nummer 4 - februari 2014

Transcriptie

1 nummer 4 - februari 2014 Soufyan weet nu wat het begin van succes is Emile Roemer in gesprek met K!X-leerlingen Microsoft: met een goed idee kom je ver! Geen bla-bla, maar doen: dat is de kracht van K!X Jaco Dagevos (SCP): Iedereen heeft vooroordelen Succesvol zijn kun je leren: tips & trics

2 AAN DE SLAG MET JONG TALENT! (030) Jongeren beter toerusten voor de arbeidsmarkt: dat is de kern van K!X. Dit doet K!X door jongeren te trainen in vaardigheden die nodig zijn voor de arbeidsmarkt, zoals netwerken, jezelf goed presenteren en profileren, eigen verantwoordelijkheid nemen en assertief zijn: de zogenaamde soft skills. Daarnaast brengt de methode jongeren in contact met werkgevers door bedrijfsbezoeken, gastlessen en netwerkmeetings. Met K!X willen we de talenten van leerlingen naar boven halen en hen leren deze te benutten voor de toekomstige arbeidsmarkt. Promotieteams allochtone jongeren. Sinds 2008 zijn meer dan 3000 leerlingen bereikt. In 2013 hebben in totaal landelijk 24 scholen meegedaan aan dit project op totaal 30 locaties in Nederland. Meerdere scholen hebben inmiddels de methode ingebed in het schoolcurriculum. ROC Mondriaan overweegt K!X in te zetten op 30 afdelingen in Zuid-Holland. In 2013 is op verzoek van scholen gewerkt aan de ontwikkeling van een K!Xstagetraining. Deze is op 2 scholen gepilot en zal in 2014 breder worden aangeboden. Wat ons goed stemt, is dat scholen aangeven dat K!X een welkome aanvulling is op het curriculum van de onderwijsinstelling. Loopbaanoriëntatie en Begeleiding (LOB), Leren Loopbaan en Burgerschap (LLB), Talentleren en andere vakken worden op deze manier goed ingevuld. Scholen zullen hier in de toekomst steeds meer aan moeten werken om de aansluiting van onderwijs naar arbeidsmarkt verder te verbeteren. Op de landelijke netwerkbijeenkomsten zijn coördinatoren, leerlingen, werkgevers en andere belanghebbenden bij elkaar geweest om ervaringen met elkaar uit te wisselen en kennis op te doen. Verslagen van deze bijeenkomsten zijn op de website beschikbaar: kix. De deelnemers aan deze bijeenkomsten hebben het contact onderling versterkt en hebben afspraken gemaakt voor samenwerking, o.a. over ouderbetrokkenheid en het organiseren van regionale netwerkbijeenkomsten. Duizenden jongeren bereikt Sinds 2008 draait K!X volop in het land. FORUM had in 1997 al aandacht voor loopbaanoriëntatie en de aansluiting onderwijsarbeidsmarkt via een soortgelijke methode, onder de naam Landelijke uitwisselingsbijeenkomsten Interesse vanuit SER en ministerie Er is veel belangstelling voor de methodiek. K!X is door de werkgroep Benutting Arbeidspoten- tieel Migranten (BAM) van de Sociaal-Economische Raad (SER) uitgeroepen tot één van de betere projecten. Het project sluit goed aan bij de kernthema s die voor de werkgroep van belang zijn: het is veelzijdig, benadrukt de eigen verantwoordelijkheid van jongeren en die van professionals, en richt zich op zowel onderwijs als op de latere stap naar werk. Uit de bijna 30 initiatieven en projecten die de oproep Zet je project op de kaart heeft opgeleverd, is deze methode tot eerste uitgeroepen om verder uit te bouwen en te professionaliseren. De SER zal dit project de komende tijd gaan ondersteunen bezoeken die technische opleidingen aanbieden. K!X-teams vmbo en oriëntatie op techniek Met dit magazine willen we de methode verspreiden en de lezer inspireren met de ervaringen uit de praktijk. We willen met u onze kennis delen als het gaat om het versterken van de leerlingen in hun talenten voor de arbeidsmarkt. Wij hopen u, de lezer, te inspireren en kennis te laten maken met deze methode en uiteraard aan de slag te gaan met onze jonge talenten binnen het onderwijs. Het ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid, dat het project financiert, heeft te kennen gegeven dat K!X een succesvol project is en heeft het project in 2013 van 30 naar 50 teams laten opschalen. Op dit moment zijn er zo n 50 teams operationeel op verschillende (v)mbo-scholen. Vanuit het ministerie van OC&W is via het Platform Bèta Techniek aan FORUM verzocht om in 2014, 24 vmbo-teams om te buigen naar de Module Loopbaanoriëntatie Techniek. Het komend jaar zullen deze 24 teams bedrijfsbezoeken afleggen bij technische bedrijven, gastlessen ontvangen van werkgevers in de techniek en een opleiding 2014 en verder We dragen vanuit FORUM een steentje bij aan de ontwikkeling van leerlingen op de scholen en zorgen voor een betere aansluiting van school naar de arbeidsmarkt. In 2014 wil FORUM de methodiek overdagen aan de scholen. Er zal in het najaar gewerkt worden aan kennisoverdracht, vergroting van draagvlak bij directies, en een train-detrainers voor betrokken docenten en scholen. Voorts zullen we de digitale Toolkit K!X uitbreiden en updaten. Wij wensen u veel leesplezier met dit nieuwe en gevarieerde K!X Magazine. Zeki Arslan (rechts), programmamanager en Jamal Chrifi, beleidsadviseur en projectleider K!X blz 3

3 Inhoud 6 K!X next level! K!X geeft jongeren de mogelijkheid zich positief te profileren en het beste uit zichzelf te halen. Het project draait al zes jaar en daarom wordt het nu de hoogste tijd om de methode structureel in te bedden. 10 K!X slaat twee vliegen in één klap Interview met prof. dr. Mirjam van Praag, kroonlid Sociaal-Economische Raad. 13 Met een goed idee kun je heel ver komen Het K!X-team van ROC Midden Nederland ging op werkbezoek bij Microsoft Nederland. Marcel van de Laarschot, service delivery manager, was gastheer namens Microsoft en vertelt over de skills die jongeren nodig hebben om in zijn bedrijf aan de slag te kunnen. 14 Kavish Jhorai heeft voordeel van K!X Kavish zit in het vierde jaar van zijn studie juridisch medewerker aan het MBO Amersfoort. Ook is hij ambassadeur voor K!X en was hij voorzitter van een promotieteam. Mede door K!X weet hij wat hij later wil gaan doen. 16 Geen bla-bla, maar doen: dat is de kracht van K!X In heel Nederland zijn scholen te vinden die meedoen aan K!X. Waarom doen ze eigenlijk mee? Wat levert K!X op voor de school en voor de leerlingen? Zohra Ahssab van het Utrechtse Globe College en Ivette Fleming van het Haagse Mondriaan vertellen over hun motivatie en ervaringen. 18 K!X-team laat van zich horen in Haags stadhuis Het K!X-team van MBO Amersfoort nam deel aan het symposium Met respect dat plaatsvond in het kader van de Week zonder geweld, in de raadzaal van het stadhuis in Den Haag. Het doel van het symposium was bewustwording van jongeren en het verbreden van de kennis over grensoverschrijdend gedrag, huwelijksdwang, gender-ongelijkheid en emancipatie. 32 Naoual Arbib leert bij K!X om zelf alles te regelen Naoual is zit in haar vierde jaar van het vmbo theoretische leerweg aan het Globe College in Utrecht. Haar ambitie is om lerares te worden. 34 Oracle zoekt trekkers, geen meelopers Jannie Roos en Jessica Ebbelaar zijn respectievelijk communicatiemanager en recruiter bij Oracle. Als je een carrière wilt beginnen in het bedrijfsleven, weten zij wat daarvoor nodig is en waar je op moet letten tijdens een sollicitatie. Hun belangrijkste aanbeveling? Bouw aan je cv! 36 Neem stage serieus Jaarlijks gaan tienduizenden jongeren in het beroepsonderwijs op stage. Ze gaan in het kader van hun opleiding concrete werkervaring bij bedrijven opdoen. In de praktijk blijkt de stage niet altijd even soepel te verlopen. Om studenten daarin te ondersteunen, biedt FORUM een stagetraining. 38 Soufyan el Menkouzi weet door K!X wat het begin van succes is Soufyan doet mbo administratie op het ROC Mondriaan in Delft. Hij doet dit jaar voor het eerst mee aan K!X. Later wil hij een eigen boekhoudbedrijf en gewoon een goed leven. K!X gaf hem het inzicht dat het belangrijk is mensen te leren kennen. Colofon K!X Magazine is een uitgave van FORUM, Instituut voor Multiculturele Vraagstukken. Coördinatie en projectleiding Zeki Arslan, Jamal Chrifi Samenstelling, eindredactie en productie Marco Peper Aan dit nummer werkten mee Rachida el Alami, Arjaan Hijmans van den Bergh, Benny Jhinnoe, Lisette Massink, Tanja Rambhadjan, Halide Temel, Sean Tumber, Farida Yahyaoui Fotografie Aylie Photography Lilih Suhendra Vormgeving Vincent Bons, ontwerpstudio 1 plus 1 Cover K!X MBO Amersfoort door Lilih Suhendra Administratie en distributie Ellen Malaihollo Website 21 Jaco Dagevos (SCP): Iedereen heeft vooroordelen Minderheden en integratie zijn een belangrijk thema voor het Sociaal en Cultureel Planbureau. Hoe doen migranten het in het onderwijs en op de arbeidsmarkt, wat zijn de kansen van jongeren en wat zijn de obstakels? Jaco Dagevos is hoofd van de onderzoekssector Onderwijs, Minderheden en Methodologie. Hoe ziet hij de kansen van migrantenjongeren op de arbeidsmarkt en selecteren werkgevers eigenlijk wel eerlijk? FORUM, februari Volgens Fleur de Haan is de wereld groter dan Nederland Fleur doet vmbo kader op het Nordwin College in Heerenveen. Het is een groene school en haar specialisatie is bloem en design, en groene economie. Ze doet dit jaar examen en gaat in de zomervakantie vrijwilligerswerk doen in Indonesië. 40 Emile Roemer (SP) in gesprek met K!X-leerlingen Mervet Hanafy, lid van het K!X-team MBO Amersfoort, wilde haar teamleden laten zien dat het mogelijk is een prominent en druk bezet persoon op school uit te nodigen. Dus ze nodigde Emile Roemer, fractievoorzitter van de SP in de Tweede Kamer, uit voor een gastles. 30 Wethouder Turgay Tankir: Goede omgeving, goed voorbeeld Nijmegen, een grote stad in de provincie met de kenmerken die alle grote steden hebben, zoals krapte op arbeidsmarkt voor jongeren. Wat doet deze stad om jongeren, en migrantenjongeren in het bijzonder, perspectief te bieden op werk? Turgay Tankir, wethouder werk en inkomen, licht de Nijmeegse visie toe. 44 Succesvol zijn kun je leren: tips & trics In K!X doe je veel ervaring op met bedrijfsbezoeken organiseren, samenwerken in teamverband en jezelf presenteren. Daarnaast leer je hoe je kunt netwerken, vergaderen en solliciteren. En hoe je kracht uit jezelf kunt halen. Niet alleen door te doen, maar ook door trainingen. De belangrijkste tips & trics van die traingingen hebben we voor je op een rijtje gezet. Postbus AE Utrecht Telefoon (030) K!X wordt mede mogelijk gemaakt door het ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid blz 4 blz 5

4 K!X next level! Jongeren beter toerusten voor hun toekomst: dat is de kern van K!X, een project van FORUM, Instituut voor Multiculturele Vraagstukken, en mede mogelijk gemaakt door het ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid. Deelname aan dit project stimuleert de persoonlijke ontwikkeling van jongeren en vergroot de kansen op een voorspoedige carrière. K!X draagt ook bij aan een betere beeldvorming over jongeren: jongeren kunnen en willen, alleen wordt dit niet altijd ingezien. Feit is dat veel jongeren het moeilijk hebben op de arbeidsmarkt. K!X geeft hun de mogelijkheid zich positief te profileren en het beste uit zichzelf te halen. Het project draait al zes jaar en daarom wordt het nu de hoogste tijd om de methode structureel in te bedden. FORUM, Instituut voor Multiculturele Vraagstukken, vormt binnen K!X op scholen enthousiaste teams van leerlingen die verbonden zijn aan (v)mboopleidingen. Samen werken we aan een positief imago en betere maatschappelijke kansen. Wij zijn ervan overtuigd dat dit concept goed aansluit bij de vraagstukken rond jongeren op het (v)mbo en hun aansluiting op de arbeidsmarkt. Om hun eigen perspectief én dat van leeftijdsgenoten te vergroten, doen sinds de start van K!X in 2008 door het hele land jaarlijks zo n duizend jongeren in teamverband aan dit project mee. Voor wie is K!X bedoeld? Het K!X-project is eerst en vooral bedoeld voor leerlingen van het vmbo en het mbo. Vooral bij beroepsopleidingen is het zaak om al tijdens de schoolloopbaan een sterke basis te leggen voor een werkzaam vervolg. Uiteraard richt K!X zich indirect ook op de professionals bij de Onderwijsinstellingen waar de K!X-methodiek wordt uitgevoerd: schoolleiders, leerkrachten, decanen. Van hen wordt verwacht dat zij leerlingen enthousiast maken voor deelname, het team actief begeleiden en er welwillend mee samenwerken. De opzet in een notendop Jaarlijks zijn er in Nederland tientallen K!X-promoteams actief. Ze bestaan uit belangstellende leerlingen en een coördinator vanuit de school. De teams bepalen hun eigen doelen en werkwijze. FORUM stelt daarbij ondersteuning beschikbaar. Het instituut stimuleert de opzet van teams in het hele land, verzorgt trainingen en biedt expertise aan. Ook draagt FORUM de zorg voor nieuwsbrieven, landelijke en regionale coördinatorenbijeenkomsten en voor de algemene K!X-website: De belangrijkste inbreng van een school bestaat uit het aanstellen en faciliteren van een K!X-coördinator. Die wordt vrijgemaakt om jongeren te enthousiasmeren voor deelname en een team samen te stellen. Dit kan een docent of een decaan zijn, maar ook een medewerker interculturalisatie. Waar het om gaat is dat de coördinator gedreven is, gelóóft in de voordelen van een promotieteam en de onderwijsinstelling volledig achter zich weet te krijgen. Vanaf 2013 heeft een school ervoor gekozen, om een voormalig K!X team lid van die school, tevens K!X ambassadeur als K!X coördinator (vrijwillig) aan te stellen voor de begeleiding van twee teams. Dit werkt heel goed, omdat hij dichtbij de leefwereld van de leerlingen staat en hen kan enthousiasmeren; de leerlingen zien hem, als rolmodel en hij heeft laten zien dat zijn enthousiaste deelname aan K!X, hem een mooie functie heeft opgeleverd. De K!X-teams stellen elk hun eigen activiteitenplan op en voeren dit zelfstandig uit. Wel zijn er criteria waaraan zo n plan moet voldoen: het dient in elk geval activiteiten te bevatten die gericht zijn op arbeidsmarktoriëntatie. Tevens dient aandacht te worden besteed aan de tekortsectoren zoals groen, techniek en zorg. Daarnaast wordt de toestroom tot de ambachtssector en het BBL-leertraject bevorderd. Anders gezegd: de activiteiten dienen K!X-proof te zijn, gericht op de arbeidsmarkt. Hiertoe stelt FORUM aan de coördinatoren een K!X methodiek beschikbaar die in een Toolkit omschreven staat. FORUM biedt K!X zo veel mogelijk als onderwijsmodule aan, namelijk in de vorm van een docentenhandleiding, uitgewerkte hand-outs voor activiteiten en opdrachten voor deelnemers. Ook kan de module samenvallen met vakken als Maatschappijleer, Maatschappelijke Stage, Burgerschap of het Mentoruur. Tot slot kan K!X ook worden ingezet om bij te dragen aan de competentie-ontwikkeling in het kader van Leren, Loopbaan en Burgerschap. Uiteraard is het aan de scholen zelf om te bepalen hoe ze de module inzetten. De K!X medewerkers van FORUM ondersteunen dus samen met de K!X-coördinatoren, de K!X teams bestaande uit enthousiaste leerlingen van (v)mbo-opleidingen in verschillende regio s van Nederland. Sinds de start zijn duizenden jongeren in teamverband begeleid volgens de K!X methode. Inbedding K!X Vanaf september 2013 is FORUM voornemens om te werken aan de implementatie van de K!X methodiek. De bedoeling is om de aanpak van K!X in te bedden in het curriculum van scholen. De gewenste betrokkenheid van FORUM, die door scholen vooral wordt gewaardeerd, zal meer op de achtergrond plaatsvinden. Er moet een vorm gevonden worden om de duurzame overdracht van de opgebouwde deskundigheid in een werkbare vorm te gieten. Te denken valt aan hulp bij de ontwikkeling van een visiedocument, overdacht vanuit de bestaande K!X- website met een Toolkit en draaiboeken, studiedagen, een aanpak van trainers trainen of een adviesdesk. De K!X methodiek kan in het curriculum ondergebracht kunnen worden bij loopbaanbegeleiding en begeleiding (LOB) of burgerschapsvorming. Wat is nodig voor een succesvolle implementatie? De ervaring leert dat K!X niet als vanzelf in een onderwijsinstellingen een plaats krijgt. Er zijn een aantal randvoorwaarden die bepalend zijn voor het succes van K!X in de onderwijsinstelling: gedocumenteerde visieontwikkeling en inbedding in het schoolbrede beleid; duidelijk commitment vanuit directie en management; heldere doelstellingen formuleren, monitoren en evalueren; beschikbaarheid van een K!Xcoördinator als accelerator van de K!X-gedachte en methodiek; heldere afspraken met betrekking tot de inzet van mensen en middelen (o.a. inzet, mandaat); inzet van coachende en ondersteunende docenten; professionaliseren van docenten; maximaal gebruik van externe en, met name, interne communicatiekanalen. Een negatieve vertaling van succesfactoren leidt tot het benoemen van risico s. Zo is onvoldoende commitment vanuit het management een slechte basis, evenals gebrekkige interne communicatie. Of als alleen docenten enthousiast zijn, maar niet K!X-teams gaan de ambitie en potentie van een nieuwe generatie op een positieve manier uitdragen het hele team. Studenten die absoluut niet gemotiveerd zijn en rooster technische obstakels vormen ook belangrijke faalfactoren. Bij implementatie van K!X is het belangrijk dat K!X vooral moet aansluiten bij reeds bestaande ontwikkelingen en uitdagingen. K!X kan aansluiten bij actuele ontwikkelingen en uitdagingen, zoals de aanvullende kerncompetenties van Leren, Loopbaan, Burgerschap, Wet op de Medezeggenschap, ouderparticipatie en het terugdringen van schooluitval. K!X in 2014 Tot de zomervakantie kunnen onderwijsinstellingen vooralsnog uitgaan van ondersteuning en begeleiding van FORUM. Na de zomer wordt gestart met de inbedding van de K!X methodiek, uitgaande van een enthousiaste medewerking vanuit de onderwijsinstelling hierin. In aanvulling hierop gaat FORUM tot eind 2014, vmbo- leerlingen van verschillende onderwijsinstellingen een aanbod van activiteiten bieden, gericht op de loopbaanoriëntatie van deze vmbo-leerlingen in technische sectoren. blz 6 blz 7

5 K!X-team loopt dagje mee met Mirjam Sterk Fierschool: bijzondere deelnemer aan K!X K!X & Techniek: een project voor vmbo Uw eigen K!X in elkaar zetten met de Toolkit Het K!X-team van het Utrechtse Globe College liep een dagje mee met Mirjam Sterk, Ambassadeur Aanpak Jeugdwerkloosheid. Met haar SterkTeam wil ze de kansen op werk van jongeren vergroten en samen met werkgevers kijken naar de kansen die zij jongeren kunnen bieden. Daarvoor gaat ze in heel Nederland langs bij werkgevers en organisaties en gaat ze in gesprek over de kansen en mogelijkheden. Banen worden immers niet in Den Haag gemaakt. Hieronder in het kort de ervaring van het K!X-team. Samen met onze K!X-begeleider Sean Tumber zijn wij Actieve inbreng jongeren op coördinatorendag door Mirjam Sterk uitgenodigd om een dagje met haar mee te lopen. In Den Bosch zijn wij opgehaald door de persoonlijk chauffeur van mevrouw Sterk. Tijdens haar toespraak zijn wij door haar aan het publiek als K!Xpromoteam geïntroduceerd. Daarna zijn wij met haar meegelopen om te zien wat zij allemaal tijdens zo n dag doet. Het was heel leuk om te zien hoe zij met al die drukte om kan gaan. Verder hebben wij leuke en interessante gesprekjes met de assistentes van Mirjam Sterk gehad. Voor ons is het een hele leerzame ervaring geweest, om te zien hoe zij te werk gaat. Het motto van de landelijke coördinatorendag van K!X was Aan de slag met jong talent. Een motto dat kracht werd bijgezet door de aanwezigheid van jongeren uit verschillende K!X-teams. Die hadden met een presentatie en deelname aan de discussie en de rondetafelgesprekken een actieve inbreng. Zo benadrukte Jessie van der Meer, voorzitter van K!X Mondriaan Leeghwaterplein, dat presentatie en communicatie van cruciaal belang zijn voor studenten. Veel studenten vinden het volgens haar lastig zich bij een stagegesprek te presenteren. De K!X-begeleiders hebben lessen gegeven met aanwijzingen voor kleding, gedrag, Ook de Fierschool in Friesland doet mee aan K!X. Fier is geen gewone school, maar biedt hulp aan slachtoffers, getuigen en plegers van geweld in afhankelijkheidsrelaties; geweld dat plaatsvindt in relaties. Bijvoorbeeld tussen ouders en kinderen, partners of jongeren die verliefd zijn. De opdracht van Fier is: voorkomen van geweld, stoppen van geweld en hulp bieden bij de gevolgen van geweld. Op dit moment zijn er binnen de Fierschool twee K!X-teams actief: de ochtend- en de middaggroep. Zij hebben inmiddels trainingen gehad in o.m. presenteren en communiceren en vergadertechnieken. Elk team heeft een voorzitter die de vergaderingen leidt. Een notulist zet de gemaakte afspraken op papier komen. Daarnaast is het ook de bedoeling dat de meiden positief in beeld komen bij bijvoorbeeld bedrijven en organisaties. En ten slotte is het ook de bedoeling leerlingen beter toe te rusten voor hun werk en studietoekomst. De medewerkers van de Fierschool, Bauke, Baukje, Plony, Sytze en Hettie, zijn zeer enthousiast over K!X. Vanuit deze onderwijsmodule zien we de meerwaarde van bedrijfsbezoeken o.a. terug in: voorbereiding, training-on-the-job, presenteren, gesprekken voeren en evaluaties maken Eens in de drie weken komt een medewerker van K!X uit Utrecht om de stand van zaken door te nemen omtrent de vorderingen, en binnenkort komt er een nieuwe gastles en training, namelijk empowerment. Al met al een zeer zinvolle samenwerking van K!X en Friesland College. houding en presentatie waar zij veel aan heeft gehad, vertelde ze. Bij een werkbezoek aan de Nederlandsche Bank bleek dat veel van die lessen erg van pas kwamen. De studenten konden goed hun vragen stellen en gesprekken voeren. Nu zijn diverse deelgroepen druk bezig met het helpen voorbereiden van andere werkbezoeken. Jessie betreurt het dat niet alle studenten op haar school doordrongen zijn van het nut om zulke zaken op deze manier te leren. Dat kan er ook aan liggen dat nog niet iedereen ervaring heeft met het zoeken van een stageplek. Volgens haar is het laten doordringen van het belang voor de verdere loopbaan een aandachtspunt om op te nemen in het programma. Het volledige verslag is op te vragen bij FORUM via kix@forum.nl. Het Platform Bèta Techniek ondersteunt het K!X-project van FORUM in 2014 bij het aanbod van activiteiten gericht op de loopbaanoriëntatie van vmbo-leerlingen in technische sectoren. K!X & Techniek beoogt de beeldvorming bij jongeren over de techniek positief te beïnvloeden. De sector Techniek heeft te kampen met een negatief imago: dat is onterecht; binnen de techniek is er een grote variatie aan opleidingen en beroepen die jongeren zullen aanspreken. Jongeren uit 24 K!X-promoteams zullen in 2014 kennismaken met de kansen die de technische sector hun biedt. Voor wie is K!X & Techniek bedoeld? Het K!X & Techniek-project is bedoeld voor leerlingen van het vmbo. Ook professionals bij de onderwijsinstellingen waar de K!X-methodiek wordt uitgevoerd zijn betrokken: schoolleiders, leerkrachten en decanen. Zij enthousiasmeren leerlingen voor deelname en begeleiden het team actief. Wat doen teams K!X & Techniek? Een K!X & Techniek promotieteam onderneemt actie gericht op het verbeteren van de beeldvorming over techniek. Dit gebeurt door: 1. Het voorbereiden en bezoeken van een technische afdeling van een bedrijf. 2. Het voorbereiden en bezoeken van technische vervolgopleiding. 3. Het deelnemen aan een gastles van een ervaringsdeskundige in een technisch beroep. 4. Het deelnemen aan een blokuur over studie- en beroepskeuze in de techniek. 5. Het mede-organiseren van een voorlichtingsavond voor ouders over techniek. Extra middelen Het Platform Bèta Techniek stelt een extra bedrag van vijfhonderd euro per K!Xteam beschikbaar, ten behoeve van coördinatie door de docent. Daarnaast is er het gebruikelijke budget voor reis- en activiteitenkosten. Tot slot Bent u werkzaam binnen een inspirerende organisatie in een technische sector en vindt u ook dat jongeren de hulp van werkgevers verdienen? FORUM hoopt dan van harte dat u de vele voordelen van K!X & Techniek, voor de jongeren én voor uw organisatie, inziet en dat ook u uw deuren opent voor een K!X-team. Op verzoek van de scholen heeft FORUM een digitale Toolkit K!X samengesteld. Scholen kunnen zelfstandig onderdelen selecteren uit de Toolkit en deze gebruiken wanneer zij dit willen. De Toolkit K!X is een digitale gereedschapskist om K!X op school uit te voeren. Met de Toolkit kunt u een jaarplan samenstellen, activiteiten uitvoeren aan de hand van voorbeelden, trainingen uitkiezen, en diverse competenties verder ontwikkelen voor de leerlingen zoals presenteren, organiseren, vergaderen en netwerken. Voor wie is de Toolkit? De Toolkit is direct bedoeld voor coördinatoren K!X en leden van een K!X-team, en indirect voor directies, onderwijsmanagers en andere potentiële K!X-geïnteresseerden. Doel en gebruik Het doel van de Toolkit is digitale hulp te bieden bij de uitvoering van de K!X-methodiek. U kunt met de Toolkit uw eigen programma samenstellen door gereedschap voor verschillende onderdelen te downloaden en daarmee in te spelen op het niveau van uw K!X-team. U kunt de Toolkit K!X vinden op de website van FORUM: K!X valt in de prijzen bij SER De Sociaal-Economische Raad (SER) heeft K!X uitverkoren als een van de beste projecten in het kader van Zet je project op de kaart!. De SER-werkgroep BAM, Benutting Arbeidspotentieel Migrantenjongeren, heeft verschillende best practices geïnventariseerd die zich inzetten voor een betere positie van migrantenjongeren in het onderwijs en op de arbeidsmarkt en K!X is daaruit naar voren gekomen als een veelzijdig en ambitieus project. Omdat K!X uitgaat van de eigen verantwoordelijkheid van jongeren en die van professionals in het onderwijs, heeft de SER besloten zich in te spannen voor K!X en het project breder onder de aandacht te brengen in de uitgebreide netwerken die de Raad heeft. Daarmee hoopt de SER dat K!X zich kan uitbreiden en dat werkgevers en lokale bestuurders in contact kunnen komen met K!X en het project versterken. blz 8 blz 9

6 Interview met prof. dr. Mirjam van Praag, kroonlid Sociaal-Economische Raad K!X slaat twee vliegen in één klap Mirjam van Praag is hoogleraar Ondernemerschap en Organisatie aan de Universiteit van Amsterdam en tevens wetenschappelijk directeur van het Amsterdam Center for Entrepreneurship. Zij is sinds 2010 lid van de SER en onder meer voorzitter van de werkgroep BAM, Benutting Arbeidspotentieel Migranten-jongeren. Ze spreekt openhartig over K!X, de aansluiting tussen onderwijs en arbeidsmarkt, en de verbeteringen die werkgevers, scholen en jongeren zelf kunnen doorvoeren. Wat is volgens u de kern van het probleem rond de aansluiting van onderwijs naar arbeidsmarkt? Onderwijs en arbeidsmarkt zijn te veel gescheiden werelden. Veel jongeren die onderwijs volgen, hebben geen goed beeld hoe de latere beroepspraktijk eruit zal zien. Je ziet dat ze een studie kiezen, op grond van allerlei veronderstellingen. Veel jongeren vinden werken in technische beroepen vies of saai, terwijl economische of juridische beroepen erg populair zijn. Op de arbeidsmarkt is er echter juist vraag naar technisch geschoolden en zijn er veel te veel mensen met economische en juridische studies. Het is dus belangrijk dat jongeren een realistisch beeld ontwikkelen en de onderwijsinstellingen moeten hen daarbij helpen. Je zou studenten veel vaker een kijkje op de werkvloer moeten laten nemen en bedrijven vragen zich op school te presenteren. Ook de studie- en beroepskeuzebegeleiding moet echt beter worden en meer op de arbeidsmarkt gericht. Doordat onderwijs en werk zo gescheiden zijn, is het voor veel jongeren niet duidelijk wat ze later gaan doen en hoe ze zich daarop het beste kunnen voorbereiden. Als ze eenmaal die arbeidsmarkt op gaan, hebben jongeren ook vaak geen geschikt netwerk om zich heen, dat hen verder kan helpen. Niet iedereen krijgt van thuis mee hoe je precies een baan zoekt, hoe je je gedraagt bij sollicitaties en welke vaardigheden van belang zijn. In het rapport Maak baan voor een nieuwe generatie noemt de SER-werkgroep BAM dit als belangrijke factoren voor iemands latere arbeidsmarktpositie. Ziet u een rol voor de overheid om de jeugdwerkloosheid onder migrantenjongeren op te lossen, en zo ja, welke initiatieven en/of activiteiten zou de overheid concreet kunnen ontplooien? Ja zeker ligt daar ook een rol voor de overheid. De werkloosheid onder alle jongeren ligt hoog nu, maar onder migrantenjongeren is dat ronduit zorgwekkend hoog. De overheid heeft een ambassadeur jeugdwerkloosheid benoemd, die met een actieteam veel activiteiten opzet om de werkloosheid terug te Het is voor veel jongeren niet duidelijk wat ze later gaan doen ingen. Een van de initiatieven die de overheid neemt samen met de SER en gemeenten is Link2Work. Dat project is nu van start gegaan in Amsterdam en Rotterdam en zal als het succesvol is ook in andere gemeenten beginnen. Link2Work geeft jongeren die de stap naar de arbeidsmarkt willen maken, de kans om ondersteuning daarbij te krijgen van iemand met veel werkervaring, een zogenaamde bedrijfscoach. Dat is iemand die zijn netwerk open wil stellen voor de jongere en wil helpen bij het solliciteren of laten zien hoe het er op de werkvloer aan toegaat. De jongere kan ook workshops of trainingen volgen. Verwacht wordt dat de jongere zelf ook weer andere jongeren in zijn omgeving op een of andere manier wil helpen ondersteunen. Dat zijn dan weer jongere leerlingen of leerlingen van een ander schooltype. Dit is natuurlijk maar een voorbeeld en er is alle reden dat de overheid nog veel meer initiatieven steunt en echt werk maakt van het bestrijden van de hoge jeugdwerkloosheid. Kent u een Europees land met een succesvol arbeidsmarktbeleid t.a.v. migrantenjongeren? Wat kunnen wij daarvan leren? Dat weet ik eerlijk gezegd niet zo een twee drie. In internationaal opzicht doet Nederland het relatief goed als het gaat om jeugdwerkloosheid. Er zijn veel landen waar het nog veel erger is. De overheid is ook een beetje beducht om specifiek doelgroepbeleid te maken, omdat veel migrantenjongeren dat stigmatiserend vinden en gewoon gelijk behandeld willen worden. Heel logisch en terecht en begrijpelijk en dat zou natuurlijk ook echt zo moeten zijn. Toch heeft de werkgroep BAM wel signalen gevonden dat er bepaalde culturele verschillen kunnen voorkomen, die maken dat migrantenjongeren bijvoorbeeld zich bescheidener opstellen tijdens een sollicitatiegesprek, terwijl de werkgever dat uitlegt als minder enthousiast. Dan komen we ook op het moeilijke thema van discriminatie. Er is nog veel te winnen als het gaat om het verbeteren van gelijke kansen op de arbeidsmarkt. De SER zal daarover binnenkort een advies uitbrengen. Welke obstakels ondervinden migrantenjongeren volgens u als het gaat om hun opleidings- en beroepskeuze? Zoals ik bij vraag al zei, migrantenjongeren kiezen vaker voor bepaalde studies in de meer administratieve en economische sfeer, waar echter op dit moment niet veel werk meer in te vinden is. Sommige jongeren met wie de werkgroep BAM heeft gesproken, zeiden ook dat ze van huis uit de boodschap meekregen dat ze studies moeten kiezen waar je geen vuile handen van krijgt en die in goed aanzien staan in het land van oorsprong. Maar vaak zijn de ouders helemaal niet bekend met de enorme ontwikkeling die juist ook technische beroepen en vakopleidingen hebben gemaakt en dat dat werk al lang niet meer slecht is. Welke obstakels ondervinden migrantenjongeren volgens u op hun zoektocht naar werk, en op welke punten kunnen zij zich verbeteren? Voor veel jongeren is het ontbreken van een relevant netwerk echt een serieus nadeel. De manier waarop veel bedrijven tegenwoordig mensen werven, verloopt vaak langs informele kanalen. Als je daar niet in zit, maak je dus ook geen kans er binnen te komen. Dit is ook lastig voor de jongeren om zelf te doorbreken, dus daarom heeft de werkgroep samen met de andere organisaties dat Link2Work initiatief gebracht. Zo kunnen we jongeren hopelijk aan een relevant netwerk helpen, wat hen uiteindelijk ook een baan oplevert. Wat jongeren zelf kunnen doen, is zorgen dat hun cv er top uitziet, dat ze zich goed voorbereiden op sollicitatiegesprekken en weten wat werkgevers belangrijk vinden. Het komt ook aan op goede communicatieve vaardigheden en inzicht hebben in eventuele culturele verschillen tussen wat zij thuis gewend zijn en hoe het er in Nederland overwegend aan toe gaat. Er zijn allerlei manieren waarop ze hun vaardigheden op dit soort terreinen kunnen trainen. Veel werkgevers vinden ook belangrijk dat kandidaten meer hebben gedaan dan alleen de studie. Het gaat dan om vrijwilligerswerk, iets doen in verenigingsverband, bestuurlijke ervaring, bijbanen en dat soort zaken. Een deel van de migrantenjongeren heeft het gevoel dat ze worden uitgesloten op de arbeidsmarkt. Is er sprake een selectief aannamebeleid bij werkgevers en wat moeten werkgevers veranderen om meer migrantenjongeren een kans te bieden? Omdat we bij de SER ook met discriminatie bezig zijn, weet ik dat veel mensen met een nietwesters allochtone achtergrond discriminatie ervaren op de arbeidsmarkt en dan met name bij sollicitaties. Er zijn helaas ook signalen dat het inderdaad voorkomt dat werkgevers mensen omwille van kenmerken die niets te maken hebben met de functie uitsluiten. Dat kan zijn vanwege iemands migranten achtergrond, maar ook omdat iemand bijvoorbeeld een handicap of chronische ziekte heeft of te oud is. Discriminatie is in Nederland bij wet verboden en wie er mee in aanraking komt, kan een officiële klacht indienen. Wat heel belangrijk is, is dat we in dat advies ook constateren dat heel veel werkgevers niet bewust discrimineren. Zij zijn zich er te weinig van bewust dat blz 10 blz 11

7 ook als hun intenties goed zijn, hun gedrag toch discriminerend kan zijn. Het is dus heel belangrijk om werkgevers nog beter te informeren over discriminatie en gelijke behandeling. Wat relatief nieuw is, is dat uit psychologisch onderzoek blijkt dat alle mensen de neiging hebben op basis van onbewuste stereotype beelden over anderen te denken. Die onbewuste stereotype beelden belemmeren een objectieve blik op iemand. Er zijn trainingen die werkgevers leren om minder onbewuste stereotype beelden te hebben en te trainen in objectieve sollicitatiegesprekken. Wat kunnen onderwijsinstellingen concreet doen om migrantenjongeren nog beter voor te bereiden op de arbeidsmarkt? Onderwijsinstellingen moeten echt zelf ook meer contact zoeken met de arbeidsmarkt, de werkgevers in de regio waar de instelling zit. Die uitwisseling tussen bedrijven en het onderwijs moet normaal worden, docenten moeten zelf ook vaker die bedrijven in om op de hoogte te blijven van de beroepspraktijk en er moet echt energie gestoken worden in het onderhouden van een goed netwerk tussen docenten en bedrijven. Ook moeten scholen meer doen aan het geven van een helder beroepsperspectief aan de jongeren. Wat ga je nou eigenlijk doen als je die studie kiest? Ben je daar geschikt voor? Kun je je voorstellen hoe dat is als je dat jarenlang gaat doen? Waarom wil je eigenlijk die studie, omdat je ouders het willen of omdat je rijk wilt worden? Praat erover en ga in de praktijk kijken of je beelden wel kloppen! Dit geldt natuurlijk voor alle jongeren. Specifiek voor migrantenjongeren zouden scholen het gesprek kunnen aangaan over bepaalde culturele verschillen in omgangsvormen, zodat jongeren zich daarvan bewust zijn en beter begrijpen dat bepaald gedrag anders begrepen kan worden. Kunt u uiteen zetten wat voor u de methode K!X betekent? K!X onderscheidt zich volgens mij op twee punten van de vele andere jongerenprojecten. Allereerst is K!X gekoppeld aan het onderwijs en de lesmethoden die scholen aanbieden. We hebben gezien dat er vroeg bij zijn belangrijk is en de kans op succes vergroot. Een succesvolle start op de arbeidsmarkt begint al met het kiezen van de juiste opleidingsrichting, het leren van werkvaardigheden, jezelf kunnen presenteren, en ga zo maar door. Dat zijn nu juist de zaken die al op school aandacht moeten krijgen. K!X werkt goed met scholen samen, heeft een geweldig netwerk en zorgt er zo voor dat juist deze op de arbeidsmarkt gerichte bagage al vroeg wordt meegegeven. Een tweede punt is zelfredzaamheid. K!X legt het initiatief bij de jongeren zelf door K!X-teams op te richten die zelfstandig aan de slag mogen. Zo regelen ze hun eigen gastlessen en workshops en denken ze na wat ze zelf nodig hebben om later aan het werk te komen. Hartstikke goed! Jongeren komen zo meer te weten over de arbeidsmarkt én leren al direct hoe je iets voor elkaar krijgt in de wereld van werk. Twee vliegen in één klap dus. Uw werkgroep BAM heeft K!X gekozen als methodiek om de komende jaren te ondersteunen. Wat waren de redenen voor deze keuze? En waar bestaat de ondersteuning concreet uit? Halverwege 2013 hielden we met de werkgroep BAM een pitchbijeenkomst. Doel was om projecten in beeld te brengen die nuttig werk doen voor jongeren met een groot risico op werkloosheid. Uit de aanmeldingen hebben we de negen beste geselecteerd en K!X was daar één van. Sterker nog, we hebben K!X toen onderscheiden omdat, zoals ik al zei, het jongeren zelf laat werken aan de oplossingen voor de obstakels die zij in school en werk tegenkomen. Als werkgroep hebben we besloten K!X in het zonnetje te zetten, via onze website, op bijeenkomsten en met een bericht aan de media. Een stempel van de SER wil nog weleens helpen om op plekken te komen die normaal niet zo toegankelijk zijn. Daarnaast hebben we nagedacht over de partners waarmee we K!X vanuit het SER-netwerk in contact kunnen brengen, zoals zzp-organisaties, werkgevers en projecten. Natuurlijk was er ook tijd om samen te sparren over de verdere uitbouw van K!X. En ten slotte grijp ik nog steeds elke passende gelegenheid aan om K!X onder de aandacht te brengen. Twee K!X-teams zijn ingezet op de startbijeenkomst mentorproject Link2Work op in december Wat vond u van hun bijdrage? Wat waren voor u de opbrengsten van deze bijeenkomst? De jongeren van de K!X-teams hebben een heel belangrijke bijdrage geleverd aan de bijeenkomst. Door hun enthousiasme hebben ze anderen aangestoken om zich in te zetten voor jongeren. Omdat ze over zichzelf vertelden, konden ze andere jongeren en mensen die misschien bedrijfsmentor wilden worden, op een heel concrete en praktische manier laten zien wat er speelt en op wat voor manieren jongeren daaraan willen werken. Doordat zij erbij waren, werd het een bijeenkomst waarin interactie mogelijk was en het niet praten over jongeren bleef. We hopen dat het ook voor hen de moeite was om mee te doen. Nu Link2Work start in Amsterdam en Rotterdam zullen we wellicht verschillende van hen weer ontmoeten. Misschien willen ze zelf ook een bedrijfsmentor via Link2Work, of willen ze Een ander kun je niet veranderen, maar je kan wel jezelf blijven ontwikkelen andere jongeren inspireren om zich voor Link2Work in te zetten. Op 3 maart is in Amsterdam een aftrapbijeenkomst voor Amsterdamse jongeren, bedrijfsmentoren en jongerenprojecten die hier een rol in spelen. Wat zou u migrantenjongeren - die het nu eenmaal moeilijker hebben op de arbeidsmarkt t.o.v. autochtone jongeren - willen adviseren om te doen en/of meegeven als motivatie? Wat heel belangrijk is, is dat deze jongeren leren om niet bij de pakken neer te gaan zitten, positief te blijven en weerbaar, zodat ze het gesprek aan kunnen gaan, ook als ze zich niet goed behandeld voelen. Niet elke afwijzing is discriminatie, maar helaas is niet uit te sluiten dat ze er wel mee in aanraking komen. Het vraagt veel van een jongere om niet bij elke tegenslag te denken dat het door discriminatie komt. Het is dus belangrijk ook kritisch op jezelf te blijven en te leren over je eigen sterke en zwakke kanten. Alleen dan ontwikkel je een gezond zelfvertrouwen en sta je sterk in je schoenen, ook als een ander je onheus behandelt. Een ander kun je niet veranderen, maar je kan wel jezelf blijven ontwikkelen en open blijven staan voor nieuwe en positieve ervaringen. Dat is een keuze die bij jou ligt. Werkbezoek Microsoft Het K!X-team van ICT College ROC Midden Nederland ging op werkbezoek bij Microsoft Nederland. Marcel van de Laarschot, service delivery manager, was gastheer namens Microsoft en vertelt over de skills die jongeren nodig hebben om in zijn bedrijf aan de slag te kunnen. Microsoft werkt wereldwijd veel met onderwijsinstellingen. Die krijgen dan ook hoge kortingen als ze onze diensten en producten afnemen. Mijn rol is om een contract, dat meestal een jaar duurt, te begeleiden. Communicatie Het was leuk dat die klas van het ROC op bezoek kwam. Mijn zoon doet die opleiding en had gevraagd of ze niet bij Microsoft op werkbezoek konden komen. Zodoende heb ik een mooi programma voor ze in elkaar gezet met presentaties en een rondleiding. Ik heb ze laten zien waar ons werk uit bestaat en ik heb ze ook verteld dat wat ze nu op school leren al snel kan verouderen. Techniek ontwikkelt en verandert namelijk ontzettend snel. Communicatie daarentegen zal altijd blijven. Dat is dan ook enorm belangrijk. Dat je altijd blijft communiceren met je klanten. Targets Het draait bij ons om people, process and technology, in die volgorde. Daarom is communicatie zo van belang, meer dan je technische skills. Op school leren jongeren de basisprincipes, in de praktijk leer je later wel de finesses die nodig zijn voor het werk. Waar wij op letten bij sollicitaties of stageverzoeken zijn vooral eigenschappen zoals zelfstandigheid, initiatief durven nemen, flexibiliteit en ondernemerschap. Bij Microsoft werk je namelijk met targets. Of je daar nu 20, 40 of 60 uur per week over doet, je mag het zelf weten. Ook of je thuis werkt, bij een klant of gewoon op kantoor. Dat vergt bepaalde kwaliteiten van nieuwe medewerkers, en daar letten we dus op. Dat je om kan gaan met die verantwoordelijkheid. Met een goed idee kun je heel ver komen Nek uitsteken Als je hier werkt en een carrière wilt, moet je doelen stellen voor jezelf. Initiatief nemen en zeker niet afwachten, anders kom je er niet. Je moet je nek uit durven steken als je denkt dat je een goed idee hebt. Ook als dat idee misschien vreemd gevonden wordt door anderen. Met een echt goed idee kun je bij Microsoft heel ver komen! Techniek ontwikkelt en verandert namelijk ontzettend snel. Communicatie daarentegen zal altijd blijven. blz 12 blz 13

8 Portret: Kavish Jhorai (20) Mijn voordeel is dat ik werkervaring heb met K!X Kavish zit in het vierde jaar van zijn studie juridisch medewerker aan het MBO Amersfoort. Hij is ambassadeur voor K!X en was voorzitter van een promoteam. Mede door K!X weet hij wat hij later gaan doen. Wat ik met mijn opleiding ga doen? Niks! Mijn passie ligt namelijk bij werken met jongeren. Zoiets als K!X, dat vind ik pas echt leuk. Ik ben ambassadeur voor K!X. Ik ga langs scholen om te vertellen over het project en wat jongeren eraan kunnen hebben. Ik ga dan op pad met bijvoorbeeld Benny Jhinnoe van K!X/FORUM. Als ik vertel over mijn ervaringen is dat anders dan als een volwassene dat doet. Ik ben zelf ook jong, dus dat spreekt leerlingen aan. Ik ben begonnen als normaal lid van het K!X-promotieteam hier op school, maar al snel werd ik voorzitter. Die ambitie had ik wel, want ik vind het leuk om dingen te organiseren en te regelen. Beter dan alleen maar in de schoolbanken zitten. Door K!X heb ik mijn skills kunnen verbeteren. Ik ben nu niet bang meer om voor grote groepen te staan of met hooggeplaatste mensen te spreken, zoals bij onze presentatie voor de Sociaal-Economische Raad (SER). Zonder netwerk ben je nergens Verder heb ik door K!X mijn netwerken verbeterd. Dat is echt een van de belangrijkste opbrengsten. Een diploma is leuk, maar zonder netwerk ben je nergens. Nu vragen zelfs vrienden en medeleerlingen aan mij of ik misschien nog een stageplaats voor ze weet. Ik help af en toe het huidige K!X-team hier op school. Ik geef advies en ben eigenlijk een soort rolmodel voor de leerlingen die geïnteresseerd zijn. Dat past precies bij me. Mijn passie ligt bij werken met jongeren Leuk werk belangrijker dan geld Natuurlijk wil ik eerst mijn hbo halen, want alleen een mbo-diploma is niet zoveel waard tegenwoordig. Mijn voordeel is dat ik werkervaring heb. Met K!X namelijk! Hoe ik mezelf zie over 15, 20 jaar? Haha, dan heb ik hopelijk een gezin, doe ik leuk werk met jongeren en ben ik gelukkig. Echt waar, leuk werk is belangrijker dan veel geld verdienen. Als je niet doet wat je leuk vindt, hou je het volgens mij namelijk niet lang vol. Ik heb nu een bijbaantje bij een koeriersbedrijf en kan ergens anders wel meer verdienen op een kantoor. Maar het contact met de mensen dat ik nu heb, bevalt me goed en kantoor is niks voor mij. blz 14 blz 15

9 In heel Nederland zijn scholen te Geloven in jezelf Uitbreiding van aantal teams Scholen over de meerwaarde van K!X Geen bla-bla, maar doen: dat is de kracht van K!X vinden die meedoen aan K!X. Waarom doen ze eigenlijk mee? Wat levert K!X op voor de school en voor de leerlingen? Zohra Ahssab van het Utrechtse Globe College en Ivette Fleming van het Haagse Mondriaan vertellen over hun motivatie en ervaringen. Gewoon iedere week een uurtje K!X, als vast onderdeel van het programma. Dat zou prachtig zijn. Zohra Ahssab is docent geschiedenis op het Globe College in Utrecht. Ze is ook mentor van de vierde klas en tijdens het wekelijkse uur Loopbaanoriëntatie (LOB) doet ze K!X. Mavo 4 kent geen stage, daarom is LOB voor deze leerlingen erg belangrijk. Sommige leerlingen hebben echt geen flauw idee wat ze later willen gaan doen. K!X komt hierbij goed van pas omdat je op een actieve manier in aanraking met verschillende beroepen komt. Sommige weten al wel wat ze willen worden, en dan is het meer een bevestiging. Niet alleen wat jongeren willen, maar ook waar mogelijkheden liggen, is van belang bij beroepskeuze. Zohra: We kijken ook naar het arbeidsmarktperspectief. We stimuleren leerlingen naar plekken waar werk is, zoals in de techniek. Maar ja, ze willen schone baantjes Achter een bureau en niet met een machine. Dan vertellen we dat ze een verkeerd beeld hebben, en dat in de techniek vaak goed betaald wordt. Dan gaan ze toch nadenken over hun keuze. En daar gaat het om. Nadruk op eigen initiatief Zohra heeft K!X overgenomen van een collega. Ze vindt het een mooi project omdat niet alles kant en klaar is en leerlingen zelf initiatief moeten tonen. Daarmee onderscheidt K!X zich van de reguliere lessen. Een gastdocent mogen ze bijvoorbeeld zelf kiezen. Dan komen ze met een weddingplanner. Daar zou je als school niet zo gauw op komen. Bij K!X kan dat wel. Ook de trainingen die binnen K!X worden gegeven, hebben een absolute meerwaarde, vindt Zohra. Dat er iemand van buiten de school de training geeft, is helemaal goed. Niet altijd de juf, die haar lessen draait. En dat de leerlingen na een jaar deelname een certificaat krijgen is ook prachtig. Ze nemen het mee naar het intakegesprek op het mbo. K!X maakt de leerlingen mondiger en ze durven meer. Toen Mirjam Sterk hier op bezoek kwam, was ik echt verrast over mijn eigen leerlingen. De vragen die sommige meiden stelden: ik dacht wow, ze durven hun mond open te doen. Een andere meerwaarde van K!X is het belang van netwerken en de empowerment waar binnen het project de nadruk op ligt. Zohra daarover: Ze staan er vaak niet bij stil, maar als ze op zoek gaan naar een stage of werk, dan merken ze hoe belangrijk een netwerk kan zijn. Dan komen theorie en praktijk bij elkaar. En door de training in empowerment leren ze door te zetten. Het persoonlijke verhaal van Jamal, die de training geeft, spreekt mijn leerlingen erg aan. Het is een herkenbaar verhaal over tegenslag, doorzetten en succesvol worden. Hij geeft ze voorbeelden en inspiratie over hoe je doelen kunt halen. Dat past ook bij wat ik de leerlingen wil meegeven: je hebt altijd een keuze. Doe ik mijn best of niet? Dáár beslist een leerling uiteindelijk zelf over, en niet de docent. Verder komt beeldvorming om de hoek kijken. Hoe de leerlingen denken dat over ze gedacht wordt. Dat is niet mis. Ze denken echt van daar kom ik toch niet binnen omdat ik een allochtoon ben. Dat heeft een niet te onderschatten invloed op hun motivatie en doorzettingsvermogen. Met K!X proberen we dat te doorbreken. Geloven in jezelf, dat is echt een belangrijke les om aan ze mee te geven. Ook docent steekt wat op K!X heeft niet alleen een meerwaarde voor de leerlingen, maar ook voor de docent, vindt Zohra: Van de trainingen steek ik zelf ook wat op. Zoals over netwerken en het gebruik van sociale media. Ook de vele praktijkvoorbeelden die aan bod komen zijn mooi meegenomen. Die gebruik ik dan weer in andere lessen. En mijn eigen netwerk is ook groter geworden Het liefst zou Zohra meer tijd voor K!X willen hebben. Gewoon iedere week een uurtje K!X, als vast onderdeel van het programma. Dat zou prachtig zijn. Een goede keuze maken Op het ROC Mondriaan in Den Haag is strategisch beleidsmedewerker Ivette Fleming nauw betrokken bij K!X dat al jaren op de instelling draait. Het past vooral goed binnen Loopbaanoriëntatie en begeleiding (LOB) vertelt Ivette: Oriëntatie op de loopbaan is cruciaal voor onze deelnemers. Door informatieavonden en proefstuderen willen we bereiken dat ze een goede keuze maken en weten we welke begeleiding ze nodig hebben naar een vervolgopleiding of de arbeidsmarkt. K!X sluit daar prima op aan. Met name de trainingen solliciteren, netwerken en organiseren zijn onderdelen waar ze vaak nog onvoldoende bekwaam in zijn. K!X heeft een hoog doe-gehalte en geeft deelnemers de ruimte om een eigen programma te maken. Hoe kan ik zelf iets aanpakken? in plaats van alles kant en klaar aanleveren. Dat werkt beter, daar leren ze veel meer van. Als ze bijvoorbeeld een bedrijfsbezoek gaan organiseren, komt daar van alles bij kijken. Ze moeten dan zelf nadenken over welke bedrijf ze willen bezoeken, hoe ze het moeten aanpakken en hoe ze het moeten organiseren. Daarbij komt ook, omdat ze in teamverband werken, dat ze leren naar elkaar te luisteren, samen te werken en kritisch te kijken naar hun eigen aandeel in het geheel. Een geslaagd bezoek is dan helemaal hun eigen succes. Het gevolg daarvan is dat ze gaan geloven in zichzelf en meer durven. Omdat K!X is ingeroosterd als vak in de opleiding commerciële economie, nemen de deelnemers het serieus. We hebben op dit moment acht K!X-teams op het Mondriaan. Drie in Den Haag en vier in Delft. Het is allemaal begonnen met Elmer Smith op de Brasserskade in Delft. Hij draaide K!X en maakte andere collega s enthousiast. We vonden het zo n goed project dat we het hebben uitgebreid. Mijn ambitie is om K!X in het curriculum te krijgen. Ik wil dat alle deelnemers in aanraking komen met de verschillende aspecten van K!X, als ondersteuning en aanvulling van LOB. We gaan daarom een implementatieplan maken met FORUM en daarmee naar onze directie. Ondertussen promoten we K!X binnen de hele onderwijsinstelling. En echt iedereen is enthousiast. Voor K!X krijg je de mensen mee. Weet je waarom? Omdat het geen hoog bla-bla gehalte heeft. Deelnemers leren voor zichzelf te zorgen. Dat moeten ze straks op de arbeidsmarkt ook. K!X bereidt ze daarop voor. Dat ze het zelf moeten doen, spreekt deelnemers aan en dan leren ze meer. Uiteindelijk gaat het daarom, om de leerlingen. Op alle niveaus toepasbaar Groot voordeel van K!X is ook dat je het op alle niveaus kunt toepassen. En het is op alle niveaus nodig. De soft skills die aan bod komen bij K!X, daar hebben alle deelnemers wat aan. Als school kom je daar vaak onvoldoende aan toe. Bovendien kun je K!X aanpassen aan het niveau van de klas want je stelt je eigen programma samen. Ook heb ik nu in Den Haag drie vmbo-scholen enthousiast gemaakt voor K!X en daar zijn ze mee aan de slag gegaan. Het interessante hiervan is dat hierdoor de doorlopende leerlijn tussen vmbo en mbo wordt bevorderd. Ik vroeg laatst aan een collega of deze ook K!X wilde en vertelde over het project. Eerst wilde hij niet. Later op een themamiddag LOB kwam hij K!X in de praktijk tegen. Toen wilde hij ineens wel! Helaas konden we vanwege de interne capaciteit geen nieuwe teams meer opzetten. Hij had spijt dat hij nee had gezegd. blz 16 blz 17

10 K!X-team Amersfoort laat van zich horen in Haags stadhuis Debatteren met respect Wethouder Rabin Baldewsingh opent het symposium waar 120 jongeren aan deelnemen van zes verschillende schoollocaties en een aantal docenten en professionals uit Den Haag, Voorburg, Utrecht, Amersfoort en Eindhoven. De organisatie is in handen van Centrum 16 22, voortvloeiend uit de campagne WE CAN Young in samenwerking met de GGD Den Haag, PEP Den Haag, Bureau discriminatiezaken en Stichting Hindustani. Ik heb nog nooit een vrouw een weg zien aanleggen, dus wat willen we nou? de democratie heerst. Hij benadrukt het belang van rekening houden met elkaars (afwijkende) meningen, en dat het cruciaal is daarnaar te handelen. In artikel 1 van Grondwet staat niet voor niets dat iedereen op Nederlands grondgebied in gelijke gevallen gelijk behandeld dient te worden, of je nu jong of oud bent, man of vrouw, hetero of homo, zwart of wit. Dit gelijkheidsbeginsel, aldus de bevlogen wethouder, is niet iets dat je moet naleven omdat het in de wet staat, maar vooral omdat je het moet willen. Ga het gesprek met elkaar aan, veroordeel elkaar niet. Iedereen heeft zijn eigen gelijk. Probeer elkaar te overtuigen, en vooral: luister naar elkaar, zo geeft Baldewsingh de aanwezigen nog enkele tips mee voor het debat later die middag. Het K!X-team van MBO Amersfoort nam deel aan het symposium Met respect dat plaatsvond in het kader van de Week zonder geweld, in de raadzaal van het stadhuis in Den Haag. Het doel van het symposium was bewustwording van jongeren en het verbreden van de kennis over grensoverschrijdend gedrag, huwelijksdwang, genderongelijkheid en emancipatie. Het schitterende atrium van het Haagse stadhuis vormde een prachtig decor voor de deelnemers, en voor de zon die wel raad wist met de glazen panelen van het hoge dak. Gelijkheidsbeginsel Baldewsingh heet de jongeren van harte welkom in de Haagse raadzaal, de plek waar Na de opening nemen de jongeren deel aan de verschillende workshops: grensoverschrijdend gedrag, huwelijksdwang, verschil man en vrouw en emancipatie. Aansluitend vindt in de raadzaal het debat plaats, geleid door Naeeda Aurangzeb. Zo n vijftig leerlingen nemen actief deel aan het debat, de rest is toehoorder. Er zijn niet alleen mededebaters en toehoorders om te overtuigen maar ook een debatjury, bestaande uit de gemeenteraadsleden Joris Wijsmuller, Mustafa Okcuoglu en Daniella Gidaly en twee jongeren betrokken bij stichting Hindustani: Andjenie Narain en Anoushka Meerberg. Uiteindelijk komen er zes winnaars uit de bus op de criteria bevlogenheid, inspiratie, inzet van feiten en kennis en respectvol debatteren. Daarbij worden nog de publiekslieveling en de favoriet van de jury gelauwerd. Emancipatie niet nodig? De eerste stelling gaat over mannen en vrouwen. Omdat die gelijk worden behandeld, zou emancipatie helemaal niet nodig zijn. De debaters reageerden meteen en massaal. Mannen worden voorgetrokken, dus ik ben tegen! Emancipatie is zwaar nodig. Mannen en vrouwen zijn gelijk, dus niet nodig. Ik heb nog nooit een vrouw een weg zien aanleggen, dus wat willen we nou? Vrouwen hebben gelijke rechten in Nederland. Kijk maar We hebben toch een vrouw als debatleider! De meningen lijken verdeeld, maar al snel blijken er meer tegenstanders dan voorstanders te zijn. Met name het argument dat mannen en vrouwen weliswaar gelijk zijn volgens de wet, maar in de praktijk worden vrouwen nog altijd achtergesteld, snijdt hout. Je grens is je grens, daar mag een jongen nooit overheen gaan. blz 18 blz 19

11 Jaco Dagevos Iedereen heeft vooroordelen Mijn moeder is directeur van een groot bedrijf. Ze heeft twee mannelijke secretaresses! Topfuncties alleen voor mannen? De tweede stelling luidt dat vooral mannen topfuncties bekleden omdat vrouwen daar geen tijd voor hebben. Ze moeten immers thuis zijn om zorgtaken te verrichten. Ook deze stelling roept meteen reacties op. Mannen en vrouwen kunnen allebei het huishouden doen hoor. Vrouwen maken toch zelf de keuze om thuis te blijven? Steeds meer papa s worden een soort mama s en geven hun vrouw de ruimte om carrière te maken. Zo moet het. Een man moet een man blijven en zorgen voor zijn vrouw en kinderen. Je bent pas een echte man als je ook thuis taken doet. Mijn moeder is directeur van een groot bedrijf. Ze heeft twee mannelijke secretaresses! De zaal lacht en applaudisseert en verwerpt ondertussen ook de tweede stelling. Betekent zoenen dat je méér wilt? Wie a zegt, moet ook b zeggen, zo luidt de derde stelling. Als je met iemand gaat zoenen geef je te kennen dat je ook seks wilt. De zaal ontploft. Op deze stelling wil iedereen reageren. Je mag altijd stoppen toch? Je grens is je grens, daar mag een jongen nooit overheen gaan. Tijdens het vrijen zeggen ik wil niet meer, dat kan echt niet. Als je doorgaat terwijl de ander niet wil, dan is het verkrachten. Ik durf nee te zeggen, want ik heb respect voor mezelf! Trek je kleren aan, je kan gaan, daar is de deur. De meesten zijn het er wel over eens dat het soms anders kan lopen dat je had verwacht. Je moet altijd nee kunnen zeggen. Als je echt respect hebt voor elkaar, dan moet je ook kunnen wachten. Uiteindelijk is vrijwel iedereen het daarover met elkaar eens. Precies conform het thema van vandaag. Is één klap al geweld? Wanneer is sprake van huiselijk geweld? Daar gaat de vierde en laatste stelling over: Eén klap is geen geweld. Je kan elkaar toch best wel eens in een boze buit een klap geven? Nee niet mee eens. Je slaat de moeder van je kinderen niet. Eén keer of drie keer, maakt niet uit. Elke klap is geweld. Je mag een vrouw nooit slaan. Andersom ook niet! Maar een corrigerende tik dan bij kinderen? Slaan is slaan. Zelfs als iemand niet wil luisteren, zelfs als je heel boos bent geworden en zelfs als het alleen maar corrigerend is bedoeld, het is allemaal geweld. Na een bevlogen discussie, zijn de meesten het daarover toch wel eens, en dus verwerpen ze de stelling. K!X-winnaar Het K!X-team van MBO Amersfoort is zeer actief tijdens de hele dag en in het bijzonder tijdens het debat. Ze hebben de tips van wethouder Baldewsingh ter harte genomen en meteen in praktijk gebracht. Bilal Bourich sleept zelfs een prijs in de wacht. Een lange dag, een boeiende dag, en vooral een leerzame dag, die uitstekend past binnen de formule van K!X. Jezelf presenteren, je menig durven geven en met argumenten kracht bij zetten, luisteren naar anderen en leren van elkaar dat verschillen waardevol zijn. Nog even snel met elkaar op de foto en dan richting station. De zon is inmiddels onder. Eén keer of drie keer, maakt niet uit. Elke klap is geweld. Het Sociaal en Cultureel Planbureau is een gerenommeerd instituut. Wie wil weten hoe Nederland ervoor staat op het terrein van sociaal en cultureel welzijn, kan terecht bij het SCP dat jaarlijks vele onderzoeken uitvoert en aanbevelingen voor beleid formuleert. Minderheden en integratie zijn een belangrijk thema voor het bureau. Hoe doen migranten het in het onderwijs en op de arbeidsmarkt, wat zijn de kansen van jongeren en wat zijn de obstakels? Belangrijke vragen die in SCP-publicaties worden beantwoord. Jaco Dagevos is hoofd van de onderzoekssector Onderwijs, Minderheden en Methodologie. Hoe ziet hij de kansen van migrantenjongeren op de arbeidsmarkt en selecteren werkgevers eigenlijk wel eerlijk? blz 20 blz 21

12 Een negatief beeld over groepen slaat over naar het individu: daar hebben migranten vaak last van Jaco Dagevos studeerde sociologie. Zijn onderzoeksterrein betreft vraagstukken rondom de integratie van etnische minderheden in Nederland. Hij publiceert onder meer over de arbeidsmarktpositie van deze groepen en de betekenis van discriminatie. In 1998 promoveerde hij op een studie naar het verloop van loopbanen van allochtone werknemers. Dagevos werkt sinds 2000 bij het SCP. Daar verricht hij onderzoek naar de sociaal-culturele positie van migrantengroepen en naar de samenhang tussen ruimtelijke segregatie en integratie. In de afgelopen jaren was hij betrokken bij de opzet en uitvoering van grootschalige surveys onder de klassieke en nieuwe migrantengroepen in Nederland. Er wordt flink gediscrimineerd De arbeidsmarktpositie van nietwesterse migranten is de laatste jaren verslechterd. Met name de positie van de jongeren is zorgwekkend. Voor een deel is dit het gevolg van discriminatie. Dagevos: Als je bijvoorbeeld kijkt naar de arbeidsmarktkansen van schoolverlaters anderhalf jaar na schoolverlaten, moeten we vaststellen dat discriminatie een rol speelt. Dat blijkt ook uit onderzoek. We hebben onderzoek gedaan met acteurs en brieven. Er wordt flink gediscrimineerd. In het rapport Op achterstand hebben we hierover gepubliceerd. Om dit te onderzoeken vergeleken we de arbeidsmarktpositie van nietwesterse migranten met die van autochtone Nederlanders met dezelfde kenmerken. Bovendien stuurden we acteurs met verschillende etnische achtergronden bij uitzendbureaus langs. Met hetzelfde cv in de hand vroegen zij om werk. Twee belangrijke conclusies die op basis van deze onderzoeken kunnen worden getrokken, zijn zo staat in Op achterstand (SCP, 2012) ten eerste dat discriminatie vooral een belemmering is bij instroom op de arbeidsmarkt: Ik ben niet voor harde quota, dat is echt een paardenmiddel met gelijke kenmerken zoals opleiding en werkervaring zijn niet-westerse migranten vaker werkloos en vaker afhankelijk van tijdelijk werk dan autochtone Nederlanders. Een tweede belangrijke conclusie is dat uitzendbureaus onderscheid maken naar etnische achtergrond bij werkzoekenden die persoonlijk binnenlopen: Turkse, Surinaamse en Antilliaanse werkzoekenden die bij het uitzendbureau langsgaan om werk te vinden hebben minder kans om een baan aangeboden te krijgen dan autochtone Nederlandse werkzoekenden met precies hetzelfde cv. Ten aanzien van Marokkaanse werkzoekenden is er geen sprake van onderscheid: Marokkaanse Nederlanders hebben evenveel kans op baanaanbod als autochtone Nederlanders. Zonder verschil, toch verschil maken Ook in Liever Mark dan Mohamed? (SCP, 2010) worden soortgelijke conclusies getrokken. Voor dit onderzoek is gebruik gemaakt van zogenoemde praktijktests door middel van het versturen van twee gelijkwaardige sollicitatiebrieven en zijn er telefonische sollicitaties uitgevoerd. Praktijktests hebben als doel vast te stellen of twee fictieve sollicitanten die qua relevante kenmerken even geschikt zijn voor de functie, maar een andere etnische herkomst hebben, dezelfde kans hebben om uitgenodigd te worden voor een sollicitatiegesprek. De opzet van deze methode zorgt ervoor dat andere factoren die tot een andere behandeling kunnen leiden, uitgeschakeld zijn, zodat zo zuiver mogelijk berekend kan worden of de etnische herkomst een rol speelt in de selectiebeslissing van de werkgever. Als er geen verschil is, wordt er dan toch verschil gemaakt? Uit de testen blijkt dat niet-westerse sollicitanten een significant lagere kans hebben om uitgenodigd te worden voor een sollicitatiegesprek. In dit onderzoek wordt 44 procent van de autochtone sollicitanten uitgenodigd voor een sollicitatiegesprek, tegen 37 procent van de niet-westerse. Niet-westerse sollicitanten die qua kenmerken dus volledig overeenkomen met autochtone werkzoekenden, hebben desalniettemin minder kans op een uitnodiging voor een gesprek Veel niet-westerse migranten zijn door hun gemiddeld genomen lagere opleidingsniveau aangewezen op lagere functies. Dit onderzoek laat zien dat discriminatie zich meer manifesteert in lagere en midden functies. In die delen van de arbeidsmarkt waar veel niet-westerse migranten naar werk zoeken, bestaan grote verschillen in kansen op uitnodiging. In hogere functies hebben niet-westerse sollicitanten bijna dezelfde kans op een uitnodiging als autochtone sollicitanten. Extra nadelen voor migranten Werkgevers zeggen al snel wij discrimineren niet, vertelt Dagevos. Maar vooroordelen zijn er nu eenmaal. Die heeft iedereen. Die vooroordelen zijn gebaseerd op groepskenmerken. Een negatief beeld over groepen slaat over naar het individu: daar hebben migranten vaak last van. Personeelsselecteurs zouden Sociaal en Cultureel Planbureau (SCP) zich moeten realiseren dat ze vooroordelen hebben. Ze beseffen het niet. Ze zeggen altijd dat ze selecteren op kwaliteit. Dát is het extra nadeel dat migranten hebben: ze hebben met de nadelen van vooroordelen te maken als ze werk zoeken. En werkgevers krijgen bij laagconjunctuur de ruimte om op basis van vooroordelen te selecteren. Dagevos geeft een nadere toelichting waarbij hij nog andere factoren aansnijdt. Bij jongeren spelen negatieve ervaringen met discriminatie een rol. Die blijven bij migrantenjongeren langer hangen. Natuurlijk is opleidingsniveau van belang. Maar ook sociaalnormatieve kwalificaties, zoals jezelf presenteren. Daarnaast beschikken migrantenjongeren over het algemeen over onvoldoende netwerken. Kortom: er moeten kloven worden overbrugd tussen werkgevers en allochtone werkzoekenden. Klapstoel-medewerkers Is er sprake van een verloren generatie? Dagevos: Als de conjunctuur aantrekt, komen de meesten wel weer aan het werk, maar nu? Door flexibilisering krijg je vaak een instabiele Het Sociaal en Cultureel Planbureau is ingesteld bij Koninklijk Besluit van 30 maart Het Bureau heeft tot taak: a) wetenschappelijke verkenningen te verrichten met het doel te komen tot een samenhangende beschrijving van de situatie van het sociaal en cultureel welzijn hier te lande en van de op dit gebied te verwachten ontwikkelingen; b) bij te dragen tot een verantwoorde keuze van beleidsdoelen, benevens het aangeven van voor- en nadelen van de verschillende wegen om deze doeleinden te bereiken; c) informatie te verwerven met betrekking tot de uitvoering van interdepartementaal beleid op het gebied van sociaal en cultureel welzijn, teneinde de evaluatie van deze uitvoering mogelijk te maken. beroepsloopbaan en we moeten zien hoe zich dat gaat ontwikkelen. Je krijgt klapstoel-medewerkers waarbij conjunctuur een enorme factor is. Je vliegt er sneller uit. Dat geldt zeker voor allochtonen veel meer dan voor autochtonen. Flexibiliteit op de arbeidsmarkt zorgt er ook nog eens voor dat bedrijven weinig investeren in flexibele banen. Wat kunnen jongeren zelf doen, is de vraag aan Dagevos. Je school afmaken. Dat ten eerste. Ten tweede netwerken: in een vereniging actief zijn of vrijwilligerswerk doen. Ten derde je sociaal-normatieve kwalificaties ontwikkelen, want die zijn veel belangrijker dan mensen beseffen. Gemengde selectiecommissies Wat zouden werkgevers moeten veranderen? Gelijke geschiktheid wordt niet altijd gewaardeerd. Als twee cv s precies hetzelfde zijn, toch waarderen personeelsselecteurs ze als verschillend. Ze zeggen dan dat de klanten wat anders willen of dat sommigen niet passen in het bedrijf. Hoe selecteer je echt neutraal? Dat is moeilijk. Werkgevers moeten leren dat Migranten en integratie ze vooroordelen hebben en dat ze een rol spelen bij hun subjectieve selectie. Dat besef is heel belangrijk om de factor vooroordelen te verminderen. Ik ben ook niet tegen anoniem solliciteren in de eerste ronde. Verder vind ik dat er meer gemengde selectiecommissies moeten komen. Ook moeten werkgevers kijken naar de wervingskanalen die ze benutten; daar moeten ze over nadenken. Veel werk gaat viavia. Dus wordt er weinig gedifferentieerd bij nieuw personeel. Daar moet je als werkgever over willen nadenken. Diversiteitsbeleid, quota s? Waarom geen dwang? Dat heeft niet de voorkeur van Dagevos. Er is weinig beleid op dit punt. Diversiteitsbeleid is vaak op eigen initiatief. Ik denk wel dat diversiteitsbeleid een goed middel is om discriminatie tegen te gaan, maar ik ben niet voor harde quota. Dat is echt een paardenmiddel. De publicaties Liever Mark dan Mohammed? (SCP, 2010) en Op achterstand (SCP, 2012) zijn te downloaden op de website van het SCP: Sociaal-economische achterstand en sociaalculturele afstand kenmerken de positie van migranten groepen in Nederland. In onderzoeken is daarom niet alleen aandacht voor sociaaleconomische aspecten van de integratie (bijvoorbeeld onderwijs en werk), maar ook voor sociaal-culturele onderwerpen (bijvoorbeeld taal, interetnische contacten en waardenoriëntaties). Het SCP brengt in kaart hoe de integratie van migranten in Nederland is. Ook kijkt het SCP welke ontwikkelingen zich voordoen en welke factoren het verloop van de integratie verklaren. Belangrijke deelterreinen zijn onderwijs en arbeidsmarkt. Bij arbeidsmarkt gaat het om de arbeidsmarktpositie van migranten, met bijzondere aandacht voor de betekenis van arbeidsmarktdiscriminatie. blz 22 blz 23

13 Portret: Fleur de Haan (17) De wereld is groter dan Nederland Fleur doet vmbo kader op het Nordwin College in Heerenveen. Het is een groene school en haar specialisatie is bloem en design, en groene economie. Ze doet dit jaar examen en gaat in de zomervakantie vrijwilligerswerk doen in Indonesië. Later wil ze een baan waarbij ze veel van de wereld kan zien. Ik zit op een groene school maar ik wil verder in de verpleging. Hierna ga ik verzorging IG doen op het mbo en daarna verpleegkundige. Mijn moeder werkt bij De Reling, een woongroep voor mensen met een beperking. Wij gaan met K!X een werkbezoek organiseren daar. Dat valt onder het vak Talentleren dat we twee uur per week hebben. We hebben de taken verdeeld. Wat kun je, wat vind je leuk en waar kun je veel van leren? Er komt best veel kijken bij de organisatie van zo n bezoek en mijn taak is te zorgen dat het goed verloopt: wat houdt het werk in, wat moeten we weten, wat moeten we doen, hoe moeten we het aanpakken? Ik ben wel goed in regelen dus die rol past me wel. Belangrijk is om goed te plannen en te communiceren met de groep. Ik heb daar wel ervaring mee omdat ik ook al in de leerlingenraad zat en in het Ecoteam om de school duurzamer te maken. Mijn moeder is mijn voorbeeld In de zomervakantie ga ik vrijwilligerswerk doen in Bali, Indonesië. Ik ga vijf weken lang Engelse les geven aan kinderen. Dat doe ik via stichting Activity International. Bij dat lesgeef-project zijn vrijwilligers vanuit de hele wereld betrokken. Het lijkt me leuk om nieuwe ervaringen op te doen, om om te gaan met mensen die ik nog niet ken en iets te doen voor anderen. Omdat ik al vroeg vakantie heb, ga ik eerst werken in een bloemenwinkel om geld voor Bali te kunnen sparen. Later wil ik nog eens een rondreis maken in Indonesië, want ik heb ook familie daar wonen. Mijn vader is een echte Fries en mijn moeder is Indisch. Zij is mijn grote voorbeeld. Ze studeert, ze werkt en ze wil me laten zien dat de wereld groter is dan Nederland. Ik hoop later voor mijn werk projecten in het buitenland te kunnen doen. Maar eerst mijn diploma halen. Ik ben wel goed in regelen, dus die rol past me wel blz 24 blz 25

14 AOC Oost, Twello De Ambelt, Zwolle Friesland College, Leeuwarden, team 1 MBO Amersfoort, team 2 MBO Amersfoort, Welzijn, team 1 en 2 Waterlant College, A dam IJdoorn, team 2 MBO Dierverzorging & Groen VMBO Speciaal voortgezet onderwijs Gemengd AK tot SMD MBO Juridisch VMBO School voor welzijn VMBO kader Friesland College, Leeuwarden, team 2 ICT College Midden NL., Utrecht, team 1 ROC TOP Plus, Amsterdam, team 1 Mariscollege Bohemen, Den Haag Meander College, Zwolle Nordwin College, Heerenveen, team 1 Gemengd AK tot SMD MBO ICT MBO Zorg en Welzijn VMBO Handel en Administratie VMBO Speciaal voortgezet onderwijs VMBO Groen en Techniek ROC TOP Plus, Amsterdam, team 2 Corbulo College, Den Haag MBO AKA VMBO Handel en Administratie ROC TOP Plus, Amsterdam, team 3 Lentiz Lifecollege, Schiedam MBO AKA MBO Urban Trade ICT College Midden NL, Utrecht, team 2 ICT College Midden NL, Utrecht, team 3 Hofstad Heldring, Den Haag ROC van Amsterdam, Amstelveen Nordwin College, Heerenveen, team 2 Nordwin College, Heerenveen, team 3 MBO ICT MBO ICT VMBO Handel en Administratie MBO Junior Accountancy VMBO Groen en Techniek VMBO Groen en Techniek ICT College Midden NL, Utrecht, team 4 Lentiz Lifecollege, Schiedam MBO Amersfoort, team 1 Nordwin College, Heerenveen, team 4 Nova College, Hoofddorp, team 1 Nova College, Hoofddorp, team 2 MBO ICT VMBO Welness & Lifestyle MBO Juridisch VMBO Groen en Techniek MBO ICT MBO ICT blz 26 blz 27

15 Oostvaarderscollege, Almere Pouwer, Utrecht, team 1 Pouwer, Utrecht, team 2 ROC Mondriaan, Den Haag ROC van Amsterdam ROC van Amsterdam, Amstelveen, team 1 VMBO TL VMBO Praktijkonderwijs VMBO Praktijkonderwijs MBO ICT applicatiemedewerker MBO Zorg en Welzijn MBO Pedagogisch Werk en Onderwijs ROC Aventus, Apeldoorn ROC Mondriaan, Delft, team 1 De meeste teamfoto s zijn gemaakt door Mladen Pikulic ROC van Amsterdam, Amstelveen, team 2 ROC van Amsterdam, Amstelveen, team 3 Vmbo-TL MBO Economie / adm.secretarieel MBO Pedagogisch Werk en Onderwijs MBO Financiële beroepen ROC Mondriaan, Delft, team 2 ROC Mondriaan, Delft, team 3 Waterlant College, A dam IJdoorn, team 3 Globe College, Utrecht, team 1 SG Panta Rhei, Amstelveen, team 1 SG Panta Rhei, Amstelveen, team 2 MBO Economie / bedrijfsadministratie MBO Economie / adm.secretarieel VMBO kader VMBO TL VMBO Sport Dienstverlening en Veiligheid VMBO Sport Dienstverlening en Veiligheid ROC Mondriaan, Delft, team 4 ROC Mondriaan, Den Haag, team 1 ROC Mondriaan, Den Haag, team 2 Globe College, Utrecht, team 2 Globe College, Utrecht, team 3 Waterlant College, A dam IJdoorn, team 1 MBO Verpleegkunde MBO Administratief secretarieel MBO Bank en verzekeringswezen VMBO TL VMBO Handel & Administratie VMBO basis/kader blz 28 blz 29

16 Interview met Turgay Tankir, wethouder werk en inkomen in Nijmegen Goede omgeving, goed voorbeeld, slechte omgeving, slecht voorbeeld Nijmegen, een grote stad in de provincie met de kenmerken die alle grote steden hebben, zoals krapte op arbeidsmarkt voor jongeren. Wat doet Nijmegen om jongeren, en migranten jongeren in het bijzonder, perspectief te bieden op werk? Wat is de invloed van de omgeving op jongeren? Turgay Tankir, wethouder Werk en Inkomen, licht de Nijmeegse visie toe. We proberen jongeren die het moeilijk hebben als groep te benaderen en vervolgens als individuen te helpen. De jeugdwerkloosheid neemt toe, vooral onder jongeren met hooguit een mbo-opleiding. De vraag is, wat moet het mbo en wat moeten jongeren doen om hun kansen te verbeteren? Wat er fout gaat, is de beroepskeuze. Veel kinderen in Nederland hebben onvoldoende focus op een goede beroepskeuze. Ik zie bijvoorbeeld dat migrantenjongeren vaak van opleiding veranderen. Dat geeft aan dat ze niet goed weten wat ze moeten kiezen. Als ik met deze jongeren spreek, komt uit die gesprekken naar voren dat hun ouders willen dat zij op kantoor werken, in een pak werken. Mijn vader heeft alleen in een fabriek gewerkt en wil voor mij iets beters, zeggen ze dan. Veel jongeren kiezen voor een opleiding waar weinig werk voor te vinden is. Als jouw vader notaris is, heb je vanzelf een bredere oriëntatie dan als je een vader hebt die werkloos is. Ik ben in Duisburg geweest. Daar besteden ze in het onderwijs veel tijd aan beroepskeuze. Iemand van het Duitse UWV heeft daar één, twee of zelfs drie individuele gesprekken met jongeren over waar hun kansen liggen. Dat werkt echt heel goed daar. Kijk, als jouw vader notaris is, is het makkelijker. Dan krijg je meer mee van je ouders, want in die kringen hebben ze vaak een bredere oriëntatie. Als je een vader hebt die werkloos is, ligt dat anders. Het zijn niet alleen de verkeerde keuzes die jongeren maken, maar ook een gebrek aan vaardigheden kan een rol spelen. Welke vaardigheden missen jongeren? Ze missen vooral communicatieve vaardigheden. Maar ze missen vaak ook structuur: op tijd komen, snappen dat school een basis is voor jezelf. Structuur in de eigen leefomgeving ontbreekt. Laatst was ik bij een groep jongeren die overlast veroorzaakt. Ze lopen om elf, twaalf uur s avonds nog op straat. Ze zijn 12 jaar Zijn armoede en migratiegeschiedenis een factor bij de onderwijs- en arbeidsmarktkansen van migranten jongeren? Migratie heeft altijd invloed. Vooral als succesvolle voorbeelden in de eigen groep ontbreken en je geen perspectief ziet. Dat is nadelig voor je motivatie. En een slechte motivatie wordt vervolgens bevestigd in de groep. Waarom zou je nog je best doen op school? Het is een elkaar versterkend proces. Om daaruit te breken, dat is lastig. Maar het kan wel. Ik kan je vertellen over een jongen die we aan het werk hebben gekregen. Een jongen die niet makkelijk is. Die niet gemotiveerd was, die alle schuld buiten zichzelf zocht, die steeds weer dreigde af te haken. Zoveel drempels, we hebben zoveel moeten doen. Maar het is uiteindelijk toch gelukt. Aan de andere kant kan een hechte eigen groep ook voordelen hebben. Dan functioneert het als een netwerk. Ik zie in de Turkse gemeenschap veel zzp ers die bij kabelmaatschappijen werken omdat er veel Turkse ondernemingen zijn in de telecom. Je omgeving is heel belangrijk. De omgeving is voor iedereen altijd een voorbeeld. Goede omgeving, goed voorbeeld. Slechte omgeving, slecht voorbeeld. Bij wie ligt de verantwoordelijkheid om deze jongeren vooruit te helpen? Primair ligt die bij de ouders. Maar bij sommige gezinnen zit het er gewoon niet in. Natuurlijk zijn professionals ook verantwoordelijk, zoals in het onderwijs. Het onderwijs is om te leren, uiteraard. Dat gebeurt ook. Maar daarin is soms te weinig ruimte voor gedrag en sociale vaardigheden. Zoveel jongeren komen uit gezinnen waar opvoeding van oudsher in de samenleving gebeurt. Dat is in Nederland anders en dat zijn die ouders niet gewend of ze weten gewoon niet hoe. Dan ligt er een taak voor professionals. Wat je vaak ziet en hoort, is dat deze jongeren snel geld willen verdienen. Wat is de invloed van leeftijdgenoten? Heeft de gemeente Nijmegen daar zicht op? De invloed van de omgeving is altijd groot, positief of negatief, zoals ik al heb verteld. Ik weet niet wat je daar als gemeente precies aan moet doen. Wel proberen we jongeren die het moeilijk hebben als groep te benaderen en vervolgens als individuen te helpen. Als voorbeeld kan ik vertellen dat we overlast hadden in een winkelcentrum. We hebben de veroorzakers van die overlast toen benaderd en ze ingezet om de overlast te bestrijden. Dat is goed bevallen. Deze jongeren voelen zich nu verantwoordelijk en de ondernemers zijn tevreden. Jongeren leren daar heel veel van. Het is toch ook een kwestie van zelfvertrouwen en waardering waar jongeren behoefte aan hebben? Ja, want dan komt je talent naar boven. Geef jongeren het gevoel dat ze wel wat kunnen. Boor dat aan. In Nijmegen geven we jongeren geen uitkering het eerste halfjaar. Laat ze eerst zelf hun talenten ontdekken. En om talenten te ontwikkelen, gaan we jongeren plaatsen met een halfjaar contract. Geef ze die kans en dan blijkt er behoorlijk wat in te zitten en uit te komen. Aandacht voor jongeren op de juiste manier, daar gaat het om. Werkloosheid begint eigenlijk al op school. Veel migrantenjongeren hebben moeite een stageplaats te vinden. Onder meer omdat ze worden achtergesteld. Wat is de rol van de gemeente? En wat is uw advies aan scholen en jongeren? Ik weet dat er sprake is van discriminatie. De laatste twee jaar hoor ik hier echter niets meer over. Maar als bedrijven hun deuren gesloten houden, zeggen wij tegen scholen: kom naar ons, wij kunnen wel bij de bedrijven binnen komen. En wij zeggen tegen die bedrijven: bied BBL aan. Je moet als bedrijf nu investeren, anders kom je later handen tekort. Door te overleggen met werkgevers hebben we op deze manier 300 BBL-plekken gerealiseerd. Door goede samenwerking kun je op lokaal niveau veel problemen oplossen. Mijn boodschap is vooral: wil je deze jongeren goed op weg helpen, dan moeten scholen ook samenwerking en hulp buiten de school zoeken. Door werkloosheid kunnen jongeren het idee krijgen dat het allemaal niks meer kan worden en ze raken uit beeld, ze worden onzichtbaar. Onzichtbare jongeren zijn jongeren die geen opleiding volgen of werk hebben en niet in de kaartenbakken van betrokken instanties zitten. Is dat ook een fenomeen in Nijmegen? In Nijmegen hebben we veel geïnvesteerd om dit soort jongeren in beeld te krijgen. Een zeer laag percentage is dan ook onzichtbaar in Nijmegen. Dat doen we door heel veel contacten in de wijk te leggen door jongerenwerkers. Op tijd contact met jongeren maken werkt preventief; om te voorkomen dat ze prooi worden van de verkeerde personen, zoals drugsdealers. Nogmaals: investeren, aandacht, begeleiding en geloven in talenten van jongeren. Dat is wat we doen, en ik ben ervan overtuigd dat dat werkt. blz 30 blz 31

17 Portret: Naoual Arbib (15) Bij K!X leer je om zelf alles te regelen Naoual is zit in haar vierde jaar van het vmbo, theoretische leerweg, aan het Globe College in Utrecht. Een groot pluspunt van K!X is dat het helpt bij het maken van een studie- en beroepskeuze. Haar ambitie is om lerares te worden. Onze klas doet nu voor het tweede jaar mee aan K!X. Vooral de bedrijfsbezoeken spreken me aan. Je leert dan hoe een beroep in elkaar zit, en welke beroepen er nog meer zijn. Wij zijn bijvoorbeeld naar de Rotterdamse haven geweest. Dan zie je dat het niet alleen om varen gaat. Maar dat er ook koks werken. Belangrijk is om verschillende beroepen te leren kennen, vooral als je zelf nog niet weet wat je wilt worden. Veel zelf doen We moeten in ons team veel zelf doen. Bijvoorbeeld een vader uitnodigen die in de klas komt vertellen over zijn beroep. Ook krijgen we trainingen over netwerken en presenteren. Daar leer je ontzettend veel van. Of over empowerment, dat je kracht uit jezelf moet halen. En dat je voorzichtig moet zijn en niet zomaar foto s op facebook moet plaatsen. Het verschil tussen K!X en gewone lessen is dat K!X niet zo standaard is en dat het aansluit bij waar je mee bezig bent. Het zijn actieve lessen. Je leert presenteren en hoe je om moet gaan met netwerken. En bij K!X mag je zelf veel beslissen. Naar welk bedrijf we op bezoek willen gaan, bijvoorbeeld de Nederlandsche Bank en Nemo. Normaal bepaalt de school zoiets. Verder regelen we zelf de bus en het programma van die dag. Aan anderen vertellen Ik vind het wel bijzonder dat ik aan K!X kan meedoen en mijn broertje niet. Ik vertel hem en anderen wel over wat we met K!X allemaal doen, dan kunnen ze er toch een beetje van meekrijgen. Hoe ik mezelf zie over twintig jaar? Dan ben ik lerares van groep 1 en 2. En moeder! Het is belangrijk om verschillende beroepen te leren kennen blz 32 blz 33

18 Jannie Roos en Jessica Ebbelaar zijn respectievelijk communicatiemanager en recruiter bij Oracle, een internationaal business to business IT bedrijf. Als je een carrière wilt beginnen in het bedrijfsleven, weten zij uit eigen ervaring wat daarvoor nodig is en waar je op moet letten tijdens een sollicitatie. Hun belangrijkste aanbeveling als je nog in je opleiding zit? Bouw aan je cv! Het schitterende pand van Oracle aan de A12 in Utrecht vertelt eigenlijk al het hele verhaal over de filosofie van het bedrijf. Modern, open, uitnodigend, sfeervol en tegelijkertijd zakelijk. Medewerkers hebben geen vaste werkplek. Afhankelijk van wat ze die dag gaan doen, zoeken ze een plek. Wil je in stilte werken? Dan ga je naar de stille afdeling. Moet je veel overleggen met collega s, dan is daar weer een andere verdieping voor ingericht. Heb je een klant op bezoek? Dan kun je loungend een gesprek voeren of een vergaderzaal nemen. Verder kent het bedrijf geen vaste werktijden. Je bepaalt het zelf. Maar je wordt natuurlijk wel afgerekend op je resultaten, want daar draait het immers om. Kortom: welkom bij Oracle. Als je een project doet op school: wat is jouw rol, ben je een meeloper of de trekker? Meeloper of trekker? Helaas hebben we niet een heel pakket aan vacatures hier, veel werk van ons bedrijf is in het buitenland. Maar we houden onze ogen altijd open voor talent, vertelt Jessica Ebbelaar, die de recruitment doet van alle starters en stagiaires. Waar ik vooral op let, is het duidelijke verhaal waarmee iemand komt. Niet alleen je papieren cv. Vooral ook hoe je dingen hebt aangepakt en dat met concrete voorbeelden weten te illustreren. Bijvoorbeeld als je een project doet op school: wat is jouw rol? Ben je een meeloper of de trekker? We zoeken natuurlijk degenen die het initiatief nemen, dat is echt belangrijk in ons bedrijf. Communicatiemanager Jannie Roos vult haar collega aan: Je moet al in je opleiding het maximale uit jezelf willen halen. Stel je een bus voor. Dan willen wij de mensen die voorin zitten. De mensen die willen sturen, die lef tonen en risico durven te nemen. Die zitten altijd voorin namelijk, nooit achterin. Daarom hebben wij het K!X-team op bezoek laten komen. Ze zijn van het mbo en eigenlijk zijn we alleen op zoek naar hbo ers. Maar deze jongeren kwamen zelf langs om een bedrijfsbezoek te regelen. Dat ze het initiatief nemen om langs te komen en het zelf te vragen, dat waarderen we. En het past bij ons uitgangspunt: iedereen is welkom. Passie voor je vak Jaarlijks heeft Oracle acht stageplaatsen. Op zo n stageplek krijgen we zeg maar vijftig reacties, vertelt Roos. In de eerste selectie kijken we naar de functie-eisen en of een kandidaat daaraan voldoet. Dan houden we de helft over. De overblijvers gaan we telefonisch interviewen om wat meer te weten te komen en een echte indruk van de kandidaat te krijgen. Dan vallen er weer veel af. Uiteindelijk nodigen we maar een paar kandidaten uit voor een persoonlijk gesprek. Ebbelaar: Dan gaat het vooral ook om de extra s die je hebt gedaan op school en naast je school. En je bijbaantje bijvoorbeeld. Kies een bijbaan die relevant is voor je opleiding. Daarmee laat je je passie voor je vak zien. En daarmee bouw je aan je cv, zoals wij dat noemen. Natuurlijk gaat het ook om de klik legt Roos uit: Je kunt een prachtig cv hebben, maar hoe verloopt het gesprek? Het moet wel een prettig gesprek zijn. Sommigen hebben dat van nature. Die praten makkelijk en de interactie is leuk. Maar als je dat niet kunt, kun je daar wél aan werken. Het is wel degelijk aan te leren. En dan ben je er nog niet hoor! Want een geweldig sollicitatiegesprek betekent niet automatisch dat je het in echt ook goed zal doen. Ook daar moet je jezelf weer bewijzen. Bij ons heb je heel veel vrijheid en verantwoordelijkheid voor je eigen werk. Of je dat aankunt, blijkt pas in de praktijk. Ebbelaar nuanceert het verhaal van haar collega als het gaat om stagiairs: Je mag best fouten maken hoor. Als ik maar groei zie. Ik wil zien dat je leert en iets doet met de feedback die we geven. Manager van je eigen carrière Initiatief en vertrouwen Of ze nog een paar laatste tips hebben? Haha, ja hoor die hebben we wel, zeggen ze in koor. Roos: Neem initiatief, wees proactief en vertrouw op wat je hebt geleerd. Oh ja, je móet bij ons commercieel zijn en je Engels móet goed zijn. Ebbelaar: Je bent niet gauw overdressed op een sollicitatie. Dus draag een pak. Of in ieder geval, zie er verzorgd uit en besteed er aandacht aan. Zo n 20 leerlingen van het K!X-team van het ICT college van ROC Midden Nederland uit Utrecht gingen op werkbezoek bij Oracle. Ze kregen presentaties over het werken bij Oracle en wat je daarvoor nodig hebt, gevolg door een interessante rondleiding. Het bedrijf zoekt vooral commerciële medewerkers voor de sales en consultants. Zelfstandigheid, een commerciële inslag en netwerkvaardigheden zijn van cruciaal belang. Met een hbo business- of IT-vooropleiding maak je een kans. Maar, zo wordt uitdrukkelijk verteld, je bent manager van je eigen carrière en die begint al voordat je wordt aangenomen. Zorg dat je een goed cv hebt, loop de juiste stages, maak de juiste keuzes tijdens je opleiding en doe meer dan alleen schoolwerk. Alleen met een aantoonbaar goed verhaal is Oracle geïnteresseerd in je. blz 34 blz 35

19 FORUM ontwikkelt stagetraining op basis van knelpunten en verbeterpunten Neem stage serieus Jaarlijks gaan tienduizenden jongeren in het beroepsonderwijs op stage. Ze gaan in het kader van hun opleiding concrete werkervaring bij bedrijven opdoen. In de praktijk blijkt de stage niet altijd even soepel te verlopen. De samenwerking en interactie tussen scholen, studenten en bedrijven is voor verbetering vatbaar. De stage vergt een serieuze inspanning van alle betrokkenen. Om studenten daarin te ondersteunen, biedt K!X/FORUM een stagetraining. De stage is een belangrijk onderdeel van beroepsgerichte (v)mbo-opleidingen. De bedoeling ervan is dat jongeren alvast ervaring en contacten in de beroepspraktijk opdoen, zodat de overgang van school naar werk soepeler verloopt. In de praktijk geven problemen bij het vinden en lopen van stages geregeld aanleiding tot het veranderen van studierichting of voortijdig verlaten van het onderwijs. Ook voor een deel van de jongeren met een afgeronde mbo-opleiding heeft de stage het doel gemist. Zij hebben onvoldoende praktische ervaring en netwerken opgedaan om aan de slag te komen. K!X organiseerde twee verkennende bijeenkomsten om meer zicht te krijgen op de knelpunten rond stages. Op basis van de uitkomsten is een training ontwikkeld om jongeren beter in staat te stellen de stage te benutten om hun kansen op de arbeidsmarkt te vergroten. Stage lastig te vinden Uit de bijeenkomsten blijkt dat het moeilijk kan zijn om een geschikte stageplek te vinden, en niet altijd alle leerlingen geplaatst kunnen worden. In sommige sectoren komt dat omdat er sprake is van een beperkte of krimpende markt. Veel leerlingen kiezen een opleiding zonder zich te verdiepen in de loopbaanmogelijkheden van verschillende bedrijfstakken, en krijgen daar op school ook geen goede informatie over. Bovendien zijn lang niet alle bedrijven bereid om stagiaires aan te nemen, deels door eerdere negatieve ervaringen. Daarnaast hebben leerlingen moeite een stageplek te vinden omdat het stagebureau onvoldoende begeleiding biedt, en het hun ontbreekt aan ingangen en vaardigheden om het zelfstandig voor elkaar te krijgen. Studenten met een migrantenachtergrond hebben daarnaast soms te maken met discriminatie: zij merken bijvoorbeeld dat kandidaten op achternaam worden geselecteerd, of dat studenten die een hoofddoek dragen krijgen daar onnodige en kwetsende vragen over. Knelpunten tijdens stage Uit de bijeenkomsten komt verder naar voren waarom het vaak niet lukt een leerzame periode van de stage te maken. Een belangrijk struikelblok is de begeleiding. Het komt geregeld voor dat stagiaires binnen het leerbedrijf onvoldoende feedback krijgen: ad hoc en onregelmatig, alleen aan het einde, of helemaal niet. Werkgevers zien de instructie en begeleiding van stagiaires niet als hun corebusiness, en vinden dat dit niet te veel tijd en inspanning mag vergen. Stagiaires krijgen zo geen inzicht in hun functioneren en aanknopingspunten om hun prestaties te verbeteren, en doen dus niet de competenties op waarvoor de stage bedoeld was. In andere gevallen laat de school de stagebegeleiding over aan het bedrijf, en wordt er vanuit school niet (tijdig) ingegrepen wanneer de stagebegeleiding binnen het bedrijf niet voldoet. Verder leidt miscommunicatie tussen de stagebegeleiders op school en binnen het bedrijf tot problemen. De stagiaire krijgt te maken met verschillende verwachtingen en onduidelijkheid over de uit te voeren opdrachten. In sommige gevallen verwachten werkgevers meer van stagiaires dan ze aankunnen. Ook hebben studenten ervaringen met werkgevers die stagiaires als goedkope arbeidskrachten gebruiken of onredelijke eisen stellen in termen van werkdagen en -tijden, het maken van overuren, of het uitvoeren van zware of irrelevante taken zoals vakken vullen, schoonmaken en koffie zetten. Soms komen werkgevers hun cao-verplichtingen niet na. Een stagiaire werd bijvoorbeeld niet betaald voor de uren dat zij afwezige peuterleidsters moest vervangen, en moest daar bovendien zoveel tijd in steken dat zij achterstand opliep in haar opleiding. Ten slotte zijn er incidenten van racisme en seksuele intimidatie op de werkvloer. Hoewel studenten weten dat het protocol is om deze te melden bij de stagebegeleider, doen ze dit niet altijd, uit angst de stageplek verliezen en opnieuw op zoek te moeten gaan. Weglopen van een stage betekent een onvoldoende, en zonder afgeronde stage heb je geen diploma. Verbeterpunten voor studenten Scholen en werkgevers gaven in de bijeenkomsten ook een aantal verbeterpunten voor de studenten zelf. Beiden constateren dat studenten zich onvoldoende voorbereiden op hun stage, en verwachten dat de werkgever deze tot een succes maakt. Ze moeten echter zelf actief hun stageopdrachten bijhouden en zoeken naar leermogelijkheden. In de ogen van werkgevers zijn stagiaires vaak onvoldoende flexibel en bereid zich te schikken naar gangbare praktijken in termen van taken, werktijden e.d. Sommige leerlingen beroepen zich op religieuze taboes om bepaalde taken niet uit te voeren zoals bij moslims het schenken van alcohol, het knippen van dames door jongens, of het wassen van mannen door meisjes. Werkgevers gaan wisselend om met het al dan niet uitkeren van een stagevergoeding. Studenten vinden dat ze recht hebben op een stagevergoeding, omdat ze vinden dat ze hetzelfde werk doen als een beroepskracht, en buiten school en stage weinig tijd overhouden om geld te verdienen en voor hobby s en sociale contacten. In de ogen van werkgevers dragen stagiaires niet zoveel bij omdat het veel aandacht en inspanning vergt om hen te instrueren en begeleiden. Studenten hebben onvoldoende oog voor de kosten van een stagiaire voor werkgevers en zien de stage onvoldoende als investering in hun eigen toekomst. Verder hebben werkgevers talrijke ervaringen met studenten die na het accepteren van een stage en het intakegesprek niet komen opdagen, of zich na een week ziek melden. Stagetraining De uitkomsten van de bijeenkomsten hebben een duidelijk beeld geschetst van de knelpunten. K!X is vervolgens aan het werk gegaan om deze te vertalen in een praktische training om studenten beter voor te bereiden op het vinden van een geschikte stage en het optimaal benutten van hun stagetijd. In de training worden drie belangrijke competenties belicht die studenten hiervoor nodig hebben. De eerste competentie waaraan gewerkt wordt, is profilering. Tijdens een intakegesprek moeten studenten duidelijk kunnen overdragen wat ze te bieden hebben en wat ze willen leren. Tijdens de uitvoering van hun stage moeten ze motivatie en nieuwsgierigheid tonen, en leermomenten opzoeken en benutten. En vooral ook: ze moeten hun werkgevers en collega s laten zien wat ze kunnen en een goede indruk achterlaten. Zij vormen een belangrijk onderdeel van het netwerk dat hen na afronding van de studie aan een ingang naar werk kan helpen. De tweede competentie die in de training aan de orde komt, is assertiviteit. Studenten moeten al tijdens het intakegesprek actief durven aangeven wat zij aan begeleiding en leermogelijkheden verwachten en waar hun grenzen liggen. En tijdens de stage moeten zij voor hun belang kunnen opkomen en lastige situaties, zoals onredelijke eisen of intimidatie, aan durven kaarten. Maar ook kunnen ontsnappen aan een situatie die hen niet in staat stelt hun leerdoelen te behalen, door in gesprek te gaan over hun taken of actief te vragen om feedback en begeleiding. De derde competentie die in de training belicht wordt, is professioneel gedrag. Studenten moeten leren zich in de positie van hun werkgever te verplaatsen en oog te hebben voor de behoeften van het bedrijf of de instelling waar ze werken. Ze moeten leren argumenten te gebruiken die relevant zijn voor het werk en hun stage, rekening te houden met de bedrijfscultuur en beroepscodes, een goede beroepshouding te tonen en algemene beleefdheidsvormen in acht te nemen in hun gedrag en tijdens gesprekken met hun werkgever en collega s op de werkvloer. De eerste trainingen De stagetraining is uitgetest op het Mondriaan College in Delft en het NOVA College in Hoofddorp. De deelnemers waren enthousiast. Ze hebben nieuwe begrippen geleerd, zoals profilering en assertiviteit. En vooral ook: ze hebben een duidelijker idee hoe zij zich kunnen presenteren en hoe zij zaken kunnen bespreken. Ze weten nu beter hoe ze straks voor zichzelf kunnen opkomen zonder hun kansen bij de werkgever te verspelen. Verbeterpunten voor studenten: voorbereiding, profilering, assertiviteit en professioneel gedrag blz 36 blz 37

20 Portret: Soufyan el Menkouzi (21) Mensen leren kennen, is het begin van succes Soufyan doet mbo administratie op het ROC Mondriaan in Delft. Hij doet dit jaar voor het eerst mee aan K!X. Later wil hij een eigen boekhoudbedrijf en gewoon een goed leven. K!X gaf hem het inzicht dat het belangrijk is mensen te leren kennen. Wat K!X voor mij betekent? Mensen leren kennen! Ik had meteen succes. Ik had op een bijeenkomst van K!X iemand van de gemeente Rotterdam leren kennen en nu hoop ik dat ik daar stage kan lopen. Ik werd gevraag of ik meewilde naar een netwerkbijeenkomst in Rotterdam en heb me laten overhalen. Ik was wel nieuwsgierig, vandaar. Op die bijeenkomst werd ik een beetje gedwongen om een praatje met iemand te gaan maken. In het begin is het wel moeilijk om zomaar met iemand een gesprek aan te gaan. Ik voelde me ongemakkelijk omdat ik nog nooit zoiets had gedaan. De tweede keer zal het gemakkelijker zijn, denk ik. Verder ben ik van plan nog mee te doen aan de trainingen van K!X, want ik kan nog veel leren. Huisje, boompje, beestje Later wil ik een eigen boekhoudbedrijf. Mijn zwager doet dit ook en hij vertelt er veel over en geeft me advies. Maar ik kan nog elke kant op hoor Ik ben nog jong. Ik doe nu mbo niveau 3 en voor boekhouden moet ik niveau 4 halen. Misschien ga ik daarna naar het hbo. Of misschien ga ik daarna werken. Voor school ben ik al een beetje oud. Ik ben al eenentwintig, de oudste van de klas, haha. Als ik veertig ben, wil ik gewoon alles op een rijtje hebben. Huisje, boompje, beestje. Ik bedoel hiermee dat ik dan een leuke baan heb, een leuk gezin, een leuk leven. Ik hoef niet iets heel speciaals, als ik het maar goed heb. Goed luisteren naar anderen Of ik nog tips heb voor andere jongeren? Jazeker! Je moet goed nadenken wat je later wilt worden en niet zomaar iets kiezen. En vooral heel goed naar de adviezen van anderen luisteren. Dan word je nooit de oudste van de klas Je moet goed nadenken wat je later wilt worden en niet zomaar iets kiezen blz 38 blz 39