Stichting Dansateliers Cultuurplan

Transcriptie

1 Stichting Dansateliers Cultuurplan I. BELEIDSPLAN Inleiding 1 1. Dansateliers 1.1. Visie Missie Doelstellingen Positionering in Rotterdam, landelijk en internationaal Dansateliers en de beleidsmatige speerpunten van Rotterdam Talentontwikkeling Levendige binnenstad Ondernemerschap 5 2. Terugblik op de afgelopen jaren 2.1. Inleiding Resultaten Evaluatie 6 3. Inhoudelijke activiteiten Proces Projecten Ondersteuning Presentaties, ontmoeting en dialoog Kwantitatieve prestaties Partners Betekenis van activiteiten voor Rotterdam Publiek 4.1. Beschrijving doelgroepen Doelstellingen publieksbereik Communicatiemiddelen Bedrijfsvoering 5.1. Dansateliers de voorziening Personele bezetting Bestuur Organogram 18

2 Inleiding Bij het presenteren van dit meerjarenplan van Dansateliers speelt meer dan alleen een voorstel voor een artistieke praktijk. Dansateliers is nooit alleen maar een spontaan ontwikkeld initiatief geweest. Het vormde een antwoord op een structurele lacune in het nationale en Rotterdamse artistieke landschap. Stichting Dansateliers werd in 1993 door de gemeente Rotterdam gehonoreerd voor haar voorstel om de functie van danswerkplaats in te vullen. Daar werd niet meer in voorzien sinds de opheffing van Al Porto het jaar daarvoor, dat die functie sinds 1986 in Rotterdam had vervuld, maar in grote financiële problemen was gekomen. Het stadsbestuur en zijn belangrijkste culturele adviseur, de toenmalige Rotterdamse Kunststichting, vonden beide dat een dergelijke werkplaats niet mocht ontbreken. Doorstroming van jonge makers en aansluiting tussen opleiding en praktijk vormden in die visie een essentiële schakel voor de groei en bloei van de kunsten. Daarmee sloten ze aan bij een structuuropvatting over de danskunst die decennia lang was ontwikkeld en tot op heden geldig is gebleven. Dansateliers heeft van meet af aan zijn laboratoriumfunctie de hoogste prioriteit gegeven. Jonge én meer ervaren makers konden hier zonder directe productiedruk onderzoek doen en experimenteren met bewegingsmateriaal. Naast de nodige studioruimte bood Dansateliers intensieve coaching, bemiddeling met producenten om de doorstroom naar het professionele circuit mogelijk te maken en een publiek om hun werk te toetsen. Met de uitreiking aan Amy Gale van de Pendrecht Cultuurprijs door de gemeente Rotterdam in 2002, en met die van de tweejaarlijkse Mirjam Bos Prijs kort daarna, in 2006, gaven overheid en peers aan de inspanningen van de artistiek leider van Dansateliers voor de dansdiscipline in Nederland buitengewoon te waarderen. Expliciet gold dat ook voor de laboratoriumwerkwijze van Dansateliers. Het jaar 2011, waarin het huidige meerjarenplan tot wasdom moest komen, is zeer bewogen geweest. De artistiek leider van het eerste uur ging na 18 jaar welverdiend met prepensioen. Tegelijk werd na jarenlang heen en weer overleg tussen verscheidene partijen, de Stichting De Gouvernestraat in het leven geroepen. Daarin sloegen drie door de gemeente Rotterdam uitgenodigde, toekomstige bespelers van het gebouw Lantaren/Venster de handen ineen om tot artistieke én economische meerwaarde te komen op een van de weinige overgebleven artistieke ankerpunten in de oude binnenstad. In de optiek van zowel gemeente als Productiehuis Rotterdam, Theatergroep Max. en Dansateliers, vormt het vlakkevloertheater dat het voormalig Lantaren/Venster biedt, een onmisbare voorziening voor de - op drie na - grootste havenstad van de wereld. Rond de zomer waren gesprekken met de twee partners over de programmering, het artistieke profiel, en de betekenis voor de stad van bespeling van de twee zalen in het voormalige Lantaren/Venster, in een zeer gevorderd stadium. Maar mede op suggestie van het gemeentehuis zelf bleken andere allianties van groter belang. Dat gold ook voor samenwerkingsverbanden met een breed scala aan dansgezelschappen in Rotterdam. Dansateliers heeft er in dat licht en onder bijzonder grote tijdsdruk voor gekozen om een eigen koers te blijven varen, in het verlengde van zijn eigen ontwikkeling in de laatste twee decennia. Aan de basis ervan ligt de overtuiging dat de functie 'werkplaats' nog steeds van essentieel belang is voor makers/dansers, de discipline en het publiek. 15 december 2011, Riemer Knoop, voorzitter. 1

3 1. Dansateliers 1.1 Visie Dans is een internationale kunstvorm die door middel van bewegingstaal een eigen wereld schept waarin bijzondere relaties met het publiek worden aangegaan. De kracht van de Nederlandse dans is dat hij heel divers is en op een hoog professioneel niveau staat, dankzij de enorme ontwikkeling die de dans in de afgelopen decennia als kunstvorm heeft doorgemaakt en door de aanwezigheid van zowel topgezelschappen als van de dansvakopleidingen in het land. Om die diversiteit te behouden, op dat hoge professionele niveau, moet er blijvend geïnvesteerd worden in dansers en dansmakers van de toekomst. Een investering die zich vertaalt in tijd, ruimte, de juiste aandacht en trainingslessen. Dansmakers, die een eigen(wijs) geluid moeten ontwikkelen, doorlopen het proces van proberen, observeren, spiegelen en gespiegeld worden, mislukken, kiezen, weggooien en opnieuw beginnen, in verschillende gradaties. Een proces dat nodig is om voor zichzelf inzicht te krijgen in wie ze zijn als danskunstenaar, wat ze willen maken en hoe ze dit in een stuk van hun hand willen vertalen ten overstaan van het onmisbare publiek, met wie de maker een relatie wil en moet aangaan. En dat moet in een onafhankelijke omgeving, waar ze in vrijheid kunnen onderzoeken en experimenteren. Onafhankelijk, om niet - binnen bestaande identiteiten - te hoeven voldoen aan een artistieke visie die bepalend is, om voorbij de dans als esthetische vorm te kunnen en willen denken, om te kunnen schuren tegen de randen van de discipline en om dat unieke eigen geluid te ontwikkelen. Onderzoek en ontwikkeling vinden optimaal plaats onder begeleiding en daar is Dansateliers goed in. We hebben de afgelopen twee decennia een groot netwerk aan expertise en kennis opgebouwd. Met oog voor traditie, met onze dansbenen in het heden en onze neuzen op een nieuwe toekomst gericht, geven wij deze begeleiding flexibel vorm. Voor onderzoek en ontwikkeling is dansactiviteit nodig, een omgeving waar broeden ingebed is in ontmoeting en uitwisseling. De danskunst van nu vergt een bijzonder hoog professioneel niveau van fysieke kunde en performatieve vaardigheden. Dat vraagt om dagelijkse training en ontwikkeling onder toeziend oog van topdocenten. Geen freelance circuit zonder aanbod van professionele trainingen. Tot slot zijn gesprekspartners nodig op het gebied van artistieke ontwikkeling, dramaturgie en context (maatschappelijk, publiek), en is het voor de zich ontwikkelende maker belangrijk na te denken over financiering en marketing. Rotterdam heeft een hedendaagse opleiding, dans- en theatergezelschappen en een inspirerend cultureel klimaat om Dansateliers een vruchtbare omgeving te bieden. 1.2 Missie Veelbelovende makers een eigen danssignatuur laten vinden en ontwikkelen. Want nieuwe danskunstenaars met een eigen geluid houden de danskunst rijkgeschakeerd en in beweging, vanuit Rotterdam de wereld in, nationaal en internationaal. 1.3 Doelstellingen De doelstellingen die wij voor ogen hebben zijn de volgende: Dansateliers wil dansmakers die zich onderscheiden in hun artistieke identiteit, optimaal begeleiden in het groeien naar zelfstandigheid, met een professionele beroepspraktijk die bij hen past. 2

4 Dansateliers wil een stimulerende rol spelen in het blijvend ontwikkelen van de dans als kunstvorm en het in stand houden van de diversiteit van de Nederlandse dans. Dansateliers wil bijdragen aan de totstandkoming van nieuwe danskernen en initiatieven. Dansateliers wil naast het peer-publiek ook meer algemeen geïnteresseerden betrekken bij de activiteiten die bij ons plaatsvinden. Voorwaarden om deze doelstellingen te bereiken: een studio en presentatieruimte. expertise op het gebied van dans, dans maken, dansdramaturgie, schrijven, denken in context (kunst, maatschappij, publiek, historie), denken over financiering. contacten met spelers in het veld: gezelschappen, makers, podia, programmeurs en festivals, en weten hoe netwerken in te zetten, om te beginnen in Rotterdam, maar ook nationaal en internationaal. Activiteiten gericht op het behalen van de doelstellingen: scouten en selecteren van talent, bij de dansvakopleidingen, in het veld of naar aanleiding van aanmeldingen. onderzoekstrajecten in verschillende vormen. projecten. residencies ter ondersteuning van producties van onafhankelijke makers. dagelijkse professionele trainingen. workshops gericht op dansers en makers, maar ook op studenten van Codarts (dans, circus) en de gevorderde amateur. debatten georganiseerd met partnerorganisaties. presentaties in verschillende vormen, op verschillende plekken in de stad, gerelateerd aan de onderzoeksvraag van de maker, altijd gekoppeld aan uitwisseling en dialoog. 1.4 Positionering in Rotterdam, de stadsregio, nationaal en internationaal De stad Rotterdam en de stadsregio Rotterdam Den Haag kennen een aantal gerenommeerde en gevarieerde dansgezelschappen: Scapino Ballet, Conny Janssen Danst, Dance Works Rotterdam/André Gingras en het Nederlands Dans Theater. Aan opleidingen biedt in Rotterdam Codarts een hedendaagse en in Den Haag het koninklijk Conservatorium een klassieke voorziening. Jaarlijks werken er tientallen internationale dansers en dansmakers in deze regio. Rotterdam en de regio Dansateliers ziet zijn plaats in deze internationaal aantrekkelijke omgeving, met een rijk aanbod aan talent, als een ongebonden ontmoetings- en broedplaats. Dansmakers worden er professioneel begeleid richting zelfstandig kunstenaarschap, als vrucht van de ontmoeting van dansers, dansmakers en publiek. Daarmee vervult Dansateliers een wezenlijke rol in de infrastructuur van de dans in Rotterdam en de regio en borgt het voortbestaan van een freelance circuit, dat een voedingsbodem voor nieuwe danskernen vormt. We stimuleren zo de vernieuwing van de hedendaagse dans en weten daarmee tegelijk nieuwe, ondernemende dansmakers aan Rotterdam te binden. Het professionele trainings- en workshopprogramma voor dansers is hier onlosmakelijk mee verbonden. Nationaal Dansateliers zet in op doorstroming. Door ondersteuning van sterke, onafhankelijke geesten zullen onze inspanningen ook nationaal effect hebben. Van de door ons begeleide talenten 3

5 verwachten we dat ze in de toekomst hun eigen financieringen organiseren, via eigen inkomsten, bij subsidiënten en fondsen. Internationaal Vanuit de Rotterdamse regio positioneert Dansateliers zich ook internationaal. Dat gebeurt enerzijds tamelijk automatisch vanwege het eerder genoemde internationale karakter van de discipline zelf; anderzijds functioneren wij al in wijdvertakte Europese netwerken en festivals als Aerowaves, Gender Bender, B-motion, Spring Forward en Rencontres Choregraphiques Internationales. Deze netwerken zetten wij actief in om onze makers mogelijkheden tot exposure binnen Europa te bieden, verdere ontwikkeling te garanderen, en hen te helpen bij het vinden van Europese financiering. 1.5 Dansateliers en de beleidsmatige speerpunten van Rotterdam Talentontwikkeling Dansateliers staat tout court voor talentontwikkeling en dat doen wij door de professionele danser en maker van vandaag een laboratorium te bieden waar gewerkt, onderzocht en ontwikkeld kan worden, onder begeleiding van velerlei experts. We voorzien in een broedplaats met een artistiek klimaat van uitwisseling en dialoog waar deze ontwikkeling mogelijk is. Innovatie bestaat bij de gratie van onderzoek; er kan niet enkel geproduceerd worden wanneer tegelijk ook innovatie gewenst is. Door niet onder directe productiedruk te werken krijgt de maker letterlijk en figuurlijk ruimte om binnen een maakproces op verschillende niveaus zijn/haar werk te onderzoeken en te herijken wat er is of te ontwikkelen wat er nog niet is. Dat houdt de danskunst in beweging en rijk geschakeerd. We willen talentontwikkeling stimuleren met het oog op aanvulling, opschudding en vernieuwing. Bestaande gezelschappen beschikken al over een identiteit en artistieke visie; ontwikkeling en vernieuwing vinden daar binnen de kaders van die identiteit plaats. Wij vullen daarop aan door andere, nieuwe geluiden te laten ontstaan, waarmee we diversiteit willen borgen. Door werk te laten ontstaan dat totaal anders is dan wat meer gevestigde choreografen zouden produceren worden ook zij weer beïnvloed. Juist door dat andere geluid vindt er kruisbestuiving plaats, of dat nu georganiseerd tot stand komt of spontaan zijn effect heeft op een choreograaf en zijn/haar denken en werkwijze. Dansers krijgen bij ons de mogelijkheid om aan de eigen vaardigheden te werken, met name in fysieke kunde en performativiteit. De dansmaker krijgt de mogelijkheid om zijn identiteit als maker te ontdekken en te verdiepen. Na een traject moeten ze zelfstandig verder kunnen. Talentontwikkeling dus, gericht op doorstroming, van hoog niveau. Dansateliers ziet in Rotterdam een thuishaven voor talentontwikkeling. Met een hedendaagse dansopleiding in de stad moet je willen investeren in de toekomst, want talenten die afstuderen wil je behouden. Die talenten moeten kunnen blijven trainen en een onafhankelijke ontmoetingsplek hebben om uit te wisselen en te netwerken. De doorstroming vindt plaats naar de gezelschappen, maar ook de onafhankelijke geesten hebben een plek nodig. Dansateliers is momenteel een van de drie instellingen in Nederland, naast de Hennie Jurriëns Stichting in Amsterdam en Station Zuid in Tilburg, waar dagelijks op professionele wijze aan de vaardigheden van de danser gewerkt kan worden. 4

6 1.5.2 Levendige binnenstad Dansateliers draagt indirect bij aan de verlevendiging van de Rotterdamse binnenstad. Een deel van onze activiteiten zal plaatsvinden in De Gouvernestraat. De lessen en workshops zullen gericht zijn op professionals. Ook organiseren we open improvisatiejams voor dans- en circusstudenten en de gevorderde amateur, die op een doordeweekse avond in de weekends of in de vakanties gepland worden. We doen dit om ook deze mensen te betrekken bij de ontwikkelingen in de dans en nieuwsgierig te maken naar de makers die zich bij ons ontwikkelen. Zo verbreden we het bestaande danspubliek. De ondersteuning van dansmakers zal leiden tot projectmatige initiatieven van die makers en nieuwe danskernen. Dat zorgt voor reuring, samen met de lessen, workshops, presentaties en debatten met verschillende kunstenaars. Voor die laatste willen we primair De Gouvernestraat gebruiken, secundair de Unie, Witte de With, Codarts studio s en de Rotterdamse Schouwburg Ondernemerschap Om de kunstenaar van straks een ondernemende geest te laten ontwikkelen zullen wij jonge dansmakers stimuleren niet alleen te werken aan hun artistieke ontwikkeling, maar die ook in het perspectief te plaatsen van een maatschappelijke context, publieksgroepen en zelfredzaamheid. 5

7 2 Terugblik op de afgelopen jaren 2.1 Inleiding Dansateliers startte in 1993 als danswerkplaats waar choreografen uitgedaagd werden een eigen signatuur te ontwikkelen. In de periode maakt Dansateliers deel uit van de basisinfrastructuur, net als 22 andere werkplaatsen en productiehuizen in Nederland. Dansateliers bood jonge makers artistieke begeleiding en faciliteiten én een publiek om hun werk te toetsen. We ondersteunden een breed scala aan getalenteerde makers pas afgestudeerden, ervaren dansers met maakambities, freelance makers en stonden open voor verschillende dansstijlen en stromingen, zoals academisch, theatraal of urban. Ons beleidsplan kende de volgende doelstellingen: makers steunen in het groeien naar zelfstandigheid, met een professionele beroepspraktijk die bij hen past; een divers publiek bereiken en boeien met verrassend, specifiek en persoonlijk werk; een stimulerende rol spelen in het Rotterdamse, Nederlandse en internationale dansklimaat. 2.2 Resultaten In de periode is het aantal bezoekers gestegen van rond 5000 naar 9000, waarvan 8500 betalend. Onderdeel van dit cijfer is het aantal betalende deelnemers aan de lesprogramma s, dat in dezelfde periode steeg van 2500 tot Per jaar werden er gemiddeld ruim 200 lessen aangeboden (± 4 per week). Drie van de makers, Mor Shani, Tabea Martin en Liat Waysbort, staan momenteel sterk in de belangstelling. Theaters in Rotterdam, Den Haag, Utrecht, Maastricht en Amsterdam hebben hun stukken geboekt. Mor Shani en Tabea Martin staan op de priority list van Aerowaves met als gevolg een tiental verzoeken uit het buitenland. Liat Waysbort is uitgenodigd voor de Rencontres Chorégraphiques in Parijs. Alle drie hebben ze een traject doorlopen binnen de werkplaats en vervolgens binnen het productiehuis. Binnen de werkplaats hebben de volgende mensen een traject doorlopen, die allemaal flink aan de weg timmeren, mede met ondersteuning van andere productiehuizen: Arno Schuitemaker, Douglas Bateman, Jan Martens, Jasper van Luik, Jasper Dzuki Jelen en Melissa Ellberger. Emanuele Soavi won onlangs een prestigieuze prijs in Duitsland: de Kölner Tanzund Theaterpreise 2011 met zijn stuk PANcomplex, dat hij bij Dansateliers ontwikkelde. 2.3 Evaluatie Bevindingen Dansateliers heeft de laatste vier jaar een sterke groei doorgemaakt. Naast de oorspronkelijke functie als werkplaats is het ook een rol gaan spelen als productiehuis. Deze groei heeft geleid tot een toename van producties, presentaties, deelnemers en bezoekers. Artistiek gezien behaalde Dansateliers de inhoudelijke en kwalitatieve doelstellingen. Dit heeft zich recentelijk vertaald in brede belangstelling vanuit theaters in eigen land en festivals daarbuiten. Wel is het in de eerste twee jaar van die periode lastig gebleken om producties verder te verkopen. Het ontbrak ons aan een agent die de verkoop en dus een speellijst van een productie kon garanderen. 6

8 Op het moment van schrijven kan er niet goed aan de getoonde interesse worden voldaan niet alleen omdat een vast gezelschap dansers ontbreekt maar ook wegens de grote investeringen die nodig zijn om een stuk met grote tussenpozen te hernemen. Door het wegvallen van rijkssubsidie voor de productiehuizen zal er in de toekomst veel meer van de maker zelf verwacht worden. Daar zal Dansateliers een rol in gaan spelen, waarbij wij ervoor kiezen ons te concentreren op de functie van danswerkplaats. Binnen die rol zullen wij selectiever te werk gaan dan in het verleden en zal er eerder sprake zijn van diepte-investering dan van breedte-investering. Conclusies De huidige tijd vraagt om nieuwe verhoudingen. Als aanvulling op het soort talentontwikkeling dat bij gezelschappen lijkt te gaan plaatsvinden willen wij dansmakers die niet binnen bestaande signaturen of artistieke identiteit passen, een plek bieden waar een onafhankelijke signatuur tot stand kan komen. Parallel aan de trajecten die de dansmakers bij ons doorlopen, maken wij per maker een plan hoe zich voor te bereiden op een zelfstandige toekomst binnen het veld. Daarnaast gaan wij deze dansmakers stimuleren hun relatie met het publiek op te bouwen en te verdiepen, door daar van te voren en tijdens het proces over mee te denken. Waar Dansateliers kaders uitzet, zoals bij presentaties in combinatie met andere disciplines in De Gouvernestraat of bij het geven van lessen/jams aan dansliefhebbers, zal de maker zelf strategieën moeten uitwerken om publiek bij het proces te betrekken. Zo willen we in de toekomst een breder publiek aantrekken dan alleen de eigen peer-groep. In het afgelopen jaar (2011) is er een nieuwe zakelijk leider en een artistiek directeur geworven die hun sporen in de wereld van de dans hebben verdiend. Hun aantreden markeert nieuwe bezieling en inspiratie om de doelstellingen van Dansateliers met elan vorm te geven. 7

9 3. Inhoudelijke activiteiten voor de periode De hieronder genoemde activiteiten kennen elk specifieke voorwaarden. Het meest logische pad dat een maker doorloopt is van basis naar vervolg naar verdiepend en vandaar naar een meer productgericht project. Dit kan per maker verschillen. We verdelen de activiteiten onder in proces, project en ondersteuning. 3.1 Proces Hieronder verstaan wij de puur op onderzoek gerichte trajecten, die in vorm en uitkomst altijd zullen verschillen. De ene keer zal het meer naar een stuk leunen, de andere keer zal een presentatie misschien wel aan elkaar gepraat worden door de maker. De ene keer staat er een lamp op, de andere keer zal het heel kaal letterlijk als studiopresentatie gepresenteerd worden. a. onderzoekstrajecten De kern van de activiteiten die Dansateliers ontwikkelt, wordt gevormd door het faciliteren en ondersteunen van een beperkt aantal individuele onderzoekstrajecten. Daarin leveren we maatwerk, gelieerd aan de onderzoeksvraag van een maker die wij zelf scouten. Wij kijken kritisch naar de maker, zijn of haar onderzoeksvraag en het bijbehorende traject en begeleiden hem/haar daar waar nodig. Tegelijkertijd spreken we de makers aan op de relatie met het publiek en hoe zij zich verhouden tot de eigen discipline, andere disciplines en de maatschappij. Daarnaast gaat de interactie over zelfstandig verder kunnen, ook in economische zin. De onderzoekstrajecten worden verdeeld in basis, vervolg/verdiepend en preproductioneel onderzoek. Ook wordt het internationale project ChoreoRoamEurope voor de al meer gevorderde maker aangeboden. Basis: zes makers in totaal. Maker krijgt een klein budget. Dansers zijn betaald, maker niet. de maker krijgt 2 weken studiotijd, begeleiding/ondersteuning en een presentatie. de maker geeft 1x per week een improvisatieles gekoppeld aan het onderzoek voor dansamateurs. dit traject dient de maker in het verhelderen van de eigen signatuur en voor Dansateliers ter kennismaking en selectie voor een volgend traject. Vervolg/Verdiepend: één of twee makers in totaal, maker en dansers betaald, bescheiden productiebudget op maat. de maker krijgt 4 weken studiotijd, begeleiding/ondersteuning en een presentatie. de maker geeft 1x per week een improvisatieles gekoppeld aan het onderzoek voor dansamateurs. dit traject dient de maker in het uitkristalliseren van de signatuur en voor Dansateliers ter selectie voor een volgende fase; verdiepend onderzoek (na vervolg) of een productiegerelateerd project. Pre-productioneel: één of twee makers in totaal, maker en dansers betaald, bescheiden productiebudget op maat. de maker die bekend is bij Dansateliers heeft al een zelfstandige praktijk, maar wil een deel onderzoek tbv een eigen productie uitvoeren, de maker krijgt 4 weken studiotijd, begeleiding/ondersteuning en een presentatie. de maker geeft 1x per week een improvisatieles gekoppeld aan het onderzoek voor dansamateurs. dit traject dient een uiteindelijke productie op naam van de maker. 8

10 b. ChoreoRoamEurope ChoreoRoamEurope is een internationaal uitwisseling- en onderzoeksprogramma geïnitieerd door vijf partners, waaronder Dansateliers. Het project beoogt de meer ervaren maker te verrijken in zijn/haar ontwikkeling, stimuleert uitwisseling van kennis en toekomstige samenwerking tussen de deelnemers. De verschillende achtergronden en culturen die de makers met zich meebrengen, leidt tot een levendige uitwisseling van denken, discussiëren, werkmethodes/strategieën en danstaal. Per partnerland worden er twee deelnemers geselecteerd. De doorloop bedraagt 5 maanden. Senior spelers uit het veld treden op als dramaturgen en gesprekspartners, zoals Guy Cools en Peggy Olislaegers, of de vermaarde danskunstenaar Rosemary Butcher. Dit traject wordt medegefinancierd door het European Cultural Programme. 3.2 Projecten Binnen de projecten kunnen makers een meer productgericht proces doorlopen. Makers wier talent zich heeft bewezen, worden geselecteerd en kunnen binnen de projecten een tussenstap maken naar een vervolgtraject (na One Nights Dance) of naar zelfstandigheid (na Urban Explorers Festival). Deze kunstenaars zien wij op een later moment, in zelfstandigheid, graag terug in een residency. Onderstaande projecten zijn voorbeelden. We willen flexibiliteit houden in de invulling van deze vervolgstadia in samenspraak met onze partners in de stad. Voor de projecten zoeken wij aanvullende gelden en rekenen ook op cofinanciering van partners. a. One Night s Dance One Night s Dance is een best practice van Dansateliers als danswerkplaats. Het beoogt nadere kennismaking met vijf potentiële talenten, die geselecteerd worden na aanmelding of scouting. De makers worden ondersteund met begeleiding door een dramaturg en met workshops gericht op het geven van feedback en het krijgen van handvatten voor het maken van belangrijke keuzes in een compact creatief proces. Er vindt veel onderlinge uitwisseling plaats, waarbij de presentaties in De Gouvernestraat plaatsvinden. Makers geselecteerd voor One Night s Dance kunnen doorstromen naar een vervolg traject. b. Dance Works Rotterdam/André Gingras Dance Works Rotterdam/André Gingras zal per jaar een artist in residence onder zijn vleugels nemen. Wij hebben afgesproken dat die in samenspraak met Dansateliers geselecteerd wordt. De maker heeft een gecombineerd traject van onderzoek bij Dansateliers dat zich ontwikkelt tot een stuk binnen Dance Works/André Gingras. Deze maker heeft een specifieke interesse in de cross over break dance/hiphop/circus/hedendaagse dans. c. Urban Explorers Festival Een multidisciplinair, tweejaarlijks buitenfestival in Dordrecht, waarbij Dansateliers een maker selecteert voor een dansante stadsexpeditie. Een locatieproject dus, waarbij de stad podium is. 3.3 Ondersteuning Dit betreft het aanbod van professionele trainingslessen, workshops en residencies. Daarmee garanderen we een duurzame, kritische massa van individuele dansers en dansmakers in Rotterdam. a. Lessen Iedere week biedt Dansateliers vijf openbare trainingslessen voor gemiddeld 15 deelnemers. Daarmee willen we een ontmoetingsplek scheppen voor (internationale) onafhankelijke, 9

11 professionele dansers en dansmakers, alsmede voor de dansers van in Rotterdam werkende gezelschappen. Het is belangrijk zich te realiseren dat Dansateliers, naast de Henny Jurriëns Stichting in Amsterdam en Station Zuid in Tilburg, momenteel de enige plek is waar reguliere professionele trainingen geprogrammeerd worden en het aldus een basisvoorwaarde schept voor het bestaan van een vrij circuit. Deze lessen worden altijd gegeven door gerenommeerde docenten met een internationale praktijk. b. Workshops Om ontwikkeling en innovatie mogelijk te maken en de dansgeesten scherp te houden, worden regelmatig workshops georganiseerd waar dansers en makers zich kunnen doorontwikkelen op individuele en collectieve basis. Aangezien dansers van vandaag deelnemers in creatieve processen zijn, waarin ze mentale en fysieke inbreng hebben, moeten de workshops geschikt zijn voor zowel dansers als makers. De meer op makers gerichte workshops zullen gaan over hoe te kijken, keuzes te maken, dramaturgisch te denken en te regisseren. Daarnaast zullen er gerichte workshops of debatten zijn over hoe als zelfstandig kunstenaar te opereren en economisch zelfredzaam te worden. Daarvoor willen wij in overleg met het NFPK treden, experts uit het veld inzetten voor het leren pitchen van het eigen werk, en werkvormen creëren om van programmeurs en festivaldirecteurs te ervaren hoe er naar werk gekeken wordt en wat er van makers verwacht wordt. Verder zal in overleg met de Rotterdamse Schouwburg naar aanleiding van de programmering gekeken worden naar mogelijke uitwisseling. c. Residencies De toekomstige praktijk van dansmakers, die meer afhankelijk zal zijn van het werken in residency willen wij mede vormgeven door een zelfstandige maker ruimte, tijd en ondersteuning te bieden. Deze maker heeft al financiering, een producent en een theater waar de première zal plaatsvinden en heeft enkel ruimte en tijd nodig. De meerwaarde bij Dansateliers zal zijn dat ook deze maker begeleiding krijgt voor het proces van maken. Veel van dit soort residencies vindt nu in het buitenland plaats, wij willen makers in Nederland houden en in afstemming met andere instellingen/podia in het land de mogelijkheid geven ook op nationaal niveau te kunnen werken. Wij hebben met regelmaat overleg met de dansprogrammeur van De Gouvernestraat en de Rotterdamse Schouwburg en zullen deze makers altijd onder zijn aandacht brengen. Er wordt per jaar één residency gepland voor een periode van vier weken. 3.4 Presentaties, ontmoeting en dialoog Publiek is cruciaal voor de podiumkunsten. De energie die ontstaat door performers en publiek aan elkaar bloot te stellen beïnvloedt wat getoond wordt. Waar het kan zullen wij een proces laten doorontwikkelen juist door meerdere presentaties te plannen. De vijf vormen van presentatie die wij voorzien zullen altijd gecombineerd worden met dialoog en uitwisseling: met makers, publiek, dramaturgen, beleidsmakers en programmeurs. a. Open improvisatielessen Op een vaste dag in de week biedt de dansmaker die op dat moment actief is bij Dansateliers, open improvisatielessen aan. Door deze lessen aan niet-professionals aan te bieden, worden ze betrokken bij het onderzoeksproces van een maker en nieuwsgierig gemaakt naar waar dat toe leidt. De les vindt plaats in De Gouvernestraat en levert de deelnemer een fysieke ervaring, maar is ook een dialoogplatform voor de makers met hun publiek. Doordat het theater de plek is waar de lessen plaatsvinden, is een vervolgbezoek 10

12 naar een presentatie een logische stap. Dit levert niet alleen Dansateliers publiek op, maar ook de andere dansprogrammering van De Gouvernestraat en de Rotterdamse Schouwburg. b. Open Podium Maandelijks wordt er in De Gouvernestraat een Open Podium georganiseerd. Dansmakers ontmoeten er een ander publiek dan in de eigen studio. De meerwaarde is de mix van disciplines: muziek, theater en dans uit verschillende hoeken. Dit levert een andere wisselwerking en dialoog op dan met een publiek dat speciaal voor dans zou komen. c. Presentaties in De Gouvernestraat In De Gouvernestraat wordt de hierboven besproken One Night s Dance gepresenteerd, alsmede resultaten van een residency of een verdiepend onderzoekstraject. Daarnaast zal incidenteel en in overleg met Productiehuis Rotterdam en het nieuw op te richten jeugd- en dansgezelschap Maas, in bepaalde formats of kleine festivals werk dat binnen Dansateliers tot stand is gekomen, getoond worden. Een voorbeeld is Show your Darlings, dat de meest opvallende makers in een klein festival bij elkaar brengt. d. Presentaties in de studio De onderzoekstrajecten worden in de eigen studio getoond. Er zal al uitwisseling met het publiek gezocht worden tijdens de trajecten, zoals hierboven omschreven bij de open improvisatielessen. e. Presentaties elders Als een onderzoeksvraag gericht is op een andere ruimte, een andere context dan de conventionele studio of black box, dan gebruikt Dansateliers zijn netwerk om de presentatie op onverwachte plekken te laten plaatsvinden: tentoonstellingsruimtes, festivallocaties, op het witte doek, etc. 3.5 Kwantitatieve prestaties toelichting In het prestatieraster is een totaal van 6499 bezoekers en deelnemers opgenomen. Er worden per jaar 17 activiteiten voorzien met een totaal van 48 presentaties. De opbouw van de producties is als volgt verdeeld over onze activiteiten. Proces De zes basistrajecten worden paarsgewijs gepresenteerd in de eigen studio. 3 presentaties per traject, 9 in totaal. gemiddeld 45 bezoekers, in totaal 405 bezoekers. 6 producties volgens prestatieraster. De vervolg/verdiepingstrajecten en het preproductioneel onderzoek wordt in de eigen studio, in De Gouvernestraat of, in overleg met partners in een studio of theater in de steden Amsterdam, Den Haag, s-hertogenbosch, Groningen of Maastricht 8 presentaties in totaal. gemiddeld 60 bezoekers, in totaal 480, waarvan 360 in Rotterdam. 2 producties volgens prestatieraster. ChoreoRoamEurope 5 presentaties. in totaal 250 bezoekers, waarvan 50 in Rotterdam. 11

13 5 producties volgens prestatieraster. De producties als genoemd in het prestatieraster voor proces projecten komt op 13 in totaal met 22 presentaties. Het aantal bezoekers komt op 1135 bezoekers waarvan 815 in Rotterdam. Project DanceWorks Rotterdam/André Gingras 8 presentaties 400 bezoekers in totaal 1 productie volgens prestatieraster UEF/ Rotterdam Festivals 7 presentaties in totaal 350 bezoekers. 1 productie volgens prestatieraster One Night s Dance 8 presentaties. in totaal 400 bezoekers. 1 productie volgens prestatieraster Volgens het prestatieraster vertaalt dit zich naar 3 producties met 23 presentaties en 1150 bezoekers in totaal. Ondersteuning Er worden het hele jaar door lessen gepland, elke dag van de week, behalve in de zomer, met kerst, of op officiële feestdagen totaal aantal lessen is 216 gemiddeld 15 dansers per les, 3240 in totaal. Open improvisatielessen gekoppeld aan de onderzoeken 20 lessen in totaal. 10 dansers per les, 200 in totaal. Workshops 4 workshop weekends van 3 dagen. Gemiddeld 16 deelnemers, 64 in totaal. In totaal aan lessen en workshops plannen wij 240 activiteiten met 3504 deelnemers in totaal. Residency 3 presentaties In totaal 180 bezoekers. Daarmee komt het totaal van de projecten op 3684 bezoekers/deelnemers. Presentaties, ontmoeting en dialoog Hierboven zijn de bezoekersaantallen genoemd die gebaseerd op de beschreven activiteiten uitkomen op een totaal van Door extra activiteiten als het organiseren van debatten en 12

14 deel te nemen aan Rotterdam Dance Capital en de Rotterdamse Dansnacht, rekenen wij op een extra aantal van 530. In totaal is ons streefcijfer Partners Als onafhankelijke organisatie onderhouden wij contacten met partners in de stad en daarbuiten. Wij vinden het belangrijk een open dialoog te voeren met de ons omringende partners, of dat nu onze collega-danspartners zijn of partners uit het culturele veld. Om blijvend te kunnen inspelen op actuele ontwikkelingen en daarover van gedachten te wisselen is voor ons essentieel. Codarts Met Codarts spreken wij over de invulling van een duale Master in Choreography, die in samenwerking met Scapino Ballet Rotterdam, Conny Janssen Danst en Korzo Theater vorm moet krijgen. De Master zal per september 2012 starten. Op basis van onze onderzoekexpertise zal Dansateliers de plek zijn waar de MA-studenten hun onderzoek zullen verrichten alvorens tot producten bij de andere partners te komen. Daarnaast zijn er plannen om in samenwerking met Codarts voor jonge makers die een specifieke wens hebben om met componisten te werken, een twee- tot drieweekse workshop te organiseren. Makers geselecteerd door Dansateliers kunnen met derdejaarsstudenten van Codarts werken, in samenwerking met componisten (studenten) van Codarts. Dance Works Rotterdam/André Gingras De lijn met Dance Works/André Gingras is gericht op makers die geïnteresseerd zijn in cross over naar break dance, hip hop, circus en hedendaagse dans. Binnen die netwerken zal gezocht worden naar uitwisseling tijdens studiopresentaties op verschillende locaties, residencies, conferenties en het coachen van projecten door ervaren choreografen als Guy Weizman, Mourad Merzouki en Jonah Bokaer. Het werk van de maker kan opgenomen worden in het repertoire van het gezelschap, waardoor (inter)nationale exposure mogelijk is. Conny Janssen Danst De lijn met Conny Janssen is er vooral een van nauw overleg. Met gebruikmaking van dansers van Conny's gezelschap kan een maker van ons een tussenstap doen alvorens richting zelfstandigheid door te groeien. De maker zal nog geen eigen organisatie nodig hebben, maar kan wel onder de condities van een gezelschap werken. Conny Janssen zal onder andere uit onze vijver haar keuzes maken. Rotterdam Dance Capital/Dansnacht Rotterdam Na een eerste, succesvolle editie van Rotterdam Dance Capital (2011), een weekend vol dans op verschillende locaties, met als bruisende afsluiting de finale van So You Think You Can Dance, zijn de handen van de verschillende danspartijen in de stad stevig ineen geslagen. Een volgende editie staat in de planning. Het interessante van dit format is de enorme diversiteit aan dansliefhebbers die er bijeen komen, van HipHop tot Scapino Ballet Rotterdam, van Urban tot Conny Janssen Danst, van Tango tot de maker die zich bij Dansateliers ontwikkelt. Partners: Scapino Ballet Rotterdam, Conny Janssen Danst, Dance Works Rotterdam/André Gingras, HipHop huis, Got Skills, Quartito Azul, Codarts en het Albeda College. De Dansnacht Rotterdam biedt ook een scala aan dans en is gecentreerd in de Rotterdamse Schouwburg. Urban Explorers Festival/Samenwerking Rotterdam Festival Stad 13

15 Tweejaarlijks zal het Urban Explorers Festival plaatsvinden in Dordrecht. Makers die de stad als podium willen gebruiken, zullen na selectie de kans krijgen binnen het festival een voorstelling te maken. Het festival zorgt voor cofinanciering. Tweejaarlijks gaan wij een samenwerking aan met een van de festivals binnen Rotterdam Festival Stad, met cofinanciering, of eigen gegenereerde extra gelden. Korzo, Dansmakers Amsterdam, Productiehuis Brabant, Random Collision Groningen, Euregionaal Platform Maastricht Met bovenstaande partners zijn afspraken gemaakt over afstemming, uitwisseling en doorstroming van de makers die binnen Dansateliers een traject doorlopen. Het afstemmen in Nederland levert zichtbaarheid in de verschillende steden, wat met het oog op de toekomst, speellijsten en spreiding een pre is voor de positionering van de maker. The Place/London, OperaEstate/Bassano del Grappa, HiPP/Zagreb en Paso a Dos/ Madrid Met deze internationale partners is afgesproken om het project ChoreoRoamEurope ook in de toekomst in aangescherpte vorm aan te vragen bij het European Cultural Programme en per locatie twee makers te selecteren. Dansateliers biedt in dit gezelschap een unieke kans voor het werken met dansdramaturgen en het voeren van een dialoog gebaseerd op observatie en feedback. Het project draagt bij aan de versterking van het internationale dansklimaat binnen Rotterdam en Nederland. 3.7 Betekenis van activiteiten voor Rotterdam Wij vinden het belangrijk om Rotterdam blijvend zijn positie als dansstad te garanderen en naast bestaande gezelschappen ook over een freelance circuit te beschikken. Daar dragen we als volgt aan bij: - de talentontwikkeling die de gemeente als speerpunt heeft aangemerkt is onze core business; alle activiteiten binnen Dansateliers zijn erop gericht talenten tot ontwikkeling te brengen voor een professionele zelfstandige praktijk; - professionele makers hun stem te laten vinden of verder te ontwikkelen leidt tot een vitale en diverse discipline, waarbij onverwachte, nieuwe geluiden ook weer invloed hebben op bestaande gezelschappen, wisselwerking en kruisbestuiving; - aldus stimuleren we de diversiteit in en ontwikkeling van de hedendaagse dans, in Rotterdam en daarbuiten; - we zijn de plek waar ongebonden professionele dansers en dansmakers kunnen trainen, elkaar ontmoeten en werken: zo behouden wij talent voor de stad en maken we de stad aantrekkelijk voor dansers van buiten de stad; - door onze presentaties en lessen ook in De Gouvernestraat te laten plaatsvinden geven we invulling aan het plan van dit theater om een levendige, bruisende ontmoetingsplek te maken, waardoor ook de wijdere omgeving meer aantrekkingskracht krijgt. 14

16 4. Publiek 4.1 Beschrijving doelgroepen De binnenste kring van ons publiek wordt gevormd door dansliefhebbers: danscollega s, de dansers en dansmakers van de professionele gezelschappen in Rotterdam, de onafhankelijke dansers en dansmakers en de studenten aan het kunstvakonderwijs dans, nationaal en internationaal. De programmeurs, festivals en gezelschappen zijn naast publiek ook afnemer. Het talent dat bij ons tot ontwikkeling komt, moet uiteindelijk een plek in het veld zien te krijgen, waarbij voornoemde partijen een belangrijke rol spelen. Tegelijkertijd willen wij dat onze makers bewust nadenken over meer publiek voor de voorstelling. Tot wie willen ze zich wenden en hoe prikkelt hen dat tot een goede presentatie? Door de makers tijdens hun onderzoek een open improvisatie/bewegingsles aan dansamateurs te laten geven wordt al een bredere kring bereikt dan de professionals die Dansateliers toch wel weten te vinden. Het kan ook zijn dat een maker een hele specifieke doelgroep in gedachten heeft. Als dat zo is, dan moet daar ook naar gehandeld worden en specifieke acties worden ondernomen. Door te participeren in cross-over activiteiten als Rotterdam Dance Capital vinden wij een ander publiek, mensen uit een andere scene, maar ook veel dansamateurs die wij blijvend geïnteresseerd willen houden door daartoe strekkende acties. 4.2 Doelstellingen publieksbereik Het publiek voor een onderzoeksinstelling als Dansateliers heeft een grotere rol dan alleen die van toeschouwer. Het publiek speelt een actieve, spiegelende en toetsende rol, zodat de maker meer inzicht krijgt in het effect van zijn/haar werk. We faciliteren die rol actief door middel van debat en dialoog. Met het professionele trainingsaanbod richt Dansateliers zich uitsluitend op professionele dansers en dansmakers die hun technische en artistieke vaardigheden op peil willen houden en ontwikkelen. Wij vinden dat een onmisbare voorwaarde voor een freelance circuit in Rotterdam. Met de open improvisatielessen richten wij ons op de gevorderde amateurs, maar ook op de studenten uit het dans/circus vakonderwijs. Door deze vorm worden zij als publiek geprikkeld om naar de presentaties te komen kijken en hiervoor ook het eigen netwerk uit te nodigen. In overleg met Codarts zullen onze artists in residence altijd een workshop verzorgen, ingebed in het onderwijs van de studenten, waardoor er een directe koppeling met het kunst-hbo gemaakt wordt. Al met al verwacht Dansateliers per jaar rond 6500 bezoekers aan te trekken, waarvan iets minder dan de helft voor presentaties en projecten en de andere helft voor het professionele trainingsaanbod. Dansateliers richt zich niet op een verhoging van publieksaantallen, wel op een breder en diverser publiek dan in de vorige beleidsperiode. 4.3 Communicatiemiddelen 15

17 Dansateliers zal zijn communicatiemiddelen gericht inzetten om bestaande netwerken te verbinden aan nieuwe dansmakers. Dat kan ook vorm krijgen door specifieke doelgroepen per onderzoek of project te vinden en te binden. Voor iedere maker en project zijn wij gewend een uitgekiend plan te maken waarin sociale media en internet altijd een rol spelen. De website, onlangs geheel vernieuwd, is een informatiebron voor makers en dansers, maar ook voor de nieuwsgierige kijker. Nieuws wordt actueel gehouden en de content wordt met regelmaat ververst. Op Facebook hebben wij een netwerk van bijna 5000 vrienden opgebouwd en ook onze volgers op Twitter worden op de hoogte gehouden van onze activiteiten. Het verder uitbouwen van het eigen netwerk en dat verbinden aan het netwerk van de nieuwe dansmaker heeft prioriteit. De communicatie zal bovendien ingezet worden voor overdracht en uitwisseling. De nieuwe dansmakers wisselen in hun omgang met doelgroepen op actieve wijze ook inzichten en werkwijze uit, in de vorm van workshops, openbare lessen en discussies/ronde tafel gesprekken. Een workshop met studenten van Codarts in combinatie met een opdracht voor de studenten werkt heel goed, als leerproces voor zowel de studenten als de maker die zijn/haar onderzoek presenteert en toetst. Dansateliers zal bij een onderzoek of project in samenwerking met een gezelschap of festival aanhaken bij de communicatiemiddelen van die partners. Dat kan zijn door flyers, e-flyers, postercampagnes en doelgerichte acties. De effectiviteit van de ingezette middelen toetsen wij aan de hand van de bezoekcijfers en de waardering van de presentaties, lessen en workshops. 16

18 5. Bedrijfsvoering Dansateliers is een kleine, flexibele voorziening, met zo min mogelijk vast personeel en een minimale huisvesting. Zo kunnen wij optimaal inzetten op het realiseren van onze inhoudelijke doelstellingen. 5.1 Dansateliers: de voorziening Dans kan niet beoefend worden zonder een professioneel geoutilleerde studio, wat betekent een ruimte van een minimale vloeroppervlakte met een zwevende houten vloer, spiegels, piano etc. Dansateliers kan zich geen toekomst voorstellen zonder een eigen vaste studio. Dansateliers is momenteel gehuisvest aan de s-gravendijkwal in de oude Burgerschool, een gemeentelijk pand. Daar heeft Dansateliers de beschikking over twee studio s, kantoren en een kantine. De gemeente heeft aangegeven deze accommodatie in de loop van 2012 te zullen claimen. Momenteel zijn we op zoek naar een kleinere voorziening met een dansstudio en een kantoor en de mogelijkheid tot opslagruimte, die passen bij de ambities van dit beleidsplan. 5.2 Personele bezetting Dansateliers is in 2013 een kernorganisatie die bestaat uit een directeur artistiek leider (0,8 fte) een zakelijk leider (0,6 fte), een administratief medewerker (0,4 fte) en een lesprogrammeur (0,125 fte). Specifieke expertise, zoals dramaturgen en ondersteuning op het gebied van publiciteit, techniek en scenografie, wordt op maat per onderzoek/project aangetrokken. De directeur/artistiek leider is het gezicht en het hart van de organisatie. Zij scout talent, onderhoudt netwerken, verzorgt dramaturgische en artistieke begeleiding en verbindt, waar van toepassing, talenten aan gezelschappen. Haar primaire taak is nieuw talent met een sterk eigen geluid te ondersteunen in de weg naar zelfstandigheid. Zij maakt de artistieke keuzes en legt verantwoording af aan het bestuur. De zakelijk leider regelt organisatorische en financiële zaken en ondersteunt de dansmakers op het gebied van zakelijke ontwikkeling en ondernemerschap. Hij schept de voorwaarden waaronder het artistieke werk kan plaatsvinden en ondersteunt de directeur waar nodig. 5.3 Bestuur Het bestuur opereert volgens een bestuur+directie model. Het kent een mix van deskundigheden, in een evenwicht tussen zakelijk en inhoudelijk, en tussen lokale en nationale kennis en betrokkenheid. Het bestuur volgt de richtlijnen van de Code Cultural Governance in samenstelling, aftreden, toezicht en verantwoording. Het komt minstens vier keer per jaar bijeen. Daarnaast wordt minstens eenmaal per jaar zonder directie vergaderd. Verantwoording Met de directie wordt elk jaar een functioneringsgesprek gevoerd. Financiële tussenrapportages worden door zakelijk leider en penningmeester gemonitord. Het bestuur hanteert het onderstaande schema, met aftreden na maximaal twee termijnen van vier jaar. Functie naam 1 ste termijn 2 e termijn Vz Riemer Knoop Secr Pieter Baak Penningm Marc Pil Lid Titia Vuyk Lid Luuk van Eijk

19 5.4 organogram Bestuur Artistiek directeur Zakelijk leider Lesprogrammeur Administratief medewerker Toelichting Organogram De functie van directeur bij Dansateliers is statutair vastgelegd. Het bestuur benoemt de directeur, die belast is met de dagelijkse gang van zaken van de stichting. De directeur heeft in de bestuursvergaderingen een adviserende stem. De zakelijk leider ressorteert onder de directeur. Risico paragraaf Tegen de belangrijkste bedrijfsrisico s is Dansateliers afdoende verzekerd. Het risico van beëindiging van de huurovereenkomst is afgedekt door een bestemmingsreserve van voor huisvesting. Wat het risico betreft van substantiële subsidievermindering in verband met het wegvallen van de rijkssubsidie valt Dansateliers onder een transitieregeling en geldt voor Dansateliers een voorziening van 3 maanden voortgezette subsidie naar het niveau van het huidige kunstenplan. Hieruit zullen ook middelen geput worden in verband met de beëindiging van een aantal lopende arbeidsovereenkomsten. Naast eigen deskundigheid wordt daarbij in de begeleiding van het personeel zo veel mogelijk gebruikt gemaakt van de expertise van de brancheorganisatie. Uiteraard vormt deze beleidsnota een weerslag van het beleid waarin de organisatie in verkleinde vorm verder gaat. Investeringsparagraaf De voornaamste investeringen zullen betrekking hebben op het betreden van nieuwe huisvesting, waartoe in 2012 of 2013 de bestemmingsreserve huisvesting zal worden ingezet, mocht dat nodig zijn dan zullen bij particulier fondsen additionele middelen gezocht worden. 18