Rol van taal bij het leren van rekenenwiskunde

Transcriptie

1 En nu in rekentaal! Talige ondersteuning bieden in de reken-wiskundeles Workshop Masterplan Dyscalculie, 2 april 2014 Jantien Smit (j.smit@saxion.nl) Freudenthal Instituut Universiteit Utrecht Academie Pedagogiek en Onderwijs Hogeschool Saxion Deventer

2 Rol van taal bij het leren van rekenenwiskunde Taal is toegangspoort tot het denken (Vygotsky, 1962, 1978) Het leren van rekenen-wiskunde vereist meer dan kennis en vaardigheid in de dagelijkse taal (óók school- en vaktaalontwikkeling nodig) Vooral belangrijk in klassen met tweetalige leerlingen, maar essentieel voor het inzichtelijk leren van alle leerlingen Dus: bevorderen van taalontwikkeling is cruciaal 4/3/2014 2

3 In de praktijk...: besteden docenten weinig aandacht aan vaktalige kernbegrippen; hanteren docenten vaak IRF-patroon in klassikale interactie; Leraar Leerling Leraar Hoe zwaar is oom Kees als hij 30 jaar is? 80 kilo Prima missen docenten vaak kansen voor feedback op taal. Docenten in meertalige klassen zijn geneigd taal te versimpelen of vermijden (Van den Boer, 2003). 4/3/2014 3

4 Onderzoeksvraag: Hoe kan een docent in klassikale interactie de leerlingen ondersteunen bij de ontwikkeling van de voor rekenen-wiskunde benodigde taal? Aantal leden van zwemvereniging SCU Aantal leden Tijd (weken) 4/3/2014 4

5 Onderzoeksvraag: Hoe kan een docent in klassikale interactie de leerlingen ondersteunen bij de ontwikkeling van de voor rekenen-wiskunde benodigde taal? Aantal leden van zwemvereniging SCU Aantal leden Tijd (weken) 4/3/2014 5

6 Onderzoeksvraag: Hoe kan een docent in klassikale interactie de leerlingen ondersteunen bij de ontwikkeling van de voor rekenen-wiskunde benodigde taal? Aantal leden van zwemvereniging SCU Aantal leden Tijd (weken) 4/3/2014 6

7 Curriculumgenre voor lijngrafieken: meer dan woorden alleen 1. Structuurkenmerken: elk stuk van de grafiek wordt beschreven de tekst beschrijft over elk stuk wat er in het echt gebeurt én wat de grafiek laat zien 2. Talige kenmerken: Gebruik vaktaal voor de grafiek (bijv constant) Gebruik schooltaal voor het echt (bijv toename) gebruik van specifieke voorzetsels en bijwoorden voor een periode (bijv. van...tot ) of een moment (bijv. op ) 4/3/2014 7

8 Interpretatieve beschrijving van een lijngrafiek Om zes uur zijn er ongeveer 100 reizigers op het station. Tussen 6 en 8 uur neemt het aantal reizigers flink toe. De grafiek stijgt snel. [...] 4/3/2014 8

9 4/3/2014 9

10 Talige ondersteuning: scaffolding language Talige ondersteuning die leerlingen helpt bij het verwerven van taalvaardigheid die bijdraagt aan het zelfstandig denken en communiceren in schoolse vakken (naar Gibbons, 2002, 2009) Drie kenmerken: Diagnose Responsief Overdracht naar (talige) zelfstandigheid (Smit, Van Eerde, & Bakker, 2013) 4/3/

11 Repertoire scaffolding-strategieën voor de docent Herformuleren van leerlinguitingen (gesproken of geschreven) Verwijzen naar of herinneren aan structuurkenmerken van het genre Verwijzen naar of herinneren aan talige kenmerken van het genre Vragen om gesproken of geschreven taal te verbeteren Correcte, voorbeeldmatige taaluitingen van leerlingen herhalen of de kwaliteit ervan benoemen Leerlingen vragen of aanmoedigen om zelfstandig taal in het beoogde genre te produceren 4/3/

12 Videofragment scaffolding language 4/3/

13 Talige ondersteuning ontrafeld Lees het transcript Hoe bevordert de leerkracht taalontwikkeling? Markeer de plekken en verwoord op de handout wat ze goed doet. Wissel uit! 4/3/

14 Yassin Toen die dertig en vijfendertig was, bleef die gewoon zesenzeventig kilogram (wijst getallen aan). Vr. verbetering Docent Wacht even. Hoe maken we hier een mooie zin van? Toen die dertig en vijfendertig jaar was? Hoe was dat, Oussana? Oussana Dertig tot vijfendertig jaar bleef hij gewoon hetzelfde. Docent Is het dertig tot vijfendertig? Amir Van. [...] Talig kenmerk Talig kenmerk 4/3/

15 Yassin Docent Youness Docent Yassin Docent Yassin Docent Blijft oom, blijft oom constant, blijft oom Kees constant. Ja, blijf ik dan constant staan? Wat blijft er constant? Ik ben weer oom Kees (beeldt uit). Talig kenmerk De kilo s. En hoe, hoe heet dat ook alweer? Niet mijn kilo s. Vr. verbetering Het gewicht van oom Kees blijft gewoon op zesenzeventig kilogram. Herformulering Ja. Het gewicht blijft hetzelfde. En dat zie je aan de grafiek? Kwaliteit taaluiting expl. Die constant blijft. Ja. Nou heb je mooie rekentaal gebruikt. 4/3/

16 Condities creëren voor scaffolding van taal Aandacht besteden aan interactienormen Leerlingen voldoende denktijd geven Leerlingen aanmoedigen tot taalproductie Luisteren naar de kwaliteit van talige uitingen 4/3/

17 Scaffolding language in instructiemateriaal 4/3/

18 4/3/

19 4/3/

20 Spreek- of schrijfkader Als Niek geboren wordt, is hij De eerste paar jaar Dat zie je aan de grafiek, die. Vanaf zijn 2 de jaar groeit De grafiek Na zijn zesde. Dat zie je aan Als hij ongeveer 9 jaar oud is De grafiek Uiteindelijk wordt Niek. 4/3/

21 Piet Praatjes zegt: Het lengte wordt nog maar ietsje meer als Niek is acht. De streep gaat nog maar ongeveer geleidelijk stijgen. 4/3/

22 Piet Praatjes zegt: Ik zie het aan de lijn die hoog is. Dat Niek in het begin heel hard groeit. 4/3/

23 Taalontwikkeling van de leerlingen Leerlingen: produceren meer taal beschrijven de grafiek gedetailleerder (onderscheiden vaak meer stukjes) gebruiken meer vaktaalbegrippen en gebruiken deze ook steeds adequater spreken en schrijven grammaticaler tonen in toenemende mate wiskundig begrip; ze maken bijvoorbeeld beter onderscheid tussen momenten en periodes (punten en segmenten in de grafiek) 4/3/

24 Taal in de rekenles: zwakke rekenaars Rekenprobleem soms (ook) een taalprobleem? (cf. Van den Boer, 2003) Interactie essentieel: is je antwoord goed; waarom; hoe weet je dat...? (cf. Borghouts) Scaffolding: diagnose maakt responsiviteit mogelijk; goed luisteren naar wat leerlingen zeggen (Smit, Van Eerde, & Bakker, 2013) Talige bril helpt contextrijke opgaven toegankelijk te maken (Prenger, 2005) Stappen in het oplossingsproces of in de rekenstrategie talig toegankelijk maken: taal biedt óók structuur (Van Eerde, ingediend) 4/3/

25 Vragen? Hoe zijn deze inzichten bruikbaar in de praktijk van zwakke rekenaars en dyscalculie? 4/3/

26 Bedankt voor uw aandacht! Contact of proefschrift: 4/3/