intern is een kwartaaluitgave van de bni beroepsvereniging nederlandse interieurarchitecten bnı # december

Transcriptie

1 bnı. intern is een kwartaaluitgave van de bni beroepsvereniging nederlandse interieurarchitecten 2013 # december

2 colofon Intern verschijnt vier keer per jaar in een oplage van 750 exemplaren. ISSN: BNI R.J.H. Fortuynplein 6,1019 WL Amsterdam +31[0] , redactie Bureau Bax, Amsterdam, aan dit nummer werkten mee Kees Berendsen, Daan Buscop, Dave van Eijnsbergen, Frank de Haan, Eric Kampherbeek, Evelien Koekkoek, Harry Rikken, Maaike Schmeets en Laura Vulto. coverbeeld Evelien Koekkoek foto: Eric Kampherbeek concept Kummer & Herrman, Utrecht advertenties, grafische verzorging en druk Elma Media Groep BV, Broek op Langedijk +31[0] , abonnementen BNI-leden ontvangen Intern gratis. Ben je geen lid, maar wil je Intern wel ontvangen? Een abonnement kost 49 euro per jaar. Ga naar en schrijf je in. Na inschrijving ontvang je een factuur. Zodra deze betaald is, krijg je Intern een jaar toegestuurd. Opzeggen kan tot twee maanden voor het verstrijken van de abonnementstermijn. Zonder opzegging wordt het abonnement met een jaar verlengd. Adreswijzigingen kun je mailen naar disclaimer Niets uit deze uitgave mag worden gereproduceerd zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de BNI. Aan de inhoud van deze uitgave kunnen geen rechten worden ontleend. sponsors hoofdsponsor Desso Postbus AD Waalwijk +31[0] subsponsor 6 interview Evelien Koekkoek heeft een missie 10 artikel Oude Japanse ontwerpprincipes in opmars 20 artikel Werkvloer in beweging

3 Moderne opbergruimte maakt mobiel Rietveldenweg 47 NL-5222 AP s-hertogenbosch Tel Fax Bezoek ons op de FACILITAIR 2014 Den Bosch januari stand

4 hét startpunt voor uw interieurproject ipad & Smartphone vriendelijk Online proefmonsterservice Tal van inspirerende projecten Enorm aanbod van materialen bnı. intern is een kwartaaluitgave van de bni Kom in beweging! Veel bewegen en een gezonde leefstijl zijn voor mij vanzelfsprekend. Als voormalig topsporter ben ik er mee opgegroeid. Maar niet voor iedereen is beweging onderdeel van het dagelijks leven. Uit recent onderzoek van TNO is gebleken dat langdurig zitten de kans op vroegtijdig overlijden vergroot. En daarnaast is bewezen dat Nederlanders het meest zitten van alle Europeanen. De hoogste tijd om daar iets aan te doen! Als interieurarchitect wil ik ruimtes creëren waarin beweging gestimuleerd wordt. Vooral op kantoren, waar mensen vaak de hele dag achter een scherm zitten, is dat nodig. Gelukkig is er steeds meer aandacht voor en zijn er allerlei interessante ontwikkelingen op dit gebied. In deze Intern veel aandacht voor het gezonde kantoor. Van wiebel- en stastoelen tot fietsbureaus. Frank de Haan van Tigra Rotterdam, die dagelijks geconfronteerd wordt met de gevolgen van langdurig stil zitten, vertelt erover op pagina 20. Naast beweging vind ik het belangrijk om mensen in hun werkomgeving de gelegenheid te bieden het hoofd leeg te maken. Even ontspannen geeft nieuwe energie. Hiervoor haal ik veel inspiratie uit het Oosten. Architectuurhistoricus Dave van Eijnsbergen licht op pagina 10 de basisprincipes van de traditionele Japanse architectuur toe. Het zoeken naar de juiste balans tussen lichaam en geest resulteerde bij ontwerpburo D/DOCK, waar ik tijdens mijn studie stage liep, in een nieuw concept: de healing office. Een concept waarin gezonde en gelukkige werknemers het uitganspunt zijn. Laura Vulto legt op pagina 24 uit hoe healing offices eraan bij kunnen dragen dat het ziekteverzuim omlaag gaat en de productiviteit omhoog. In de rubriek academie op pagina 34 doet studente Maaike Schmeets verslag van de ontwikkeling van een keuken tijdens haar stage bij het bedrijf FRAMA in Kopenhagen. In de praktijk leerde ze een aantal lessen die haar kijk op het ontwerpvak veranderde. Verder in deze Intern de selectie van met de favoriete producten en materialen van Daan Buscop van designlovers.nl (pagina 38). Op pagina 40 een interview met BNI-lid Magreet van der Hoeven die al 45 jaar in het vak zit. Recht op pagina 37 en in inbox (pagina 43) onder meer een overzichtje van de leukste beurzen in januari Veel leesplezier! Evelien Koekkoek gastredacteur Intern beroepsvereniging nederlandse interieurarchitecten inhoudsopgave 5 voorwoord 6 interview Evelien Koekkoek heeft een missie 10 artikel Oude Japanse ontwerpprincipes in opmars 20 artikel Werkvloer in beweging 23 product: Stand4Work StaStoel 24 artikel: healing offices 34 academie: op stage bij FRAMA 37 recht: architect versus VVE 38 de selectie van : Daan Buscop 40 interview: 45 jaar in het vak 43 inbox nieuwe leden 5

5 interview interview tekst: Klaartje Bax beeld: Eric Kampherbeek (portretten) Specialist in beweging Waarom wil je mensen laten bewegen? Veel mensen die op kantoor werken zijn voor tachtig procent in hun hoofd bezig. Ze zitten de hele dag achter hun bureau en staan alleen een keer op om koffie te pakken of voor een bezoekje aan het toilet. Vaak wordt er gewerkt in vreselijke kantoorpanden. Zo n omgeving geeft onnodige stress. In onze woning weten we vaak precies wat belangrijk is om een ontspannen ruimte te creëren, maar de werkomgeving, waar we een groot deel van de dag doorbrengen, vinden we minder belangrijk. De balans tussen lichaam en geest is zoek. Het is mijn roeping om die balans terug te brengen. Hoe kun je daar als interieurarchitect invloed op uitoefenen? Ik wil mensen activeren door bijvoorbeeld ongebruikelijke elementen toe te voegen aan het interieur. Denk aan andere zitvormen, sta-werkplekken of spelelementen. Maar ook aan trappenhuizen die prominent aanwezig zijn en daarbij verwijzen naar hoeveel calorieën je verbrandt door het traplopen. Ik wil op een speelse manier mensen in actie krijgen. Waarom trappen mensen op een voetbalveld wel tegen een bal aan, maar zitten ze op kantoor de hele dag stil? Ik wil mogelijkheden creëren in de werkomgeving die het vanzelfsprekend maken om te bewegen. Daarnaast wil ik gelegenheid bieden om de geest tot rust te laten komen. Een spirituele kant? Ja, als je tijdens een werkdag even een momentje neemt om je hoofd leeg te maken, werkt dat heel bevrijdend. Dat kan door even te ontspannen in een hangmat, door meditatie, door een moment van stilte. Je krijgt er nieuwe energie van. Ik haal veel inspiratie uit de traditionele Japanse interieurarchitectuur. Daarbij is aandacht voor de omgeving heel belangrijk. Wanneer je een ruimte betreedt, gebeurt dat niet achteloos. Langzaam zijn we steeds gelijkwaardiger geworden aan het gebouw. We voelen en beleven de ruimte niet meer. Vroeger was dat anders. Denk aan de gotische kathedralen, daar onderwierp je je aan. Ik vind het mooi als die aandacht voor de ruimte een beetje terugkeert. Ik heb een ontwerp gemaakt voor een relaxzone bij een kantoor. Daar heb ik de routing aangegeven door middel van een steppingstone pad. Zo n pad wordt in Japan veel gebruikt als toegangsweg naar een theehuis bijvoorbeeld. Je zet heel bewust stappen om in een ruimte te komen. Twee mannen in pak huppelden door het kantoor; daar doe ik het voor Ontwerp voor woningstichting De Kernen Als jonge zelfstandige zet interieurarchitect Evelien Koekkoek alle zeilen bij om haar ambities waar te maken en opdrachten binnen te halen. Netwerkbijeenkomsten, workshops, lezingen, ze is overal van de partij om contacten te leggen en haar kennis te vergroten. Ze heeft bovendien een missie: ze wil mensen in beweging krijgen. Nationaal Militair Museum, Soesterberg bnı. ıntern. 6 7

6 interview interview Wat heb je nog meer gerealiseerd? Maar in Amsterdam had je geen netwerk? Voor woningstichting De Kernen in Brabant heb ik samen met een collega het kantoorinterieur met een oppervlakte van 1000 m 2 ontworpen. De woningstichting had twee locaties en die werden teruggebracht tot één kantoorpand. Er miste eenheid, sfeer en er waren te weinig overlegruimtes. Bovenal was er weinig budget. De ontvangsthal was een grote, onpersoonlijke ruimte. Wij hebben in deze hal een balkenconstructie ontworpen die de bezoeker het gevoel geeft een woning binnen te gaan. Verder staan op de werkvloer overal kleine huisjes die gebruikt kunnen worden als overlegplek. Verloren bergruimte hebben wij omgetoverd tot koffieen vergadergelegenheid. Vanwege het budget hebben we veel bestaande materialen hergebruikt. Veel hout en andere natuurlijke materialen, dat geeft een sfeervolle uitstraling. Het kantoor staat in het gebied tussen Maas en Waal. Die twee rivieren hebben wij in het ontwerp als routing terug laten komen. Op de vloer hebben we cirkels aangebracht alsof je een steentje in het water gooit. Deze cirkels nodigen uit tot beweging. Toen we bezig waren, zag ik twee mannen in pak door het kantoorgebouw huppelen, ze sprongen van de ene naar de andere cirkel. Dat was zo leuk, daar doe ik het voor. Waar komt die fascinatie voor beweging vandaan? Dat was best wel spannend. Ik heb allereerst gezorgd voor een goede website. Ik heb een blog en ben actief op social media. Daarnaast onderneem ik van alles om mensen te leren kennen. Via de BNI bezoek ik lezingen en workshops. Daar ontmoet ik mensen die me weer verder helpen. Ik heb me ook aangesloten bij andere netwerken in Amsterdam. Zo maakte ik, voordat ik mijn eigen kantoor had, gebruik van wisselende kantoorruimtes. Daar sprak ik veel met andere ondernemers en zo ben ik aan de opdracht gekomen waar ik nu aan werk. Wat is dat voor een project? Het gaat om een buurthuis in de Amsterdamse Spaarndammerbuurt. De opdrachtgever wil de ruimte voor meerdere doelgroepen kunnen gebruiken. Hij wil dat ouderen er kunnen klaverjassen, maar ook jongeren die een feestje geven moeten zich er thuis voelen. De ruimte ziet er nu donker en verouderd uit. Ik heb een fris nieuw ontwerp gemaakt, met veel natuurlijke materialen en planten. Daarbij zijn de ruimtes multifunctioneel in te delen, wat erg praktisch is voor de verschillende activiteiten. Wat kenmerkt jou als interieurarchitect? eigenwijs geweest en heb deze toch verwijderd. Niet omdat ik mijn eigen visie wil opleggen, maar omdat dit beter aansluit bij de wensen van de gebruikers en dit het maximale uit de ruimte haalt. Mijn plannen zijn heel positief ontvangen. Ze zijn nu aan het kijken of ze financieel haalbaar zijn. Ik wil de balans tussen lichaam en geest terugbrengen Ik ben ermee opgegroeid. Ik heb jarenlang aan topsport gedaan. Ik zat in het Nederlands team voor sportacrobatiek. Dat is een soort kruising tussen turnen en circus in groepsverband. Ik heb toen veel geleerd over de werking van het lichaam en gezond leven. Beweging is daarbij super belangrijk. Naast sporten is interieur iets waar ik me al van kinds af aan mee bezig houd. Dan kwam mijn moeder m n kamer binnen en had ik weer alle meubels verschoven. In mijn werk combineer ik beide passies. Waarom ben je meteen een eigen bedrijf begonnen? Na mijn afstuderen in 2009 ging het economisch slecht. Ik wilde graag aan de slag en stuurde de ene sollicitatiebrief na de andere. Maar ze hadden nergens mensen nodig. Ik wilde niet langer wachten, dus ben ik in januari 2010 voor mezelf begonnen. Een kickstart, want de eerste opdracht lag meteen op m n bureau. Voor een steigerbouwbedrijf heb ik een presentatiekast van bamboepalen ontworpen en vervolgens samen met een meubelmaker gebouwd. Kwamen de opdrachten daarna vanzelf? Vrij snel na die eerste opdracht, ben ik gaan reizen. Ik heb een half jaar door Australië en Thailand getrokken. Fantastische ervaring, maar niet zo goed voor een startend bedrijf. Dus toen ik terugkwam moest ik opnieuw beginnen. Samen met een studiegenoot heb ik in Zwolle een doorstart gemaakt. Daar hadden wij een groot netwerk dus dat kwam al gauw weer op gang. Maar ik bleef verlangen naar Amsterdam waar ik tijdens mijn stage bij D/DOCK heb gewerkt. Ik had het gevoel dat ik in Zwolle niet tot bloei kon komen. In juli 2012 heb ik de stap gezet om naar Amsterdam te verhuizen en nog een keer opnieuw te beginnen. Evelien Koekkoek BNI-lid sinds 2012 Evelien Koekkoek (4 maart 1986, Heerde) groeide op in Zwolle. Al op haar elfde wist ze dat ze interieurarchitect wilde worden. Na het behalen van haar VWOdiploma, ging ze naar de kunstacademie in Kampen, later werd dit Artez in Zwolle. Ze zocht een kunstacademie in de buurt van Zwolle omdat ze de opleiding combineerde met topsport. Koekkoek deed jarenlang aan sportacrobatiek. Ze liep stage in Amsterdam bij D/DOCK en ging daarna terug naar Zwolle om af te studeren met een scriptie over beweging en beleving. Sinds 2010 is ze zelfstandig interieurarchitect en sinds 2012 heeft ze haar bedrijf gevestigd in Amsterdam. Ze is gespecialiseerd in de gezonde werkomgeving. Koekkoek houdt hierover een blog bij op haar website: Ik ben heel onderzoekend. Ik wil alles weten over de plek. Hoe is een ruimte vroeger gebruikt? En ik wil alles weten over de gebruikers. Wat zijn hun activiteiten? En hoe kan ik voor hen het beste ontwerp maken. Soms ga ik iets verder dan wat ze precies vragen, zoals bij het buurthuis. Daar was het een vereiste om een scheidingswand tussen twee ruimtes te laten staan. Ik ben Wat zijn je ambities? Ik wil me verder specialiseren in gezonde kantoorruimtes. Over vijf jaar hoop ik naam gemaakt te hebben op dit gebied. Ik wil zeker groeien en een team opbouwen. Uiteindelijk wil ik een goedlopend, gespecialiseerd bureau. Ontwerp voor relaxzone bnı. ıntern. 8 9

7 artikel artikel tekst & beeld: Dave van Eijnsbergen Wonen op 32 tatami Toen eind negentiende eeuw de Westerse architectuur in zwang kwam, verdween de traditionele Japanse architectuur naar de achtergrond. Nu, ruim een eeuw later, zijn de oorspronkelijke ideeën en principes steeds meer in opmars. Japanse architecten omarmen de beginselen van de architectuur die decennialang alleen nog maar op het platteland werden toegepast. schildpad. Beide dieren worden van oudsher geassocieerd met een lang leven, schoonheid en eeuwige jeugd. Mooie symbolen voor de opdrachtgevers: strijders uit de samuraiklasse. 'De kraanvogel en de schildpad symboliseren een lang leven' Strak maatsysteem Aan het eind van de 16 e eeuw, toen het land een grote welvarende middenklasse kreeg, kwam er verandering in de bouwprincipes. Het maatsysteem van de vloerindeling werd vanaf toen bepaald door de tatami, een rieten mat van ongeveer 90 bij 180 centimeter. Van oorsprong was een tatami de ruimte die een krijger nodig had om te slapen en zijn spullen neer te leggen. De mat is ongeveer 6 centimeter dik, gevuld met rijststro en bekleed met gevlochten riet van rijst. De grootte van een kamer kon bijvoorbeeld 8 tatami zijn (360 bij 360 centimeter). Nog steeds duiden makelaars in Japan kamers in tatami. Om de mattenvloer werden houten balken gelegd waarop schuifwanden stonden gemaakt van hout. Vaak hadden ze een raamwerk beplakt met rijstpapier. 3 3 Rijstpapier is niet van rijst gemaakt. Het heeft deze naam omdat het, net als rijst, een gebroken witte kleur heeft. Deze schuifwanden, shoji, kwamen in plaats van de kamerschermen die vroeger de grote ruimtes verdeelden. Ook deze shoji hadden een vaste breedte en hoogte. Wanneer alle shoji, binnen en buiten, opengeschoven waren, stond het huis volledig open en werd de tuin een onderdeel van het huis. 4 Een dergelijk strak maatsysteem met zijn vaste verhoudingen was niet alleen esthetisch, maar ook zeer praktisch. Alle houten balken waren 90 centimeter of een veelvoud daarvan. Op timmerwerkplaatsen lagen altijd balken klaar van de vereiste lengte. Japan wordt regelmatig getroffen door natuurrampen als tyfoons of aardbevingen. Vaak breken vervolgens branden uit. Zo n modulair gebouwd, spijkerloos huis kan bij brand snel uit elkaar getrokken worden. Alleen de door brand aangetaste delen hoeven dan vervangen te worden. Westerse invloeden In de tweede helft van de 19 e eeuw stelde Japan zijn grenzen open voor westerse zakenlieden en industriëlen. Zij lieten hun huizen bouwen in westerse stijl van steen, waarbij de bewoners niet op tatamimatten zaten maar op stoelen op vloeren met tapijten. Dergelijke huizen bepaalden snel het modebeeld in Japan. 4 In Japan hoort de tuin in principe bij binnen. De tuin is een deel van het ontwerp. Binnen wordt van buiten gescheiden door een tuinmuur. Het maatsysteem van de vloerindeling werd bepaald door de tatami De traditionele Japanse architectuur is wat vormentaal betreft schatplichtig aan die uit China. Twee basisprincipes bepaalden tot het midden van de zestiende eeuw het Japanse bouwen. De situering ten opzichte van het licht en de natuurlijke omgeving: feng shui. 1 En de behoefte aan een ver doorgevoerde symmetrie. De oudste tempels in Japan tonen deze principes. Men spreekt wel van de shindenstijl. Kraanvogel en schildpad In Kyoto staat de Konchi-in tempel. De oorspronkelijke tempel dateert van circa 1400 en is herbouwd op de huidige locatie rond Volledig volgens de regels van feng shui is het hoofdgebouw aan de noordzijde gesloten. Zo hebben de winterse Siberische winden minimaal vat op de ruimtes in deze tempel. Het gebouw opent zich naar de zuidzijde, gericht op de zon. De droge steentuin heeft als doel licht naar binnen te re- 1 Feng shui (wind water) is een van oorsprong Chinese filosofie die als doel heeft de leef- en werkomgeving van de mens in harmonie met de natuur te laten zijn. Nog steeds worden sommige principes bij architectuur en tuinaanleg toegepast. flecteren. De steentuin wordt omzoomd door strak gesnoeide bomen die met hun rondingen een spel spelen met het achterliggend gebergte. Zo worden steentuin, de omzoming door bomen en het gebergte vanaf de veranda een deel van het interieur. 2 Boven de schuifwanden die de veranda begrenzen, loopt een wand. Die houdt s zomers de felle zon tegen en s winters wanneer de zon laag staat, kan deze zover mogelijk licht brengen. In het interieur van de tempel zijn veel profane invloeden te zien. Een altaar ontworpen voor deze tempel ontbreekt en de schilderingen op de schuifwanden zijn profaan, gemaakt door de belangrijke schilders uit het begin van de 17e eeuw: Tohaku Hasegasa en Naonobu Kano. In plaats van devote afbeeldingen worden reigers en apen afgebeeld. Ook de tuin toont profane voorstellingen. In de band met groen zijn twee rotsformaties: de rechter is verticaal, de linker meer horizontaal van karakter. Deze symboliseren de kraanvogel en de 2 De Engelse term hiervoor is given landscape. Het oorspronkelijk landschap is mede bepalend voor de situering van een gebouw en de bijbehorende tuin. Konchi-in tempel in Kyoto bnı. ıntern

8 artikel artikel Frank Lloyd Wright gaf de waarde van de traditionele Japanse architectuur al aan Vaak zat er nog wel één tatamikamer in. Twijfels over de kwaliteit van de westerse architectuur kwamen bij aardbevingen. Houten huizen bleken beter tegen aardschokken bestand te zijn dan stenen. Het gevolg was dat er nog veel in hout werd gebouwd en aan het begin van Tweede Wereldoorlog nog zo n tachtig procent van de huizen in Tokyo traditioneel was. Ook ageerden met name schrijvers die de moderne leefstijl als een bedreigingen van de traditioneel Japanse waarden ervoeren tegen deze Westerse invloed. Een kenmerkend voorbeeld van een woning uit het begin van de twintigste eeuw waar traditie en modern gemak elkaar ontmoeten, is die van cultuurhistoricus Tetsuro Watsuji ( ) die in Himeji woonde. Watsuji had op jonge leeftijd een passie voor westerse architectuur. Naarmate hij ouder werd bekritiseerde hij steeds meer het westerse filosofisch individualisme en bestudeerde hij de oorsprong van de Japanse cultuur die hij lange tijd superieur aan de westerse achtte. Hij optimaliseerde de verbinding tussen binnen en buiten, maar maakt ook gebruik van een westerse verworvenheid: glazen ruiten. Tientallen flats Na de Tweede Wereldoorlog groeide de bevolking, in het bijzonder in Tokyo, enorm. Door de bombardementen op de stad aan het einde van de Tweede Wereldoorlog was nog maar twintig procent van de oorspronkelijke woningen bewoonbaar. Om de stoom aan nieuwkomers uit de voormalige Japanse kolonies Taiwan, Korea en Mantsjoerije op te vangen was het nodig veel verdiepingenhoge wederopbouw architectuur neer te zetten. Omringd door water en bergen kon de stad qua oppervlakte niet groeien. Wijken kregen soms tientallen flats die zich alleen onderscheidden door een ander nummer op de kopse kant. Voor enige kwaliteit van interieurs was in een land in opbouw geen geld. Langzaam kwam echter het idee dat de verworvenheden van de traditionele interieurarchitectuur vertaald zouden kunnen worden in eigentijdse vormen en materialen. Er was inmiddels ook steun van buiten gekomen. Al aan het eind van de negentiende eeuw gaf Frank Lloyd Wright de waarde van de traditionele architectuur aan. Vlak voor de Tweede Wereldoorlog kwam Bruno Taut naar Japan en beschreef de schoonheid van de Japanse architectuur.5 Met name beschreef hij de keizerlijke Villa Katsura in Kyoto als een wereldwonder, waarbij binnen en buiten nauw verbonden waren. Tadao Ando (1941) was een van de eerste naoorlogse Japanse architecten die de situering op het licht herintroduceerde. Andere architecten bleven, door ook voor traditionele materialen te kiezen, dichter bij de Japanse traditie dan Ando aanvankelijk deed. 5 Bruno Taut, Ich liebe die Japanische Kultur, Berlin, 2004 (heruitgave van geschriften uit 1935) en Das japanische Haus und sein Leben, Berlin, 2005 Traditioneel en modern Het Nagasaki Museum of History and Culture, gebouwd in 2005, is gewijd aan de geschiedenis van de stad, met extra aandacht voor de invloed van Portugezen en Nederlanders die hier handel dreven. Het ligt tegen de heuvels van Nagasaki. Architect Kisho Kurokawa koos ervoor om een gebouw te ontwerpen dat aansluit bij de architectuur van samuraihuizen uit de zeventiende en achttiende eeuw. Het complex bestaat uit een clustering van houten gebouwen die afgedekt zijn met traditionele dakpannen. Als voorbeeld werd gekozen voor een oorspronkelijk overheidsgebouw van Nagasaki: Bugyosho. Ogenschijnlijk lijkt het nieuwe museum volledig traditioneel, maar naast hout en pleisterwerk is ook gebruik gemaakt van beton en strakke stalen pilaren. Binnen zijn, net als vroeger, de tatami maatgevend voor de verschillende ruimtes. Boven de schuifdeuren bevindt zich een houten raamwerk, zoals bij vroegere samuraihuizen. Dit was mooi, maar het gaf geen enkele privacy. 'Jonge Japanse architecten weten vaak bijzondere resultaten te bereiken' Het is uiteraard moeilijk om op extreem kleine kaveltjes een woning met schuifwanden - uitkijkend op het zuiden en met een directe relatie met de tuin en de natuurlijke omgeving - te realiseren. Toch weten veel jonge architecten vaak heel bijzondere resultaten te bereiken. Kisho Kurokawa, Nagasaki Museum of History and Culture, 2005 Dave van Eijnsbergen Dave van Eijnsbergen is architectuurhistoricus. Hij promoveerde in 2008 aan de TU in Delft op moderne architectuur in Tokyo in relatie tot haar historische context. Zijn bureau Asuka Tours organiseert individuele en groepsreizen voor architecten, stedenbouwers en kunstliefhebbers naar Japan. Zie Stand van de zon Een goed voorbeeld is het Tsuchihashi Huis in Tokyo. Dit huis werd in december 2012 opgeleverd. Het is de woning van een gezin van vier personen, ontworpen door Kazuyo Sejima. Het totale kavel is 8,8 bij 6 meter. Hier moest ook nog de auto geparkeerd kunnen worden. Open trappen in een vide verbinden de vijf verdiepingen die alle vijf schuifpuien hebben voor een maximale lichttoetreding. De keuken is beperkt tot een aanrechtblad met gootsteen en een tweepitskookplaat van 2 meter breed. Lichtinval is overal gericht op de stand van de zon en de behoefte aan licht in het huis. Woning van Tetsuro Watsuji in Himeji bnı. ıntern

9 Ontwerp: Martin Ballendat Model: PT 042

10 Meer comfort, frisse lucht, in hoogte verstelbaar en duurzaam De kracht van kleur Ontdek uiteenlopende kleurmogelijkheden dankzij de Colour Experience Eurolacke biedt oneindige mogelijkheden in kleuren en effecten dankzij de uitgebreide kleurcollectie van Alesta poedercoatings. Hoogwaardige poedercoatings welke ingezet worden ter verduurzaming en verfraaiing van metalen objecten in o.a. gevelbouw, meubelindustrie, interieurbouw, straatmeubilair en meer. Ervaar de trends en mogelijkheden in kleur en effect in onze colour room en beleef de ware Colour Experience! Nieuwste trends Duurzame innovaties Vakkundig advies Onbegrensde mogelijkheden Samples direct meenemen De Riemsdijk 4 - Tiel Tel.: info@eurolacke.nl TECElux spoeltechniek Creëert nieuw interieurbeeld: glas met allerlei wandafwerkingen te combineren Futuristische wijze van spoelen: optisch met de sen-touch (ook mechanisch mogelijk) Optie: hoogteverstelling Optie: luchtreinigingssysteem Duurzaam: waterbesparing tot zelfs 50 % Geschikt voor elk type keramisch toilet en douche-wc Betrouwbaar dankzij hoge kwaliteit Intelligente Installatietechniek bnı. ıntern. 16 Voor meer informatie en uitleg over TECElux. Scan de QR-code TECE Nederland GmbH Tel: (0592) info@tece-nederland.nl

11 Gordijnenmakers met klasse Al 85 jaar maakt Confexx gordijnen. Confexx maakt met ruim 40 medewerkers gordijnen in Nederland. Geen kostbare en milieubelastende lange transporten met alle risico's vandien. Gewoon in Nederland in Velp, Brunssum en Zoeterwoude maakt Confexx gordijnen met een vakkennis als welke geen ander biedt. Kennis, knowhow en ervaring worden samengevoegd en resulteren in een topproduct. Door persoonlijke en directe benadering wordt doelma g en snel gepresteerd. Duidelijkheid boven alles. Bestekken worden uitgewerkt tot ertes, projecten worden ingemeten en opdrachten worden geheel naar wens vervaardigd. Gordijnen op jd en op maat, geïnteresseerd? Zoeterwoude Velp info@confexx.nl professionele tekensoftware voor de interieurarchitect ontwikkeling verkoop support training Home Trade Center wenst u warme en stijlvolle dagen toe! Ook in 2014 bent u bij ons weer van harte welkom ontwikkelt en realiseert professionele lockers op maat, compleet met intelligente sluitsystemen. Quispel Deurne B.V. Dr. Hub van Doorneweg 36 a 5753PM Deurne, Nederland T E. info@quispel.com WC spoelen op magische wijze? Het toilet met een lichte of zonder aanraking spoelen? Op duurzame wijze? Dat kan met de optische bediening sen-touch van de TECElux, een nieuwe trend in de sanitairtechniek. Op het glazen paneel die het spoelreservoir verbergt, ziet u in eerste instantie niets. Bij benadering lichten de twee toetsen op. U tipt de grote aan voor volspoeling (instelbaar op 9, 7,5, 6 of 4,5 liter) of de kleine toets voor 3 liter spoeling. I.p.v. de optische bediening kunnen ook mechanische spoeltoetsen worden geïntegreerd met hetzelfde spoelresultaat. Door zijn discrete vormgeving sluit TECElux aan op de architectuur van elk toilet en badruimte. Het grote glasoppervlak bestaat uit twee delen die samen een visuele eenheid vormen. De glasplaat dient als spatbescherming voor de wand, zodat die niet betegeld hoeft te worden. TECElux kan worden gecombineerd met bijna elk type keramisch toilet en douche-wc. Informatie: TECE Nederland Tel.: (0592) Project: Papagayo Beach & lounge hotel te Curaçao. Ontwerp: Studio Linse te Amsterdam. Realisatie compleet design hotel met 155 luxe kamers. Grensverleggend in hotel interieurs. van Interieurbouw Meubelen Enigeering der Meubel & Project bv Afrikalaan BD s-hertogenbosch T F info@vanderplas.biz plas de nieuwe exclusieve bureaustoel van Züco (in Spaans de gordel ) een significant ontwerp van de aluminium gordel die om de rug heenloopt. Lacinta met de ingenieuze in drieën gedeelde zitting met automatisch aanpassing aan iedere zitpositie. De elegant gevormde rugleuning volgt in perfecte samenwerking met de driedelige zitting iedere beweging van de gebruiker en maakt zitten tot een belevenis. Lacinta bnı. ıntern

12 artikel artikel tekst: Frank de Haan Ruimte voor beweging Als adviseur arbeid en gezondheid bij Tigra Rotterdam wordt Frank de Haan dagelijks geconfronteerd met de gevolgen van langdurig stil zitten tijdens het werk. Van stijve nek en rugklachten tot chronisch ziekteverzuim. In deze Intern legt hij uit hoe de werkomgeving kan verleiden tot meer beweging tijdens het werk. Bewegen vinden maar weinig mensen echt leuk en de industrie speelt hier op in. Mensen worden gepamperd met elektronische snufjes die verleiden tot minder bewegen. Dit leidt tot meer gemak en een gevoel van luxe. Bewegen wordt bovendien vaak met werken geassocieerd. Je gaat ervan zweten, je wordt er moe van en als klap op de vuurpijl word je beloond met spierpijn en stijfheid de volgende dag. Maar bewegen is gezond, dus mensen moeten verleid worden tot beweging. Ze moeten een instant reward krijgen. Bewegen moet weer leuk worden. 'Bewegen hoort bij gezond leven' Pianotrap Een van de manieren om bewegen leuk te maken is de omgeving zo in te richten dat mensen vanuit zichzelf kiezen voor het bewegingsalternatief boven de luxe gedragen mogelijkheid. Een mooi voorbeeld hiervan is de pianotrap bij Volkswagen. Als je over de trap loopt, hoor je tonen. Door op en neer over de trap te lopen en op bepaalde toetsen te stappen, kan je je eigen deuntje maken. Uit een onderzoek bleek 66 procent de trap te verkiezen boven de naastgelegen roltrap. Ook door een trap prominent in een hal te zetten en de liften meer naar buiten te plaatsen, zal eerder voor de trap gekozen worden dan voor de lift. Bij het inrichten van een ruimte kunnen interieurarchitecten proberen mensen te verleiden meer te bewegen. Door bepaalde paden met bijzondere kleuren of materialen uitnodigend te maken, kan de gebruiker verleid Flexchair, worden een langere weg te nemen. Een vloer kan bijvoorbeeld schuin oplopen of een golvend patroon hebben. Door buitenmaterialen als gras of grind naar binnen te halen, krijgt de gebruiker meer of andere ervaringen. Niet stil zitten Een mens is gemaakt om te bewegen en niet om stil te zitten. Bewegen hoort bij gezond leven. Helaas is werk vaak gerelateerd aan stilzitten. Zo hebben veel mensen een beeldschermtaak of een andere taak waarbij nagenoeg de hele dag wordt gezeten. Het nadeel van zitten is dat de doorbloeding van het lichaam tot een minimum wordt beperkt. Het gevolg is dat onze handen langzaam koud worden en we meer en meer verkrampt gaan zitten. De stoelen die we gebruiken zijn meestal standaardstoelen waar we niet of nauwelijks in kunnen bewegen. Sterker nog vanuit ergonomisch standpunt moet iemand op de juiste manier in een bepaalde houding acht uur kunnen zitten. Dat laat geen ruimte voor beweging. Bedrijfsfysiotherapeuten proberen hier een tegenwicht te bieden door mensen juist te stimuleren niet stil te zitten en zoveel mogelijk van houding te wisselen. Daar heb je wel ruimte en mogelijkheden voor nodig. Een stoel die uitgerust is met het zogenoemde tweepuntsprincipe kan op basis van iemands gewicht in voor- en achterwaartse richting bewegen. Het lichaam blijft goed ondersteund of er nu rechtop wordt gewerkt of enigszins achteroverleunend tijdens een telefoongesprek bijvoorbeeld. Flexibele stoelen Een nog mooier principe heeft de Flexchair. Deze zadelkruk kan in alle richtingen vrij worden bewogen met een maximum van elf graden. Hierdoor kan vanuit het bekken bewogen worden en worden de kleine rugspiertjes gestimuleerd om actief te zijn en samen te werken. Rug en nek worden op termijn stabieler wat de kans op rugklachten verminderd. De Flexchair is niet alleen een zitmeubel, maar kan ook gebruikt worden als trainingsmiddel. Met een speciaal computerprogramma, een zender en een ontvanger, is het mogelijk om de bewegingen die op de Flexchair worden gemaakt, inzichtelijk te maken. Door langs diverse parcoursen te bewegen kan een maat voor rugstabiliteit worden vastgesteld. Hiermee kan vervolgens een analyse worden gemaakt van de kans op het verkrijgen van rugklachten. Ander voorbeelden van bewegend zitten zijn de Wilkhahn On en de Haider BioSwing. Op deze stoelen kan de gebruiker naar alle kanten vrij bewegen al dan niet gedempt door het instellen van een veermechanisme. Deze manieren van bewegend zitten stimuleren de gebruiker om actief te blijven tijdens passieve momenten. Fietsend werken TNO heeft onlangs een onderzoek gedaan naar de gevolgen van zittend werk. Het blijkt belangrijk te zijn om elk half uur even de benen te strekken door op te gaan staan en even een paar stappen te lopen. Ook als voor of na het werk gesport wordt, is het erg belangrijk tijdens het werk regelmatig te bewegen. Een bureau dat zover in hoogte verstelbaar is dat het zittend of staand Interieurarchitecten kunnen mensen verleiden om meer te bewegen Wilkhahn On, gebruikt kan worden, is hierbij een goed hulpmiddel. Staand werken geeft ongeveer 80 procent minder druk op de rug en de nek dan zittend. De Oxidesk, een geïntegreerde tafel met een elliptische fiets, is ook een mogelijkheid. Door te fietsen met een elliptische trapwijze, kan het bovenlichaam gemakkelijk stil gehouden worden zodat typen en schrijven geen probleem is. Fietsend wordt er meer zuurstof door het hart gepompt dan stil zittend. Hierdoor blijf je alerter en heb je een hogere productie. Lichaam en geest worden evenwichtiger belast. Tijdens vergaderingen wil het nogal eens voorkomen dat mensen minder geconcentreerd raken; de hersenen krijgen minder zuurstof als gevolg van het inactief zijn. Fietsend vergaderen helpt dan. Deze oplossingen vereisen een hele andere indeling van ruimten dan we gewend zijn. Het idee is nog zo nieuw dat het NISB in samenwerking met Springlab de website in het leven heeft bnı. ıntern

13 artikel product tekst & beeld: Harry Rikken geroepen om mensen en bedrijven mee te laten denken over duurzame innovatieve manieren van bewegen die te integreren zijn met de werkomstandigheden. Prettige sferen Bestaat er zoiets als de ideale werkplek? Dat is moeilijk te zeggen. Het beleven van de omgeving is iets puur persoonlijks. Een werkplek kan ergonomisch ideaal zijn ingesteld, maar de beleving van de omgeving speelt ook een rol. Aan die beleving is veel te doen. Flexibiliteit is daarbij belangrijk. Want hoe meer invloed een mens kan uitoefenen op zijn omgeving des te prettiger zal die omgeving aanvoelen. Door fietsend te werken blijf je alerter Mensen zijn sfeergevoelig. We reageren uitstekend op natuurlijke omgevingen zoals strand, bos en dieren. In ziekenhuizen en verzorgingstehuizen wordt al langer geëxperimenteerd met natuurlijke kleuren, materialen en fotowanden met een voorstelling uit de natuur. Door natuurlijke materialen te gebruiken, bijvoorbeeld hout in plaats van zakelijk wit, ontstaat een warme sfeer. Kleur heeft ook invloed op de sfeer. Met nanoverf wordt het in de toekomst wellicht mogelijk kleuren af te stemmen op de persoonlijke stemming. Naast materialen en kleuren, zijn ook geuren van belang. Via de neus worden geuren bijna direct gekoppeld aan ons brein om daar een sterke reactie teweeg te brengen. Kortom via de zintuigen is de gemoedstoestand positief te beïnvloeden. En dat is weer van invloed op het werkvermogen. We Bike, foto: WeWatt ( Oxidesk, foto: Markant ( Frank de Haan Frank de Haan is samen met zijn zoon Bas eigenaar van TIGRA Rotterdam. TIGRA is een franchise organisatie van bedrijfsfysiotherapeuten die een landelijk dekkend netwerk heeft. De organisatie houdt zich bezig met het bedenken en uitvoeren van Integraal Gezondheids Management. TIGRA maakt graag in samenspraak met bedrijven gezondheidsbeleid en verzorgt voorlichtingen, trainingen en onderzoeken naar fysieke belasting van werknemers. Het Nieuwe Werken is een onderdeel waarop TIGRA zich wil onderscheiden. Op school wordt kinderen al op jonge leeftijd geleerd lang stil te zitten Gezonder door stastoel Na een aantal verontrustende berichten in de media over langdurig zitten, kwam Harry Rikken op het idee om een stastoel te ontwikkelen. Samen met Twan van der Wouw ging hij aan de slag met de Stand4Work StaStoel als resultaat. Het idee voor een stastoel ontstond twee jaar geleden toen de media berichtten dat langdurig zitten doodsoorzaak nummer twee is in Nederland. Bovendien zou de geadviseerde dertig minuten beweging per dag het langdurig zitten niet compenseren. Recente onderzoeken bevestigen de eerdere berichten. Consultant Harry Rikken die door zijn beroep veel tijd zittend in auto of op kantoor doorbrengt, werd getriggerd en kwam op het idee een stastoel te maken. Samen met Twan van der Wouw van het bedrijf Kids-F dat ergonomische producten maakt én studenten Industrieel Product Ontwerp, ontwikkelde hij de Stand4Work StaStoel. Rug- en bilsteun De Stand4Work StaStoel ondersteund het staan en kan bijvoorbeeld gebruikt worden tijdens het werk, in vergaderruimtes (stand-up meetings), in kantoorrestaurants, in wacht- of ontvangstruimtes. De stastoel heeft een rugsteun en een optionele bilsteun die traploos kunnen worden versteld en aangepast aan de lengte van de gebruiker. De basis van de Stand4Work StaStoel is een uit één stuk gevormde stalen frame met een triplex voetplank. Het lichaamsgewicht van de gebruiker is het contragewicht dat ervoor zorgt dat hij niet achterover kan vallen. De rug- en bilsteun zijn van staal en kunnen bekleed worden met een twee centimeter dikke hoes afgewerkt met leer of nep leer in diverse kleuren. De hoes wordt bevestigd met klittenband en is eenvoudig te vervangen door een andere hoes. Meer staan Behalve in werksituaties hopen de ontwikkelaars dat de StaStoel in de toekomst ook op scholen wordt ingezet. Al op jonge leeftijd wordt kinderen geleerd lang stil te zitten. De Stand4Work StaStoel wordt bij een aantal bedrijven in samenwerking met het Nederlands Instituut voor Sport en Beweging getest. Rikken en Van der Wouw hopen op positieve resultaten. Het is hun ultieme wens dat hun StaStoel de zittende mens meer laat staan en daarmee een gezondere manier van werken, vergaderen, lunchen, leren en meer mogelijk maakt. bnı. ıntern

14 artikel artikel tekst: Laura Vulto (D/DOCK) beeld: Healing Office Philips, D/DOCK Investeren in de werknemer: Healing Offices Het Nieuwe Werken is een bekend begrip. Een ontwerpfenomeen dat wordt gedreven door ICT, ruimtebesparing, een efficiënter werkproces en lagere kosten. Dit fenomeen komt voort uit het industriële gedachtengoed waarin de werknemer vooral als productiemiddel werd gezien en waarin ethische en menselijke waarden slechts op de achtergrond meespeelden. Het Nieuwe Werken toont een verschuiving naar het individu. Dat is niet alleen terug te zien in commerciële werkomgevingen, ook in de gezondheidzorg wordt steeds meer op de patiënt gefocust in plaats van op het proces. Sick offices De gedachte was dat Het Nieuwe Werken zou leiden tot een stimulerende en gezonde werkomgeving. Helaas blijkt vandaag de dag dat slechts twintig procent van de werknemers blij is met zijn baan. Het denken vanuit de mens heeft dus niet bijgedragen aan het geluksgevoel van de mens. Het heeft geresulteerd in het nog efficiënter inzetten van de werknemers binnen een organisatie. Door te blijven denken vanuit het industriële model en de afstand tussen het management en de werknemer in stand te houden is ontevredenheid en stress ontstaan. Een indicatie voor ongezonde werkomgevingen oftewel sick offices. D/DOCK De Amsterdamse ontwerpstudio D/DOCK houdt zich al ruim tien jaar bezig met interieurontwerp, projectmanagement en conceptontwikkeling. Naast de Healing Environment concepten gerealiseerd in het VUmc Amsterdam en de zorgconcepten die in samenwerking met Philips Healthcare werden ontwikkeld, ontwerpt het bureau totaal oplossingen voor educatie, retail, horeca en werkomgevingen. Ontwerpen die zich niet alleen concentreren op de functie, maar ook op comfort en leefbaarheid. Momenteel werkt D/DOCK aan het nieuwe interieurontwerp van NH Krasnapolsky en de nieuwe werkomgevingen van verzekeraar Delta Lloyd. Het Amsterdamse kantoor van Google wordt begin 2014 opgeleverd. Verder is het bureau betrokken bij projecten in Taipei, Wenen, Qatar en Scandinavië. Zie Het Nieuwe Werken is uitgegroeid tot ware hype, maar leidt dit ontwerpprincipe wel tot betere werkomgevingen? De Amsterdamse ontwerpstudio D/DOCK vindt van niet en ontwikkelde het Healing Office concept: werkomgevingen waarin taboes niet bestaan en dogma s verleden tijd zijn; waarin gelukkige werknemers zorgen voor een lager ziekteverzuim en een hogere productiviteit. De economische crisis heeft deze situatie tot het randje gedreven. Mensen zijn het vertrouwen kwijt. Volgens Francesco Messori, Design Director en partner van D/DOCK, heeft de samenleving behoefte aan bedrijven die transparant zijn net als in de goede oude tijd. Organisaties moeten terug naar hun wortels en handelen vanuit hun core values. Ze moeten beseffen dat ze in symbiose leven met hun human capital. De één kan niet zonder de ander. Daarom is het belangrijk te investeren in dat wat hen levend houdt: de werknemers. Een gelukkige werknemer produceert twintig procent meer dan een ongelukkige Focus op het gemoed Alledaagse dingen die werknemers gelukkig maken, maar niet binnen het industriële model passen zijn uit de huidige werkomgeving weggestreept. Emoties zijn taboe. Persoonlijke zaken zoals de hond uitlaten, een snelle boodschap doen of simpelweg een middag dutje onder werktijd past niet in het systeem. Deze survival of the fittest zorgt ervoor dat gevoelens als vermoeidheid, onzekerheid en stress genegeerd worden. Er is geen ruimte voor. Een werkomgeving die niet aansluit op de levensstijl en behoeften van de werknemers is hiervan het gevolg. D/DOCK vindt dit een kwalijke zaak. Een goede gemoedstoestand wordt voor vijftig procent bepaald door je genen en hangt voor vijftig procent af van de activiteiten en omstandigheden in de omgeving. Als werkzaamheden en omstandigheden in de werkomgeving als negatief ervaren worden, is de werknemer dus minstens vijftig procent van zijn tijd ongelukkig. Organisaties moeten zich daarom focussen op het individu en zijn gemoedstoestand. Dat is de eerste stap naar een gezonde werkomgeving. Messori: Wanneer een voetballer uitgeput raakt, wordt hij door de coach naar de bnı. ıntern

15 artikel artikel kant gehaald en gewisseld. Een teamgenoot neemt het over en de uitgeputte voetballer kan aansterken. In de volgende wedstrijd kan hij weer volop mee voetballen. Organisaties moeten zich focussen op het individu Gelukkig en gezond Met als uitgangspunt dat iedere organisatie gelukkige en gezonde werknemers wenst, ontwikkelde D/DOCK het Healing Office concept. Een werkomgeving waarbij de focus ligt op de gemoedstoestand en gezondheid van het individu. Een gelukkige werknemer produceert twintig procent meer dan een ongelukkige collega. Uit onderzoek blijkt dat geluksgevoel wordt gestimuleerd door drie factoren: autonomie, competentie en verwantschap. Door het ontwerpen van een hybride omgeving die deze factoren stimuleert, ontstaat een community in een veilige omgeving die wordt gestuurd door etnische waarden. Activiteiten als sporten en gezond eten zijn in zo n community vanzelfsprekend. Dit heeft niet alleen invloed op de gemoedstoestand van werknemers maar ook op het ziekteverzuim. Maar liefst zestig procent van het verzuim wordt veroorzaakt door aan voeding gerelateerde ziektes of door een hoge mate van stress. D/DOCK streeft naar een verlaging van het ziekteverzuim door omgevingen te creëren met een maximum aan controle over de eigen werkomgeving, een evenwicht tussen pump-up en low-stress zones, lage mailvolumes en hoge beslissingssnelheden. Meer face to face communicatie middels het introduceren van zogenoemde hub s: adaptieve omgevingen die goed aansluiten op de levensstijl en individuele wensen van werknemers. Een gezond interieur zonder toxische stoffen en met voldoende verse lucht, en een uitgekiende catering voor alle werknemers zijn hierbij belangrijke basisprincipes. Het toepassen van deze ontwerpbenadering kan een grote impact hebben op de omzet en kostenstructuur van een organisatie. Het bedrijf zal hiertoe zelf wel mee moeten werken aan de transitie. Veel taboes op de werkvloer zullen moeten worden geslecht en het bouwen aan een community gebaseerd op ethische en sociale waarden vormt een belangrijk onderdeel van het uiteindelijke geluksgevoel van de werknemers en dus ook van de uiteindelijke output. D/DOCK streeft naar adaptieve omgevingen die goed aansluiten op de levensstijl en individuele wensen van werknemers In kleermakerszit Internetpioniers als Facebook en Google zijn volgens Messori voorbeelden van symbiotische organisaties met een gezonde werkomgeving. Voor het interieur van Google Amsterdam werd uitgegaan van het Healing Office concept. Google beseft dat een goede gesteldheid van de werknemer leidt tot succes. Bij Google Amsterdam werd de werkomgeving benaderd als interactief landschap. In het midden van de werkvloeren zijn alle publieke functies samengebracht in de cave. Hier bevinden zich de concentratie ruimten, meeting rooms, printers en de pantry. Rondom de cave zijn de neighbourhoods gecreëerd. Dit zijn de persoonlijke werkplekken ingedeeld per afdeling. Door deze indeling ontstaat een 360 graden uitzicht over Amsterdam waar alle werknemers van kunnen genieten, management of niet. In het landschap zijn diverse typologieën toegepast om door de dag heen te voldoen aan de behoeftes van de werknemers. Ze kunnen zich terugtrekken in een concentratieruimte of in een meetingroom. Om te blijven stimuleren en prikkelen zijn alle ruimtes voorzien van een uniek interieur. De loungespots die door het hele kantoor te vinden zijn, zijn informele werkplekken waar werknemers net als thuis met de laptop op schoot in kleermakerszit kunnen werken. In tegenstelling tot het clean desk policy van Het Nieuwe Werken, hebben alle Googlers een eigen bureau. Foto s en persoonlijke voorwerpen sieren de werkplekken en men heeft zelfs de mogelijkheid zelf meubilair mee te nemen vanuit huis. Men kan de werkomgeving zo aanpassen dat het voelt als thuis; een vertrouwde plek waar men zich prettig en gelukkig voelt. bnı. ıntern

16 Geberit Monolith The Floor is Yours Wereld- klasse. TWEED 2924 Tweed 2924 TWEED Tweed met zij n in twee richtingen lopend patroon creëert over het gehele oppervlak een design dat doet denken aan modestoffen en wordt gedefi nieerd door het organische patroon van onregelmatige vlekjes. Het raakt de zintuigen en laat de materialen meespelen in de sfeer binnenshuis. De kern van de kleurenlij n wordt gevormd door een assortiment neutrale kleuren, variërend van warmere tinten grij s, beige en bruin tot het koelere grij s en antraciet. Helderder kleuren in rood, blauw en geel geven het assortiment een algemene indruk van levendigheid. De kleurenlij n bestaat uit 13 kleuren. Geberit Monolith sanitair elementen inspireren direct bij het eerste aanzicht en ook de details vallen op, dankzij de hoogwaardige materialen. De elementen bieden veel ruimte voor individuele wensen, zo kunnen ze bijvoorbeeld gecombineerd worden met verschillende wastafel- en toiletmodellen. Geberit Monolith voelt zich in elk huis thuis, of het nu een appartement of een luxe villa is. bnı. ıntern. 28

17 Home Trade Center Vakdagen 9 t/m 11 februari 2014 Wat Home Trade Center Vakdagen Waar Symfonielaan 1, 3438 EW Nieuwegein Wanneer 9 t/m 11 februari 2014 Wie bent u Interieurprofessional Wie ontmoet u Interieurfabrikanten in de breedste zin van het woord Contact info@hometradecenter.nl Under-Cover Doorframes : the art of less! Onzichtbare naadloze binnendeurkozijnen Glazen deuren/wanden Douche/badkamer systemen Glazen balustrades Het strakke interieur. Al jaren een trend. In het ontwerp zoeken architecten ook naar bouwkundige producten die aansluiten op deze stijl. Zo min mogelijk storende lijnen. Vanuit deze gedachte ontwikkelde Under-Cover Doorframes het onzichtbare en naadloze binnendeurkozijn. Met het systeem kunnen deuren volledig opgaan in de wand of juist als eyecatcher fungeren. Glasluifels Beloopbaar Glas Maatwerk in zowel advies als producten MeerGlas BV Broekermeerstraat AT Hoofddorp T F Feb Zondag Woensdag Flanders Expo Gent twitter.com/intirio facebook.com/intirio De Benelux vakbeurs voor interieurdecoratie en huislinnen Textirama vzw/asbl Poortakkerstraat 90 BE-9051 Gent tel: +32(0)9/ fax: +32(0)9/ info@intirio.be bnı. ıntern

18 hét startpunt voor uw interieurproject ipad & Smartphone vriendelijk Online proefmonsterservice Tal van inspirerende projecten Enorm aanbod van materialen Stratificato Massief HPL De interieurarchitect kent Abet Laminati van oudsher als trendsetter in HPL-land en dan vooral van de dunne HPL-plaat die op een drager moet worden geplakt. Velen realiseren zich echter niet dat in principe iedere dunne HPL ook als massieve zelfdragende plaat geleverd kan worden: Stratificato, Straticolor, Full colour en Black-All. Omdat de decorzijden van de plaat vrij te kiezen zijn uit zowat elke serie kleuren en structuren, is er voor ontwerpers een onbeperkte keuze aan combinaties te maken. En, alle massieve combinaties zijn per plaat leverbaar! Inrichting van de Zorg blijft zich ontwikkelen. Alle mogelijke zorg- en woonvormen vragen om invulling. En interieurinrichting. Dat vraagt om slimme concepten en maatwerk in persoonlijke zorg, woonbeleving en gastvrijheid. Mooie uitdagingen voor ons en voor u als architect. Met mooie resultaten. En die mogen getoond worden! Laat zien wat u kunt en neem plaats op het Architectenpodium op Een extra service aan u. Maar ook aan onze bezoekers. Vervoort stelt u graag aan elkaar voor. Het Architectenpodium Het podium voor elke architect om mooi werk te tonen en te krijgen! Showroom, kantoor en logistiek centrum Edisonstraat 3 Goirle Nederland T info@vervoort.nl de nieuwe exclusieve bureaustoel van Züco (in Spaans de gordel ) een significant ontwerp van de aluminium gordel die om de rug heenloopt. Lacinta met de ingenieuze in drieën gedeelde zitting met automatisch aanpassing aan iedere zitpositie. De elegant gevormde rugleuning volgt in perfecte samenwerking met de driedelige zitting iedere beweging van de gebruiker en maakt zitten tot een belevenis. Lacinta bnı. ıntern

19 academie academie tekst & beeld: Maaike Schmeets Leerzame stage in Kopenhagen huis. De keuken moest geen keuken keuken worden maar een koppeling gaan vormen met een meubelstuk. Stalen hoekprofielen Bij de start van mijn opdracht kreeg ik een stapel schetsen en stalen hoekprofielen als materiaal. Maar waar begin je mee bij het ontwikkelen en ontwerpen van een keukenmeubel? Ik vroeg me af wat verder het concept was. Maar FRAMA bleek één groot concept te hebben dat uitgaat van heldere lijnen en natuurlijke materialen, grafisch is en wars van iedere vorm van opsmuk. Voor mij was dit iets heel geks. Ik leerde altijd een concept te maken per project als uitgangspunt voor het hieruit voortvloeiende ontwerp. Les 1: Een meubel hoeft niet per se te ontstaan vanuit een concept, het kan ook ontstaan vanuit een idee. Les 3: Je kan een ontwerp wel tien keer uittekenen, toch klopt het in de werkplaats vaak niet. Houten kisten Ik wilde geen lades maar grote kisten. Hier hadden we een bijpassend geleidingssysteem voor nodig. Ik had bedacht om de glijders op het frame te monteren. Al heel snel bleek dat dit niet ging werken. Er moest een concessie gedaan worden. Uiteindelijk is besloten in het frame acht millimeter dikke platen te plaatsen. Hierop kon het geleidingssysteem gemonteerd worden en het bracht extra stevigheid binnen het frame. Langzaam ontstond de keuken. Samen met de houtspecialist bedacht ik een manier om de kisten eenvoudig te laten lijken en tegelijkertijd het geleidingssysteem goed functionerend te krijgen. Voor haar studie Interieurarchitectuur aan de Hogeschool voor de Kunsten in Utrecht, liep Maaike Schmeets stage bij het bedrijf FRAMA in Kopenhagen. Deze stage heeft mij de ogen geopend. Veel van wat eerst vanzelfsprekend leek binnen een ontwerpproces, is nu geen vaststaand gegeven meer. In deze Intern vertelt ze wat ze tijdens haar stage leerde. Na de schetsanalyse volgde de maatbepaling en werkte ik de technische tekeningen uit. Toen ik dacht de correcte technische tekeningen te hebben, kwam bij het eerste overleg in de staalwerkplaats de aap uit de mouw. In de stalen hoekprofielen bleken perforaties te zitten. Er was iets mis gegaan in de communicatie tussen Niels en mij. Want als je geperforeerde gaten hebt (de een is 1,5 centimeter doorsnede en de ander 0,75), heeft tekenen op de millimeter niet zo heel veel zin. Diezelfde middag nam Niels mij mee naar een loods waar een oud verroest en geperforeerd frame stond. In elkaar gezet met grote schroeven. Hier had hij dus het idee vandaan! Het deed mij een beetje denken aan het oude constructiespel van Trix. Als we dit effect wilden hebben, moesten wij ook grote schroeven gebruiken. Het concept begon bij mij te groeien: een keukenmeubel met grote schroeven en demonteerbaar. Les 2: Ken de eigenschappen van het materiaal waar je mee werkt voordat je begint te ontwerpen. Toen ik dit jaar voor mijn studie een aantal maanden stage moest lopen, zag ik dat als uitgelezen kans om naar het buitenland te gaan. Graag wilde ik naar Kopenhagen, de stad die mij herinnerde aan zo veel moois: aan de prachtige oud- en nieuwbouw, de mensen, de eigenzinnige Scandinavische mode en het wereldberoemde design. Door een uitwisselingsstudent uit Denemarken kwam ik in contact met het bedrijf FRAMA, waar ik uiteindelijk stage ben gaan lopen. Sfeervol en aangenaam FRAMA werd in 2008 opgericht door Niels Strøyer Christophersen. In eerste instantie was het bedrijf een design agency met in 2010 een eigen meubelcollectie. Kort hierna ontstond het FRAMA-studiohuis waarin gewerkt wordt aan uiteenlopende opdrachten. Het FRAMA-team is dynamisch met een vast kern van drie personen. Het team wordt wisselend aangevuld met externe ontwerpers, vakmensen en architecten die ondersteuning geven aan de ontwikkeling van verschillende projecten. In het studiohuis, waar ik werkte, is een bijzondere badkamer. Het is een plek die met het interieur en de architectuur van het huis versmelt. Naast de functionele badruimte is het een uiterst sfeervolle en aangename plek om te vertoeven. In het huis vloeien de ruimtes geruisloos in elkaar over. De afwerking is rauw en de vormen zijn simpel. Mijn grootste opdracht was het realiseren van een conceptkeuken voor het studio- Materiaal als leidraad Het puzzelen kon nu echt beginnen. Ik zaagde een paar stukken van het geperforeerde staal en zocht uit hoe de knooppunten vorm te geven. Hoe voorkom je spleten in het frame? Hoe krijg je het stabiel? En kan het staal de grote belasting aan? Opnieuw heb ik een hoekprofiel uitgetekend, maar nu met het geperforeerde gatenpatroon. Op de computer bleek het een onmogelijke opgave, dus op naar de werkplaats om het frame zelf in elkaar te zetten. Ik noteerde de minimale en maximale maten voor de benodigde ruimte in het frame en zocht contact met de staalvakman. Er volgde een dag met Niels in de werkplaats. Zagen, monteren, meten en aanpassen. Het frame stond, maar tot mijn grote ergernis was het frame totaal niet stabiel! We voegden extra poten toe en na het aandraaien van de schroeven vond het frame zijn stabiliteit. bnı. ıntern

20 Les 4: Het maken van concessies kan juist leiden tot sterke oplossingen in het ontwerp. Gasfles Tot mijn grote frustratie leken losse gaspitten in het keukenblad geen optie in Kopenhagen. Het gas in Kopenhagen is stadsgas en veel gassystemen zijn hier niet geschikt voor. We zijn naar een keuken showroom gereden om stiekem te kijken hoe dit probleem daar wordt opgelost. Wat bleek, het gassysteem zat aangesloten op een gasfles. Niels verklaarde mij voor gek, maar voor mij was het concept af. Als je dan toch een keukenmeubel maakt en het frame demonteerbaar is, dan moet de keuken ook echt verplaatsbaar zijn. En dat kan als je het gassysteem aansluit op een gasfles. Toen ik dit had uitgelegd en Niels over de kosten van de net aangelegde gasleiding heen was, was ook hij om. Les 5: Concepten kunnen tijdens het ontwikkelingsproces ontstaan. academie recht tekst: Kees Berendsen Wat heeft de architect te zeggen? Heeft een architect nog iets te zeggen na oplevering van een door hem ontworpen appartementencomplex waarin een Vereniging van Eigenaren de wacht lijkt uit te maken? Kees Berendsen beantwoordt deze vraag naar aanleiding van een kwestie met een zonnescherm. In de rubriek recht komen allerlei juridische zaken aan bod. Stuit je wel eens op een juridisch probleem? Heb je een vraag over bouwrecht, auteursrecht of ondernemingsrecht? Mail je vraag of probleem naar Kees Berendsen Kees Berendsen is expert op het gebied van intellectueel eigendomsrecht. Hij is gespecialiseerd in auteursrecht, modelrecht en merkenrecht, maar behandelt ook contractuele kwesties en incasso zaken. BNI-leden betalen een uurvergoeding van 150 euro. Leden die een service-abonnement afsluiten krijgen op het uurtarief een korting van 50 euro. In geval van conflicten is een eerste globale beoordeling van de vraag of er sprake is van een zaak gratis. Voor vragen mail of bel Portugees marmer en Deens hout FRAMA werkt enkel met natuurlijke materialen. Veel natuursteen, hout en staal. Deze materialen zijn uiteindelijk ook terug te vinden in de conceptkeuken. Portugees marmer, genaamd Hachee, gecombineerd met Douglas hout uit de Deense bossen. Van dit hout is ook de wasbak gemaakt. Het zijn stuk voor stuk materialen die gaan leven door gebruik. De keuze voor deze materialen was voor mij spannend. Wat gebeurt er als je een grote plaat dun marmer op een frame legt. Breekt het niet? Volgens Niels kan je daar heel lang over nadenken, maar door het toe te passen kom je erachter. Les 6: Materiaal is er om getest te worden, eeuwig denken helpt je niet verder. Het voordeel van een keukenmeubel is dat de scheidingen binnen een huis minder groot worden. Een verandering binnen het interieur is snel gemaakt. Doordat de keuken niet vastzit kan je hem mee verhuizen. Geen investering in je huis, maar een aanschaf voor de langere termijn. Het nadeel is dat alleen het keukenblok met het gassysteem verplaatsbaar is. De overige onderdelen zijn plaatsgebonden door de water- en elektriciteitsaansluitingen. Compleet Na zes maanden moest ik terug naar Nederland. De keuken was nog niet af. Afgelopen maanden zijn alle losse onderdelen zoals het marmeren keukenblad en de kisten tot één geheel gebracht en inmiddels is het keukenblok compleet. Alles past en werkt! De houten wasbak hangt en de machines zijn geplaatst. Op dit moment gaat de eerste keuken in productie. Het ontwerp is verkrijgbaar op aanvraag vanaf euro. Les 7: Het zelf produceren van een meubel, was voor mij een echte levensles. Voor mijn toekomst betekent het ontwerpen van deze keuken de inspiratie voor mijn afstuderen. De samenwerking met FRAMA en de verschillende vakmensen, zal ik blijvend koesteren. Met dank aan FRAMA (Niels Strøyer Christophersen, Christian Lindberg, Nina Guldager, Emil Krøyer) en partners (Dornbracht, I- Cooking, Hvidtved Sommer by Jesper Hvidtved, Byggeselskabet Maj by Christian Lindberg, Herfølge Kleinsmedie, Danpox). Zie ook Maaike Schmeets Als kind was ik al bezig met interieur en mode. Na mijn opleiding aan het Nimeto moest ik een keuze maken. Ik keek in mijn boekenkast en zag dat deze vol interieurboeken stond. Ik besloot interieurarchitectuur te gaan studeren. Na de eerste week op de HKU wist ik voor honderd procent zeker dat interieurarchitectuur mijn passie is. Ik ontwerp graag vanuit een ondernemend oog, mensen moeten iets aan een ruimte hebben en deze op verschillende manieren kunnen gebruiken. In bijna elk ontwerp dat ik maak is interactie te vinden tussen mens, meubel en ruimte. Oude panden vind ik fantastisch. En ik haal graag inspiratie uit de geschiedenis en ziel van plekken en mensen. Het is mijn ambitie al deze facetten in mijn latere carrière te combineren. Een Vereniging van Eigenaren (VvE) pleegt met regelmaat te vergaderen over de gemeenschappelijke belangen van de appartementen waarin de eigenaren wonen. Wonen moet leuk blijven en waar het niet leuk is of waar het dagelijkse leven hinder ondervindt van gebreken, zorgt de VvE ervoor dat daar verbetering in komt. Maar is die verbetering wel altijd een verbetering? Kan de architect een stokje steken voor de vrolijke of praktische plannen waartoe VvE s bij vergadering soms besluiten? Zonnescherm Aanleiding tot deze vragen is een kwestie die speelde tussen iemand die een zonnescherm had geplaatst dat niet voldeed aan de regels van het architectenbureau. Tegelijk had de VvE besloten dat het type zonnescherm dat geplaatst was, niet was toegestaan. De kwestie mondde uit in een verzoekschriftprocedure waar de geldigheid van het besluit van de VvE inzet was. De architect was daarin geen partij, zijn input ging niet verder dan zijn verklaringen met betrekking tot datgene wat er speelde. Maar stel nu eens dat hij zelf op basis van zijn auteursrecht stelling had genomen en het bezwaar dat hij had geldend had willen maken. Zou hij dan kans maken dat zijn bezwaar gehonoreerd zou worden? Hardheid van omstandigheden Om met de deur in huis te vallen: ja, hij maakt zeker kans. En zoals juristen daar dan graag aan toevoegen, dat hangt dan wel af van de omstandigheden van het geval. Dat klinkt flauw, maar het is wel waar. De architect heeft als gereedschap het auteursrecht en of hij daar een rake klap mee kan uitdelen wordt niet alleen bepaald door de hardheid van het gereedschap, maar ook door de hardheid van de omstandigheden. Een zaak waarin de architect zich verzette tegen het aanbrengen van dakkapellen op zijn woningen ging de mist in, omdat bleek dat de architect niet zozeer een principieel bezwaar had tegen dakkapellen op deze woningen, maar slechts tegen de afmetingen van de dakkapellen. Een andere zaak waar de architect zich verzette tegen het totaal veranderen van de kleurstelling waarin hij een gebouw had ontworpen, ging de geschiedenis in als glansrijk gewonnen. Reputatieschade De eerste zaak was zacht als boter omdat de architect niet kon aantonen dat door het aanbrengen van de dakkapellen in een andere maat dan hij wenste, zijn naam als architect zou schaden. De zaak van de wijziging van de kleuren van een appartementencomplex was bikkelhard omdat de specifieke kleurstelling van het exterieur van het gebouw en de daartoe behorende gevels een eminente plaats in het architectonische werk innam. De verandering van de kleur zou leiden tot een ontoelaatbare aantasting, die nadeel zou kunnen aanbrengen aan de goede naam van de architect. Belangenafweging Recht en ook auteursrecht gaat bijna altijd gepaard met belangenafweging. De besproken kleurzaak zou er een stuk slechter voorstaan als het herstel van het gebouw in de oorspronkelijke kleur een fortuin zou kosten. Maar dat viel erg mee. De formulering van de rechter was dan ook dat de architect voldoende belang had om zich tegen de wijziging van zijn ontwerp te verzetten. Hoe zat dat bij het zonnescherm? De rechter vernietigde het besluit waarbij toestemming was geweigerd om het zonnescherm op het balkon van de betreffende woning te bevestigen. Het scherm mocht worden aangebracht. Deze uitspraak was gebaseerd op de beoordeling van de gedragsregels die gelden tussen de betrokken partijen en niet op het auteursrecht. Gelet op de omstandigheden van het geval had de architect denk ik betere kansen gehad op een goede afloop. bnı. ıntern