GEMEENTE BEDUM. Commissie ABZ : 6 oktober 2011 AGENDAPUNT : RV NUMMER :

Transcriptie

1 Commissie ABZ : 6 oktober 2011 AGENDAPUNT : RV NUMMER : GEMEENTE BEDUM ONDERWERP : Rioolheffing, discussiestuk ter voorbereiding en kaderstelling voor een voorstel VOORGESTELD BESLUIT : - de heffing te verleggen naar de eigenaar - vaste tarieven te blijven hanteren uw gevoelens kenbaar te maken over: - een separaat bedrijfstarief - een separaat tarief voor die percelen waar alleen grond- en hemelwater wordt afgevoerd - het tarief voor verzorgings- en verpleeghuizen AANLEIDING De huidige praktijk van de rioolheffing is reeds jarenlang gangbaar geweest. Onder andere uit uw raad zijn vragen gesteld over de heffingspraktijk. We hebben daarom gekeken naar onze huidige praktijk in vergelijking met andere vormen van heffing met de voor- en nadelen daarvan, rekening houdend met de actualiteit en kijkend naar de omliggende gemeenten. HUIDIGE PRAKTIJK Uitgangspunt voor de rioolheffing is de Verordening op de heffing en invordering van rioolheffing die wordt vastgesteld door de gemeenteraad. Hierin worden o.a. de aard van de belasting, het belastbaar feit, de belastingplicht, de maatstaf van de heffing en de belastingtarieven geregeld. We vatten de huidige verordening kort samen: - Aard van de belasting o een directe belasting ter bestrijding van de kosten van inzameling en transport van huishoudelijk afvalwater en bedrijfsafvalwater alsmede zuivering van huishoudelijk afvalwater, inzameling en verwerking van hemelwater en treffen van maatregelen om nadelige gevolgen van grondwaterstand te voorkomen of te beperken. - Belastbaar feit o Het direct of indirect afvoeren van water (= huishoudelijk of bedrijfsafvalwater, hemelwater of grondwater) op de gemeentelijke riolering of oppervlaktewater. - Belastingplicht o De gebruiker van een perceel. Een perceel is een (on)roerende zaak of een zelfstandig gedeelte daarvan. Het laatste is een gedeelte van een perceel dat bestemd is blijkens de indeling om als afzonderlijk geheel te worden gebruikt, bijvoorbeeld een bedrijfsgedeelte achter een woning. - Maatstaf van de heffing o Een vast bedrag per perceel - Belastingtarieven (2011) o gewone percelen: 186,93 o Percelen waarin een bedrijf is gevestigd, of instelling met 10 of meer werknemers, dan wel een slagerij, vishandel, garagebedrijf, hotel, café, restaurant, artsenpraktijk, apotheek, kapsalon of daarmee gelijk te stellen inrichting: 230,06 o Verzorgingstehuis: 1.210,47 PROBLEEMSTELLING De huidige praktijk kent een drietal beperkingen : - de heffing van alleen de gebruiker. Hiermee komen kosten van leegstand voor rekening van de gemeente. Sommige panden staan langere tijd leeg, wat niet per definitie betekent dat er geen 1

2 afvalwater wordt afgevoerd op de riolering en zeker is dat er wel hemelwater wordt afgevoerd. Deze kosten worden nu omgeslagen over de andere gebruikers. - het tweede tarief, het zogenaamde bedrijfstarief, kan vragen oproepen. Dient een bedrijf sowieso een hoger tarief te betalen of alleen bedrijven en instellingen met 10 of meer werknemers? Dit onderscheid dateert uit Toen is geconcludeerd dat de praktijk (alle panden kregen één aanslag) niet in overeenstemming was met de verordening (die grotendeels eensluidend was met de huidige). Toen is besloten, overeenkomstig het besluit van de gemeenteraad, bepaalde percelen dubbel aan te slaan en hiervoor ook een apart tarief te bepalen onder het motto de vervuiler betaalt. De omschrijving bij dit tarief is waarschijnlijk toegespitst op de toenmalige praktijk. - Percelen zonder directe aansluiting op het riool, die wel hemelwater afvoeren of op de riolering of op een gemeentelijke sloot (wat tot het rioolstelsel wordt gerekend), betalen het volle pond, zelfs het bedrijfstarief indien het een bedrijf betreft. Het is rechtmatig want de verordening biedt de mogelijkheid. Juridisch is dit ook getoetst. Maar we moeten ook vaststellen dat feitelijk het riool minder wordt belast. Precies om deze reden hebben we garageboxen niet in de heffing betrokken, hoewel we deze volgens de verordening ook aan kunnen (moeten) slaan. Voor transformatorgebouwtjes geldt hetzelfde. MOGELIJKHEDEN Elke gemeente in Nederland kent een rioolheffing. Maar de wetgever laat veel ruimte hoe de heffing wordt vormgegeven. We zien dan ook de nodige diversiteit in de praktijk van de rioolheffing, vooral in de tarieven en van wie er geheven wordt. De uitgangspunten zoals verwoord in de verordening zijn bij alle gemeenten nagenoeg hetzelfde. De meest voorkomende vormen zijn: - Vaste heffing van de eigenaar (met één of meerdere tarieven) - Vaste heffing van de gebruiker (met één of meerdere tarieven) - Combinatie vaste heffing van zowel de eigenaar als gebruiker (met één of meerdere tarieven) - Heffing op basis van de WOZ-waarde - Heffing op basis van waterverbruik (via nota Waterbedrijf) Inventarisatie van de gebruiken van de buurgemeenten leverde het volgende resultaat op: Winsum: één tarief van de eigenaar ( 230,--). Huidige praktijk wordt op dit moment eveneens heroverwogen. Voorlopige keuze is het heffen op basis van de WOZ-waarde. De Marne: één tarief van de eigenaar ( 311,--) Eemsmond: één tarief van de eigenaar ( 118,75) en één tarief van de gebruiker ( 118,75) Loppersum: heffing van de eigenaar - bejaarden/verzorgingshuis, per appartement : 134,75 - percelen die enkel hemelwater of grondwater afvoeren én een WOZ-waarde hebben lager dan ,-- : 81,25 - overige percelen : 269,55 Ten Boer: één tarief van de eigenaar Zuidhorn: zeer divers Groningen: vast tarief van de eigenaar Conclusies: - Bedum staat nagenoeg alleen in het heffen van de gebruiker. Alleen Eemsmond doet het van de eigenaar en gebruiker. - Winsum, De Marne, Groningen, Eemsmond en Ten Boer doen nog minder dan Bedum aan differentiatie van de tarieven. Zuidhorn differentieert veelvuldig en Loppersum komt tegemoet aan het probleem van de percelen waar alleen hemelwater wordt afvoerd. Uitgangspunten voor de heffing zijn: 1. kostendekkendheid (in alle gevallen het uitgangspunt) 2. goede balans tussen enerzijds het principe de vervuiler betaalt en anderzijds het solidariteitsbeginsel 3. redelijke verhouding kosten en baten voor de burger 4. goede beheersbaarheid. 2

3 De huidige praktijk voldoet aan uitgangspunt 1 en in redelijke mate ook 4, maar niet (meer) aan 2 en 3. Bij het overwegen van een andere praktijk dienen enkele keuzes gemaakt te worden op basis van de uitgangspunten. Heffing van de eigenaar of gebruiker? We zien dat Bedum redelijk alleen staat door enkel een tarief van de gebruiker te heffen. Nadeel hiervan is de leegstand. Als panden niet worden gebruikt (soms lange tijd niet) kan geen aanslag worden opgelegd. Dat wil niet zeggen dat er in die periode geen afvalwater of hemelwater wordt afgevoerd. Denk aan mensen die langere tijd een woning aan het verbouwen zijn of een bedrijfsgebouw dat tijdelijk buiten gebruik is. Het begrip gebruik is wel breder dan staan ingeschreven in het GBA, maar dat komt de beheersbaarheid niet ten goede. Voordelen van het heffen van de eigenaar is dat eenzelfde systeem kan worden toegepast als bij de OZB, de zogenaamde peildatumheffing. Wie op 1 januari van een jaar eigenaar is, krijgt de aanslag rioolheffing. Bij tussentijdse verkoop wordt de belasting verrekend bij de notaris. Dit scheelt mutaties. Nu wordt de rioolheffing per maand verrekend, indien er mutaties plaatsvinden. Het aantal eigenarenmutaties is aanzienlijk minder dan gebruikersmutaties. Het is zekerder dat de gewenste opbrengst wordt gehaald. Het heeft ook gevolgen voor de kwijtschelding: voor rioolheffing wordt nu jaarlijks ongeveer 160 maal kwijtschelding aangevraagd. Dat zal bij een heffing van de eigenaar niet meer het geval zijn. Overigens zal een huurder hiervan geen last hebben. Het systeem van Eemsmond, om zowel eigenaar als gebruiker in de heffing te betrekken, is sympathiek en doet recht aan uitgangspunt 2 en 3. Op de beheersbaarheid wordt echter geen winst geboekt (twee mutatiestromen e.d.) Alles afwegend ligt het voor hand de belastingplicht te verleggen van de gebruiker naar de eigenaar van een perceel. Vaste of variabele tarieven? Alle omliggende gemeenten hebben vaste tarieven, hetzij één tarief, hetzij meerdere tarieven. Er zijn gemeenten die in het kader van de vervuiler betaalt hebben gekozen voor een ander systeem. Vaak wordt dan de WOZ-waarde als grondslag gebruikt of het waterverbruik. De WOZ-waarde als grondslag is discutabel; de vraag is of hiermee wordt tegemoet gekomen aan het principe de vervuiler betaalt. De aanname dat hoe duurder een pand, hoe meer afval- hemel- of grondwater moet worden afgevoerd, is subjectief. Maar allicht doet het wel meer recht aan uitgangspunt 2 en 3 dan het hanteren van één tarief. Immers, dat een groot bedrijf net zoveel betaalt als een eenpersoonshuishouden is moeilijk uitlegbaar. De beheersbaarheid bij een heffing op basis van de WOZwaarde is vergelijkbaar. Het waterverbruik als grondslag nemen lijkt de meest eerlijke manier. Er ligt (anders dan bij de WOZwaarde) een directe link tussen het verbruik van water en de afvoer van afvalwater. Uitgangspunten 2 en 3 worden gehaald, met de kanttekening dat het solidariteitsbeginsel redelijk los wordt gelaten. Naar de beheersbaarheid zal nader onderzoek moeten worden gedaan. De inning zal dan gekoppeld moeten worden aan de nota van het Waterbedrijf. Concluderend pleiten wij voor handhaving van een vaste tarievenstructuur. Hoeveel tarieven? Ook bij een vaste tarievenstructuur kan gekozen worden voor meerdere tarieven. Op dit moment hanteren we er drie zoals hierboven beschreven. Wij beseffen dat keuzes arbitrair en discutabel zijn. Daarom hebben we enkele voorbeelden uitgewerkt in de bijlage die bij deze notitie is gevoegd. Op basis van discussie met uw raad zullen we met een uitgewerkt voorstel komen. Onze samenwerkingspartners Winsum en De Marne hanteren één tarief. Dit is verdedigbaar door de constatering dat verreweg het grootste deel van de kosten die de gemeente voor de riolering maakt, bestaat uit investeringen in de infrastructuur, dat wat in de grond ligt. Die investeringen zijn eigenlijk niet om te rekenen naar een individueel belang en worden daarom omgeslagen over iedereen die ervan profiteert. Hierbij moet worden aangetekend dat de mate van profijt goed kan worden vertaald naar de tarieven, maar nooit 1-op-1. Verder blijft het feit dat een éénpersoonshuishouden net zoveel betaalt als een groot bedrijf. 3

4 Kanttekening hierbij is dat Winsum eveneens haar praktijk aan het evalueren is en mogelijk gaat kiezen voor een heffing op basis van de WOZ waarde. Voorlopig standpunt: meerdere tarieven blijven hanteren om zo goed mogelijk recht te doen aan het principe de vervuiler betaalt. Bij de verbrede rioolheffing die in 2010 is ingevoerd, is er meer aandacht gekomen voor de afvoer van hemel- en grondwater. Panden die enkel hemel- en grondwater afvoeren, betalen nu het volle pond. Dit roept weerstand op. Een eigen tarief is niet onredelijk. De oplossing van Loppersum spreekt in deze aan. Dit tarief zal dan vooral van toepassing zijn op garageboxen (niet de garages aan huis, maar die garages die een eigen adres hebben, in garageboxcomplexen, transformatiestations die betreedbaar zijn, schuren/loodsen die een afzonderlijk geheel vormen e.d.) Voorlopig standpunt: een apart (laag) tarief opnemen voor de afvoer van enkel grond- en hemelwater. De hoogte zou 30% van het normale tarief kunnen zijn. Een apart tarief voor bedrijven is verdedigbaar. De grens van 10 of meer werknemers zoals nu omschreven is arbitrair. Dat kunnen ook 5 of 15 zijn en schommelingen komen de beheersbaarheid niet ten goede. Gerelateerd aan huishoudens is de grens van 10 werknemers wellicht een reële. Een huishouden van 5 personen veroorzaakt gemiddeld waarschijnlijk meer afvalwater dan een bedrijf met 5 medewerkers. Echter, harde bewijzen zijn niet te geven. De huidige omschrijving van het bedrijfstarief is niet duidelijk. Enerzijds gaat het om bedrijven en instellingen met meer dan 10 werknemers, anderzijds ook om slagerij, café e.d. Maar hiertussen zit een grijs gebied. Waar valt een school onder bijvoorbeeld? Voorlopig standpunt: een apart tarief voor bedrijfspanden handhaven; de huidige omschrijving versimpelen; eventueel een grens inbouwen, bijvoorbeeld het aantal werknemers. De hoogte zou 150% van het normale tarief kunnen zijn. Dan kennen we nog een afzonderlijk tarief voor verzorgingshuizen. Hiervoor komt momenteel alleen Alegunda Ilberi in aanmerking. Verzorgingshuizen zullen de komende jaren steeds meer de switch maken naar verpleeghuizen. Relatief is het huidig tarief laag (ongeveer factor 7 van het normale tarief). Een tarief per kamer of persoon is ook denkbaar (voorbeeld Loppersum). Voorlopig standpunt: de omschrijving verzorgingshuis veranderen in verzorgings- en verpleeghuizen en daarbij een tarief per wooneenheid te hanteren. De hoogte zou 50% van het normale tarief kunnen zijn. In sommige gevallen is sprake van een zogenaamde dubbele heffing. Een belastingplichtige met een bedrijfspand aan huis (één adres) ontvangt zowel een aanslag voor de woning als voor het bedrijfsgedeelte. Echter, de term dubbele heffing is misleidend daar het lijkt dat men twee keer voor hetzelfde wordt aangeslagen. Dat lijkt oneerlijk, maar is het niet. Immers, als diezelfde belastingplichtige in plaats van een bedrijfsruimte achter zijn huis een bedrijfsruimte op het bedrijventerrein koopt, ontvangt hij/zij ook twee aanslagen. Dat wordt niet als oneerlijk ervaren. Wij stellen ons op het standpunt dat juist de huidige praktijk eerlijk is. In de verordening is duidelijk omschreven wanneer, wat en hoe wordt aangeslagen. Zodra een pand een zelfstandig geheel is, bedoeld om afzonderlijk te worden gebruikt, is het een perceel dat afzonderlijk wordt betrokken in de rioolheffing. Een berging / schuur achter het huis is geen zelfstandig geheel. Maar zodra er in die schuur bedrijfsmatige activiteiten plaatsvinden, wordt een aanslag opgelegd. Dat kan ook gelden voor een ruimte in het huis bijvoorbeeld, zolang er maar wel sprake is van een eigen toegang en het geheel moet afzonderlijk afsluitbaar zijn (bijvoorbeeld omgebouwde garage). Een kamer in huis, van waaruit wordt gewerkt, is geen zelfstandig geheel. Deze praktijk is gangbaar bij alle gemeenten. Jurisprudentie heeft de afgelopen decennia genoegzaam duidelijk gemaakt wanneer er wel en wanneer er geen sprake is van een zelfstandig geheel. Vanwege het uitgangspunt dat de heffing redelijk en onwillekeurig dient te zijn, dient deze praktijk ons inziens gehandhaafd te blijven. GEVOLGEN Het verleggen van de heffing naar de eigenaar heeft vooral gevolgen voor grote verhuurders, vooral Woningstichting Wierden en Borgen. Hiermee is inmiddels contact gelegd. Zij zijn op de hoogte van 4

5 eventuele wijziging van de praktijk, die daarmee in overeenstemming wordt gebracht met andere gemeenten in hun verzorgingsgebied. Zij kunnen de rioolrechten niet 1-op-1 doorberekenen aan de huurders. De huur mag één keer per jaar gemaximeerd verhoogd worden. Alleen bij verandering van huurder kan de huurprijs worden aangepast. De rioolheffing komt derhalve voorlopig voor rekening van de stichting zelf. Het gaat hierbij om een bedrag van rond ,-- in het eerste jaar. Dit zal daarna geleidelijk afnemen. Dat betekent dat de (zittende) huurders voordeel hebben van het verleggen van de heffing naar de eigenaar. Het betekent eveneens dat we nagenoeg geen kwijtschelding meer hoeven verlenen voor de rioolheffing. Dit levert een bescheiden financieel voordeel op van ongeveer euro op het minimabeleid (tot op heden wordt de kwijtschelding voor 50% meegenomen in de tariefberekening). TOT SLOT Resumerend stellen we voor: - de heffing te verleggen naar de eigenaar - vaste tarieven te blijven hanteren en vragen we uw gevoelens kenbaar te maken over: - een separaat bedrijfstarief - een separaat tarief voor die percelen waar alleen grond- en hemelwater wordt afgevoerd - het tarief voor verzorgings- en verpleeghuizen Afhankelijk van de discussie in de raadscommissie zal moeten blijken op welk moment een definitief voorstel aan uw raad gepresenteerd kan worden en wanneer de voorgestelde praktijk ingevoerd kan worden. De verordeningen worden doorgaans bij de begrotingsbehandeling vastgesteld. Nieuwe tarieven zullen aan de hand van het VGRP opnieuw doorgerekend moeten worden en afhankelijk van de keuzes die worden gemaakt zal het belastingensysteem ook aangepast moeten worden. Zorgvuldigheid gaat wat ons betreft voor snelheid. De ingangsdatum voor een eventueel nieuw rioolheffingsysteem zou dan 1 januari 2013 moeten zijn. Bedum, 6 september 2011 Burgemeester en wethouders van de gemeente Bedum, De secretaris, De burgemeester, R. Wiltjer drs. H.P. Bakker 5