Circus Kiekeboe Handleiding voor de kleuterleerkracht

Transcriptie

1 Circus Kiekeboe Handleiding voor de kleuterleerkracht Uitgave van het CED/Projectbureau Rotterdam en het Centrum voor Taal & Migratie, K.U.Leuven, in opdracht van de Nederlandse Taalunie, Den Haag

2 Circus Kiekeboe Handleiding voor de kleuterleerkracht Uitgave van het CED/Projectbureau Rotterdam en het Centrum voor Taal & Migratie, K.U.Leuven, in opdracht van de Nederlandse Taalunie, Den Haag

3 Woord vooraf Circus Kiekeboe is een boeiend tv-programma (op video). Een circusdirecteur, een acrobate, een gewichthefster en een clown maken samen circus, zowel in de piste als achter de scène. Ze doen dat in de eerste plaats voor het kleurrijk en feestelijk opgedirkt kleutervolkje dat zich in de circustent bevindt, maar zeker ook voor talloze kinderen thuis en/of in de klas. Circus Kiekeboe is een uniek tv-programma (op video), want dezelfde acht afleveringen zijn in vier talen opgenomen. Alle kinderen die van huis uit Nederlands, Turks, Marokkaans- Arabisch of Berbers spreken, kunnen het programma in hun eigen taal volgen. Zo verkennen ze elk in de taal die hen het meest vertrouwd is, een klein stukje van de wereld van of achter het circus. Circus Kiekeboe is vanuit educatief standpunt een sterk tv-programma. Het biedt heel wat kansen voor verankering, zowel in het thuismilieu van de kleuter als op school. Met de materialen rond het tv-programma reiken we u graag allerlei mogelijkheden aan om met het schoolteam, met uw kinderen in de klas, maar ook met hun ouders actief rond Circus Kiekeboe aan de slag te gaan. Onderzoek heeft aangetoond dat het gezamenlijke verhaal waarin uzelf, uw collega s, de kinderen en hun ouders een tijdlang vertoeven, inderdaad heel wat kansen biedt om te werken aan essentiële doelen als leesbevordering, taalverwerving en omgang met meertaligheid. De dubbele verankering van het programma versterkt zonder twijfel het effect van allerlei impulsen. Wij wensen u heel veel plezierige ogenblikken met Circus Kiekeboe! Bij deze willen we ook graag onze dank uiten ten aanzien van onze opdrachtgever, de Nederlandse Taalunie. Wij kregen voor dit project ondersteuning van Koen Jaspaert, Siska Clarisse en Liesbeth Van Nyvel. Het meeste dank zijn wij verschuldigd aan de deelnemende pilotscholen, de directies, de interne begeleiders, de kleuterleid(st)ers/leerkrachten, de buurtmoeders, de schoolopbouwwerkers, de tolken, de ouders en natuurlijk de kinderen zelf. Ook danken wij Fatusch Productions voor het beschikbaar stellen van de afleveringen van Circus Kiekeboe. Vanuit het Centrum voor Taal & Migratie te Leuven kregen we ondersteuning van Kris Van den Branden en de secretariaatsmedewerkers. Vanuit de CED-Groep/Het Projectbureau te Rotterdam werd ondersteuning gegeven door Ina Chabot en de medewerkers van het secretariaat. Namens de projectmedewerkers, maart 2004 Coördinatoren: Eugenia Codina Miró (CED-Groep/Het Projectbureau) Machteld Verhelst (Centrum voor Taal & Migratie) Medewerkers: Centrum voor Taal & Migratie: CED-Groep/Het Projectbureau: oudermaterialen: met medewerking van: Lieve Verheyden Maaike Dalhuisen - Kooij, Maaike van der Ploeg - Feenstra, Marit van der Veer Şansal Livatyali, Habib Hanchane Mari-Janne Padmos, Yvette Smits 1

4 Inhoudsopgave Algemene instructies voor de leerkracht 1 Uitgewerkte thema s Circus Kiekeboe: Circus: 2,5- à 3,5-jarigen 6 Circus Kiekeboe: Circus: 4- à 5-jarigen 16 Circus Kiekeboe: Dieren: 4- à 5-jarigen 23 Circus Kiekeboe: Ziek zijn: 4- à 5-jarigen 33 Circus Kiekeboe: Regen: 2,5- à 3,5-jarigen 40 Circus Kiekeboe: Regen: 4- à 5-jarigen 47 2

5 Algemene instructies voor de leerkracht Circus Kiekeboe in het kort Circus Kiekeboe is een televisieprogramma voor Nederlandse, Turkse en Marokkaanse kinderen van 2 tot 5 jaar en hun ouders. Het programma bestaat uit 8 afleveringen in vier talen: Nederlands, Turks, Berbers en Arabisch. Alle afleveringen zijn uitgebracht op televisie en op video. Het doel van Circus Kiekeboe is het aanbieden van een tv-programma in het kader van de lees- en taalbevordering van jonge kinderen. Doelstellingen van Project Circus Kiekeboe Een televisieprogramma kan een goede bijdrage leveren aan bovenstaand doel, maar op zichzelf is dat wellicht niet genoeg. Daarom zijn er bij het televisieprogramma extra activiteiten ontwikkeld voor op school en zo mogelijk ook voor thuis. Het geheel vatten we samen als Project Circus Kiekeboe : een geheel van lees- en taalbevorderende impulsen naar aanleiding van vier afleveringen van Circus Kiekeboe, nl. Circus, Dieren, Ziek zijn en Regen. Met het Project Circus Kiekeboe willen we dus een kleuterprogramma op tv/video inschakelen om intensief en efficiënt aan de twee bovenstaande doelen te werken. De doelen taal- en leesbevordering kunnen we vervolgens concretiseren als volgt: - stimuleren van leesbevordering in de klas; - stimuleren van taalvaardigheidsontwikkeling (moedertaal en Nederlands); - stimuleren van taalbeschouwing; - stimuleren van positieve attitudes t.a.v. meertaligheid; en indien mogelijk (zie verder): - stimuleren van voorlezen en vertellen bij ouders; - intensifiëren van het contact tussen school en ouders, waardoor ouders meer communicatiekansen en dus ook taalvaardigheidsstimuli krijgen; bovendien wordt de betrokkenheid van de ouders op de leef- en belevingswereld van het kind vergroot. Waaruit bestaat Project Circus Kiekeboe? Project Circus Kiekeboe is een televisieprogramma met een extra activiteiten voor op school, en zo mogelijk ook voor thuis. Afhankelijk van de mogelijkheden van de individuele school beslist het schoolteam of men zich binnen Project Circus Kiekeboe beperkt tot activiteiten op school, dan wel of men ook investeert in de thuiscomponent. De informatie waarop die beslissing gebaseerd kan worden, vindt men in de Handleiding voor de begeleider. 1

6 Project Circus Kiekeboe bevat dus een pakket voor ouders en een pakket voor de kleuterschool. Voor de ouders: 4 uitzendingen van Circus Kiekeboe op video in 4 talen (Turks, Berbers, Arabisch en Nederlands); 4 prentenboeken behorend bij de afleveringen in het Nederlands, Turks of Arabisch; een instructiemap en/of -cd met tips voor het uitvoeren van de ouderactiviteiten bij de tvafleveringen. Binnen Project Circus Kiekeboe gaan de activiteiten thuis (ouderactiviteiten) vooraf aan wat er op school gebeurt. Indien de school er echter voor kiest om de thuiscomponent niet mee op te nemen in het project, dan moet binnen het schoolteam gezocht worden naar vervangactiviteiten voor die belangrijke voorbereidende stappen. We denken daarbij vooral aan het kijken naar de afleveringen van Circus Kiekeboe en het voorlezen van de prentenboeken. Beide soorten activiteiten vinden het allerliefst plaats in de eigen taal. Binnen de activiteiten in klasverband wordt ervan uitgegaan dat kinderen een kijkmoment en een voorleesmoment in eigen taal achter de rug hebben. Voor de scholen: 4 uitzendingen van Circus Kiekeboe op video in 4 talen (Turks, Berbers, Arabisch en Nederlands); 4 prentenboeken behorend bij de afleveringen in de genoemde talen; een handleiding waarin er naast algemene instructies ook een bundel is opgenomen met speelse activiteiten voor in de klas, die aansluiten bij de 4 tv-afleveringen. Voor de eerste kleuterklas zijn er slechts 2 thema s uitgewerkt; een CD met liedjes. Hoe werkt het Project Circus Kiekeboe? Hieronder wordt beschreven hoe Project Circus Kiekeboe idealiter aangepakt zou moeten worden. Indien de school ervoor gekozen heeft om de thuiscomponent niet te implementeren, moet er gezocht worden naar mogelijkheden om die voorbereidende stappen op school te laten plaatsvinden (zie hierboven). Thuis Project Circus Kiekeboe start thuis. Het is de bedoeling dat de ouders, voorafgaand aan de Circus Kiekeboe-activiteiten op school, eerst thuis twee activiteiten per aflevering uitvoeren, namelijk - een kijkactiviteit: samen kijken naar een aflevering op video van Circus Kiekeboe, voor zover mogelijk in de eigen taal; - een voorleesactivitieit: samen een prentenboek lezen, voor zover mogelijk in de eigen taal. De bijbehorende instructiemap en/of -cd reikt de ouders (in hun eigen taal) tips aan over hoe ze deze activiteiten zo goed mogelijk kunnen uitvoeren. 2

7 Op school Als de ouders de genoemde activiteiten met hun kind hebben uitgevoerd, krijgt het Project Circus Kiekeboe een vervolg op school. Hier voeren de kinderen drie activiteiten uit, namelijk - een kijkactiviteit: de aflevering van Circus Kiekeboe die thuis bekeken is, wordt op school nog een keer bekeken, maar dan met alle kinderen samen; - een doe-activiteit: op een ander tijdstip wordt met de kinderen (wisselend in een grote of kleine groep) een spel- of expressieactiviteit in de sfeer van het thema van de aflevering uitgevoerd; - een voorleesactiviteit: het prentenboek dat thuis al voorgelezen is, wordt op school nog een keer voorgelezen. Deze activiteit kan starten in de grote groep en op een later tijdstip al roulerend in kleine groepen herhaald worden. In elke aflevering van Circus Kiekeboe staat een ander thema centraal, namelijk - aflevering 1: Circus (uitgewerkt voor K1/K2/K3); - aflevering 2: Dieren (alleen uitgewerkt voor K2/K3); - aflevering 3: Ziek zijn (alleen uitgewerkt voor K2/K3); - aflevering 4: Regen (uitgewerkt voor K1/K2/K3). In de handleiding voor de leerkracht staan de uitwerkingen van de drie activiteiten per aflevering. Daarnaast vindt men suggesties voor anderssoortige activiteiten bij Circus Kiekeboe, zoals spelletjes, beeldende activiteiten, rijmpjes en liedjes. Deze laatstgenoemde suggesties zijn echter niet verplicht. Organisatie van Project Circus Kiekeboe in de klas Een aantal activiteiten bij de afleveringen van Circus Kiekeboe kan in de grote groep worden uigevoerd. Andere activiteiten komen echter beter tot hun recht in een kleine groep (maximaal 5 kinderen). Of een activiteit in een grote of kleine groep moet worden uitgevoerd, staat per activiteit vermeld onder het kopje Organisatievorm. Grote-groepsactiviteiten bij Circus Kiekeboe kunnen al naar gelang van de aard van de activiteit (bijvoorbeeld video kijken, expressie) plaatsvinden op momenten dat u altijd in de grote groep werkt, bijvoorbeeld tijdens een (voorlees)kring of tijdens het moment dat beweging in het speellokaal op uw rooster staat. Kleine-groepsactiviteiten bij Circus Kiekeboe kunnen het beste plaatsvinden op momenten dat u en de kinderen toch al gewend zijn in kleine groepen te werken, namelijk tijdens het speelwerken. Een groepje van maximaal 5 kinderen voert de Kiekeboe-activiteit uit; de rest van de groep doet op dat moment andere activiteiten (bv. in de hoeken ). Zorg ervoor dat deze laatstgenoemde activiteiten minder aandacht van u vragen, zodat u de kinderen die de Kiekeboe-activiteit uitvoeren, gericht in hun spel kunt begeleiden. 3

8 Project Circus Kiekeboe kost geen extra tijd In principe hoeft het uitvoeren van Circus Kiekeboe geen extra tijd te kosten. Alle Circus Kiekeboe-activiteiten zijn goed inpasbaar in het reguliere dagritme van een kleuterklas. Kijk-, spel-, expressie- en voorleesactiviteiten maken immers toch al deel uit van het dagelijkse leven van kleuters. Wanneer u thematisch werkt, zouden de activiteiten van Project Circus Kiekeboe een aantal reguliere activiteiten kunnen vervangen. Stel, u heeft met uw collega s een thema Ziek zijn gepland. Het is zeer goed mogelijk de Project Circus Kiekeboe-activiteiten binnen dat thema te plannen. Anderzijds brengen de thema s van de Circus Kiekeboe-afleveringen u misschien op het idee deze thema s voor de kinderen verder uit te werken en uit te breiden. U zou in dat geval aan de activiteiten van Project Circus Kiekeboe allerlei kring-, groeps- en/of hoekactiviteiten kunnen toevoegen. Bijvoorbeeld: bij de eerste aflevering van Circus Kiekeboe waar het thema Circus centraal staat, kunt u naast de activiteiten die de handleiding aangeeft, ook een circushoek inrichten (met een vlonder die dienst doet als podium, een microfoon en verkleedkleren), de kinderen van klei circusfiguren laten boetseren en extra boeken over Circus in de boekenhoek leggen. Afstemming ouderactiviteiten en klasactiviteiten Zoals reed gezegd, is het voor het welslagen van het project van belang dat de ouderactiviteiten (of de vervangende activiteiten die de school organiseert) voorafgaan aan de klasactiviteiten. In het geval de thuiscomponent opgenomen wordt, is het erg belangrijk dat de school de ouders vooraf over het Project Circus Kiekeboe informeert. De ouders moeten immers weten wat er van hen wordt verwacht, en hoe en wanneer ze dat het beste kunnen aanpakken. In de Handleiding voor de begeleider staat uitvoerig beschreven hoe een informatiemoment eruit kan zien, en wat daarin besproken kan worden. Kort samengevat komt het hierop neer: - de ouders worden op de hoogte gebracht van het belang, de inhoud en de bedoeling van Project Circus Kiekeboe; - de ouders krijgen tips voor hoe ze met hun kind kunnen kijken naar Circus Kiekeboe en tips voor hoe ze de prentenboeken kunnen voorlezen; - de ouders begrijpen dat zij de activiteiten gaan uitvoeren in de taal die voor dit soort activiteiten thuis gehanteerd wordt. Indien er thuis meer dan één taal gehanteerd wordt, kunnen ouders ervoor kiezen om de activiteiten te herhalen in de verschillende gezinstalen. Zij begrijpen het belang van het gebruik van de eigen taal/talen. Voor meer informatie over de thuisactiviteiten verwijzen we naar de instructiemap die voor de ouders bedoeld is. 4

9 Tot slot, waarom gebruik maken van de meertaligheid van uw kinderen? Gebruik maken van de meerdere talen die kinderen spreken, ligt misschien niet voor elke leerkracht of elke ouder voor de hand. Het gebruiken van de eigen taal van een kind heeft echter een aantal voordelen voor de ontwikkeling die meertalige kinderen doormaken: - uit onderzoek blijkt dat kinderen beter Nederlands kunnen leren wanneer datgene wat ze moeten leren, eerst wordt aangeboden in de eigen taal; - kinderen hebben in hun eerste taal al een ontwikkeling doorgemaakt. Project Circus Kiekeboe maakt gebruik van de vaardigheden die zij binnen hun eerste-taalontwikkeling verworven hebben, en stimuleert het kind zich zo verder te ontwikkelen; - door gebruik te maken van de eigen taal wordt de kloof tussen school en thuis kleiner. De school sluit zo beter aan bij thuis. Dat schept een gunstige situatie, waarin het kind zich maximaal kan ontplooien. - taal is een deel van de identiteit van een kind. Wanneer het kind zich gewaardeerd voelt in die eigen taal, voelt het zich pedagogisch gezien veiliger op school. Uiteindelijk draagt die vorm van welbevinden bij aan een optimale ontwikkeling van het kind. Kortom: meertaligheid in Project Circus Kiekeboe wordt niet gezien als een ballast of als een tekortkoming, maar als een instrument en bron voor de (taal)ontwikkeling van een kind. Misschien bent u nu niet direct overtuigd; u heeft echter nu een unieke kans om het gebruik van meertaligheid bij de Circus Kiekeboe-activiteiten in uw klas (op kleine schaal) eens uit te proberen. Probeer open te staan voor de (positieve) effecten bij de kinderen en bij u zelf. Met andere woorden, laat u verrassen door Circus Kiekeboe! 5

10 Uitgewerkte thema s Activiteit 1/ Video Circus Kiekeboe, thema Circus Videoactiviteit De activiteit in het kort De kinderen bekijken de aflevering Circus van Circus Kiekeboe. Organisatievorm De activiteit wordt uitgevoerd in de grote groep, bijvoorbeeld tijdens de kring. Benodigdheden Zie verder bij de deelactiviteiten. Voorbereiding De duur van de aflevering (20 min.) is aan de lange kant voor jonge kinderen. Als dit praktisch haalbaar is, kunt u de aflevering over drie deelactiviteiten verdelen: eerst kijkt u met de kinderen naar het eerste deel van de aflevering (tot na Hakims introductie (spel met grote doos)). Centraal staan het circus en zijn circusdirecteur/medewerkers én de grap van clown Hakim. Vervolgens kijkt u naar het tweede deel (tot na Kasper de Kangoeroe): hier gaat het vooral over het verkleden én de clown. Ten slotte laat u Cecilia het prentenboek vertellen. Indien een verdeling over drie deelactiviteiten niet haalbaar is, kunt u de videoband op de vermelde plaatsen stopzetten, en de kinderen wat actiefs laten doen. Suggesties voor dit actievere gedeelte vindt u bij de deelactiviteiten. Aan welke (talige) doelen wordt gewerkt? - De kinderen raken geboeid door het thema Circus, meer bepaald door de figuur van de clown. - De kinderen verkennen de wereld van het circus (van de clown) en maken op die manier kennis met de erbij behorende taal. Kiekeboe wordt een vertrouwd begrip. 6

11 Verloop van de activiteit Activiteit bij deel 1 Benodigdheden voor dit deel - videoband van Circus Kiekeboe, aflevering Circus (Nederlandstalige versie); - een duiveltje-uit-een-doosje, een kokerpopje of een handpopje in een doosje; - een rode/zwarte stift; - een grote kartonnen doos (waar u zelf in kunt); - een clownsneus en hoedje voor uzelf; - een zak met clownshoedjes voor kinderen; - rode verf; - grote schoenen voor de kinderen. 1. U verrast de kinderen klassikaal met het koker- of stokpopje, of met het duiveltje-uit-eendoosje. Begroet de kinderen zeker ook individueel: Kiekeboe allemaal, Kiekeboe Amina, Kiekeboe Gaetan, Zullen we nog eens kiekeboe spelen? Maak van uw duim een clowntje door er een rode neus, rode mond en twee zwarte kraaloogjes op te tekenen. Speel opnieuw Kiekeboe: duim in de vuist, duim floept eruit. Willen de kinderen ook een clowntje op hun duim? Ze mogen dan kiekeboeën met hun clowntje. 2. Vertel de kinderen dat ze - samen met hun clowntje-op-de-duim - naar Circus Kiekeboe mogen kijken. Laat de videocassette zien, en wacht reacties af: sommige kinderen herkennen de band van thuis; speel in op wat ze aanbrengen: het Kiekeboelied, flaporen, gewichten heffen, Bevestig hen in de herkenning. Maak op voorhand duidelijk dat je niet naar de hele aflevering kijkt, maar naar een stukje van de aflevering. U toont de aflevering tot na de grap van Hakim. Wanneer de circusdirecteur zegt Oze Woze.. laat u de kinderen ook de handjes voor de ogen houden. Dan zet u de video af. Vertel de kinderen dat ze straks/morgen verder mogen kijken. 3. U zet een grote kartonnen doos zonder bodem in de kring en kruipt er zelf even in. U trekt een clownsneus en hoedje aan en komt tevoorschijn: Kiekeboe! Herhaal dit enkele malen zodat de kinderen goed zien dat u zich telkens weer verstopt (klein maakt). U tovert een zak vol (feest)hoedjes en wat rode verf tevoorschijn. Alle kinderen kunnen clowntje worden: wie wil een neusje/hoedje? En wie wil in de doos kruipen en kiekeboeën. Schuif de doos over de kinderen. Kiekeboe clowntje Amina, Kiekeboe clowntje Gaetan. Misschien wil een kind ook een paar grote schoenen aandoen? Sluit af met de eerste versregels van het gedichtje hieronder: Kleine clowns, rode neuzen Schoenen van de grote reuzen Alle clownsattributen komen in de verkleedkist terecht. 7

12 Activiteit bij deel 2 Benodigdheden voor dit deel - videoband van Circus Kiekeboe, aflevering Circus (Nederlandstalige versie); - een verkleedkoffer; - verkleedkleren voor een circusdirecteur (jas, hoed, snor); - verkleedkleren voor een clown (hoedje, neus, jas); - een spiegel; - enkele verkleedkleren (kindermaat) voor een clown (jasjes in kindermaat, grote schoenen, enkele vlinderdasjes, clownsneusjes, hoedjes...); - een kapotte ballon en een aantal goede ballonnen. 1. De grote verkleedkoffer komt in het midden van de kring te staan. Reageer nieuwsgierig en wees verbaasd: bovenaan liggen verkleedkleren voor een circusdirecteur. U haalt er de verkleedkleren uit en tovert zichzelf om in een circusdirecteur. Schakel een spiegel in (zoals Cecilia) om te kijken of uw pak, snor, hoed goed zitten. Nu bent u Don Perotti. U verwelkomt de kinderen op de Perotti-manier: Flaporen. Als circusdirecteur vraag u aan de kinderen of ze graag verder willen kijken naar Circus Kiekeboe? Ja? Dan mogen ze eerst allemaal iets uit de verkleedkoffer (vol clownsspulletjes) plukken : een clownshoedje, een leuke jas, grote schoenen, een grote strik, een rode neus De kinderen mogen zichzelf in de spiegel bewonderen. Bied het versje in z n geheel enkele malen aan, terwijl u het ondersteunt door enkele functionele gebaren. Laat de kinderen een keertje rondstappen, eventueel tot aan het videolokaal. Kleine clowntjes, rode neuzen Schoenen van de grote reuzen Laat je handjes nu maar zwaaien Laat je haartjes nu maar waaien Stap maar in de clowntjesstoet En trek een gekke-bekken-snoet (u wijst op de neus van de kinderen) (u wijst naar grote schoenen) (u zwaait met de handen) (u schudt met het hoofd) (u stapt ter plekke) (u trekt een gek gezicht) (naar G. De Kockere) 2. Als circusdirecteur zegt u Oze Woze. De kinderen doen hun ogen dicht. U zet de tv aan. Samen met de kinderen kijkt u naar het tweede deel van de aflevering. Als de kinderen aangeven dat ze graag willen reageren op de gebeurtenissen in de aflevering, zet de video dan even stil, en help hen om te vertellen wat ze willen vertellen. Na Kaspar de Kangoeroe zet u de video af. Vertel de kinderen dat ze straks/morgen verder mogen kijken. 3. Vertel dat u ook liever een clown wilt zijn, zoals Hakim. U grabbelt nog even in de verkleedkoffer en zoekt enkele clownskleren. Heel snel wordt u een clown. Clown Piet! U trekt een heleboel gekke bekken. U kijkt naar de kinderen, lacht in de spiegel, laat kinderen meedoen. 8

13 Dan gaat u uitdrukkelijk op zoek naar iets (een ballon); u grabbelt in een van de zakken van uw jas en u haalt er de ballon uit; hij is stuk. Uw gezicht verandert helemaal van uitdrukking. En u zingt: Clowntje Piet heeft verdriet. Hij vertoont zijn kunsten niet Zijn ballon, die ging stuk Tjonge, tjonge, tjonge wat een ongeluk (langzaam zingend) U vertelt: Toen kwam de circusdirecteur (eventueel handpop) en die gaf mij een nieuwe ballon. Boem retteketet, Clowntje kan weer lachen Boem retteketet Clowntje heeft weer pret (vrolijk zingend) Uit: Dit zijn mijn wangetjes 20 peuterliedjes met muziek, Tr. van Waarden Producties, 1996 Als afsluiting speelt u het spel met de kinderen zelf. Zij zijn om beurten (of in groepjes van drie à vier kinderen) clowntje Piet: eerst hebben ze een kapotte ballon, dan krijgen ze een goede. Die mogen ze houden. U herhaalt het liedje tot alle kinderen een ballon hebben. Samen zingen ze het tweede deel van het liedje opnieuw. U bindt de ballonnen samen en hangt ze in de klas. Eventueel mogen de kinderen hun ballon die avond mee naar huis nemen. 9

14 Activiteit bij deel 3 Benodigdheden voor dit deel - videoband van Circus Kiekeboe, aflevering Circus (Nederlandstalige versie); - verkleedkleren voor een circusdirecteur (jas, hoed, snor); - kokofoon (twee halve kokosnoten); - een krukje; - een bal; - een touw; - een flap met stift; - kopies van prenten uit het prentenboek Circus van D. Bruna. 1. U trekt de jas en de hoed van de circusdirecteur aan, en schetst een circustent in het midden van een flap: Dit is mijn circus! Komen jullie mee naar het circus de voorstelling gaat beginnen!. Als circusdirecteur vertelt u wat er allemaal te zien is: u somt op: muzikanten, paarden, een aapje op een fiets, een olifant op een ton, een clowntje, een leeuw, een zeeleeuw, een jongetje op een touw. Telkens plakt u een prent van dier/persoon (kopie van boekje) rond het getekende circus. Belangrijk is dat u bij bepaalde nummers ook toont wat er gebeurt. Waar mogelijk laat u de kinderen even meedoen: - muzikanten: u speelt muzikant en trompettert, het liefst op een echte trompet; - paarden: u vertelt dat de paarden mooie linten hebben en een pluim, en u doet het getrappel na met de kokofoon: de paarden huppelen rond; - aap: een knuffelaapje op een driewielertje maakt voor kinderen veel duidelijk; - olifant: speel even olifant en stap op een krukje (ton); - clown: wijs op de grote schoenen; - leeuw: brul even als een leeuw; - zeeleeuw: doe een kunstje met een bal; - jongetje op een touw: leg een touw en balanceer er even over. 2. U nodigt de kinderen - als circusdirecteur - uit voor de video-voorstelling. U zoekt de videoband, maar vindt hem niet meteen (cf. Cecilia). Gelukkig is hij snel terecht en kunnen de kinderen gaan kijken naar het derde deel. De kinderen kijken en luisteren naar het voorgelezen verhaal. Spoor hen aan om het Kiekeboelied mee te zingen en mee te doen 3. In de klas herhaalt u - samen met de kinderen - het Kiekeboelied nog enkele keren. Tussen de herhalingen door kunt u even terugkomen op enkele acts vanuit het prentenboek. Laat kinderen zelf eens over het touw lopen, of over een krijtlijn; laat hen een olifant nadoen; laat hen trompetteren als muzikantjes. Bied het Kiekeboeliedje nadien zeker ook aan in de talen van de kinderen in de klas. Doe dat bijvoorbeeld tijdens koek-en-drankmomentjes of bij het aantrekken van de jasjes. Als u merkt dat er belangstelling is voor de varianten, kan u de anderstalige versies ook in de kring brengen. Het CD tje (in verschillende versies) kan ook aangeboden worden in een circushoekje waar de kinderen verkleedkleren vinden. 10

15 Activiteit 2: Clowntjes doen kunstjes Expressie De activiteit in het kort De kinderen worden clowntjes en doen circuskunstjes. Organisatievorm De activiteit wordt uitgevoerd in een kleine groep van 5 à 6 kinderen, tijdens het spelen. Voer de activiteit uit in een afgebakende hoek van de klas. Benodigdheden - een pictogram of foto per kunstje; - het prentenboek Circus van D. Bruna (Nederlandstalige versie); - een affiche over het circusfeest (zie hieronder); - rode verf of schmink; - verkleedkleren (clown) voor uzelf; - trommeltje; - materialen voor de bewegingsspelletjes: paraplu; pittenzakjes; grote schoenen; een stukje krijt of een lang stuk koord; enkele (jongleer-)balletjes; een grotere bal; driewielertjes; enkele hoepels; stapstenen (krukjes, plankjes); een mand; springballen (zitballen). Voorbereiding - De kinderen hebben naar de video gekeken en een aantal activiteitjes rond circus en clowntjes uitgevoerd. Aan welke talige doelen wordt gewerkt? - De kinderen voeren allerlei kunstjes uit en maken al doende kennis met de erbij behorende taal. - De kinderen mogen hun ervaringen i.v.m. de zelf uitgevoerde gekke/moeilijke kunstjes verwoorden. Ze worden daarbij ondersteund door de leerkracht. Verloop van de activiteit 1. U roept als clown Hakim (rode neus, kleurrijk jasje, veel te grote schoenen) de kinderen bij elkaar, en verwijst naar de video van Circus Kiekeboe, waarin Hakim een belangrijke rol speelt, en toont hen de affiche waarop de tekst van N. Kuiper staat, samen met een leuke tekening van een circus: Een circusfeest, een circusfeest Op de mat in de klas Met muziek en publiek Ik wou dat ik een clowntje was (naar N. Kuiper) U nodigt de kinderen uit om - net als u - clowntje te worden (rode stip op hun neus, eventueel ook grote rode mond) en om allerlei spelletjes met u te spelen zoals clowns dat doen. Dan wordt het een circusfeest. Tegen het einde van de activiteit kunnen de andere kinderen even komen kijken. 2. De kinderen doen samen met u een aantal kunstje. Selecteer de kunstjes die het best aansluiten bij uw kinderen. Laat hen eventueel zelf mee kiezen. 11

16 Voor de verschillende kunstjes gelden telkens dezelfde principes: - u voorziet het nodige materiaal; - u demonstreert heel duidelijk het kunstje, eerst los van uw rol als clown, nadien met de gekke extra s van een clown; - u laat de kinderen het kunstje uitvoeren, eerst los van hun rol als clown, nadien zo mogelijk als clowntje (dus met enkele gekke extra s). Het is echter niet zeker of alle kinderen het clowneske zelf al kunnen uitdrukken; - tegelijkertijd verwoordt u heel duidelijk hoe het kunstje loopt en moedigt de kinderclowntjes aan; - u laat ruimte voor spontane reacties van de kinderen; - u voorziet tromgeroffel; - extra clowntjesattributen kunnen de verschillende kunstjes nog moeilijker (maar ook leuker) maken: een paraplu, pittenzakjes, te grote schoenen ; - u zorgt voor een pictogram per kunstje zodat u snel aan de kinderen duidelijk kunt maken welk kunstje uitgevoerd zou moeten worden; - u verwijst u naar het prentenboek Circus van D. Bruna (toon de prenten); - u blijft in de rol van clowntjesleraar en spreekt de kinderen als clowntjes aan. De verschillende kunstjes op een rij. Maak zelf een selectie. Krijtlijnlopen of koorddansen U voorziet enkele materialen waarover de kinderen kunnen lopen: een koord, een krijtlijn, een Zweedse bank, een touw. Als clown doet u de oefening met veel meer omhaal en evenwichtsproblemen. Misschien nemen de kinderen dit rolletje al op? Ballen U voorziet handige balletjes voor deze jonge kinderen. U gooit de bal naar omhoog en vangt hem. Als clown kost het u allemaal veel meer moeite en/of jongleert u met twee/drieballen. Kinderen stappen mee in het spelletje. U kan de bal ook op uw neus of voorhoofd proberen te leggen zoals de zeeleeuw. Met uw voet op de bal staan en evenwicht houden, de bal onder uw trui of jasje stoppen en met een dikke buik rondstappen, zijn andere mogelijkheden. Misschien kennen de kinderen nog andere mogelijkheden? Fietsen Als de ruimte voldoende groot is kunt u de clowntjes ook laten fietsen op hun driewielertjes. Een ballon aan de fiets en een toeter erbovenop vergroot het feest-(clown-)gehalte. Hoepelen Zorg voor enkele hoepels. Vraag de kinderen om een hoepel vast te houden terwijl u erdoor kruipt. Als clown kunt u de kunst erg stuntelig aanpakken en met allerlei attributen blijven haken (bv. met paraplu of te grote schoenen). Dan mogen de kinderen door de hoepels kruipen. Stapsteen stappen Leg enkele stapstenen (stukjes tapijt, plankjes, stukken karton, ) naast elkaar (op enige afstand), en stap van de ene stapsteen op de andere. Kunnen kinderen dit ook? En met te grote schoenen? 12

17 Mikken U voorziet een mand met grote opening, waarin u een balletje of een pittenzakje moet mikken. Als clown mikt u er ver naast, of gaat u het er gewoon van vlakbij in gooien, of neemt u een veel te grote bal. Kunnen de kinderen al goed mikken? Proberen ze zelf een grapje uit? Springbal liggen Als u het over de juiste maten springbal beschikt (voor uzelf een grote, voor de kinderen een kleine) kunt u op de bal liggen zonder dat voeten of handen de grond raken. Als clown gaat u op een heel klein balletje liggen en/of rolt u op een gekke manier van de springbal. De kinderen willen dit zeker ook proberen. 3. Aan het eind van de activiteit kunnen de clowntjes enkele kunstjes tonen aan de andere kinderen van de klas. De affiche kan opnieuw als intro dienen. Doe zelf als clowntjesleraar goed mee, zodat de kinderen heel wat inspiratie opdoen. De picto s helpen de kinderen om te weten welk kunstje het is. Per kunstje laat u telkens een of twee kinderen demonstreren. Breng met tromgeroffel wat spanning. Suggesties - De picto s kunnen in de bewegings- of circushoek komen te liggen. - Enkele foto s van kinderclowntjes in actie kunnen nadien samengebracht worden tot een leuk boekje. Een video met kinderkunstjes heeft zeker ook succes. 13

18 Activiteit 3: Circus Voorleesactiviteit De activiteit in het kort Het prentenboek Circus wordt verteld/voorgelezen. De kinderen bepalen mee de volgorde van de verschillende acts, en spelen bepaalde acts mee uit. Organisatievorm De activiteit wordt uitgevoerd in een kleine groep van 5 à 6 kinderen. De rest van de groep speelt in de hoeken. Benodigdheden - een poppenkastdecor, twee- of driedimensionaal, van de binnenkant van een circustent (wit/geel, rode en gele vlaggen) getoond wordt. Er zijn gordijntjes waardoor de circusartiesten naar binnen komen; de muzikanten zitten boven die toegang; - poppenkastpopjes van de verschillende personages (circusdirecteur, dieren, clown, acrobaten) of platte figuren op een houdertje (om te kunnen blijven staan); - verkleedkleren van de circusdirecteur (jas, snor, hoed) voor uzelf; - het prentenboek Circus van D. Bruna (Nederlandstalige versie); - een trommeltje; - een pictografisch rijtje van circusartiesten (zie videoactiviteit en expressie). Voorbereiding - Zorg voor een poppenkastdecor en zet het klaar op de mat. Aan welke (talige)doelen wordt gewerkt - De kinderen nemen deel aan de interactie bij naspelen van het verhaal. Verloop van de activiteit 1. Laat alle kinderen plaatsnemen in het circus. Zij zijn de toeschouwers, en kijken naar de acts. Speel zelf de circusdirecteur (hoge hoed, zwarte jas, snor), schakel de bekende zinnetjes in van Don Perotti. Verwelkom het publiek. Vraag hen welke circusartiest ze graag willen zien komen? Eventueel wijzen de kinderen naar een figuur van het pictografische rijtje. Probeer de kinderen te laten uitleggen wie ze bedoelen, zonder dat ze perse de naam moeten noemen. 2. Laat de circusfiguren (poppenkastpoppen of platte figuren) een voor een door het gordijn opkomen, hun nummer doen en weer verdwijnen. Rintin Rinne de tin Daar komt/-en de /het circus in Koppel elk nummer aan de betreffende scène uit het prentenboek Circus Van D. Bruna. Waar mogelijk leest u stukjes van Bruna s tekst letterlijk voor (bv. de muzikanten, en kijk, daar is een olifant, daar is de wilde, wilde leeuw ). Voor andere scènes vertelt u zelf of combineert u vertellen en voorlezen. Gebruik steeds het trommeltje tussen de acts. U kunt de kinderen zelf een aantal nummers laten imiteren/uitvoeren: lopen als paardjes in het rond en steigeren als paardjes, boven op een krukje klimmen met handen en voeten (als de olifant), leeuw spelen en brullen, spelen met balletjes (zoals de zeeleeuw), op een touw lopen, 14

19 (zie ook Clowntjes doen kunstjes ). Op die manier wordt Bruna s taal nog meer betekenisvol. Geef de kinderen bij het uitvoeren van de nummers de kans om hun ervaringen te verwoorden; ondersteun hen daarbij. Laat kinderen ook de wat minder vertrouwde woorden als keurig, ballen, een nummer goed ervaren (laat hen als paardjes keurig lopen en benoem de handeling ook zo; laat hen met balletjes spelen en gebruik het werkwoord ballen ; gebruik het woord nummer voor een act). Bepaalde uitdrukkingen zijn waarschijnlijk te moeilijk voor (anderstalige) kinderen, bv. hij kijkt alsof hij zeggen wil. Besteed er niet al te veel tijd aan. Gezien de centrale plaats van de clown (voor de activiteiten van deze leeftijdsgroep), laat u de clown regelmatig terugkeren. Laat hem iets geks doen (kopje duikelen, handenstand, kiekeboe-spelletje). Bij het weggaan zegt hij net zoals Bruna s clown: dag lieve kinderen, (ik doe jullie de) groetjes! 3. Als de betrokkenheid van de kinderen nog voldoende groot is, kunt u het prentenboek Circus van D. Bruna nog een keertje zonder meer voorlezen. Verwijs bij elke scène kort naar de belevenissen van de kinderen tijdens het eerste deel van de activiteit of tijdens de andere activiteiten. Zorg er wel voor dat het voorlezen niet te lang duurt. Suggesties - Hervertellen en figuren tekenen of kleven op een groot blad ( HET CIRCUS ), waardoor de kinderen het aantal figuren groter ziet worden. Zo krijgen ze een overzicht van wie er allemaal meedoet in het circus. Uit die verzameling kunnen ze kiezen wie ze willen zijn. De leerkracht grimeert (schetsmatig) de kinderen. - Kinderen kunnen aan de hand van het decor en de voorwerpen of losse prenten het verhaal zelf naspelen. - Verkleedkleren, attributen en een spiegel, samen met de picto s van de artiesten stimuleren kinderen om zelf de ene of de andere acrobaat te imiteren. 15

20 Activiteit 1: Video Circus Kiekeboe, thema Circus Videoactiviteit De activiteit in het kort De kinderen bekijken de eerste aflevering van Circus Kiekeboe. In deze eerste aflevering is het thema Circus. Organisatievorm De activiteit wordt uitgevoerd in een grote groep, bijvoorbeeld tijdens de kring. Benodigdheden - grote kist met daarin in ieder geval rode schmink, een slobberbroek, een gek mutsje, een toetertje en een clownsjasje; - u kunt de kist eventueel verder vullen met kleding en spullen uit het circus (een rode neus, een hoepel, een hoge hoed, enzovoort); - videoband van Circus Kiekeboe, aflevering Circus (Nederlandstalige versie); - vier afbeeldingen. Voorbereiding - Zet de kist op een goed zichtbare plaats in de klas, in de kring. - Maak vier eenvoudige afbeeldingen bij het liedje: rode neus, slobberbroek, malle muts, toetertje. Aan welke (talige) doelen wordt gewerkt? - De kinderen raken geïnteresseerd in het thema Circus. - De kinderen reageren op de verschillende gebeurtenissen op de video. Verloop van de activiteit 1. Wijs de kinderen op de kist in de klas. Reageer zelf verbaasd en stimuleer de kinderen te reageren. Wat zit er in de kist? Laat ruimte voor spontane reacties van de kinderen. Verwijst de kist voor hen naar Circus Kiekeboe? Maak de herinnering aan het videofragment wakker : afhankelijk van de omstandigheden waarin de kinderen het fragment gezien hebben (thuis, op school, in de eigen taal, in het Nederlands), peilt u naar hun ervaringen. Help hen om spontaan te verwoorden. U verkleedt zichzelf, of u vraagt of één van de kinderen zich wil verkleden. Laat hen proberen het jasje aan te trekken of het mutsje op te doen. Maak ook een rode neus bij het kind. Wie wil er ook een rode neus? Wie zijn de kinderen nu geworden? Komen de kinderen op het idee Hakim de Clown (uit Circus Kiekeboe) te noemen? Opnieuw laat u ruimte voor hun reacties. 2. De kinderen gaan in de hoedanigheid van clowntjes kijken naar Circus Kiekeboe. Samen met de kinderen bekijkt u de video. Hierbij kunt u eventueel goed gebruik maken van de ervaringen van de kinderen die de aflevering thuis al bekeken hebben (in hun eigen taal of in het Nederlands). Geef vooral deze kinderen tijdens het kijken de gelegenheid spontaan te reageren op wat ze in het programma zien. U kunt kort op deze reacties ingaan. Zet de band even stil als u op bepaalde reacties iets dieper wilt ingaan. 3. Wijs een kind aan dat zich verkleedt als clown. Zorg dat hierbij de muts, de broek, de rode neus en het toetertje op een natuurlijke manier aan bod komen. Zing het liedje Clowntje heeft een rode neus (dit liedje wordt in de aflevering gezongen door een groepje kinderen). Maak 16