kwaliteits- en capaciteitsdocument gas

Transcriptie

1 kwaliteits- en capaciteitsdocument gas Deel A

2

3 Voorwoord Enexis is zich bewust van de grote maatschappelijke rol van een netbeheerder en heeft haar maatschappelijke taak tot een van de pijlers van haar beleid gemaakt, met betrouwbaarheid, betaalbaarheid, duurzaamheid en publieksgerichtheid als basisdoelen. Het netwerk is het belangrijkste bezit van een gasnetbeheerder en vormt de connectie met en tussen onze klanten. Een goed infrastructuurconcept en gebruik van solide materialen zorgen ervoor dat het netwerk van Enexis voldoet aan de hoogste eisen. In dit kwaliteits- en capaciteitsdocument worden de keuzes beschreven die Enexis maakt om de toekomstige capaciteit en kwaliteit van het netwerk op het huidige hoge peil te handhaven. Van oudsher is het Nederlandse gasnetwerk opgebouwd enerzijds vanuit de distributie van stadsgas in oudere stadsdelen en anderzijds vanuit het gasveld Slochteren, waarbij het gas via het landelijke transportnet van GTS en de regionale gasnetten naar klanten gedistribueerd wordt. De opkomst van biogas producenten, die dit gas als groen gas decentraal in de regionale distributienetten invoeden vormt een breuk met dit verleden. Dit tweerichtingsverkeer zal de dynamiek op de distributienetten vergroten. Naast de intrede van groen gas zijn er ook ontwikkelingen die invloed hebben op de toekomst van fossiel gas, zoals het toenemende transport in vloeibare vorm (LNG) en de mogelijke exploitatie van schaliegas in Nederland en de toenemende import van niet Slochteren-gas, Binnen deze veranderende wereld zijn verstandige keuzes over uitbreiding, onderhoud en vervanging cruciaal voor een netbeheerder vanwege de lange levensduur van de componenten van een gasnet. Dit ook in het licht van de CO 2 emissie reductie-doelstellingen voor 2050 die uitgaan van een reductie van de CO 2 emissie van 80% - 95% ten opzichte van Het NET-document dat in 2010 is opgesteld door de gezamenlijke Nederlandse netbeheerders, verenigd in Netbeheer Nederland beschrijft verschillende scenario s waarmee deze doelstelling gehaald kan worden. Mogelijke toekomsten zijn gasnetten waarbij de invoeding volledig verzorgd wordt door groen gas tot een toekomst waarbij vooral elektriciteit en warmte gedistribueerd wordt aan huishoudelijke gebruikers en gas als energiedrager gemarginaliseerd is. Welk scenario de toekomst het beste benadert is op voorhand niet aan te geven. Bij haar keuzes houdt Enexis daarom rekening met meerdere toekomstbeelden en houdt daarbij voldoende ruimte om op veranderingen in te kunnen spelen. Voor klanten is naast veiligheid en betrouwbaarheid ook betaalbaarheid zeer belangrijk. Het vinden van een balans tussen kosten en baten van infrastructuurkeuzes wordt bij Enexis professioneel opgepakt conform het gecertificeerde, risico gebaseerd asset management proces. De huidige PAS 55 certificering is uitgebreid tot een integrale door de toezichthouders en netbeheerders gezamenlijk ontwikkelde NTA De certificering conform de door de toezichthouders en netbeheerders gezamenlijk ontwikkelde NTA 8120 heeft in 2011 plaatsgevonden. Klanten kunnen niet kiezen wie hun netbeheerder is. Dit geeft netbeheerders de verplichting om zeer goed met het klantbelang om te gaan. Enexis besteedt daarom veel aandacht aan de serviceverlening van ons bedrijf. Het correct behandelen van klanten door foutloze facturen en een klantgerichte instelling van alle medewerkers is essentieel voor een bedrijf met een maatschappelijke rol. kwaliteits- en capaciteitsdocument GAS deel a 3

4 Enexis onderscheidt zich verder door slim en maatschappelijk verantwoord te ondernemen. Energietransitie ontwikkelingen zoals de invoeding van groen gas leidingen worden door Enexis actief bevorderd. Ons doel is het vertrouwen van klanten, toezichthouders en andere stakeholders te verdienen en te behouden. Han Fennema Voorzitter Raad van Bestuur Enexis René Oudejans Lid Raad van Bestuur Enexis/CFO Jan Peters Directeur Asset Management Enexis 4 voorwoord

5 kwaliteits- en capaciteitsdocument GAS deel a 5

6 Inhoudsopgave 1 Inleiding Kwaliteit Introductie Huidig kwaliteitsniveau Enexis De veiligheid van het net De betrouwbaarheid van de voorziening Kwaliteit van de componenten waaruit de netten bestaan Nagestreefd kwaliteitsniveau Toestand van de componenten Wijziging van de toestand van bedrijfsmiddelen t.o.v. voorgaande jaren Evaluatie gastechnische beleidsdocumenten Risico s Maatregelen ten aanzien van onderhoud en vervanging Onderhouds- en vervangingsplan voor de komende drie jaar Onderhoud- en vervangingsplan de komende zeven jaar Normen, richtlijnen en voorschriften Innovatie Evaluatie Transportcapaciteit Procedure raming benodigde transportcapaciteit Raming benodigde transportcapaciteit Economische ontwikkelingen Technologische ontwikkelingen Scenario s Vaststellen startpunt raming Planologische ontwikkelingen Prognose grote klanten Uitwisseling prognose met andere netbeheerders Resultaat van de ramingen Analyse betrouwbaarheid raming Onzekerheid in de ramingen Toetsingscriteria Hoe worden de capaciteitsknelpunten opgelost? Maatregelen ter voorkoming van knelpunten Groen Gas Inleiding Aanvraag proces Ondercapaciteit Mogelijkheden tot invoeding vergroten Conclusie Kosten vergroten van mogelijkheid tot invoeding inhoudsopgave

7 3.7 Bestaande capaciteitsknelpunten en oplossingsrichtingen Aanpassingen t.o.v. de capaciteitsplannen Te verwachten capaciteitsknelpunten en oplossingsrichtingen Specificatie knelpunten Kwaliteitsbeheersingssysteem Introductie Visie, organisatie en werkwijze Enexis Visie Enexis Organisatiemodel Enexis Ondernemingsbreed risicomanagement Risk Based Asset Management proces De praktijk: activiteiten De praktijk: producten Borging en optimalisatie Kwaliteitsbeheersing over de levenscyclus Specificatie en inkoop van componenten Ontwerp van netten Aanleg van netten Instandhouding van netten Oplossen van storingen in netten Voorkomen van beschadiging kabels en leidingen Veiligheid Bedrijfsmiddelenregistratie Bijlage 1 Leeswijzer Bijlage 2 Begrippenlijst Bijlage 3 Toelichting samenhang Bijlage 4 Normen, richtlijnen en voorschriften Bijlage 5 Risicoregister en samenvatting risicoanalyses Bijlage 6 Risicoregister bedrijfsbrede risico s Bijlage 7 Investeringsplan komende 3 jaren Bijlage 8 Onderhoudsplan komende 3 jaren Bijlage 9 Oplossen van storingen Bijlage 10 Monitoringsprocedure Bijlage 11 Waarderingsmodel aansluitconstructies Gas (WAG) Bijlage 12 Capaciteitsbehoefte komende 10 jaren Bijlage 13 Overzicht hogedrukdeelnetten Bijlage 14 Certificaten Asset Management Bijlage 15 Opleidingsmatrix monteur Gas Bijlage 16 Procedure dataregistratie kwaliteits- en capaciteitsdocument GAS deel a 7

8 8 hoofdstuk 1 - inleiding

9 1. Inleiding In artikel 8 van de Gaswet wordt voorgeschreven dat een netbeheerder elke twee jaar een Kwaliteits- en Capaciteitsdocument (KCD) moet indienen bij de raad van bestuur van de Nederlandse Mededingingsautoriteit. Met het voorliggende document beoogt Enexis voor wat betreft de door haar beheerde gasnetwerken te voldoen aan deze wettelijke verplichting. Bij het maken van dit document is uitgegaan van de Ministeriële Regeling nr. WJZ , Kwaliteitsaspecten netbeheer elektriciteit en gas van 20 december 2004, laatstelijk gewijzigd ingaande 1 juli Tevens is rekening gehouden met de Ministeriële Regeling inzake tariefstructuren en voorwaarden gas. Met dit KCD legt Enexis verantwoording af over de wijze waarop wordt gewaarborgd dat er nu en in de toekomst een transportdienst met een optimaal kwaliteitsniveau aan de aangeslotenen wordt geleverd, terwijl tevens wordt voldaan aan de vraag naar transportcapaciteit. Enexis hecht er daarbij waarde aan om op te merken dat zij weliswaar gaarne inzicht verschaft in de wijze waarop zij het netbeheer vormgeeft, maar is tegelijk van mening dat de nadruk vooral op de resultaten van haar activiteiten zou moeten liggen, omdat die uiteindelijk voor de aangeslotenen primair van belang zijn. Het KCD Gas is in twee delen opgesplitst: een deel A voor leidingen met een druk van 200 mbar tot en met 8 bar en een deel B voor leidingen met een hogere druk (boven 16 bar). Deze laatste categorie betreft bij Enexis de aftakleiding op het ZEBRA-netwerk te Bergen op Zoom. Dit document betreft deel A van het KCD Gas en de opbouw hiervan is als volgt. In het volgende hoofdstuk wordt ingegaan op de diverse aspecten van de kwaliteit van de met de gasnetten geleverde transportdienst en de wijze waarop Enexis deze op de middellange en lange termijn handhaaft en optimaliseert. Daarna komt de capaciteitsplanning aan de orde. Allereerst wordt beschreven op welke wijze de toekomstige behoefte aan transportcapaciteit door Enexis is geraamd. Vervolgens wordt aangegeven op welke wijze aan deze behoefte zal worden voldaan. Ten slotte wordt inzicht gegeven in het kwaliteitsbeheersingssysteem van Enexis. Het document wordt afgesloten met een aantal bijlagen, waarin voornamelijk informatie is opgenomen die Enexis op grond van de Ministeriële Regeling dient aan te reiken. Van bijzonder belang voor de toezichthouder is bijlage 1. Deze vormt een Leeswijzer waarin is aangegeven op welke wijze de artikelen uit de Ministeriële Regeling in de diverse onderdelen van dit document zijn verwerkt. Hieronder volgt een overzicht van belangrijke verbeteringen die Enexis sinds het vorige KCD heeft doorgevoerd en die in dit nieuwe KCD zijn verwerkt, zijn: Enexis is in 2011 gecertificeerd conform de Nederlandse richtlijn voor Asset Management, de NTA Er is een procedure opgesteld waarin de werkwijze van Enexis ten aanzien van de registratie van bedrijfsmiddelengegevens is vastgelegd. Er is grote vooruitgang geboekt in de registratie van belangrijke kenmerken van de bestaande netcomponenten. De vullingsgraad in het bedrijfsmiddelenregister van veel van deze kenmerken nadert inmiddels 100%. Om dit verder te completeren zijn nog aanvullende data-verbeteringsprojecten gaande. De ontwikkeling van de kwaliteit van de componenten is beter inzichtelijk gemaakt aan de hand van de storingsregistratie van de afgelopen jaren en met behulp van de registratie van de resultaten van periodieke inspecties. Er is/wordt veel aandacht geschonken aan groen gas. Enexis heeft een vervangingsprogramma voor de belangrijkste componenten te weten: hoofdleidingen, aansluitleidingen en stations. Enexis heeft Intergas overgenomen. Per 1 januari 2012 wordt Intergas geïntegreerd in Enexis. Omdat de integratie per 1 januari 2012 plaatsvindt, wordt in dit KCD hieraan geen aandacht geschonken. Enexis heeft samen met overige netbeheerders (Netbeheer Nederland) een onderzoek gedaan naar de in de toekomst te verwachte ontwikkelingen van de kwaliteit van de netcomponenten. De titel van de studie is Langetermijnvisie Vervangingsinvesteringen. Deze studie is feitelijk een actualisatie en verbreding van de Lange Termijn Optimalisatie (LTO) studie die Enexis in 2005 intern heeft uitgevoerd. kwaliteits- en capaciteitsdocument GAS deel a 9

10 10 hoofdstuk 2 - kwaliteit

11 2. Kwaliteit 2.1 Introductie Het waarborgen van de kwaliteit van de transportdienst is een essentieel onderdeel van de taak van netbeheerders. Het begrip Kwaliteit in relatie met de netwerken voor de gasvoorziening staat voor: De veiligheid van het net; De kwaliteit van de voorziening, uitgedrukt in de betrouwbaarheid; De kwaliteit van de componenten waaruit de netten bestaan. In dit hoofdstuk wordt allereerst ingegaan op de veiligheid van het net en het huidige kwaliteitsniveau (paragraaf 2.2), het nagestreefde kwaliteitsniveau van de voorziening (paragraaf 2.3) en de kwaliteit van de componenten (paragraaf 2.4). De kwaliteit van de componenten waaruit de netten zijn opgebouwd bepaalt mede de betrouwbaarheid van de voorziening. De risicoinventarisatie en analyse van Enexis zegt het meest over het interne kwaliteitsniveau en vormt de basis van de te nemen maatregelen. De relevante risico s van Enexis worden beschreven in paragraaf 2.5. Vervolgens wordt in de paragrafen 2.6 en 2.7 uiteengezet op welke wijze de kwaliteit van de transportdienst door Enexis op de middellange en langere termijn wordt gewaarborgd. Daartoe wordt allereerst ingegaan op de onderhouds- en vervangingsplannen voor de komende drie jaar en vervolgens wordt de hoofdlijn van het onderhouds- en vervangingsbeleid van Enexis (drie tot zeven jaar) geschetst. In paragraaf 2.8 wordt in gegaan op de innovatieontwikkelingen binnen Enexis. Ten slotte wordt in paragraaf 2.9 beschreven in hoeverre de plannen zijn gerealiseerd en op welke wijze het onderhouds- en vervangingsbeleid wordt geëvalueerd. Doel daarvan is uiteraard om zowel de in de praktijk van de beleidsuitvoering opgedane ervaringen als mogelijk optredende nieuwe ontwikkelingen optimaal in het onderhouds- en vervangingsbeleid te verwerken. 2.2 Huidig kwaliteitsniveau Enexis De veiligheid van het net Voor de veiligheid worden onderstaande indicatoren gehanteerd. A. Het aantal ongevallen dat aan de Onderzoeksraad voor Veiligheid (OvV) is gemeld; B. Het aantal incidenten dat aan de Onderzoeksraad voor Veiligheid is gemeld; C. De gemiddelde aanrijdtijd voor het bereiken van de storing; D. De gemiddelde duur voor het veiligstellen van een storing; E. Het aantal vastgestelde lekken in het gastransportnet; F. Het aantal vastgestelde lekken in de aansluitleidingen. Tevens is als algemene indicator voor veiligheid voor de netbeheerders in Nederland de veiligheidsindicator opgesteld, deze is uitgebreider beschreven in paragraaf Deze indicatoren zijn ten opzichte van het vorige KCD aangevuld met indicator c: de gemiddelde aanrijdtijd. Deze is sinds 2008 onder de streefwaarde van een uur gebleven zoals in Tabel 2 te zien is. In overeenstemming met artikel 35a van de Gaswet zal over de indicatoren d, e en f via CODATA aan de Energiekamer gerapporteerd worden. Meldingen aan de Onderzoeksraad voor Veiligheid (OvV) Netbeheer Nederland heeft samen met de OvV afspraken gemaakt betreffende het melden van incidenten. Incidenten kunnen worden ingedeeld in twee categorieën. Categorie 1: Ernstige incidenten en/of ongevallen. Categorie 2: Incidenten zonder gewonden en/of slachtoffers. De meldingen aan de OvV worden tevens verstuurd aan Staatstoezicht op de Mijnen (SodM) en KIWA. In Tabel 1 wordt een overzicht gegeven van de meldingen van ongevallen en incidenten in de afgelopen jaren. kwaliteits- en capaciteitsdocument GAS deel a 11

12 Ongevallen (Categorie 1) Incidenten (Categorie 2) Totaal Tabel 1: Overzicht meldingen OvV In de Ministeriële Regeling wordt als indicator voor de veiligheid het aantal meldingen aan de OvV genomen. Het in- en extern melden van incidenten is belangrijk omdat veiligheid binnen Enexis een zeer belangrijke bedrijfswaarde is. Binnen Enexis wordt veel waarde gehecht aan de meldingen omdat deze intern ook als input dienen voor eventuele risico- en knelpuntmeldingen. Tevens dienen de meldingen als input voor de veiligheidsindicator. De drempel voor het melden van incidenten voor onze medewerkers is dan ook laag en is er veel aandacht besteed om onze uitvoerende medewerkers bewust te maken van het nut om alle incidenten zo snel mogelijk te melden. Naast de in de Ministeriële Regeling genoemde kwaliteitsindicatoren is er nog een aandachtspunt in relatie met de veiligheid, namelijk de ruikbaarheid van het gas. Om de ruikbaarheid van het gas te waarborgen heeft GTS een onlinebewaking van het THT gehalte van het gas op de M&R stations en bepaalde gossen. Iedere storing wordt direct gemeld aan het bedrijfsvoeringcentrum van Enexis. GTS rapporteert ieder kwartaal de resultaten van deze bewaking De betrouwbaarheid van de voorziening Indicatoren In overeenstemming met art. 10 van de Ministeriële Regeling Kwaliteitsaspecten netbeheer elektriciteit en gas worden de volgende kwaliteitsindicatoren gebruikt om de betrouwbaarheid van de gasvoorziening te karakteriseren: a. de jaarlijkse uitvalsduur; b. de gemiddelde onderbrekingsduur; c. de onderbrekingsfrequentie; d. de aanrijdtijd. In dit document worden uitsluitend onvoorziene onderbrekingen van de gasvoorziening in beschouwing genomen. Prestaties Enexis In Tabel 2 staan de prestaties vanaf 2005 op genoemde betrouwbaarheidsindicatoren vermeld. Door het lage aantal onderbrekingen telt een enkel incident zwaar mee in de gemiddelde waarden. De gemiddelde onderbrekingsduur kwam in 2010 boven de streefwaarde uit vanwege één incident dat zich op 12 oktober 2010 in Breda heeft voorgedaan. Bij het gecombineerd vervangen van een gas- en waterleiding is een lek opgetreden in de waterleiding en dit lek veroorzaakte een lek in de gasleiding. Hierdoor is er veel water in de gasleiding gelopen. Jaarlijkse uitvalsduur [mm:ss] Gemiddelde onderbrekingsduur [hh:mm:ss] Onderbrekingsfrequentie [-/jaar] Gemiddelde aanrijdtijd bij een storing [hh:mm:ss] Streefwaarden 01:00 01:40:00 0,0100 1:00: :33 08:45:57 0,0068 Onb :24 01:08:13 0, :05: :50 01:49:27 0, :05:00 Gerealiseerde waarde :22 01:09:27 0, :56: :25 01:13:00 0, :46: :44 02:23:38 0, :43:00 Tabel 2: Streefwaarden kwaliteitsindicatoren en realisatie vanaf hoofdstuk 2 - kwaliteit

13 Het verwijderen van het water uit de gasleidingen vergde veel tijd. Door dit incident zijn 155 klanten ongeveer 48 uur verstoken geweest van aardgas. In het kader van de kwaliteitsindicator kan nu reeds vermeld worden dat in 2011 in Venlo een soortgelijk incident heeft plaatsgevonden waarbij water vanuit de waterleiding in het gasnet is gestroomd. Een lekke asbestcement waterleiding heeft door wegspuitend water de grond onder een boom weggespoeld. Hierdoor is de boom omgevallen en is de asbestcement gasleiding gebroken. Hierna is water in de gasleiding gestroomd. Het is daarna een tijdrovende bezigheid om het water uit het vermaasde gasnet te verwijderen. Dit incident heeft zich voorgedaan op 23 juli Gemiddeld zijn ongeveer 400 klanten bijna 5 dagen verstoken geweest van gas. Dit zijn circa 2,8 miljoen verbruikersminuten. Dit ene incident veroorzaakt een JUD voor geheel Enexis van 1,3 min Kwaliteit van de componenten waaruit de netten bestaan De kwaliteit van de netten wordt mede bepaald door de wijze waarop en de mate waarin de componenten van de netten worden onderhouden en door het al dan niet vervangen van componenten waarvan de kwaliteit is verminderd. De door Enexis beheerde gasnetwerken zijn aangelegd gedurende een periode van vele tientallen jaren. Gedurende deze periode zijn bovendien in bestaande netten uitbreidingen, vervangingen en reconstructies uitgevoerd. Daarnaast geldt dat Enexis een fusiebedrijf is met een groot aantal rechtsvoorgangers die in het verleden elk een eigen beleid voerden. Als gevolg van dit alles is er sprake van een grote variëteit aan bedrijfsmiddelen qua leeftijd, type en materiaal. hierin geen stijgende trend waarneembaar is. Informatie over de kwaliteit van componenten wordt verkregen door inspecties, onderhouds- en vervangingswerkzaamheden en het laten beproeven van uitgenomen leidinggedeelten. Het verzorgingsgebied van Enexis kent weinig gebieden met zakkende of corrosieve grond; twee factoren die een nadelige invloed op de netwerkcomponenten kunnen hebben. Tabel 3 geeft een overzicht van de soorten componenten waaruit het gasnet van Enexis bestaat. Overzicht componenten GAS Benaming Eenheid Totaal Transportleiding Km (P > 200 mbar) Distributieleiding Km (P < 200 mbar) Aansluitleidingen Aantal Stations Aantal Afsluiters Aantal Tabel 3: Overzicht soorten componenten gasnet Enexis per Gedetailleerde informatie over deze en andere componenten is terug te vinden in het bedrijfsmiddelenregister. In verband met de grote diversiteit en het hoge detailniveau is ervoor gekozen om deze informatie niet op te nemen in dit document. Figuur 1 geeft wel een indicatie van de aanlegperiode van de verschillende materialen van de component hoofdleidingen. Algemeen kan worden gesteld dat de toestand van de door Enexis beheerde netwerken goed is. Dit blijkt allereerst uit de hoge veiligheid en betrouwbaarheid van de gasvoorziening in de verzorgingsgebieden van Enexis zoals dat ook geldt voor de andere Nederlandse netbeheerders. Daarnaast blijkt dit uit het relatief geringe aantal componentstoringen, bezien op het grote aantal geïnstalleerde bedrijfsmiddelen en het feit dat kwaliteits- en capaciteitsdocument GAS deel a 13

14 30 mbar [km] Lage Druk t/m 200 mbar Totaal lage druk [km] 1 bar [km] Hoge Druk 4 bar [km] 8 bar [km] Totaal hoge druk [km] Totaal overall [km] Totaal overall relatief Slagvast PVC [km] ,1% PVC ,1% PE ,0% Staal ,5% Grijs Gietijzer ,8% Asbest Cement ,8% Nodulair Gietijzer ,7% Totaalresultaat ,0% Tabel 4: Overzicht netlengte Enexis per Het hogedruknet van Enexis heeft een materiaalverdeling die conform het landelijk gemiddelde is; wel heeft het relatief weinig leidingen van gietijzer en relatief wat meer leidingen van de 1e en 3e generatie PE. In het onderzoek Foto van het gasnet, uitgevoerd door Kiwa Gastec, staat aangegeven dat de veiligheid van de 1e generatie PE-leidingen overeenkomt met het landelijk gemiddelde. Dit leidingmateriaal heeft een beperktere levenduur dan de 2e en 3e generatie PE. Er zal dan ook met vroegtijdiger vervanging van dit materiaal rekening moeten worden gehouden. De toestand van de bovengrondse componenten wordt bepaald door inspecties. De toestandsbepaling van ondergrondse componenten geschiedt voor wat betreft aansluitleidingen door middel van de WAG (Waarderingsmodel Aansluitleidingen Gas, zie paragraaf 2.4). Dit model wordt periodiek geëvalueerd aan de hand van de exitbeoordeling van aansluitleidingen. Voor hoofdleidingen is een soortgelijke methodiek ontwikkeld. Periode aanleg hoofdleidingmaterialen gas Enexis Asbest cement 1e gen. PE 2e gen. PE 3 gen. PE hard PVC slagvast PVC modulair gietijzer grijs gietijzer staal LD (zonder KB) staal HD (met KB) Figuur 1: Periode van aanleg hoofdleidingen bij diverse materialen. 14 hoofdstuk 2 - kwaliteit

15 2.3 Nagestreefd kwaliteitsniveau Enexis stelt formele kwaliteitsdoelstellingen vast. Deze vormen een expliciet onderdeel van de strategie en zijn verankerd in de planning- en sturingscyclus. Formele vastlegging vindt plaats aan de hand van een gesprek tussen asset owner en asset manager (zie Figuur 17). Dit leidt tot de volgende streefwaarden: Betrouwbaarheid: De jaarlijkse uitvalsduur: < 1 minuut. De gemiddelde onderbrekingsduur in minuten: < 100 minuten. De onderbrekingsfrequentie: 0,01. De aanrijdtijd: < 1 uur. Veiligheid: De VIG: Stabiel. Kwaliteit van componenten: Hiervoor is geen expliciete doelstelling. Deze is verwerkt in de overall doelstellingen op het gebied van veiligheid en betrouwbaarheid. De jaarlijkse uitvalduur heeft een dusdanig lage waarde (enkele tientallen seconden) dat de variatie in de jaarlijkse uitvalduur door de tijd gezien ongeveer in dezelfde orde grootte zit als de indicator zelf. De toegevoegde waarde van nauwkeuriger specificeren dan één minuut is daarom klein. Behalve de in de ministeriele regeling voorgeschreven betrouwbaarheidsindicatoren heeft Enexis ook nog de zogenaamde Veiligheids Indicator Gas (VIG). Dit is een indicator die de veiligheid van het gasnet weergeeft (zie paragraaf 4.3.7). 2.4 Toestand van de componenten Storingen en de resultaten van gaslekzoeken worden door middel van NESTOR en faalcodes vastgelegd en teruggekoppeld. Deze resultaten dienen enerzijds om de juiste reparatie- en onderhoudsactiviteiten te starten voor de specifieke component, en anderzijds om trends te kunnen analyseren. Op basis van dergelijke analyses wordt het nut van een conditiebepalingsmethodiek bepaald. Wanneer de observaties daartoe aanleiding geven wordt vervolgens een conditiebepalingsmethodiek ontwikkeld en toegepast. Bij het selecteren van te onderhouden of te vervangen componenten en installaties wordt vervolgens geprioriteerd op basis van de Risk Based Asset Management methodiek. Daarbij worden zowel de toestand als de functie van de component betrokken. Aansluitleidingen De aansluitleidingen die in de afgelopen decennia zijn aangelegd, kennen een grote diversiteit in toegepast leidingmateriaal (staal, koper, wit en slagvast PVC, PE) en verbindingstype (draadverbinding, gelijmd, mechanische koppeling, gelast, gekneld, etc.). Dit impliceert een grote diversiteit in leidingkwaliteit. Door verschillende oorzaken is de conditie van de aansluitleidingen niet in alle gevallen optimaal. Daarom is een risicoinventarisatie en analyse gemaakt van de meest risicovolle aansluitconstructies. Deze risicoanalyse heeft geleid tot een omvangrijk vervangingsprogramma van aansluitleidingen. Om als basis voor dit programma tot een onderbouwd oordeel over de kwaliteit van aansluitleidingen te komen heeft Enexis het Waarderingsmodel Aansluitconstructies Gas (WAG) ontwikkeld. Hierin worden verschillende criteria zoals leidingmateriaal, type verbindingen en liggingomstandigheden meegenomen en gewogen. Dit resulteert per (groep) aansluitleiding(-en) tot een indicatie van de resterende levensduur ofwel tijd tot herbezinning (TTH). Uit de gemaakte analyse met behulp van dit WAG blijkt hoe groepen aansluitleidingen ten opzichte van elkaar geprioriteerd moeten worden. Om een indruk te krijgen van het waarderingsmodel wordt verwezen naar bijlage 11. Vervangen aansluitleidingen kwaliteits- en capaciteitsdocument GAS deel a 15

16 Analyse Exit Beoordeling Ter evaluatie van de keuzes wordt, sinds maart 2008, de Exit Beoordeling uitgevoerd. Inspecteurs beoordelen vanuit het veld de kwaliteit van de gesaneerde huisaansluitingen. Tijdens de beoordeling wordt een druktest uitgevoerd en gekeken naar corrosie. Wanneer de leidingen en verbindingen de druktest niet doorstaan of putcorrosie wordt geconstateerd wordt de kwaliteit als slecht beschouwd. Bij alle beoordelingen wordt het buismateriaal en type verbindingen genoteerd. Vervolgens kan worden gekeken welke type verbinding of buismateriaal procentueel vaak als slecht wordt beoordeeld. De verkregen data uit het veld wordt geanalyseerd en in een statistisch model gebracht die gekoppeld is aan de prioriteringstool (WAG). Enexis evalueert hiermee de prioriteringstool met als doel deze verder aan te scherpen en zo nog beter de juiste keuzes ten aanzien van het vervangingsbeleid te maken. Aan de hand van de tot nu toe verzamelde gegevens blijkt dat voornamelijk lijmverbindingen, staal onbekleed/geasfalteerd buiten de gevel en staal onbekleed binnen de gevel vaak als slecht worden beoordeeld. Dit is in overeenstemming met de inschatting van het WAG model. Enexis heeft informatie zoals soort, hoeveelheid en materiaal over haar componenten in het bedrijfsmiddelenregister staan. Zie als voorbeeld Tabel 5, hierin staat een overzicht de van leeftijd, materialen en aansluitconstructies van de risicovollere aansluitleidingen bij Enexis. In deze tabel wordt ook een overzicht gegeven van het ten gevolge van de tactiek aantal vervangen aansluitleidingen. Hoofdleidingen De soort- en materiaalverdeling van het hoofdleidingennet van Enexis is weergegeven in Tabel 4. Voor de hoofdleidingen is er een strategie en tactiek met bijbehorend waarderingsmodel Overzicht vervangen aansluitleidingen Indicatie Kenmerken constructie tijdstip/omstandigheid installatie 1900 / 1965 Staal onbekleed Staal bekleed met asfalt, bitumen of teer Hard PVC Vanaf 1970 Vanaf Vanaf Binnendeel: Onbekleed staal. Buitendeel: Onbekleed staal Aanboring HL: Draadaanboring Verbinding: Draadverbinding Binnendeel: Staal/bekleed met asfaltbitumen/teer/vetband Buitendeel: Staal/bekleed met asfaltbitumen/teer/vetband Aanboring HL: Draadaanboring Verbinding: Draadverbinding Binnendeel: Staal asfaltbekleed Buitendeel: Hard PVC Verbinding: Flex + lijm Binnendeel: Staal/X-tru-coat met draadverbinding Buitendeel: Hostalit-Z met lijmverbinding (evt. torsiebocht) Binnendeel: CU Buitendeel: Wit PVC, gelijmd Binnendeel: Cu Buitendeel: Hostalit Z, gelijmd Totaal aantal stand december 2009 Totaal aantal stand december 2011 Totaal Overige Diverse constructies Totaal Tabel 5: Totaal aantal vervangen aansluitleidingen in periode hoofdstuk 2 - kwaliteit

17 ontwikkeld. Alle gebruikte materialen voor hoofdleidingen zijn meegenomen in de risicoanalyses die ten grondslag liggen aan het opgestelde beleid, dat in 2010 verder is aangescherpt naar aanleiding van externe incidenten met brosse materialen. Enexis is voornemens om de veiligheid van het gasnet verder te verbeteren door het versneld vervangen van brosse leidingmaterialen. Binnen 5 jaren is het meest risicovolle gedeelte namelijk het hoge druk grijs gietijzeren netwerk te vervangen (categorie 4 in Tabel 6). Over 15 jaar zal als gevolg van de afgesproken tactiek en de reconstructierichtlijnen het overgrote gedeelte van de brosse leidingen met een beperkter risico zijn vervangen (categorie 1 in Tabel 6). Het GGIJ en AC netwerk van leidingen met een grote diameter dat zich bevindt in stabiele zandgrond wordt pro actief vervangen bij grondroeringen en risicovolle situaties in de nabijheid van deze leidingen (categorie 2 en 3 in Tabel 6). Het vervangingstempo van deze minst risicovolle categorieën ligt lager dan bij de andere categorieën. Over het vervangingstempo van alle brosse leidingmaterialen zijn afspraken gemaakt met de SODM. Net als bij de vervangingstactiek voor de aansluitleidingen wordt uitgegaan van een waarderingsmodel waarbij dynamische en statische factoren de prioriteit van de vervanging bepalen. Het waarderingsmodel maakt gebruik van een optelsom van statische en dynamische factoren die de restlevensduur van hoofdleidingen bepalen. De statische factoren zijn bepaald bij het ontwerp van het netgedeelte. Dit zijn bijvoorbeeld materiaalkeuze, verbinding van de leidingdelen en diameter. De dynamische factoren worden bepaald tijdens het gebruik van het netgedeelte. Dit zijn bijvoorbeeld de grondsoort, verkeersbelasting en mate van zakking van de grond. In Figuur 2 op pagina 18 is grafisch de Enexis strategie voor het vervangen van de hoofdleidingen weergegeven. De strategie laat duidelijk zien dat in de eerstkomende jaren het vervangingsprogramma zich vooral richt op de meest risicovolle materialen. In de eerstkomende jaren bestaat het vervangingsprogramma voor ongeveer de helft uit brosse materialen. Reeds vervangen hoofdleidingen In Tabel 7 wordt een overzicht gegeven van de in 2010 en 2011 vervangen hoofdleidingen door de werkstromen vervangingen en reconstructies. Voor de duidelijkheid is dit een totaaloverzicht inclusief de in de risicoanalyse genoemde risicovollere materialen. De tabel is als volgt samen- Categorie Lengte GGY [km] Lengte AC [km] Samenvatting Categorie 1 [ DN125] Vervanging in 15 jaar. Dit komt neer op 66 kilometer per jaar. Categorie 2 [DN150 t/m DN200] Vervanging in 50 jaar. Dit komt neer op gemiddeld 14 kilometer per jaar. Bij reconstructies wordt AC en GGIJ altijd gesaneerd. Verder worden leidingen in risicovolle situaties proactief gesaneerd. Categorie 3 [ DN250] Over 15 jaar wordt hierover een besluit genomen. In de tussentijd zal alleen bij reconstructies en bij risicovolle situaties gesaneerd worden. Categorie 4 [1 bar] 49 0 Vervanging in 5 jaar. Dit komt neer op 10 km per jaar. Tabel 6: Samenvatting vervangingsplan brosse materialen (peildatum ) kwaliteits- en capaciteitsdocument GAS deel a 17

18 Vervangingsprogramma hoofdleidingen Enexis 600,00 500,00 400,00 #/km 300,00 200,00 100,00 0, Jaar Asbestcement Wit PVC rubber Staal HD met KB PE 1e generatie Slagvast PVC Som PE 2e generatie PE 3e generatie Wit PVC Lijm Nodulair gietijzer Grijs Gietijzer Staal LD zonder KB Gepland Figuur 2: Gekozen strategie vervangen hoofdleidingen. gesteld: De aantallen van 2010 zijn afkomstig uit de kengetallengids. De aantallen van 2011 zijn afkomstig uit de latest estimate. De beide aantallen zijn gesommeerd. Samenhang en prioritering vervangen aansluit- en hoofdleidingen Zoals in het voorgaande is beschreven heeft Enexis een vervangingsprogramma voor het vervangen Materiaal Lengte vervangen leidingen [km] Grijs Gietijzer 169 Staal 91 PVC 84 Asbest Cement 30 1e generatie PE 20 Nodulair Gietijzer 13 Totaal 407 Tabel 7: In 2010 en 2011 vervangen aantal kilometers hoofdleiding. van aansluit- en hoofdleidingen gerealiseerd conform het gecertificeerde RBAM proces. Uit de risicoanalyses die betrekking hebben aansluitleidingen en hoofdleidingen blijkt dat aansluitleidingen een groter risico veroorzaken dan hoofdleidingen. Primair in het vervangingsprogramma zijn dus de aansluitleidingen. Zoals beschreven heeft Enexis ook een vervangingsprogramma voor hoofdleidingen. In de vervangingstactiek is de prioritering weergeven. Dit betekent dat prioritair aandacht geschonken wordt aan onbekleed stalen leidingen (vooral lage druk), asbest cement (breukgevoeligheid en problemen met maken van aansluiting), Grijs Gietijzer (breukgevoelige kleine diameters), 1e generatie PE (spontane scheuren) en Wit PVC (lijmverbindingen). Gasdistributiestations In navolging op het opgestelde vervangingsbeleid voor hoofd- en aansluitleidingen is er in 2011 vervangingsbeleid voor de gasdistributiestations opgesteld. De kwaliteit van de gasstations kan in zijn 18 hoofdstuk 2 - kwaliteit

19 Station GTS algemeenheid als goed bestempeld worden. Bij voorkeur worden in geval van storingen dan ook alleen componenten vervangen en dus geen complete stations. HAS kasten vormen hierop een uitzondering, die worden wel compleet vervangen. Voor de bepaling of een compleet gasstation (OS/ DS/AS) wel voor vervanging in aanmerking komt is een beoordelingsmodel ontwikkeld, dat op basis van een aantal variabelen helpt te bepalen of vervanging van het complete gasstations toch de juiste oplossing is. In Tabel 8 staat een overzicht van de verschillende soorten en aantallen stations bij Enexis. Benaming stations Aantal Gasontvangstation (GOS) 228 Districtstation (DS) Overslagstation (OS) 158 Afleverstation (AS) Combinatie 157 Hoge druk Afleverstation (HAS) Overig 44 Totaal Tabel 8: Aantallen stations bij Enexis per Wijziging van de toestand van bedrijfsmiddelen t.o.v. voorgaande jaren De kwaliteit van de bedrijfsmiddelen wordt beïnvloed door veroudering. Deze veroudering verloopt deels autonoom maar wordt tevens beïnvloed door de omgevingscondities (grondsoort, vocht, chemische verontreiniging, bovengrondse belasting e.d.) van de component. Voor de processen die de oorzaak zijn van veroudering geldt dat de karakteristieke tijdconstanten relatief lang zijn, dat wil zeggen in de orde van enkele tot tientallen jaren. Schattingen over de levensduur lopen voor de meeste assets uiteen van 30 tot 100 jaar, met uitschieters naar boven en naar beneden. Enexis is zich er terdege van bewust dat componenten op enig moment het einde van hun levensduur bereiken en heeft daarom de te verwachten ontwikkelingen in de installed base op de langere termijn en in samenhang daarmee de optimalisatie van investeringen in menskracht en materieel onderzocht in de zogenaamde Lange Termijn Optimalisatie studie (LTO) die samen met andere netbeheerders wordt uitgevoerd. Ter illustratie geeft Figuur 3 een beeld van de verwachte levensduur van hoofdleidingmaterialen. kwaliteits- en capaciteitsdocument GAS deel a 19

20 Verwachte levensduur hoofdleidingmaterialen gas Asbest cement 1e gen. PE 2e gen. PE 3 gen. PE hard PVC lijm hard PVC slagvast PVC modulair gietijzer grijs gietijzer staal LD (zonder KB) staal HD (met KB) Figuur 3: Verwachte levensduur hoofdleidingmaterialen Individuele bedrijfsmiddelen kunnen sneller verouderen, bijvoorbeeld ten gevolge van specifieke omgevingsomstandigheden, fabricage- of montagefouten, etc. Dergelijke bedrijfsmiddelen worden echter tijdig gedetecteerd bij inspecties en onderhoud, waarna passende maatregelen worden genomen. Het effect van het geldende onderhoud- en vervangingsbeleid komt uiteindelijk tot uiting in een bepaald faalgedrag van de componenten waarop dit beleid gericht is. Hierbij kan onderscheid gemaakt worden naar intern falen dat een relatie heeft met de kwaliteit van de componenten en extern falen dat vooral wordt veroorzaakt door grondroeringen. Vervangen hoofdleidingen 20 hoofdstuk 2 - kwaliteit