Workshop Brzo: Nieuwe wet, nieuwe kansen?

Transcriptie

1 Workshop Brzo: Nieuwe wet, nieuwe kansen?

2 Naar aanleiding van de onlangs van kracht geworden BRZO 2015 organiseerden de Omgevingsdienst Midden- en West-Brabrant (OMWB), de Brabants Zeeuwse Werkgeversvereniging (BZW) en de Masterclass Veiligheid (MCV) op 17 september jl. in Tilburg de workshop Brzo: Nieuwe wet, nieuwe kansen? Een mooie gelegenheid voor vertegenwoordigers van Brzo-bedrijven en vertegenwoordigers van de controlerende en inspecterende overheidsinstanties om open en openhartig met elkaar te praten over verleden, heden en toekomst van het toezicht op de bedrijfsveiligheid. Communicatie, vertrouwen, deskundigheid en openheid. Dat zijn de termen die gedurende de workshop veelvuldig te beluisteren zijn. En dan vooral in het kader van de wens tot meer. De wens tot meer communicatie tussen de overheid en de bedrijven, maar ook tussen overheden onderling en bedrijven onderling. De wens tot meer vertrouwen tussen bedrijven en de overheid en ook meer openheid naar elkaar toe. En tenslotte de wens om (meer) deskundigheid over veiligheid, zowel in de bedrijven als bij de controlerende instanties. Dagvoorzitter Carl Samuels (OMWB) opent de bijeenkomst door Marc Langenhuijsen (OMWB) en Anton van Beers (BZW) te vragen wat volgens hen het belang is van de workshop. Zij blijken het roerend met elkaar eens: de ontmoeting moet dienen als smeerolie in het contact tussen de toezichthouders en de bedrijven. Van Beers: De overheid en het bedrijfsleven spreken vaak niet dezelfde taal. Vandaag kunnen we elkaar vragen: Wat bedoel je precies? Langenhuijsen: En als je snapt wat de ander bedoelt, ontstaat er meer wederzijds vertrouwen. Wij horen vandaag ook graag van het bedrijfsleven hoe we het volgens hen beter kunnen doen. Van Beers: Goede communicatie tussen overheid en bedrijfsleven is essentieel. Niet alleen aan de voorkant, wanneer we alles regelen, maar vooral ook aan de achterkant, als er sprake is van een calamiteit. Dat hoeft niet in te houden dat de overheid met ieder bedrijf afzonderlijk in gesprek gaat, verduidelijkt Van Beers desgevraagd. Maar we moeten wel op lokaal en regionaal niveau met elkaar in gesprek blijven, bijvoorbeeld de BZW met de OMWB. Rankinglijst Aan de hand van onder andere een vergelijking met het toezicht op Bonaire illustreert Leo van Tatenhove (Inspectie SZW) in zijn voordracht vervolgens zijn stelling Toezicht is nodig!. Hij laat hierbij zien wat de verschillen zijn als er in bedrijven geen toezicht wordt gehouden. Tegelijk waarschuwt hij ook voor ongenuanceerde berichtgeving over de (on)veiligheid en over de kwaliteit van het toezicht. Volgens hem is het een uitdaging samen proactief te werken aan aantoonbare verbetering van zowel de veiligheid als het toezicht. Voor de overheid houdt dat in: goede, actuele vergunningen, goed toezicht en een strikte handhaving met name bij niet-nalevers, maar ook het opzoeken van de dialoog met zowel het bedrijfsleven als het publiek. Voor de bedrijven houdt dit in: proactief aan de slag gaan, meer zelfwerkzaamheid en ook de achterblijvers meenemen. Ik zie op die punten soms een te voorzichtige benadering bij de bedrijven. De vraag is vervolgens hoe het toezicht er idealiter uit moet zien. Van Tatenhove: Het draait om effectief en risico gebaseerd toezicht. Daar werken we als overheid voortdurend aan en de bedrijven mogen ons daarbij scherp houden. Hij somt vervolgens een aantal ambities op die moeten bijdragen aan het verder professionaliseren van het toezicht, zoals transparantie naar bedrijven en derden, het optimaliseren van de deskundigheid van de toezichthouder en door te pakken waar nodig en ruimte te geven waar mogelijk. Eén van die ambities die hij noemt, zal de rest van workshop regelmatig stof tot discussie opleveren: het risico gestuurd toezicht op basis van ranking. De overheid heeft aan de hand van een model aan alle ruim 400 Brzo-bedrijven in Nederland een score voor bedrijfsveiligheid toebedeeld in termen van hardware, software en mindware. Bij de 30 slechtst scorende bedrijven houden we het komend jaar specifiek intensief toezicht, meldt Van Tatenhove. De ranglijst is echter (nog) niet openbaar en bedrijven weten zelf niet waar ze staan op de ranglijst. Sommige aanwezigen vrezen dat de lijst vroeg of laat toch ongecontroleerd naar buiten komt, met alle gevolgen van dien voor het imago van de bedrijven. Anderen stellen dat het hoe dan ook zinvol is om de lijst op zijn minst binnen de branche openbaar te maken zodat je als bedrijf weet waar je zelf staat, je jezelf kunt spiegelen aan de buren en eventueel advies en/of hulp kunt vragen bij bedrijven uit de top tien. Van Tatenhove belooft dit punt mee te nemen. Hierna splitsen de aanwezigen zich in twee groepen voor het volgen van respectievelijk parallelsessie A (Toekomst van Toezicht) of parallelsessie B (Risico taxatiemodel, intentievergunning en ondernemingsdossier) 2

3 Toekomst van Toezicht Onder leiding van Dirk den Ottelander (Coördinator Masterclass Veiligheid BZW) discussiëren de deelnemers van de parallelsessie Toekomst van Toezicht verder over de vraag hoe het toezicht er idealiter uit moet zien. Den Ottelander waarschuwt de deelnemers vooraf alvast. We hebben vandaag geen kant en klare antwoorden. Belangrijk is echter dat we met elkaar de dialoog en discussie aangaan en samen de mogelijkheden exploreren. Om de dialoog en de discussie te stimuleren schetst Marcel den Boer (RUD Zeeland) eerst, onder de titel Gisteren, Vandaag, Morgen, kort de historische ontwikkeling van het Brzo-toezicht. Als vertegenwoordiger van een groot chemisch bedrijf (Arkema BV) presenteert Leendert Marijs hierna zijn reflectie op 16 jaar Brzo-ervaring. Overigens geheel op persoonlijke titel. Den Boer stelt dat de recente veranderingen in het Brzotoezicht moeten bijdragen aan het verwezenlijken van de eerder al door Leo van Tatenhove aangestipte ambities. Belangrijk daarbij is onder andere de aanpassing van de inspectiemethodiek. De nadruk verschuift van een inspectie op basis van software - controle van papieren data - naar een inspectie op basis van hardware en mindware. Dat houdt in dat we meer op locatie gaan kijken en ook willen kijken naar de bedrijfscultuur. Daarnaast zullen er meer onaangekondigde inspecties plaatsvinden en zullen we de frequentie en uitgebreidheid van de inspectie meer baseren op de risicoscore van het bedrijf. Tenslotte streven we naar meer landelijke uniformiteit in de uitvoering van de inspecties. De door Den Boer genoemde ambitie van meer transparantie - geconcretiseerd in de openbare samenvattingen van de inspectierapporten zoals die tegenwoordig op de website van Brzo+ zijn in te zien - leidt tot de vraag van een van de aanwezigen naar de toegevoegde waarde van deze transparantie. De vrees bestaat dat leken bij het lezen van de samenvatting snel een slechte indruk krijgen van het betreffende bedrijf en daarmee van de hele bedrijfstak. Anderzijds is het taalgebruik van de samenvatting zodanig dat de professional niets meer aan het verhaal heeft, zo is de opvatting. Voor veiligheid is ook vertrouwen nodig. Ik vrees dat het vertrouwen door de transparantie eerder afneemt dan toeneemt, stelt een van de aanwezigen. Ook Leendert Marijs zet in zijn voordracht vraagtekens bij de nieuwe transparantie. Hij vraagt zich af wat de toegevoegde waarde is van naming and shaming. Namen van blunderende bedrijven veranderen snel. Hij pleit er voor om in de openbare rapporten ook te melden wat er wel goed gaat in 3

4 een bedrijf en om de zienswijze van het bedrijf in het publieksrapport op te nemen. Openbaarheid is goed maar let op wat je naar buiten brengt, wanneer en hoe. We moeten inderdaad nog leren hoe we de boodschap het beste naar buiten kunnen brengen, beaamt Den Boer. Een ander discussiepunt betreft de toename van de onaangekondigde inspecties. Enkele aanwezigen betwijfelen het nut ervan. Een foute bedrijfscultuur maar ook een haperende installatie poets je niet in een paar weken op. Dus of je nu aangekondigd of onaangekondigd langskomt, je ziet hetzelfde. Remco van de Akker (OMWB) stelt dat er tijdens een onaangekondigde inspectie soms toch andere dingen te zien zijn. Incidenten komen ook wel eens onaangekondigd langs. Leendert Marijs ervaart de onaangekondigde inspectie echter als een teken van wantrouwen. De politie staat op de stoep met de handboeien in de achterzak. Ik vrees dat dit contraproductief werkt; bedrijven krijgen hierdoor eerder de neiging de luiken dicht te houden dan open te doen. Leo van Tatenhove stelt dat de onaangekondigde inspecties deels een politieke opdracht zijn, maar ook een wens van de toezichthouders. Teveel onaangekondigd is niet goed, echter aangekondigde inspecties moeten wel gericht en met verstand uit gevoerd worden. Jos Dingemans (Aspen) is het hiermee eens. Als de onaangekondigde inspectie gebruikt wordt om enkele aanvullende zaken op locatie te verifiëren is het een goed middel. Het moet niet de bedoeling zijn dat de inspectie jaarlijks een quotum onaangekondigde inspecties moet halen. De visie van het bedrijf Kern van het betoog van Leendert Marijs is dat Brzoinspectie wel degelijk nodig is. Bedrijven zijn niet in staat zelf te verbeteren. Bij self assesement vindt de stafafdeling altijd dat het veel beter gaat dan de mensen op de werkvloer vinden. We hebben in 15 jaar veel geleerd van de Brzo-inspecties. De kwaliteit van de inspecties is in de afgelopen jaren sterk verbeterd en Nederland steekt op dit punt goed af te het buitenland. Ieder inspectierapport is een cadeau, mits je er voor open staat. Aan de uitvoering van de inspectie valt evenwel nog het een en ander te verbeteren, meent Marijs. Hij stoort zich om te beginnen aan de toenemende gedetailleerdheid van de inspectie. Een stickertje zit verkeerd, de nummering van de agendapunten klopt niet en meer van dat soort zaken. Ik denk niet dat het hierdoor veiliger wordt. Het gaat mijns inziens niet om meer inspecteren maar gerichter inspecteren. En we moeten ons ook afvragen wanneer het goed genoeg is. Hij laat zien dat slechts 2% van alle geconstateerde overtredingen vallen in de zware categorie. En van de zware ongevallen is de oorzaak in 20% van de keren terug te voeren op fouten in dat wat de focus is van de inspecties: procedures en installaties. De overige 80% is terug te voeren op gedrag, bedrijfscultuur. Marijs: Er is een mismatch tussen oorzaken en controlepunten. Belangrijker dan het inspecteren van installaties is misschien wel om te kijken of er kwaliteit in de organisatie is, of de organisatie in staat is snel te reageren op zaken die niet goed zijn. In de discussie die hierop volgt wordt opgemerkt dat de grotere nadruk die de inspectie gaat leggen op de mindware hierin past maar dat het vooralsnog lastig is om de stand van de cultuur binnen een bedrijf objectief te meten en dat het aan wettelijke 4

5 middelen ontbreekt om op cultuur in te grijpen. Nergens staat dat je geen reactieve bedrijfscultuur mag hebben. Tegelijk is iedereen ervan overtuigd dat een goede bedrijfscultuur en goed veiligheidsmanagement samen gaan. Marijs plaatst tenslotte een vraagteken bij de handhavingstrategie. Een lik op stuk beleid is natuurlijk nodig als er sprake is van ernstige afwijkingen. Maar geef bedrijven bij overige overtredingen wat meer ruimte. Niet meteen spierballentaal in de vorm van last onder dwangsom. Dat schaadt op de wat langere termijn het onderlinge contact en de openheid en draagt daardoor niet bij aan het vergroten van de veiligheid. Ter afsluiting van de deze sessie presenteert Peter Bareman (VNZI) het project Veiligheid Voorop. Kern hiervan is dat bedrijven elkaar helpen de veiligheidscultuur te versterken. Onder andere door kennis, informatie en best practices uit te wisselen. Veiligheid Voorop organiseert hiervoor workshops en landelijke veiligheidsdagen en heeft voor Brzo-bedrijven self assessement tools en veiligheidscultuurprogramma s ontwikkeld. Zijn presentatie leidt (opnieuw) tot de vraag naar openheid van de rankinglijst. Hoe weet ik anders of het bedrijf waarmee is wil samenwerken het goed doet of juist niet? Ik weet niet eens waar ik zelf op die lijst sta! Verslag sessie B: Risico taxatiemodel, intentievergunning en ondernemingsdossier Plenaire afsluiting Ter afsluiting van de workshop ondervraagt Carl Samuels vijf panelleden - Leo van Tatenhove (Inspectie SZW), Remco van den Akker (OMWB), Anton van Beers (BZW), Joost Boerma (RUD Zeeland) en Peter van den Eijnden (SABIC) - naar hun ervaringen tijdens deze workshop. Peter van de Eijnden is blij dat nu is rechtgezet dat Brzo-bedrijven ook kunnen meedoen aan het pilotproject Intentieverklaring. De verwarring hierover schetst weer eens het belang van goede onderlinge communicatie tussen overheid en bedrijven. Anton van Beers benadrukt dat de workshop een goede gelegenheid was om informatie uit te wisselen en eventueel wantrouwen weg te halen. We hebben elkaar ontmoet, we hebben veel overeenkomsten gezien en we gaan samen aan de slag om problemen op te lossen. Leo van Tatenhove heeft mooie prikkels gekregen waarmee we wat kunnen. Vooral het punt van het meer focussen op bedrijfscultuur, dat door het bedrijfsleven zelf is aangedragen en vaak een basisoorzaak is van ongevallen, is een nadenkertje omdat we zoekende zijn hoe daarop te inspecteren. We moeten nu gaan uitzoeken hoe we dit in de methodiek kunnen meenemen. Joost Boerma: Er is veel gesproken over wat is belangrijk: details of hoofdzaken. Het is belangrijk dat het toezicht zich richt op de zaken die er echt toe doen. Remco van den Akker: Je merkt dat bedrijven en overheid vaak dezelfde belangen hebben. We moeten dus af van het hullie-zullie verhaal. We moeten vertrouwen met elkaar opbouwen en het samen doen. Dit verslag is op initiatief van Inspectie SZW, Omgevingsdienst Midden- en West-Brabant, de Brabants Zeeuwse Werkgeversvereniging en de Masterclass Veiligheid Oktober Rijksoverheid