroep met zich meebrengt verloedering en overlast te bestrijden 7 Resultaten Door middel van het investeren in preventie, opvang en herstel wordt ernaar gestreefd om de sociaal kwetsbare mensen te bereiken, te ondersteunen en naar zorg toe te leiden. Om dit te kunnen realiseren dient geïnvesteerd te worden in: voldoende infrastructuur, een sluitend signalerings- en zorgnetwerk van bemoeizorg/toeleiding naar zorg en effectieve persoonsgerichte zorg. 7.1 Voldoende infrastructuur Om sociaal kwetsbare mensen te bereiken en te ondersteunen in hun eigen bestaansvoorwaarden is voldoende infrastructuur van groot belang. Voor passende huisvesting en zorg op maat is meer differentiatie in woon- en zorgvoorzieningen nodig. De aanpak bestaat uit de volgende onderdelen: - gemeenten en woningcorporaties ontwikkelen een regionale woonladder - contracten met zorgkantoor over AWBZ gefinancierde voorzieningen - (capaciteits) afspraken maken tussen gemeenten en woningcorporaties - afspraken met woningcorporaties afstemmen op de productieafspraken met de zorginstellingen voor differentiatie van verblijfsvoorzieningen - voldoende onderdak en opvang voor ex-gedetineerden (Veiligheidshuis) - behouden sober vangnet (BBB) Convenant woonvoorzieningen gemeenten en zorgaanbieders Onder de regie van de gemeenten wordt een breed convenant opgesteld tussen gemeenten, woningcorporaties en zorgaanbieders over het realiseren van woonvoorzieningen voor kwetsbare mensen. Dit convenant verbindt de partijen tot samenwerking en legt verantwoordelijkheden vast om voldoende gedifferentieerde woonvoorzieningen te realiseren. Een onderdeel van dit convenant vormt de communicatie. Op 1 april 2008 dient het convenant gereed te zijn. Prestatieafspraken woningcorporaties en de gemeente Bergen op Zoom De gemeente Bergen op Zoom maakt in de prestatieafspraken voor 2008 en 2009 met de woningcorporaties in Bergen op Zoom afspraken over de onderkant van de woonladder. Beide partijen verplichten zich tot het in kaart brengen van de behoefte (november 2008) en het realiseren van voldoende woonruimte (2008 en 2009). Het verdient aanbeveling deze afspraken uit te breiden naar de overige gemeenten en woningcorporaties. Vooruitlopend op het convenant en de prestatieafspraken worden op dit moment drie initiatieven uitgewerkt: - Skaeve Huse woningen in Bergen op Zoom 10

12 In het kader van het SEV-project (Stuurgroep Experimenten Volkshuisvesting) wordt in de gemeente Bergen op Zoom 6 of 7 wooneenheden gerealiseerd voor daklozen. Het gaat om personen die momenteel de opvang verstoppen en vanwege hun gedrag niet terecht kunnen in reguliere woningen. Met toezicht en minimale begeleiding zijn ze wel in staat redelijk zelfstandig te wonen. - Hostel voor chronisch drugsverslaafden in Roosendaal Uit een globale inventarisatie van de instellingen voor maatschappelijke opvang, verslavingszorg en GGZ blijkt dat er zowel in Roosendaal als Bergen op Zoom een groep is van chronisch drugsverslaafden die geen passende huisvesting en/of zorg krijgen. De gezamenlijke instellingen schatten in dat er in beide steden behoefte bestaat aan een groepswoonvoorziening voor 25 personen met 24-uursbegeleiding en toezicht. Naar verwachting zal met een goede mix van wonen en zorg de gezondheidstoestand stabiliseren en het drugsgebruik afnemen. In overleg met de gemeenten is gekozen om in eerste instantie uitwerking te geven aan de voorziening in Roosendaal. - Woonvoorziening voor chronisch alcoholverslaafden in Bergen op Zoom Tevens blijkt uit de inventarisatie van de instellingen voor maatschappelijke opvang, verslavingszorg en GGZ dat in de gemeenten Bergen op Zoom en Roosendaal behoefte bestaat aan een woonvoorziening voor chronisch alcoholverslaafden. Echter, zowel over de woonvorm als over de grootte van de voorziening dient nog dient nog nader onderzoek plaats te vinden. Schattingen van deze groep lopen uiteen van 6 tot 30 personen en een deel van deze groep bestaat uit ouderen die afhankelijk zijn van zorg. 7.2 Een sluitend signalerings- en zorgnetwerk van bemoeizorg / toeleiding naar zorg Omdat de doelgroep bestaat uit mensen die vaak moeilijk te bereiken zijn, zelf geen zorgvraag stellen en soms ook zorgmijdend zijn is een sluitend netwerk van belang. Dit netwerk heeft tot taak problemen te signaleren en toe te leiden naar een passende vorm van zorg. Hierdoor wordt voorkomen dat mensen verder afglijden of opnieuw in de problemen raken. Om dit te bereiken is het volgende nodig: - per gemeente een casuïstiek overleg/zorgnetwerk(en) - brede signalering door samenhang aan te brengen in de bestaande structuur - duidelijke regierol bij de casuïstiek overleggen - bekendheid meldpunt - duidelijk positie Veiligheidshuis voor regiogemeenten - versterken rol vrijwilligersorganisaties (m.b.t. de signalering en de toeleiding) Regionale uitwerking van bemoeizorg Binnen de OGGZ vormt de bemoeizorg een belangrijk onderdeel om kwetsbare mensen toe te leiden naar zorg. Om dit onderdeel nader uit te werken is in 2007 is met steun van de provincie een project bemoeizorg opgestart. Dit project vormt hiermee een concrete uitwerking van het Regionaal Kompas op het onderdeel bemoeizorg. Er wordt een visie op bemoeizorg voor de hele regio in West-Brabant (inclusief de centrumregio Breda) uitgewerkt, er wordt deskundigheidsbevordering aangeboden voor de zorgnetwerken en er wordt een expertteam ingesteld waarop zorgnetwerken een beroep kunnen doen. Uitbreiding van de Maatschappelijk Steunsystemen Een maatschappelijk steunsystemen (MSS) is een gecoördineerd netwerk van personen, diensten en voorzieningen dat dient als sociaal vangnet voor kwetsbare mensen en dat de doelgroep ondersteunt bij de participatie aan de samenleving. Met de aanbieders worden voor 2008 prestatieafspraken gemaakt om een dekkend netwerk van maatschappelijk steunsystemen in de regio Bergen op Zoom te realiseren. 11

13 7.3 Effectieve persoonsgerichte zorg Voor een effectieve persoonsgerichte zorg dienen de huidige MO/OGGZ keten en de ondersteunende voorzieningen beter op elkaar aansluiten. Om dit te bereiken is het volgende nodig: - gemeentelijke trajectregie voor de doelgroep (trajectregisseurs en cliëntmanagers bij de instellingen) - afspraken tussen woningcorporaties en zorginstellingen uitbreiden om huisuitzettingen te voorkomen - verminderen afwenteling hulpverlening - verbeteren informatie en afstemming rondom schuldhulpverlening - uitbreiden maatwerk aan dagbesteding en sociale activering (participatieladder) Tussen de gemeenten, de zorgaanbieders en de woningcorporaties dienen (prestatie)afspraken gemaakt te worden om tot een concrete uitwerking van bovenstaande doelstellingen te komen. 7.4 Prioriteiten Bovengenoemde resultaten omvatten een breed scala aan doelstellingen die verder geoperationaliseerd dienen te worden. Voor een eerste prioritering, waarmee in 2008 wordt gestart, wordt aangesloten bij de prioriteiten die in de brede bijeenkomst met alle partijen zijn aangebracht in de aanbevelingen van Stoel: - Voldoende infrastructuur: regionale woonladder en toegankelijkheid voorzieningen voor exgedetineerden - Een sluitend signalerings- en zorgnetwerk van bemoeizorg/toeleiding naar zorg: regie casuïstiek overleg - Effectieve persoonsgerichte zorg: dagbesteding/sociale activering 8 Randvoorwaarden De OGGZ, de maatschappelijke opvang en de verslavingzorg vormen gezamenlijk een breed terrein. De uitgangspunten van deze nota worden gevormd door de volgende randvoorwaarden. Financieel kader De gemeente Bergen op Zoom ontvangt als centrumgemeente voor de maatschappelijke opvang, het verslavingsbeleid en de OGGZ een specifieke uitkering van het rijk. Daarnaast heeft iedere gemeente in het kader van de prestatievelden 7, 8 en 9 van de Wmo een eigen taak op deze terreinen. Samengevat: centrumgemeente centrumgemeente alle gemeenten OGGZ middelen voor toeleiding naar zorg herinzet gemeentelijke middelen maatschappelijke opvang, verslavingsbeleid als gevolg van vervangende AWBZ financiering budget gemeentebegroting ten behoeve van preventie en nazorg (bijvoorbeeld GGD, AMW-schuldhulpverlening etc.) ,- (afgerond) ,- (afgerond) p.m. Zorgkantoor langdurige zorg via de AWBZ p.m. 12

14 De rijksmiddelen die de centrumgemeente Bergen op Zoom ontvangt zijn in principe leidend voor de inzet van middelen voor de gehele regio. Vanaf 2004 overstijgen de benodigde middelen de rijksbijdrage en wordt de opgebouwde voorziening aangesproken om het tekort te dekken. In 2007 is dit tekort opgelopen tot ,-. Ten aanzien van de specifieke uitkering van het rijk speelt al enige jaren een discussie over een mogelijke herverdeling van de rijksmiddelen voor maatschappelijke opvang, verslavingsbeleid en OGGZ. Naar verwachting wordt op 1 januari 2009 begonnen met een herverdeling en dit kan een nadelig financieel gevolg hebben voor de regio Bergen op Zoom. Het ambitieniveau van de uitwerking van de doelstellingen in het Regionaal Kompas is mede afhankelijk van deze herverdeling van de rijksmiddelen. Een vermindering van de rijksmiddelen zal, met inachtneming van het reeds aanwezige tekort, consequenties hebben voor de uitvoering van het Regionaal Kompas. Afspraken met zorgkantoor De ambitie is om uiteindelijk de inkoop van het zorgkantoor en de inkoop van de gemeenten op elkaar aan te laten sluiten. Dit is een ontwikkeling waarmee met het Regionaal Kompas een begin gemaakt wordt. Aansluiting regionaal beleid en lokaal beleid Op grond van de Wmo hebben alle gemeenten lokale taken met betrekking tot de maatschappelijke opvang, de OGGZ en de verslavingszorg. Middels samenwerking tussen de centrumgemeente en de regiogemeenten dient het regionale beleid en het lokale beleid op elkaar afgestemd te worden. Daarnaast dient aangesloten te worden bij provinciaal beleid. De verantwoordelijkheid van de gemeenten komt tot uiting in het Regionaal Kompas: wat lokaal kan, organiseren in de lokale voorzieningen. De regionale invulling is omvattender en gericht op het scheppen van randvoorwaarden. Gemeentelijke regie Het is de taak van de gezamenlijke gemeenten om een sluitende keten van toeleiding tot zorg, ondersteuning en opvang te realiseren. Vanuit de regie van de gemeenten dienen afspraken met aanbieders en betrokken partijen tot stand te komen. Deze afspraken zijn gebaseerd op de gemeenschappelijke richting van het Regionaal Kompas. Interactief De totstandkoming van beleid en uitvoerende afspraken dient in nauw overleg met de betrokken partners te gebeuren. De kenmerken van de doelgroep en het multidisciplinaire veld vragen om draagvlak onder de partijen. 9 Vervolgtraject Het Regionaal Kompas bevat een gemeenschappelijke richting voor de 6 gemeenten in de regio, de zorgaanbieders, de woningcorporaties en het zorgkantoor. In overleg met de partijen maken de gemeenten een afspraken over de concrete uitwerking van de resultaten. In maart 2008 wordt het Regionaal Kompas aangeboden aan de gemeenteraad van de gemeente Bergen op Zoom. Tevens wordt het Regionaal Kompas ter besluitvorming aangeboden aan de colleges van burgemeester en wethouders van de regiogemeenten Roosendaal, Halderberge, Woensdrecht, Rucphen en Steenbergen. 13

15 Het ministerie van VWS verwacht op 1 april 2008 van alle centrumgemeenten een Stedelijk of Regionaal Kompas. Na goedkeuring wordt door het ministerie met het Zorgkantoor afspraken gemaakt om extra AWBZ middelen vrij te maken voor de plannen van de centrumgemeente. Het is echter nog niet duidelijk of dit ook geoormerkte gelden zijn. Het ministerie heeft (nog) geen uitspraken gedaan over eventuele consequenties en/of monitoring van de plannen van de centrumgemeenten voor de komende jaren. Na vaststelling door de gemeenteraad vormt het Regionaal Kompas de basis voor: Actie Actoren Planning Concretisering lokale en regionale Alle gemeenten mei 2008 taken/verantwoordelijkheden centrumgemeente en regiogemeenten Nadere uitwerking van doelstellingen, zowel lokaal als regionaal, in opdrachtformuleringen richting de zorgaanbieders ten aanzien van de productieafspraken voor 2009 en eventueel verder Alle gemeenten Zorgaanbieders: GGZ WNB, De Zuidwester maatschappelijke opvang, Novadic-Kentron, GGD mei 2008 Overeenstemming prestatieafspraken zorgaanbieders 2009 Prestatieafspraken met woningcorporaties Bergen op Zoom voor 2008 en 2009 Convenant gemeenten, zorgaanbieders en woningcorporaties ten aanzien van de realisatie van woonvoorzieningen voor de doelgroep (contract)afspraken met Zorgkantoor over te realiseren AWBZ voorzieningen in 2008 en verder Gemeenten Zorgaanbieders: GGZ WNB, De Zuidwester maatschappelijke opvang, Novadic-Kentron, GGD Gemeente Bergen op Zoom Woningcorporaties Bergen op Zoom Alle gemeenten Zorgaanbieders: GGZ WNB, De Zuidwester maatschappelijke opvang, Novadic-Kentron Alle woningcorporaties Alle gemeenten Zorgkantoor december 2008 januari 2008 april 2008 mei