ICT-onderwijsmonitor bve

Transcriptie

1 ICT-onderwijsmonitor bve beroepsonderwijs en volwasseneneducatie januari ITS Nijmegen Marijke Kral Dana Uerz Thekla den Boer

2 2003 ITS, Stichting Katholieke Universiteit Nijmegen Behoudens de in of krachtens de Auteurswet van 1912 gestelde uitzonderingen mag niets uit deze uitgave worden verveelvuldigd en/of openbaar gemaakt door middel van druk, fotokopie, microfilm of op welke andere wijze dan ook, en evenmin in een retrievalsysteem worden opgeslagen, zonder de voorafgaande schriftelijke toestemming van het ITS van de Stichting Katholieke Universiteit te Nijmegen. ii

3 ICT-onderwijsmonitor bve beroepsonderwijs en volwasseneneducatie Inhoud Samenvatting 1 1 Beleid en ict Samenvatting Beleidssturing Doelstellingen met ict Uitwerking van ict-beleid Samenwerking met andere instellingen Effecten van ict Ict-beleid nader beschouwd: de cases 18 2 Ict-infrastructuur en -voorzieningen Samenvatting De deelnemercomputerratio De kwaliteit van de computers Voorzieningen Knelpunten in de ict-infrastructuur en voorzieningen Ict-infrastructuur en voorzieningen: de cases 29 3 Ict-beheer en ondersteuning Samenvatting Interne organisatie Functies en fte s voor ict Knelpunten ict-organisatie en beheer Ict-beheer en ondersteuning: de cases 37 4 Educatieve software Samenvatting Licentiebeheer Overzicht aanwezige software Kennisuitwisseling over digitale leermiddelen Knelpunten educatieve software Educatieve software: de cases 45 iii

4 5 Vaardigheden en opvattingen Samenvatting Ict-vaardigheden docenten Ict-scholing Knelpunten bij ict-professionalisering Ict-vaardigheden en opvattingen van docenten en cursisten: 51 de cases 6 Ict in management Samenvatting Ict in interne informatievoorziening Koppeling informatiesystemen Houding van managers ten aanzien van ict Ict in management: de cases 58 7 Ict in onderwijsondersteunende processen Samenvatting Rol ict in onderwijsondersteunende processen Inzet elektronische leeromgeving/teleleerplatform Elektronisch toetsen Ict in onderwijsondersteunende processen: de cases 64 8 Ict in het onderwijsleerproces Samenvatting Ict als leermiddel Inzet van webbased en/of multimediale leermaterialen Knelpunten bij de verdere invoering van ict in het onderwijs Ict in het onderwijsleerproces: de cases 72 9 Kenniscentra beroepsonderwijs bedrijfsleven en ict Samenvatting Visie op ict Ict-ontwikkelingen Ict-projecten Kwalificatiestructuur en register leerbedrijven online Accreditatie leerbedrijven Kennisuitwisseling met onderwijs en branche Consulenten en ict Leermiddelen en toetsen 89 iv

5 10 Verantwoording Opzet ICT-onderwijsmonitor bve Quick scan ict Instellingsmonitor ict (de cases) Kenniscentra beroepsonderwijs bedrijfsleven 94 Bijlage: lijst met afkortingen en begrippen 95 v

6 vi

7 Samenvatting ICT-onderwijsmonitor bve Vanaf 1997 is in opdracht van OCenW jaarlijks de stand van zaken rond ict in kaart gebracht in het basisonderwijs, het voortgezet onderwijs, het beroepsonderwijs en de volwasseneneducatie en de lerarenopleidingen voor basisonderwijs en voor voortgezet onderwijs. De eerste drie jaren door het OCTO, vanaf 2000 door IVA/ITS. U kunt hier de uitkomsten van de ICT-onderwijsmonitor voor het beroepsonderwijs en de volwasseneneducatie, uitgevoerd door het ITS, lezen. In dit rapport wordt een totaalbeeld geschetst van de actuele stand van zaken rond de ict-invoering in het bve-veld. Het totaalbeeld is gebaseerd op een websurvey bij ict-managers of -coördinatoren van roc s, aoc s en vakscholen ( quick scan ict ). Hieraan hebben 42 van de 70 bve-instellingen (62%) deelgenomen. Naast deze quick scan is een viertal bve-instellingen (twee roc s, een aoc en een vakschool) uitgebreid doorgelicht via gesprekken en enquêtes ( instellingsmonitor ict ). Dit jaar hebben ROC A12, ROC van Amsterdam, AOC-Limburg en het CIBAP hieraan deelgenomen. De belangrijkste bevindingen uit de cases zijn geïntegreerd in deze rapportage en in aparte kaders kunnen geïnteresseerden er nog wat meer over lezen. De complete instellingsrapporten zijn ook afzonderlijk te lezen en terug te vinden op Verder is via een korte vragenlijst in beeld gebracht hoe de kenniscentra beroepsonderwijs bedrijfsleven (voorheen landelijke organen beroepsonderwijs) ict inzetten in hun werkzaamheden richting leerbedrijven en onderwijsinstellingen. De monitor is op vergelijkbare wijze uitgevoerd als die in In dit rapport worden waar mogelijk de ontwikkelingen in vergelijking met vorig jaar geschetst. Resultaten In vergelijking met een jaar geleden lijkt er niet al teveel te zijn veranderd op het gebied van ict in de bve-sector. De vraag is natuurlijk ook of dat in één schooljaar wel kan worden verwacht. Als we de verschillende thema s langslopen, zien we vooral aan de randvoorwaardelijke kant ontwikkeling. Ict-voorzieningen nog verder op orde, behalve voor cursisten Het ict-voorzieningenniveau is zowel kwalitatief als kwantitatief nog verder op peil gebracht. Ondanks de ervaren druk op de financiën. Meer computers in verhouding tot het aantal deelnemers (deelnemercomputerratio nu 7 : 1, in : 1), meer internetverbindingen (gestegen van 70% naar 80% van ITS Nijmegen ICT-onderwijsmonitor bve

8 de onderwijscomputers). De aoc s hebben gemiddeld hun achterstand wat betreft computerdichtheid wat ingelopen. De verschillen tussen individuele instellingen en tussen sectoren, locaties of opleidingen daarbinnen zijn echter onverminderd groot, zoals duidelijk naar voren komt in de cases. Over het algemeen beoordelen de ict-managers en coördinatoren de ict-voorzieningen als toereikend. Alleen de faciliteiten voor cursisten zijn op meer dan de helft van de bve-instellingen niet naar wens (65%). De uitrol van kennisnet in de bve-sector is in de afgelopen periode op gang gekomen: ruim 80 procent van de bve-instellingen is (in mei 2002) aangesloten op kennisnet, meestal alle locaties. Dat is een aanzienlijke stijging ten opzichte van Dit lijkt in elk geval een bijdrage te hebben geleverd aan het verminderen van bandbreedte-problemen. Sinds mei 2002 (moment van bevraging) zijn in overleg tussen Bve Raad, roc-i-partners en kennisnet/nltree nadere afspraken gemaakt over de samenwerking met en het serviceniveau van NLtree. Deze ontwikkelingen zijn door het moment van meten niet terug te vinden in deze monitor. Professionalisering ict-organisatie in ontwikkeling De professionalisering van de ict-organisatie zet gestaag door. Dat dat niet altijd even gemakkelijk gaat en dat er op sommige instellingen nog wel een weg is te gaan op dit terrein, wordt goed geïllustreerd in de cases. De interne afstemming tussen centraal en decentraal en met name tussen techniek en onderwijs blijkt nogal eens tot fricties of dilemma s te leiden. De complexiteit van beheer, in nog één van de belangrijkste knelpunten, vormt inmiddels veel minder een probleem (het percentage ict-managers dat dit een knelpunt vindt, is gedaald van 60 naar 44%). Aanbod digitale leermiddelen laat te wensen over Het aanbod aan digitale leermiddelen vormt een belangrijk knelpunt in de bvesector. Niet alleen wat betreft kwantiteit maar ook de kwaliteit en de kosten. De meest docenten zijn zowel over de beschikbaarheid als de kwaliteit nauwelijks te spreken. Dit geldt met name voor software voor de beroepspraktijkvorming, maar ook de software voor algemene en beroepsgerichte vakken laat volgens veel docenten te wensen over. Maar weinig instellingen hebben een actueel overzicht van de intern aanwezige educatieve software, wel is bijna de helft bezig met een inventarisatie. Aan interne kennisuitwisseling over educatieve software wordt nog weinig aandacht besteed. Didactische ict-vaardigheden stagneren Meer dan de helft van de docenten is ict-basisvaardig en rond eenderde is voldoende vaardig ict didactisch in te zetten, zo schatten de ict-managers. Verschillen tussen instellingen en sectoren zijn wat dit betreft afgenomen. Uit de cases blijkt dat de vaardigheden van docenten binnen instellingen en zelfs teams sterk uiteenlopen: overal is sprake van voorlopers en achterblijvers. In het afgelopen schooljaar zijn volgens de docenten vooral de ict-basisvaardigheden verder 2 ITS Nijmegen ICT-onderwijsmonitor bve

9 toegenomen, bij andere ict-vaardigheden, zoals het didactisch inzetten van ict, lijkt sprake van stagnatie. Standaardisering en koppeling informatiesystemen zet door De administratieve systemen zijn sinds vorig jaar verder gestandaardiseerd en vaker onderling gekoppeld. Daarmee zet ook de ontwikkeling van efficiëntere informatiesystemen met behulp van ict zich voort. Uit de cases blijkt dat een volgende stap hierbij zal zijn deze systemen meer ondersteunend aan het onderwijsproces en de docenten in te richten. Leerlingvolgsystemen, ELO s en elektronisch toetsen staan op de beleidsagenda Elektronische leeromgevingen (ELO s) staan sterk in de belangstelling in de bvesector: tweederde van de instellingen heeft plannen ermee te gaan werken of experimenteert met één of meer ELO s. Hoewel het elektronisch toetsen in de bve-sector over het algemeen nog in de kinderschoenen staat, zien we ten opzichte van vorig jaar enige ontwikkeling. Méér instellingen zijn bezig met de invoering van een elektronisch toetssysteem (83% ten opzichte van 69% in ). In alle bezochte instellingen staat de ontwikkeling en invoering van een (centraal) leerlingvolgsysteem hoog op de beleidsagenda. Erg ver is men er nog niet mee. Ict minder prominent op de beleidsagenda Het centrale ict-beleid in de bve-instellingen richt zich vooral op de randvoorwaarden voor de inzet van ict in het onderwijsleerproces (voorzieningen, ictorganisatie, scholing) en op het gebruik van ict in management- en administratieve processen. Dat dit beleid is geïmplementeerd en dat de zaken langzaamaan op orde raken, heeft er wellicht toe geleid dat ict minder prominent op de beleidsagenda s in de bve-sector staat dan voorheen: in vormde de invoering van ict nog op 86 procent van de instellingen een speerpunt in het beleid, inmiddels is dit teruggelopen naar 55 procent. De inzet van ict in het primaire proces is veel meer een zaak van de units en sectoren of opleidingen. Wel is meestal sprake van kaderstellend beleid en heeft ruim de helft (55%) van de bve-instellingen op centraal niveau een visie op ict ontwikkeld, meestal als afgeleide van het onderwijskundig beleid. Uit de cases blijkt dat de ontwikkelde visies vaak erg ruim zijn geformuleerd en weinig handvatten bieden voor invulling ervan op de werkvloer. Hierbij wordt vooral een rol toegedacht aan de decentrale managers of ict-coördinatoren. Verschillen in ict-gebruik in het onderwijs binnen instellingen groot Ten aanzien van de feitelijke inzet van ict in het onderwijsleerproces lijkt weinig veranderd. Vorig jaar constateerden we dat ict veel wordt ingezet in het bveonderwijs, maar hoofdzakelijk als hulpmiddel en minder als didactisch middel en meer voor de beroepsgerichte vakken dan voor de algemene vakken. Deze conclusies zijn onverminderd van kracht. De verschillen in de mate van ict- ITS Nijmegen ICT-onderwijsmonitor bve

10 gebruik door docenten en cursisten binnen instellingen zijn groot. Dit komt dit jaar in de cases nog sterker naar voren dan vorig jaar. Veel docenten laten cursisten regelmatig werken met standaardapplicaties en met internet: werkstukken en opdrachten maken en informatie zoeken. Andere vormen van ict-gebruik zoals in de begeleiding van cursisten of het laten werken met beroepsspecifieke software worden door veel minder docenten regelmatig toegepast in hun onderwijs. Belemmeringen hiervoor zijn vooral: - een gebrek aan meer didactische vaardigheden met ict (veel docenten voelen zich hierover onzeker en er is weinig ontwikkeling op dit terrein); - het onvoldoende bij de wensen passende digitale leermiddelenaanbod; - het ervaren gebrek aan tijd voor innovatie met ict. Opvallend is dat de inpassing van ict in het onderwijs over het algemeen hooguit incidenteel aan bod komt in teamoverleg. Hoewel interne kennisuitwisseling op dit terrein door de meeste bve-instellingen actief wordt nagestreefd, vertaalt zich dit niet in de agenda s van teamvergaderingen. Ook opvallend is dat de doelstellingen van docenten bij de invoering van ict veelal sterk afwijken van die van de ict-beleidsmakers. Voor docenten zijn vooral het bevorderen van zelfstandig leren met ict, het aantrekkelijker maken van het onderwijs met ict en in iets mindere mate het verbeteren van de aansluiting op de beroepspraktijk van belang. De inzet van ELO s en van elektronisch toetsen streven maar weinigen na. Dit zijn nu juist onderwerpen waar veel ict-managers of werkgroepen zich op richten. Het lijkt wenselijk dat veel meer gecommuniceerd wordt over en meer afgestemd wordt op de actuele behoeften en concerns van docenten op het gebied van leren en onderwijzen. KBB s: versterking rol ict speerpunt, vooral elektronisch toetsen De kenniscentra beroepsonderwijs bedrijfsleven (KBB s) vinden versterking van de rol van ict in de dienstverlening over het algemeen belangrijk. Vaker nog dan vorig jaar is dit een beleidsspeerpunt (voor bijna de helft van de kenniscentra). Voor de komende periode richten de meeste KBB s zich op het gebied van ict vooral op het ontwikkelen van elektronisch toetsmateriaal. Maar ook online toetsdistributie, elektronische toetsafname en de ontwikkeling van elektronische leermiddelen staan relatief vaak hoog op de agenda (bij rond eenderde). Op dit moment verspreiden bijna alle KBB s minstens een deel van de toetsen digitaal en heeft driekwart een elektronische toets- of itembank in gebruik. Met uitzondering van Opleidingscentrum SVS, VaPro en ECABO, worden door de KBB s nog maar weinig (gedeeltelijk of geheel) multimediale of webbased leermiddelen ontwikkeld. Alle KBB s hebben inmiddels het register van erkende leerbedrijven online en tweederde van hen zorgt ervoor dat dit voortdurend up-to-date is. Een groot deel van de kenniscentra (70%) publiceert ook de kwalificatiestructuur op internet en actualiseert de site minstens periodiek. 4 ITS Nijmegen ICT-onderwijsmonitor bve

11 Tot slot De ict-ontwikkelingen in de bve-sector zetten zich gestaag voort. In het afgelopen jaar is vooral voortgang geboekt op de randvoorwaardelijke kant. Het feitelijk gebruik van ict in het onderwijsleerproces is, althans in de breedte, minder veranderd. Door bij het ict-beleid en de bijbehorende activiteiten het primaire proces meer centraal te stellen en vooral meer communicatie en kennisuitwisseling met en tussen docenten over praktische, werkende en uitdagende toepassingen van ict in het leerproces op gang te brengen en te houden, kunnen instellingen zelf bijdragen de rol van ict verder te verdiepen van ondersteunend naar meer vernieuwend. Maar er is meer nodig. En dat kunnen de instellingen niet alleen. In de monitor van luidde de slotzin dat het beschikbaar komen van een substantiële hoeveelheid goede ict-leermiddelen in combinatie met een professionaliseringsaanbod op het terrein van ict en didactiek de verdere integratie van ict in het bve-onderwijs in een stroomversnelling zou kunnen brengen. Dit vraagt om gerichte acties van ondersteunings- en kennisinstellingen en uitgevers. Ook van de overheid is blijvende, en gezien de ogenschijnlijke stagnatie op deze terreinen, wellicht versterkte aandacht nodig voor het creëren van condities waaronder de benodigde ontwikkelingen plaats kunnen vinden. De bve-instellingen vragen in elk geval van de overheid een nadrukkelijker rol in de vaststelling van standaarden voor de ontwikkeling van digitale leermiddelen. Het gaat hierbij met name om een regierol bij het gezamenlijk tot stand brengen van standaarden gericht op hergebruik: opslag, structuur, metadata, afspelen. Ook meer zekerheid over de continuïteit van overheidsfinanciering is een belangrijke randvoorwaarde. Leeswijzer De rapportage is thematisch opgebouwd. In elk hoofdstuk staat een thema centraal, achtereenvolgens: beleid en ict; ict-infrastructuur en -voorzieningen; ict-beheer en ondersteuning; educatieve software; vaardigheden en opvattingen; ict in management; ict in onderwijsondersteunende processen; ict in het onderwijsleerproces; kenniscentra beroepsonderwijs bedrijfsleven en ict. Elk hoofdstuk begint met een korte samenvatting van de belangrijkste resultaten uit de quick scan en de cases. Vervolgens worden eerst de landelijke gegevens uit de quick scan gepresenteerd. Ter verdieping en illustratie wordt elk thema besloten door de casebeschrijvingen in aparte kaders. Het rapport is zelfstandig te lezen zonder deze kaders. Bij de Kenniscentra Beroepsonderwijs Bedrijfsleven zijn geen casestudies uitgevoerd. Meer informatie over de opzet van de deelonderzoeken en over de deelname vindt u tenslotte in de verantwoording. ITS Nijmegen ICT-onderwijsmonitor bve

12 6 ITS Nijmegen ICT-onderwijsmonitor bve

13 1 Beleid en ict 1.1 Samenvatting Ict minder prominent op de beleidsagenda Ten opzichte van de vorige ICT-onderwijsmonitor staat ict duidelijk minder prominent op de beleidsagenda in de bve-sector. In vormde de invoering van ict nog op 86 procent van de bve-instellingen een speerpunt in het beleid, inmiddels is dit teruggelopen naar 55 procent. Uit gesprekken met managers uit de bve-instellingen kwam naar voren dat dit te maken heeft met het feit dat de ict-voorzieningen in de bve-sector inmiddels redelijk op orde worden geacht: als aan de randvoorwaarden is voldaan, ligt het meer bij de units/sectoren om het verder te gaan gebruiken. Ruim de helft (55%) van de bve-instellingen heeft op centraal niveau een visie op ict ontwikkeld, meestal als afgeleide van het onderwijskundig beleid. Bij nog eens 40 procent van de instellingen is een dergelijke visie in ontwikkeling. Uit de cases blijkt dat de ontwikkelde visies vaak erg ruim zijn geformuleerd en weinig handvatten bieden voor invulling ervan op de werkvloer. Hierbij wordt vooral een rol toegedacht aan de decentrale managers of ict-coördinatoren. In alle bve-instellingen wordt op centraal niveau ict-beleid vastgesteld. De wijze waarop dit gebeurt verschilt echter. Bij iets meer dan de helft van de instellingen (55%) worden op centraal niveau de beleidskaders vastgesteld, die vervolgens in de sectoren of opleidingen verder worden ingevuld. Bijna een kwart van de instellingen werkt andersom en legt de ontwikkeling van het ict-beleid laag in de organisatie. Dit gebeurt in vergelijking met vaker. Op 21 procent van de instellingen wordt het ict-beleid volledig centraal bepaald. In de cases zien we deze verschillen terug: het ROC van Amsterdam bepaalt het ict-beleid in hoge mate centraal, het CIBAP werkt vraaggestuurd wat betekent dat juist de werkvloer een belangrijke stem heeft in het beleid en ROC A12 zoekt nadrukkelijk een balans tussen centraal en decentraal. Hoog op de centrale ict-beleidsagenda s van de bve-instellingen staan: het upto-date houden van ict-infrastructuur en -voorzieningen (71%), de professionalisering van de ict-organisatie (71%) en het versterken van het gebruik van ict in management en/of ondersteunende processen (49%). In de roc s blijkt nog een vierde doelstelling hoog te scoren, namelijk de invoering van een elektronische leeromgeving (40%). Het beleid met betrekking tot de inzet van ict in het primaire proces en de ontwikkeling van elektronisch lesmateriaal is meer een zaak van de sectoren of opleidingen. In ongeveer 60 procent van de bve-instellingen ligt de verantwoordelijkheid hiervoor op decentraal niveau. In de cases zien we ITS Nijmegen ICT-onderwijsmonitor bve

14 de eerder genoemde doelstellingen terug. In ROC A12, AOC-Limburg en ROC van Amsterdam komt daar de inzet van ict in interne communicatie (intranet) bij. Bij het CIBAP is de versterking van de aansluiting op de beroepspraktijk het belangrijkste doel. Om het ict-beleid te laten landen op de werkvloer, worden door bijna alle bveinstellingen de volgende activiteiten ondernomen: het bevorderen van de interne communicatie over ict, het betrekken van de werkvloer bij visie-ontwikkeling en het organiseren van activiteiten voor en/of met docenten. Meestal gebeurt dit echter niet structureel. Er zijn vrijwel geen instellingen die structureel een breed scala aan activiteiten ondernemen. In de cases blijken de invoeringsstrategieën zeer te verschillen: het CIBAP ziet de invoering van ict als een natuurlijk proces waarin weinig gestuurd hoeft te worden; ROC A12 en ROC van Amsterdam zetten vooral in op kennisuitwisseling, deelname aan projecten en scholing; AOC-Limburg doet dat ook maar richt zich hierbij nadrukkelijk op de voorlopers. Bij het ROC van Amsterdam valt op dat centraal de nadruk op technologieontwikkeling wordt gelegd en dat men onderwijsontwikkeling met ict als daarop volgend ziet. Rond driekwart van de bve-instellingen werkt samen met instellingen van hetzelfde type bij de ontwikkeling van toets-/itembanken, van elektronisch lesmateriaal en bij de uitwisseling van ideeën over de inzet van ict in het onderwijs. Ook externe instanties spelen een wezenlijke rol bij de invoering van ict in de bvesector. Bijna 70 procent van de bve-instellingen heeft op meerdere terreinen belangrijke ondersteuning gehad van één of meer externe instanties. Vooral het bedrijfsleven en ondersteuningsinstellingen zoals het Cito, SLO of LPC, leveren een bijdrage. In de cases zien we dat de behoefte aan externe ondersteuning verschilt. Waar behoefte aan externe ondersteuning bestaat, betreft dit vooral de ontwikkeling van managementinformatie-systemen en van digitale leermiddelen. Het management van alle bezochte instellingen benadrukt dat blijvende financiering van ict door de overheid noodzakelijk is. Men wenst daarbij zo min mogelijk bureaucratie en meer verantwoording achteraf. ROC A12 en AOC- Limburg achten een nadrukkelijke rol van de overheid bij de ontwikkeling van digitale leermiddelen en het vaststellen van standaarden daarvoor, van belang. Het gaat hierbij met name om een regierol bij het gezamenlijk tot stand brengen van standaarden gericht op hergebruik: opslag, structuur, metadata, afspelen. 1.2 Beleidssturing In iets meer dan de helft van de bve-instellingen (55%) is de invoering van ict een speerpunt in het centrale beleid. Het College van Bestuur of de Centrale Directie vervult daarbij op 17 procent van de instellingen een voortrekkersrol. 8 ITS Nijmegen ICT-onderwijsmonitor bve

15 Bve 1.1 Plaats ict in centraal beleid, in procenten (00/01 n=37; 01/02 n=42) 00/01 01/02 ict staat op agenda, maar heeft geen prioriteit ict is een speerpunt ict is speerpunt en CvB/CD vervult een voortrekkersrol Ten opzichte van de vorige ICT-onderwijsmonitor staat ict duidelijk minder prominent op de centrale beleidsagenda s. In vormde de invoering van ict nog op 86 procent van de bve-instellingen een speerpunt in het beleid, inmiddels is dit teruggelopen naar 55 procent. In de meeste bve-instellingen (83%) is in het CvB of de CD een portefeuillehouder ict benoemd. In bijna de helft van die instellingen (46%) is de portefeuille ict daarbij gekoppeld aan de portefeuille onderwijs. In drie bve-instellingen, twee vakscholen en één roc, omvat de portefeuille alleen ict. Visie op ict Ruim de helft (55%) van de bve-instellingen heeft op centraal niveau een visie op ict ontwikkeld. Bij nog eens 40 procent van de instellingen is een dergelijke visie in ontwikkeling. De visie op ict is in bijna 80 procent van de instellingen in belangrijke mate of zelfs volledig afgeleid van het onderwijskundig beleid. Alleen bij de vakscholen ligt dit percentage iets lager: twee van de zes vakscholen geven aan dat de visie op ict slechts in beperkte mate is afgeleid van het onderwijskundig beleid. Bve 1.2 Aanwezigheid centrale visie op ict, in procenten (00/01 n=38; 01/02 n=42) 00/01 01/02 nee, nog niet 0 5 in ontwikkeling ja Bve 1.3 Mate waarin deze visie is afgeleid van het onderwijskundig beleid, in procenten (00/01 n=37; 01/02 n=23) 00/01 01/02 niet of nauwelijks 3 0 in beperkte mate in belangrijke mate volledig ITS Nijmegen ICT-onderwijsmonitor bve

16 Het percentage instellingen dat op centraal niveau een visie op ict heeft uitgewerkt, is sinds de vorige meting licht gedaald (van 63 naar 55 procent). De ictvisie is echter vaker in belangrijke mate of geheel afgeleid van het onderwijskundig beleid. Centrale sturing In alle bve-instellingen wordt op centraal niveau ict-beleid vastgesteld. De wijze waarop dit gebeurt verschilt echter. Bij iets meer dan de helft van de instellingen (55%) worden op centraal niveau de beleidskaders vastgesteld, die vervolgens in de sectoren of opleidingen verder worden ingevuld. Bijna een kwart van de instellingen werkt andersom: het ict-beleid wordt in de units/sectoren of opleidingen ontwikkeld en vervolgens vindt centrale afstemming plaats. Op 21 procent van de instellingen wordt het ict-beleid volledig centraal bepaald. Bij de vakscholen komen alleen kaderstellend en coördinerend centraal beleid voor (beide 50%), het beleid wordt hier nergens geheel centraal bepaald. Bve 1.4 Mate waarin ict-beleid centraal wordt bepaald, in procenten (00/01 n=37; 01/02 n=42) 00/01 01/02 geheel centraal bepaald kaderstellend: kaders centraal, invulling decentraal coördinerend: beleidsontwikkeling decentraal, afstemming centraal helemaal niet, ict-beleid is zaak van units/sectoren of opleidingen 3 0 In vergelijking met wordt de ontwikkeling van ict-beleid vaker laag in de organisatie gelegd (in de units/sectoren of opleidingen) met een coördinerende rol voor het (centrale) management. Vorig jaar gold dit voor 11 procent van de instellingen, inmiddels is dit gestegen naar een kwart. Aanwezigheid ict-beleidplannen De helft van de bve-instellingen beschikt over een ict-beleidsplan op centraal niveau, meestal een meerjarenplan. Bij nog eens 36 procent is een dergelijk plan in ontwikkeling. Vooral de instellingen die het ict-beleid centraal bepalen of de kaders voor dit beleid centraal vaststellen, beschikken over een ictbeleidsplan. Ict-investeringsplannen zijn iets vaker aanwezig, 61 procent van de instellingen beschikt op centraal niveau over een investeringsplan voor één of meer jaren. De vakscholen beschikken iets minder vaak over een ict-beleidsplan op centraal niveau (op twee van de zes scholen is een dergelijk plan aanwezig). Bij de aoc s is juist minder vaak een ict-investeringsplan aanwezig (25% niet aanwezig, 25% in ontwikkeling). 10 ITS Nijmegen ICT-onderwijsmonitor bve

17 Bve 1.5 Aanwezigheid ict-beleidsplan en ict-investeringsplan op centraal niveau, in procenten (00/01 n=36; 01/02 n=42) ict-beleidsplan ict-investeringsplan 00/01 01/02 00/01 01/02 nee in ontwikkeling ja, plan voor één jaar ja, meerjarenplan Er zijn iets meer bve-instellingen die geen (actueel) centraal ict-beleidsplan hebben dan in het geval was. De aanwezigheid van ictinvesteringsplannen is ongewijzigd. Evaluatie ict-beleid Op de meeste bve-instellingen (ruim driekwart) wordt het ict-beleid minimaal één keer in de twee jaar geëvalueerd, 43 procent doet dit zelfs jaarlijks of vaker. Een kwart doet dit sporadisch, eens per drie jaar of minder, en drie instellingen (7%) evalueren het ict-beleid nooit op centraal niveau. Bij de vakscholen wordt het ict-beleid vaker dan in de andere instellingen op centraal niveau geëvalueerd: op vier van de zes scholen gebeurt dit jaarlijks, op één instelling eens in de twee jaar. Bve 1.6 Evaluatie ict-beleid op centraal niveau, in procenten (00/01 n=37; 01/02 n=42) 00/01 01/02 nooit 11 7 minder dan eens in de drie jaar 0 9 eens in de drie jaar eens in de twee jaar elk jaar of vaker Typering centrale beleidssturing Op basis van een aantal van de eerder beschreven variabelen, is nagegaan hoeveel beleidsinstrumenten met betrekking tot ict de bve-instellingen op centraal niveau inzetten. De achterliggende gedachte is dat naarmate meer beleidsinstrumenten in samenhang worden ingezet, er sprake is van een sterkere beleidsmatige sturing op centraal niveau. Voor de berekening van de score is uitgegaan van de volgende onderdelen: de aanwezigheid van een visie op ict; deze visie is in belangrijke mate afgeleid van het onderwijskundig beleid; de aanwezigheid van een ict-beleidsplan; ITS Nijmegen ICT-onderwijsmonitor bve

18 de aanwezigheid van een ict-investeringsplan; jaarlijkse evaluatie (of vaker) van het ict-beleid op centraal niveau. Voor ieder beleidsinstrument dat op centraal niveau wordt ingezet/aanwezig is wordt de score met één punt verhoogd. Zo ontstaat een score tussen de 0 en 5, waarbij 5 staat voor een volledig centraal gestuurde aanpak en een score 0 betekend dat de invoering van ict in het geheel niet centraal wordt aangestuurd. De resultaten hiervan worden weergegeven in tabel 1.7. Bve 1.7 Mate van centrale ict-beleidssturing, in procenten (00/01 n=37; 01/02 n=41) 00/01 01/02 geen of één beleidsonderdeel twee beleidsonderdelen drie beleidsonderdelen vier of alle beleidsonderdelen De bve-instellingen blijken vooral in de twee uiterste categorieën te kunnen worden geplaatst. Vier op de tien bve-instellingen zetten (vrijwel) alle genoemde beleidsinstrumenten ten aanzien van ict op centraal niveau in en sturen de invoering van ict dus hoofdzakelijk centraal aan. In eenzelfde percentage instellingen (40%) wordt ict-beleid juist niet of nauwelijks centraal aangestuurd. Een klein deel van de bve-instellingen (20%) zet de genoemde instrumenten deels wel, deels niet in op centraal niveau. Bij de aoc s komen de tussencategorieën zelfs helemaal niet voor. Ten opzichte van vorig jaar is sprake van een verschuiving van een deels centrale/deels decentrale aansturing van de invoering van ict naar een meer centrale aanpak. Net als bij de vorige meting, blijken de verschillen in de aansturing van ict niet samen te hangen met verschillen in ict-voorzieningen, verschillen in vaardigheden van docenten of verschillen in de mate van ict-inzet. 1.3 Doelstellingen met ict Hoog op de centrale ict-beleidsagenda van bve-instellingen staan: de ontwikkeling van ict-infrastructuur en -voorzieningen (71% hoge prioriteit), de ontwikkeling van ondersteuning en beheer van ict (71% hoge prioriteit) en het versterken van het gebruik van ict in management en/of ondersteunende processen (49% hoge prioriteit). Deze aspecten scoorden ook vorig jaar het hoogst. Wat betreft de belangrijkste centrale doelstellingen op het gebied van ict verschillen de roc s, aoc s en vakscholen nauwelijks. Alleen blijkt in de roc s nog een vierde doelstelling hoog te scoren, namelijk de invoering van een elektronische leerom- 12 ITS Nijmegen ICT-onderwijsmonitor bve

19 geving. Tweederde van de roc s heeft hiervoor centraal beleid ontwikkeld en in 40 procent van de roc s wordt daaraan hoge prioriteit toegekend. Het beleid met betrekking tot de inzet van ict in het primaire proces en de ontwikkeling van elektronisch lesmateriaal is meer een zaak van de sectoren of opleidingen. In ongeveer 60 procent van de bve-instellingen ligt de verantwoordelijkheid hiervoor op decentraal niveau. Bve 1.8 Beleidsdoelen op het gebied van ict,in procenten, (01/02 n=41) centraal beleid: hoge prioriteit beleid bij sectoren/units centraal beleid: lage prioriteit geen gericht beleid ontwikkeling ict-voorzieningen ontwikkeling ict-beheer en ondersteuning ict in management en ondersteuning normen en waarden bij internetgebruik invoering teleleerplatform/elo professionalisering ict-vaardigheden uitvoering van ict-projecten invoering elektronisch toetsen voorkoming RSI en andere ict-risico's samenwerking met andere organisaties ontwikkeling elektronisch lesmateriaal ict-vaardigheden deelnemers invoering afstandsonderwijs professionalisering didactische inzet ict mate van ict-gebruik primair proces pc's voor deelnemers thuis invoering educatieve software aard van ict-gebruik primair proces ict-gebruik door achterstandsgroepen ict-gebruik door vrouwen % 20% 40% 60% 80% 100% Ict-gebruik door vrouwen, ict-voorzieningen voor deelnemers thuis en ictgebruik door achterstandsgroepen krijgen in de bve-instellingen de minste beleidsaandacht (respectievelijk 56%, 51% en 39% geen gericht beleid). Het ictgebruik door achterstandsgroepen en door vrouwen krijgt met name binnen de aoc s en vakscholen weinig aandacht (gemiddeld 85 procent geen gericht beleid). In de roc s is het beleid hierover relatief vaak neergelegd bij de sectoren (gemiddeld 60%). ITS Nijmegen ICT-onderwijsmonitor bve

20 1.4 Uitwerking van ict-beleid Uit de resultaten van de ICT-onderwijsmonitor bleek dat centraal ictbeleid lang niet altijd landt in de units/sectoren of opleidingen. Aan de ictmanagers of coördinatoren is daarom dit jaar gevraagd welke activiteiten worden ondernomen om het draagvlak op de werkvloer voor het centrale ict-beleid te bevorderen. Bve 1.9 Wijze waarop de implementatie van centraal ict-beleid binnen de sectoren/units* wordt bevorderd, in procenten (n=41) 01/02 nee ja, niet structureel ja, structureel bevorderen van interne communicatie over ict werkvloer betrekken bij visieontwikkeling organiseren van activiteiten voor/met docenten sectoren/units ict-beleidsplannen laten maken in kaart brengen behoeften docenten resultaatgerichte afspraken met teams maken * Bij de aoc s en vakscholen is gevraagd naar de situatie binnen de vestigingen/ opleidingen, in plaats van sectoren/units. Dit geldt voor alle vragen/tabellen waar dit voorkomt. Voor alle genoemde maatregelen geldt dat ze in meer dan de helft van de bveinstellingen, al dan niet structureel, worden ingezet. De beleidsmaatregelen die het meest voorkomen zijn: het bevorderen van de interne communicatie over ict, het betrekken van de werkvloer bij visie-ontwikkeling en het organiseren van activiteiten voor en/of met docenten. Circa 90 procent van de bve-instellingen zet deze maatregelen in, meestal gebeurt dit echter niet structureel. Er zijn vrijwel geen instellingen die structureel een breed scala aan activiteiten ondernemen. 1.5 Samenwerking met andere instellingen Samenwerking met andere onderwijsinstellingen De bve-instellingen werken bij de invoering van ict met name samen met vergelijkbare instellingen (roc s met roc s, aoc s met aoc s en vakscholen met vakscholen). Met kenniscentra beroepsonderwijs bedrijfsleven (voorheen lob s) en overige onderwijsinstellingen wordt in veel mindere mate, en voornamelijk door de roc s, samengewerkt. Over het algemeen wordt meer samengewerkt op inhoudelijke terreinen dan op het gebied van hard- en software. 14 ITS Nijmegen ICT-onderwijsmonitor bve