Evaluatie naleving Gedragscode Publieke Omroep. Mr. drs. L.F. Drost Drs. I.N.J. de Groot Mr. A.G. Mein

Transcriptie

1 Evaluatie naleving Gedragscde Publieke Omrep Mr. drs. L.F. Drst Drs. I.N.J. de Grt Mr. A.G. Mein Februari 2009

2

3 Inhud 1. Inleiding 5 2. Cntext, vraagstelling en werkwijze Cnte t Vraagstelling De uitvering van het nderzek 9 3. Bevindingen Een algemeen beeld van de naleving De naleving nader beschuwd Verantwrding dr middel van jaarverslagen Cnclusies en aanbevelingen Het beeld van de naleving van de gedragscde Suggesties ter verbetering 22 Bijlage 1 Vragenlijst Enquête 23 Bijlage 2 Checklist jaarverslagen 31 Bijlage 3 Gespreksleidraad 33 Bijlage 4 Overzicht respndenten vraaggesprekken 35 Bijlage 5 Overzicht jaarverslagen 37 3

4

5 Verwey- Jnker Instituut 1. Inleiding De Cmmissie ter bevrdering van ged bestuur en integriteit Publieke Omrep (CIPO) hudt tezicht p de naleving van de gedragscde vr de publieke mrep. De gedragscde mvat een geheel aan vrschriften ter bevrdering van ged bestuur en integriteit binnen de publieke mrep. De gedragscde is in januari 2006 in het leven gerepen dr de publieke mrep zelf. De cmmissie is, gelet p haar functie, geïnteresseerd in de naleving van de gedragscde. Dit rapprt bevat het verslag van een nderzek naar de naleving van de gedragscde. Het nderzek is uitgeverd in de tweede helft van 2008 p basis van dcumentstudie, een enquête, analyse van jaarverslagen en vraaggesprekken. Leeswijzer Dit rapprt is als vlgt pgebuwd. In hfdstuk twee wrdt ingegaan p de achtergrnd en aard van het nderzek. Vervlgens wrden in het derde hfdstuk de bevindingen geschetst. Het rapprt wrdt afgeslten met cnclusies en aanbevelingen in het vierde hfdstuk. 5

6

7 Verwey- Jnker Instituut 2. Cntext, vraagstelling en werkwijze In dit hfdstuk wrdt stilgestaan bij de achtergrnd en de aard van het nderzek. 2.1 Cntext De Gedragscde Sinds 1 januari 2006 is er een gedragscde van kracht vr de publieke mrep, k wel genemd de Richtlijnen en regelingen ter bevrdering van ged bestuur en integriteit bij publieke mrepinstellingen. Del van de gedragscde is het bevrderen van transparantie, nafhankelijkheid en integriteit binnen de publieke mrep. De gedragscde is pgesteld dr de Raad van Bestuur van de Nederlandse Publieke Omrep (NPO) 1, in samenspraak met de mrepen. De gedragscde is thematisch pgezet en bestaat uit zes richtlijnen en twee regelingen. Richtlijn 1: Ged bestuur en tezicht Richtlijn 2: Integriteit Richtlijn 3: Verslaglegging Richtlijn 4: Cfinanciering en ideële spnsring Richtlijn 5: Interactieve telefndiensten, SMS, 0900-lijnen en mbiel internet Richtlijn 6: marketing Regeling A: Klkkenluiders Regeling B: De cmmissie ter bevrdering van ged bestuur en integriteit Richtlijn 1 is niet bindend, maar heeft de status van een aanbeveling. Richtlijn 1 bevat nderwerpen die diep ingrijpen in de vereniging- en stichtingstructuur van mrepinstellingen. Deze nderwerpen meten zich in eerste instantie uitkristalliseren in het verkeer met de achterban van de mrepinstellingen. De wens is wel dat de richtlijn een nrmerende en harmniserende werking heeft. De verige richtlijnen zijn aan te merken als nadere regelingen in de zin van de Mediawet 2 en zijn derhalve wel bindend. De richtlijnen zijn te beschuwen als een minimumnrmstelling, het staat mrepen vrij de materie verdergaand te regelen. Gemtiveerd afwijken dr mrepinstellingen is mgelijk, mits jaarlijks publiek verantwrd en tegelicht (het pas te f leg-uit-principe), bijvrbeeld in het jaarverslag f p de website van de mrepinstelling. De gedragscde richt zich tt de bestuurlijke en tezichthudende rganen binnen de publieke mrep en medewerkers die bij publieke mrepen werkzaam zijn p basis van een arbeidsvereenkmst. Mdern tezicht De gedragscde kan wrden gezien tegen de achtergrnd van het streven naar meer transparantie en de wens m aan de (kritische) buitenwereld verantwrding af te leggen ver nder meer bestuur, werkwijze en de besteding van publieke middelen dr de publieke mrep. Dat de 7 1 De Richtlijnen zijn vastgesteld p 15 december 2007 p grnd van art. 16, lid 5 van de Mediawet. 2 Vgl. art. 19a, lid sub h junct art. 21, lid 1 sub e van de Mediawet.

8 publieke mrep in de kritische publieke belangstelling staat, blijkt wel uit publicaties in de media naar aanleiding van nder meer het jaarverslag ver 2007 van het Cmmissariaat vr de Media 3 en het rapprt Publieke mrep in beeld van de Algemene Rekenkamer uit De publieke mrep acht het van belang m aldus duidelijk te maken dat zij haar nafhankelijkheid p verantwrde wijze kan dragen. De gedragscde is een vrm van zelfbinding en zelfregulering dr en binnen een branche, in dit geval de publieke mrep. Het is een vrbeeld van wat wel wrdt genemd hrizntaal tezicht 5. Hierbij ligt de verantwrdelijkheid vr de naleving in eerste instantie bij de ndertezichtgestelden zelf. Het tezicht krijgt dan vrm in gd gvernance- en cmpliance-prgramma s f cnvenanten en keurmerken. Deze vrmen van tezicht zijn gericht p verreding, samenwerking en nderling vertruwen. De verheid als tezichthuder blijft (waakzaam) p de achtergrnd, waardr de externe tezichtdruk afneemt. Hrizntaal tezicht is de laatste jaren sterk in pkmst als alternatief vr f naast het klassieke verticale verheidstezicht. Hiervan wrdt de deltreffendheid en delmatigheid de laatste tijd ngal gekritiseerd 6. De Tezichthuder De Cmmissie ter bevrdering van ged bestuur en integriteit Publieke Omrep (CIPO) hudt tezicht p de naleving van de gedragscde. De cmmissie is nafhankelijk en kan eigener beweging nderzek instellen naar vermeende misstanden in relatie tt Richtlijn 2 tt met 6. Ok klachten van belanghebbende kunnen aanleiding zijn vr het starten van een nderzek. Daarnaast vervult de CIPO een vraagbaakfunctie vr mrepinstellingen als het gaat m de tepassing van de gedragscde. Op basis van de uitefening van bvenstaande taken adviseert de CIPO de publieke mrepinstellingen en det zij aanbevelingen. De CIPO kan geen sancties pleggen, ze det publiekelijk verslag van haar werkzaamheden. 2.2 Vraagstelling De gedragscde is nu ruim twee jaar van kracht. Naar de indruk van de CIPO hebben de publieke mrepinstellingen de gedragscde grtendeels geïmplementeerd. Minder duidelijk is het beeld van de precieze naleving van de gedragscde. Daarbij spelen vragen als: in heverre wrdt de gedragscde nageleefd? Werkt de gedragscde naar wens en wat kan beter? Welke rl kan de CIPO hierbij spelen? Onderzek met hierver helderheid verschaffen. De uitkmst van het nderzek met aanbevelingen pleveren aan de Raad van Bestuur van de NPO. Z met de Raad van Bestuur in staat wrden gesteld, aan de hand van de uitkmt van het nderzek, te beslissen f Richtlijn 1 eveneens in een nadere regeling met wrden mgezet f anderszins met wrden aangepast. De hfdvraag van het nderzek luidt dan k: In heverre wrdt de gedragscde nageleefd? Een afgeleide vraag is hierte een meetinstrument te ntwikkelen 3 Riant salaris vr mrepbaas NRC Handelsblad 7 juni 2008, Glbetrtter Flrtje Dessing verdient meer van JP, NRC Handelsblad 17 juni 2008 f Meer tpsalarissen bij mrepen dan bekent, NRC Handelsblad 1 juli Publieke mrep niet transparant, NRC Handelsblad 11 september Vgl. Ottw, A.T. De markt meester? De zektcht naar nieuwe vrmen van tezicht (ratie), Utrecht, 2008, Mertens, J.H. Tezicht in een plycentrische samenleving (ratie) Delft, 2006 en Willemsen, F, F. Leeuw en B. Leeuw in Tezicht en inspectie in maten en srten, Tijdschrift vr criminlgie 2008 (50) 2 6 Ib idem 8

9 2.3 De uitvering van het nderzek Om bvengenemde nderzeksvraag te beantwrden zijn de vlgende werkzaamheden verricht. de afname van een enquête de analyse van jaarverslagen het veren van vraaggesprekken Het gebruik van drie methden in nderlinge samenhang kmt de betruwbaarheid ten gede. Enquête Om te beginnen is een riënterend vraaggesprek geverd met de vrzitter en de secretaris van de CIPO evenals de cmpliance-fficer van de NPO. Op basis van deze gesprekken en een beperkte dcumentstudie is vervlgens een enquête pgesteld. Deze enquête bevat vragen ver de naleving van de gedragscde dr medewerkers van de publieke mrep, in bestuurs-, directie- en staffuncties. De enquête was Internet based. Dat wil zeggen dat respndenten een verzek tt medewerking is g d, een internetadres en inlgcde. De mrepen hebben, p vrspraak van de pdrachtgever, hierte adressen van mgelijke respndenten aangeleverd. Wij hebben 69 functinarissen verzcht mee te werken aan de enquête, waarvan 59 uiteindelijk aan dit verzek gehr hebben gegeven. Deze respns achten wij bevredigend. De vragenlijst vr de enquête is geïnspireerd p de methdiek van de zgenemde Tafel van 11 7 en pgesteld in verleg met de pdrachtgever. De Tafel van 11 is een veel gebruikt instrument ter analyse van de bereidheid tt naleving en biedt aanknpingspunten ter verbetering van de naleving. De enquête is binnen het Verwey-Jnker Instituut getest. Vr de vragenlijst wrdt verwezen naar bijlage 1. Jaarverslagen en vraaggesprekken Vervlgens is elke mrep verzcht een jaarverslag ver 2007 te te sturen. Daaruit zijn in tien mrepen geselecteerd waarvan de jaarverslagen zijn geanalyseerd. Het jaarverslag is immers het instrument bij uitstek m verantwrding af te leggen ver de naleving van de gedragscde. Dit is gebeurd aan de hand van een checklist. Hiervr zij verwezen naar bijlage 2. Ten sltte is met sleutelfunctinarissen p bestuurs- en directieniveau van tien mrepen een vraaggesprek geverd ver de gedragscde en de naleving daarvan. De gesprekken vnden plaats aan de hand van een semigestructureerde vragenlijst. Ze bden de gelegenheid m dieper in te gaan p de mtieven tt het al dan niet naleven van de gedragscde. Vr een verzicht van de gesprekspunten en de respndenten zij verwezen naar bijlage 3 en 4. De mrepen zijn geselecteerd in verleg met de pdrachtgever. De checklist en gesprekspuntenlijst zijn ter kennisname aan de pdrachtgever gestuurd. Op verzek van de pdrachtgever zijn Richtlijn 5 en 6 niet in de enquête verwerkt. Ze zijn wel in de analyse van de jaarverslagen en vraaggesprekken aan de rde gesteld. De vragenlijst vr de enquête, evenals de checklist en de gesprekspuntenlijst, is z pgesteld dat die meermaals kunnen wrden gebruikt. Hierdr is herhalingsnderzek mgelijk, wat een meerjarig beeld plevert van de naleving van de gedragscde en eventuele trends zichtbaar maakt. 9 7 Vgl.

10

11 Verwey- Jnker Instituut 3. Bevindingen In dit hfdstuk wrden de uitkmsten van het nderzek behandeld. Achtereenvlgens wrdt ingegaan p de pbrengst van de enquête, de vraaggesprekken en de analyse van de jaarverslagen. 3.1 Een algemeen beeld van de naleving Respns In ttaal zijn 69 functinarissen benaderd m de enquête in te vullen. Hiervan hebben 59 de enquête vlledig ingevuld. Vijf respndenten hebben een deel van de enquête ingevuld, deze zijn niet meegenmen in deze analyse. Vijf andere respndenten hebben niet gereageerd. Per mrep heeft minimaal één functinaris de enquête ingevuld. Van acht mrepen heeft slechts één functinaris de enquête ingevuld, dit betreft vral de kleinere mrepen. Van vijftien mrepen hebben twee tt acht respndenten gereageerd. Negen respndenten wilden niet zeggen bij welke mrep ze werkzaam zijn. Van de NIO, RKK en de RVU heeft niemand de enquête ingevuld. Het merendeel van de respndenten heeft een functie p stafniveau (n=30; 51%). Verder is de enquête ingevuld dr bestuursleden (n=4; 7%), directieleden (n=8; 14%), lijnfunctinarissen (n=7; 12%) en een aantal andere medewerkers (n= 11; 19%). Vr 46% van de respndenten speelt de gedragscde een (zeer) grte rl in hun dagelijks werk (n=27). Vr 37% (n=22) is die rl niet grt en niet klein, vr 17% (n=10) speelt de gedragscde een zeer kleine rl in hun dagelijks werk. 11 Allereerst wrdt ingegaan p de antwrden p de vragen ver de gedragscde als zdanig en vervlgens p vragen per richtlijn. Bekendheid, duidelijkheid en acceptatie Het merendeel van de respndenten geeft aan bekend te zijn met de gedragscde. Slechts één respndent antwrdt de gedragscde niet te kennen. Een grt deel van de respndenten vindt de gedragscde duidelijk (n=47; 76%). Een kleiner deel heeft daarver geen mening (neutraal: n=14; 24%). Geen van de respndenten antwrdt de cde nduidelijk te vinden, maar de ptie zeer duidelijk wrdt k niet aangevinkt. Ok is het merendeel van de respndenten van mening dat de gedragscde nuttig (n=44; 75%) tt zeer nuttig (n=9; 15%) is. Een klein deel is neutraal ver het bestaan van de gedragscde (n=6; 10%), maar geen enkele respndent vindt de cde nnuttig. Ksten/baten niet-naleving gedragscde De respndenten zijn ver het algemeen van mening dat het schadelijk is vr de rganisatie m de gedragscde niet na te leven. 20% (n=12) is het hier geheel mee eens en 60% (n=35) is het er mee eens. 20% (n=12) kijkt hier wat neutraler tegen aan en geeft aan het er niet mee eens, maar k niet mee neens te zijn. Geen enkele respndent is het neens met de bewering dat niet naleven de rganisatie schade tebrengt. Gevraagd naar de wijze waarp het niet-naleven van de gedragscde de mrep kan schaden wrden vral imagschade en betes genemd. Een grt deel van de respndenten geeft aan het vanzelfsprekend te vinden dat er regels wrden pgesteld vr de mgang met publiek geld. Ok wrdt genemd dat een dergelijke gedragscde de integriteit van de medewerkers ten gede kmt. Het merendeel van de respndenten ziet dan k geen winst in het niet-naleven van de gedragscde (46%; n=27 mee neens). Slechts een kleiner deel van de

12 respndenten geeft aan dat het niet-naleven van de gedragscde wel degelijk winst kan pleveren vr de rganisatie (17%; n=10). De verige respndenten staan hier neutraal tegenver (37%; n=22). De respndenten die het eens zijn met deze bewering is gevraagd naar de wijze waarp het niet-naleven van de gedragscde winst p kan leveren. Zij nemen vral dat het tijd kst m regels te bestuderen, ver te brengen en na te leven. Het niet-naleven van de gedragscde kan dus tijdswinst pleveren. Pakkans Het merendeel van de respndenten geeft aan de kans p cntrle p naleving van de gedragscde als grt te ervaren (n=27; 46%). Ok acht het merendeel de kans gemiddeld tt grt dat het pgemerkt zu wrden als zij zich niet aan de gedragscde huden (42% grte kans, 42% niet grt/ niet klein). Verder antwrdt een grt deel dat hun cllega s het zuden afkeuren als de respndent zich niet aan de gedragscde hudt (56% mee eens). Over de vraag f cllega s een vertreding zuden melden bij een leidinggevende, zijn de meningen verdeeld. 31% acht de kans grt dat een cllega dit aan de leiding meldt, 22% acht deze kans klein. Het merendeel acht deze kans niet klein en niet grt (46%). De meeste respndenten achten de kans echter klein dat een vertreding bij de CIPO gemeld wrdt. 71% (n=49) acht deze kans klein tt zeer klein. Sanctinering Ongeveer de helft van de respndenten is van mening dat er een sanctie met staan p het nietnaleven van de gedragscde (n=29; 49%). Een kleiner deel is van mening dat dit juist niet het geval met zijn (n=11; 19%). Een relatief grt deel heeft hier geen mening ver (n=19; 32%). Gevraagd naar de wijze waarp sanctinering zu meten plaatsvinden, geven de respndenten aan dat dit afhankelijk is van de functie van de persn en de srt vertreding. De vrgestelde sancties variëren van berisping en bete tt ntslag. Beeld van de naleving Slechts één respndent geeft aan veel mensen te kennen die zich niet aan de gedragscde huden. Dit betreft bestuursleden, directieleden en medewerkers. Een twaalftal respndenten (20%) geeft aan een aantal mensen te kennen dat zich niet aan de gedragscde hudt. Dit betreft directieleden en medewerkers. Maar k wrden bestuursleden van andere mrepen en freelancers genemd. De respndenten die antwrden dat freelancers zich niet aan de gedragscde huden, weten echter niet f de naleving van de cde in de freelance cntracten is pgenmen 8. In het nderstaande wrdt ingegaan p de antwrden p specifieke vragen ver de meest relevante nderdelen van de richtlijnen en regelingen. Richtlijn 1: Ged bestuur en tezicht Onderstaande tabel geeft weer in heverre de artikelen van Richtlijn 1 wrden nageleefd. 8 De gedragscde geldt niet vr freelancers, tenzij dit in hun cntract is pgenmen. 12

13 % wel % niet % weet niet 1. De taken van het tezichthudende en het bestuurlijke rgaan zijn gescheiden, bij vrkeur wrden deze uitgeverd dr verschillende rganen maar in ieder geval dr verschillende functinarissen De vrzitter van het tezichthudend rgaan is niet dezelfde persn als de vrzitter van het besturend rgaan Er wrden geen leningen aan tpfunctinarissen verstrekt De (hgte van de) belningen van tpfunctinarissen zijn penbaar Het jaarinkmen van tpfunctinarissen wrdt vastgesteld dr het tezichthudend rgaan Het besturend rgaan rapprteert jaarlijks ver de resultaten van de mrep; hierin wrdt k een verslag van het tezichthudend rgaan pgenmen In de statuten wrdt de wijze van en bevegdheden beschreven vr benemen, schrsen en ntslaan van leden van besturend en tezichthudend rgaan Een prfielschets van het tezichthudend rgaan is te vinden p de website Vlgens de meerderheid van de respndenten wrdt deze richtlijn nageleefd. Wel valt p dat een relatief grt deel van de respndenten niet weet f (bepaalde nderdelen) van deze richtlijn dr hun mrep wrdt tegepast. Een grt deel van de respndenten geeft aan dat een scheiding wrdt aangehuden van de taken van het tezichthudende en het bestuurlijk rgaan (punt 1). De respndenten die aangeven dat dit niet het geval is, geven als verklaring dat de mrep daar ng mee bezig is. Vr een aantal mrepen meten daarte eerst de frmele kaders wrden gewijzigd. Ok de respndenten die aangeven dat er geen sprake is van een persnele scheiding van het vrzitterschap van het bestuur en het tezichthudend rgaan (punt 2), geven aan dat de mrep dit ng aan het regelen is. Het merendeel van de respndenten geeft aan dat belningen van tpfunctinarissen penbaar wrden gemaakt (punt 4). Waar dat niet het geval is, is er maar één tpfunctinaris werkzaam waardr de gegevens herleidbaar zuden zijn. Van het vaststellen van de salarissen van tpfunctinarissen dr het tezichthudend rgaan (punt 5), zeggen enkele respndenten dat dit niet het geval is. Waar dat niet het geval is, geven zij aan dat dit artikel niet p hen van tepassing is mdat zij ng geen tezichthudend rgaan hebben. Dit is k de reden waarm van punt 6 en 8 wrdt afgeweken, aldus respndenten. 13

14 Richtlijn 2: Integriteit Onderstaande tabel geeft weer in heverre de artikelen van Richtlijn 2 wrden nageleefd. % wel % niet % weet niet 1. Medewerkers f hun partner hebben geen financiële belangen in ndernemingen die een relatie met de mrepinstelling hebben Als medewerkers familie- f vriendschapsbetrekkingen met een aanbieder van diensten hebben, nthuden zij zich van deelname aan besluitvrming ver pdracht Medewerkers nemen geen diensten f faciliteiten aan die hun nafhankelijke psitie kunnen beïnvleden Tpfunctinarissen melden beleggingen in sectrgerelateerde ndernemingen Bij afname van prducten f diensten wrden de wettelijke aanbestedingsregels gevlgd, als die niet gelden dan wrdt bij diensten bven ,- bij tenminste drie partijen een fferte gevraagd Een accuntant is vr ten hgste vijf jaren achtereen verbnden aan een mreprganisatie als degene die de jaarstukken pmaakt Nevenfuncties van tpfunctinarissen en tezichthuders wrden geregistreerd en penbaar gemaakt Medewerkers ntvangen geen inkmsten uit nevenfuncties uit hfde van de functie Medewerkers nemen geen geschenken aan m iets te den f laten Medewerkers melden geschenken bven 50, Medewerkers ntvangen geen geschenken p het huisadres Buitenlandse reizen vinden alleen plaats na schriftelijke testemming en de medewerker maakt een verslag van de reis Ok hier is het algemene beeld dat deze richtlijn wrdt nageleefd. Een grt deel van de respndenten geeft aan dat medewerkers geen financiële belangen hebben in ndernemingen met een relatie met de mrep (punt 1). Waar daarvan wrdt afgeweken, wrdt in een enkel geval aangegeven dat dit wel is gemeld aan het Cmmissariaat vr de Media. Het valt p dat een grt deel van de respndenten niet weet in heverre tpfunctinarissen beleggingen in sectrgerelateerde ndernemingen melden (punt 4). Waar respndenten aangeven dat hiervan wrdt afgeweken, is dat mdat er vlgens hen geen beleggingen in sectrgerelateerde ndernemingen vrkmen. De meeste respndenten geven aan dat de aanbestedingsregels wrden gevlgd (punt 5.). Diegenen die aangeven dat dit niet geval is, veren aan het te bewerkelijk te vinden m in alle gevallen z n uitverige prcedure te vlgen. Zij geven aan wel zveel mgelijk prijzen te vergelijken. Ok de nevenfuncties wrden bekend gemaakt (punt 7.), aldus respndenten. Waar dat niet het geval, is dat in de maak aldus een klein deel respndenten. En waar wrdt afgeweken van het vrschrift dat geen inkmsten uit nevenfuncties mgen wrden ntvangen (punt 8.), met daarvr vlgens desbetreffende respndenten wel testemming wrden gevraagd bij de directie. Ok de afwijking van het vrschrift dat geschenken bven de 50,- meten wrden gemeld, wrdt tegelicht met de pmerking dat dit te mslachtig is. Ten sltte blijft de verslaglegging van buitenlandse reizen (punt 12.) m praktische redenen ng wel eens achterwege, aldus een klein deel respndenten. 14

15 Richtlijn 3: Verslaglegging Onderstaande tabel geeft weer in heverre de artikelen van Richtlijn 3 wrden nageleefd. % wel % niet % weet niet 1. Ieder jaar verklaart het besturend rgaan in een bedrijfsveringverklaring dat niet is gebleken dat de bedrijfsvering tekrt is geschten In het verslag wrdt ingegaan p het al f niet tepassen van de richtlijnen en uitgelegd als er van wrdt afgeweken In het verslag wrdt ingegaan p de realisatie van delstellingen, de middelen die daarmee gemeid zijn en evt. maatregelen die genmen wrden Het algemene beeld is dat deze richtlijn wrdt nageleefd. Vlgens de meeste respndenten maakt het besturend rgaan jaarlijks een bedrijfsveringverklaring p (punt 1.). Waar dat niet het geval is, is dat in een enkel geval afgestemd met de CIPO. Waar in het jaarverslag niet wrdt ingegaan p de realisatie van de delstellingen (punt 3.), is een dergelijk jaarverslag in ntwikkeling, aldus een klein deel respndenten. Andere respndenten verwijzen naar het financieel jaarverslag. Opname bedrijfsveringverklaring in jaarverslag Naast de naleving van bvenstaande richtlijn, is de respndenten gevraagd f zij van mening zijn dat de bedrijfsveringverklaring in het jaarverslag pgenmen zu meten wrden. Over het algemeen zijn de respndenten van mening dat dit het geval zu meten zijn (61%; n= 36). Als reden wrdt genemd dat dit de transparantie ten gede kmt. Slechts een klein deel meent dat dit niet in het jaarverslag thuis hrt (15%; n=9). Tegenstanders veren aan dat dit verbdig is f dat dit een vertruwelijk stuk zu meten zijn. De verige respndenten hebben hier geen mening ver. Richtlijn 4: Cfinanciering Onderstaande tabel geeft weer in heverre de artikelen van Richtlijn 4 wrden nageleefd. % wel % niet % weet niet 1. Omrepinstellingen bedingen bijdragen dr middel van een schriftelijke vereenkmst Omrepinstellingen den jaarlijks in de jaarrekening melding van de waarde van een prduct/dienst dat zij ntvangen hebben, de naam van de cfinancier en de specifieke relatie tussen cfinancier en mrepinstelling Het maken van afspraken ver bijdragen van cfinanciers geschiedt niet dr mrepmedewerkers die betrkken zijn bij de redactinele ttstandkming van het betreffende prgramma Omrepinstellingen rapprteren ver redactinele nafhankelijkheid per prgrammasrt Ok hier is het algemene beeld is dat deze richtlijn wrdt nageleefd. Een klein deel van de respndenten geeft aan dat mrepinstellingen geen bijdragen bedingen dr middel van een schriftelijke vereenkmst (punt 1), zij nderbuwen dit echter niet. Verder meten mrepinstellingen meten jaarlijks de bijdragen van cfinanciers beschrijven in de jaarrekening (punt 2). Een klein deel van de respndenten geeft aan dat dit artikel niet wrdt tegepast, zij geven evenmin aan waarm. Een aantal van hen geeft wel aan dat de mrep dit vrnemens is. Ok meten afspraken met cfinanciers meten wrden gemaakt dr een nafhankelijke medewerker (punt 3.). Een klein deel van de respndenten geeft aan dat dit artikel niet wrdt tegepast. Z wrdt gesteld 15

16 dat cfinanciering k een inhudelijk del dient en dat er daarm wel iemand van het prgramma bij met wrden betrkken. De afwijking van het vrschrift dat mrepinstellingen rapprteren ver redactinele nafhankelijkheid per prgrammasrt, wrdt dr respndenten wel nderbuwd met de stelling dat dit een te lastig vrschrift is m mee te werken. Anderen geven aan maar één prgrammasrt te kennen f te werken met een prgrammastatuut waardr de nafhankelijkheid wrdt gewaarbrgd. Regeling A: Klkkenluiders De meeste respndenten zijn bekend met de klkkenluidersregeling uit de gedragscde. Slechts zes respndenten (10%) kennen de regeling niet. De respndenten die de regeling kennen is gevraagd f ze hem k zuden gebruiken als ze het vermeden hebben van een misstand. Het merendeel geeft aan dat ze dan gebruik zuden maken van deze regeling (60%; n=32). Een kleiner deel weet niet wat ze zuden den (34%; n= 8). Een minderheid zu geen gebruik maken van de regeling (6%; n=3). Op de vraag waarm niet, heeft geen respndent geantwrd. Vervlgens is de respndenten gevraagd f ze een vermeden van een misstand intern en/f bij de CIPO zuden melden. 24% zu de vermede misstand zwel intern als bij de CIPO melden (n=4). Een ngeveer even grt deel van de respndenten weet niet f en waar ze het zuden melden (22%; n= 3). De meerderheid zu het alleen intern melden (54%; n=32). De meest genemde reden hiervr is dat men van mening is dat iets intern pgelst met wrden als dat mgelijk is. Als dat niet mgelijk is, kan altijd ng melding aan de CIPO plaatsvinden. Regeling B: Cmmissie ter bevrdering ged bestuur en integriteit (CIPO) De meerderheid van de respndenten is bekend met de CIPO (86%; n =51). Acht respndenten (14%) geven aan de cmmissie niet te kennen. Het grtste deel van de respndenten die de CIPO kennen zijn neutraal ver haar functineren (51%; n=26). Een bijna even grt deel is psitief ver de cmmissie (47%; n=24). Slechts één respndent rdeelt daar negatief ver. 3.2 De naleving nader beschuwd Om de resultaten van de enquête beter te kunnen duiden is gesprken met tien vertegenwrdigers van publieke mrepen, werkzaam p directieniveau. Bekendheid en acceptatie De gedragscde is ged bekend bij de publieke mrepen. Dit geldt vral vr het bestuur en de directie, p de werkvler leeft de gedragscde vlgens respndenten veel minder. Daar is de huding zelfs tamelijk lacniek. Zij vinden dit niet verwnderlijk mdat de gedragscde in hun gen vral een instrument is van bestuur en management. De verantwrdelijkheid vr de implementatie f naleving van de gedragscde is p directie- f stafniveau ndergebracht, in een enkel geval bij een reeds bestaande cmpliance-fficer. Respndenten berdelen de gedragscde als duidelijk en begrijpelijk. Daar waar er vragen f nduidelijkheden ver de gedragscde zijn ntstaan, is de CIPO gemakkelijk bereikbaar vr advies. Naleving De bereidheid tt naleving van de gedragscde is p zichzelf genmen hg. Respndenten nderschrijven de achterliggende gedachte van het afleggen van verantwrding ver de besteding van publieke middelen. Het hudt een zeker bewustzijn in stand van de verantwrdelijkheid vr een rdelijk bestuur en bedrijfsvering, aldus een respndent. Bij de nalevingsbereidheid van de gedragscde speelt k een sterke rl dat men het risic wil mijden imagschade p te lpen als gevlg van een slechte naleving van de gedragscde. 16

17 Wat betreft de feitelijke naleving is een aantal mrepen ng bezig met rganisatrische en statutaire aanpassingen naar aanleiding van Richtlijn 1: Ged bestuur en tezicht en verwacht men deze ng dit jaar af te rnden. Vr een aantal mrepen is de intrductie van de gedragscde het startpunt geweest van een herschikking van de verhuding tussen de vereniging/leden, het bestuur en de directie. Vr smmige was de gedragscde een welkme ruggensteun bij een reeds lpende herschikking van de bestuurlijke verhudingen. Een aantal respndenten geeft aan dat de gedragscde mede heeft bijgedragen aan een verheldering van verdeling van taken, bevegdheden en verantwrdelijkheden tussen achterban, bestuur en directie. De zakelijker verhudingen stelt hen in staat hun mrep beter te leiden. Vlgens respndenten wrden de kernbepalingen van de verige richtlijnen ged nageleefd, zij het dat men niet altijd even scherp zicht heeft p de naleving p de werkvler. Men geeft aan dat nderdelen uit Richtlijn 2: Integriteit, zals de registratie van financiële belangen en beleggingen, de penbaarmaking van nevenfuncties, de registratie van geschenken en giften en de verslaglegging van buitenlandse reizen er ng wel eens bij in wil schieten. De registratie- en verslagleggingsvrschriften wrden dr veel respndenten als bureaucratisch f betuttelend ervaren. De gedragscde wrdt bij de meeste publieke mrepen bij indiensttreding van medewerkers nder de aandacht gebracht f is nderdeel van de cntractbesprekingen. De zittende medewerkers zijn krt na de inwerkingtreding van de gedragscde per brief f via het Intranet geïnfrmeerd. Bij smmige mrepen is het nderwerp van functinerings- f berdelingsgesprekken. Bij een aantal mrepen meten de bestuursleden en/f medewerkers jaarlijks een verklaring ndertekenen mtrent nderdelen uit Richtlijn 2: Integriteit f aan de hand van een frmulier een pgave den van nder meer geschenken, nevenfuncties en eventuele relevante familiebetrekkingen. Ok kmt de naleving van de gedragscde wel aan de rde bij het pstellen en de bespreking van de jaarstukken. Opstelling CIPO Er is weinig cntact met de CIPO, aldus respndenten. Men verwijst naar een vrlichtingsbijeenkmst van de CIPO in 2008, die als nuttig werd ervaren. Indien ndig is de CIPO gemakkelijk bereikbaar vr advies en ndersteuning. Daarbij staat de CIPO pen vr de bijzndere psitie en achtergrnd van iedere mrep, aldus respndenten. Overigens ervaren respndenten wel een hge tezichtdruk p de publieke mrep: van het cmmissariaat vr de Media, de Algemene Rekenkamer, de NPO (prestatievereenkmst), het ministerie van OC&W (visitatie en Handbek financiële verslaglegging) en de Raad vr de Jurnalistiek. Mede gelet hierp wenst men geen actievere rl van de CIPO. De CIPO zu k niet ver sancties meten beschikken m de naleving te bevrderen. De huidige terusting en pstelling van de CIPO wrdt als adequaat ervaren. Respndenten zuden het tejuichen als de gedragscde vrlpig ngewijzigd blijft. Dit in verband met de tijd en meite die gepaard gaat met de implementatie daarvan. Vr een enkele respndent zu de CIPO k wel meer mgen tezien p de uitverbaarheid en handhaafbaarheid van vrschriften vr de publieke mrep. 17

18 3.3 Verantwrding dr middel van jaarverslagen Van een tiental publieke mrepen is het jaarverslag geanalyseerd in het licht van de gedragscde. Het gaat dan m die elementen uit de gedragscde die penbaar gemaakt meten wrden 9. In het nderstaande wrdt daarvan een algemeen beeld geschetst. Vr een gedetailleerder verzicht zij verwezen naar bijlage 5. Richtlijn 1: Ged bestuur en tezicht In de nderzchte jaarverslagen wrdt verslag gedaan ver de resultaten in het verslagjaar, drgaans dr de directie, in een enkel geval dr het bestuur en/f namens de vereniging (art. 5 en 13). De penbaarmaking van de belning van de tpfunctinarissen geschiedt veelal p het niveau van het gehele bestuur en directie en wrdt slechts in beperkte mate uitgesplitst. Het dienstverband en de functie van tpfunctinarissen wrden in het jaarverslag vermeld (art. 11). Het verslag van het tezichthudend rgaan ntbreekt veelal in het jaarverslag mede mdat de desbetreffende mrepen in het verslagjaar ng niet ver een frmele tezichthuder beschikten (art. 21). Hiervan wrdt in het jaarverslag melding gemaakt evenals van de vrnemens p dit punt. Dit geldt k vr de penbaarmaking van de belning van de tezichthuder (art. 35). Ok wrdt in algemene zin verslag gedaan van de vrderingen p het gebied van de functiescheiding bestuur tezicht (art. 19). Als zich wezenlijke veranderingen hebben vrgedaan in de bestuurs- f tezichtstructuur f in de naleving van de gedragscde wrdt hiervan melding gemaakt in de jaarverslagen (art. 39). Richtlijn 2: Integriteit In de jaarverslagen wrdt niet gerept ver (de registratie vr de pgave van) financiële belangen (art. 1.1) en beleggingen in sectrgerelateerde ndernemingen (art. 1.4). In een enkel geval wrdt verwezen naar de website van de mrep. Nevenfuncties van tpfunctinarissen wrdt slechts een enkele maal vermeld in het jaarverslag. Ok wrdt wel verwezen naar de website (art. 2.2). Van (de registratie van) geschenken wrdt in een deel van de jaarverslagen pgemerkt dat dit wrdt bijgehuden (art. 4.2 en 4.3). In een aantal gevallen wrdt gesteld dat de mrep van deze regel afwijkt. In de jaarverslagen wrdt geen verslag gedaan van de buitenlandse reizen (art. 7.4). Uit de interviews blijkt verigens dat een enkele mrep de registers en/f nevenfuncties heeft vermeld p de website van de mrep. In een aantal gevallen wrden de registers wel bijgehuden, maar zijn die (ng) niet penbaar. Richtlijn 3: Verslaglegging De bedrijfsveringverklaring wrdt jaarlijks afgegeven (art. 2.1), het maakt in meeste gevallen geen deel uit van het jaarverslag. Uit de interviews blijkt dat deze verklaring in smmige gevallen is pgenmen in verslagen aan het Cmmissariaat vr de Media en/f de NPO. Richtlijn 4: Cfinanciering en ideële spnsring In de jaarrekening wrdt drgaans verslag gedaan van cfinanciering (art. 1.5). In smmige gevallen specifiek, in andere gevallen slechts in algemene zin. In de jaarverslagen is niet pgenmen een algemene verklaring ver cfinanciering en de naleving van Richtlijn 2 in relatie tt cfinanciering (art. 1.7). In de jaarverslagen wrdt in algemene zin gerapprteerd ver de redactinele nafhankelijkheid ten aanzien van cfinanciering (art. 2.5). In een enkel geval wrdt verwezen naar een redactie- f mediastatuut. Uit de interviews blijkt dat de rapprtage hierver in smmige gevallen is pgenmen in verslagen aan het Cmmissariaat vr de Media en/f de NPO. 9 Hierbij zij pgemerkt dat de penbaring, p een enkele uitzndering na (art. 13 en 21), frmeel niet dr middel van het 18 jaarverslag heft te scheiden. Dit is in nze gen echter wel een vr de hand liggend medium.

19 Richtlijn 5: Interactieve telefndiensten, SMS, 0900-lijnen en mbiel internet In de jaarrekening wrdt geen verslag gedaan van de inkmsten uit deze diensten. Overigens maakt een grt deel van de mrepen hiervan geen gebruik. Uit de interviews blijkt dat de rapprtage hierver in smmige gevallen is pgenmen in verslagen aan het Cmmissariaat vr de Media en/f de NPO. Richtlijn 6: marketing, regeling A: klkkenluiders en regeling B: CIPO Hierver wrdt in de jaarverslagen niet gerept. Wel wrdt in een enkel geval verslag gedaan van de cntacten met de CIPO. 19

20