Elke politiek krijgt het electoraat dat ze verdient
|
|
- Godelieve van de Berg
- 8 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 Denken over democratie (5) Elke politiek krijgt het electoraat dat ze verdient arjan vliegenthart 50 Nederland lijkt bevangen door een crisis in de democratie. Wie het nieuwe boek van Ed van Thijn leest, De formatie, kan de schrik om het hart slaan. Van Thijn schetst een donker beeld van de Nederlandse politiek. Het publieke debat wordt steeds scherper en onbeschofter. In hun jacht op de kiezer durven partijen steeds minder kleur te bekennen. De versplintering van het politieke landschap maakt het formeren van duurzame coalities een steeds lastiger opdracht. Burgers wenden zich af van de politiek. Van Thijn is niet de enige die het somber inziet. De afgelopen jaren verschenen er tal van opiniërende boeken en artikelen waarin de crisis van de democratie werd uitgeroepen. Ook de wetenschap laat zich niet onbetuigd, zoals blijkt uit oproepen als die van bestuurskundige Roel in t Veld, die vindt dat een moderne kennisdemocratie de hiërarchische structuren moet vervangen die in onze maatschappij van mondige burgers en professionals niet meer voldoen. Intussen zijn ook in ons omringende landen heftige discussies gaande, al dan niet naar aanleiding van de opkomst van nieuwe politieke bewegingen, over het verval van de democratie aldaar. Nederland staat hierin kennelijk niet alleen. Nieuw is het debat ook al niet. In de jaren Over de auteur Arjan Vliegenthart is universitair docent Internationale Betrekkingen aan de Vrije Universiteit te Amsterdam. Hij is namens de sp lid van de Eerste Kamer. zestig en zeventig lieten d 66 en Nieuw Links binnen de PvdA van zich horen. Sinds de jaren tachtig wordt geklaagd over de afnemende binding van burgers aan politieke partijen, zoals die onder meer tot uiting komt in kiezersopkomst, partijlidmaatschap en partijactivisme. Het spreken over crises in ons democratisch bestel is onmiskenbaar een terugkerend fenomeen. Dat de criticasters van vandaag de dag door anderen zijn voorgegaan is op te vatten als een hoopvol teken: een democratisch bestel vergt continu onderhoud, is constant in beweging en daarom geregeld onderwerp van debat. Deze relativerende kanttekening is ook in het huidige tijdsgewricht van toepassing. Onze democratie is niet zonder reële problemen, maar spreken van een crisis gaat te ver: het politieke bestel heeft bewezen tegen een stootje te kunnen. het kernprobleem: het politieke klimaat Om aan reële problemen daadwerkelijk iets te kunnen doen, is het van belang om eerst de oorzaken helder op het netvlies te hebben. Daarover verschillen de meningen. Sommigen wijzen op het verval van waarden en een gebrek aan fatsoen: niet zozeer de politieke spelregels zijn het probleem, als wel een algemene maatschappelijke morele neergang die van de vruchten van de democratie paarlen voor de zwijnen maakt. De oplossing ligt dan niet in concrete
2 politieke hervormingen, maar in een moreel reveil dat in gezondere politieke verhoudingen zal uitmonden. Een tweede school, die dominant is, geeft de schuld aan de instituties. Het Nederlandse politieke systeem is in deze analyse bijzonder gevoelig voor politieke inertie vanwege de opzet en werking van ons kiesstelsel: verkiezingen leveren geen duidelijke winnaar op, waardoor altijd coalities nodig zijn. Bovendien biedt het systeem van de representatieve democratie burgers te weinig mogelijkheden om in de politieke besluitvorming hun stem rechtstreeks te laten horen. Zij worden onmondig gehouden. In een samenleving van mondige individuen als de onze wringt dat. Tot de aanhangers van deze denkrichting is Ed van Thijn te rekenen; zijn eerder genoemde boek geeft een mooi overzicht van de bijbehorende argumentatie. Van Thijn ziet de democratie ontsporen en vindt dat er snel ingrijpende maatregelen moeten worden genomen. Concreet pleit hij voor een gematigd districtenstelsel, een gekozen formateur en een gekozen burgemeester. Hoewel voor elk van deze voorstellen wel iets te zeggen is, valt er ook heel wat tegenin te brengen. De kernvraag is deze: zullen veranderingen in de politieke spelregels ook tot een ander politiek klimaat leiden? Dát is cruciaal. Regels leggen gewicht in de schaal, maar wat de doorslag geeft is het gedrag van de politieke spelers zelf, in het bijzonder hun houding ten opzichte van de burger. Precies hier zit nu het grootste probleem van onze democratie groter dan welk institutioneel mankement dan ook. moeizame pogingen tot vernieuwing Laat ik deze stelling uitwerken aan de hand van twee voorbeelden: de dualisering van het lokaal bestuur en het nationale referendum over de Europese Grondwet van Goed acht jaar geleden werd het lokale bestuur gedualiseerd. Concreet betekende dit vooral dat de taken van de gemeenteraad en die Politieke spelregels leggen gewicht in de schaal, maar het gedrag van de spelers zelf geeft de doorslag van het college van burgermeester en wethouders strikter dan voorheen gescheiden werden. Wethouders maakten bijvoorbeeld niet langer deel uit van de gemeenteraad. Het doel van de dualisering was om de lokale politiek voor burgers inzichtelijker en herkenbaarder te maken: raadsleden zouden zich als echte volksvertegenwoordigers manifesteren, de verschillen tussen de machten van bestuur en van controle zouden helder over het voetlicht worden gebracht. Met deze doelstelling is niets mis, maar in de praktijk is er weinig van terechtgekomen. Twee jaar na de invoering van het nieuwe stelsel, in 2004, concludeerde de commissie- Leemhuis, die in opdracht van de regering onderzoek deed naar de dualisering, dat van een grotere herkenbaarheid van het lokale bestuur voor burgers geen sprake was. Ook veel gemeenteraadsleden zijn er niet van overtuigd dat het nieuwe systeem beter is dan het oude: in 2009 bleek uit onderzoek van gemeenteraad. nl dat 65% van de raadsleden de dualisering als mislukt beschouwt. Het contact met de burger is er nauwelijks beter op geworden. Sterker nog, het lijkt eerder te lijden onder het nieuwe systeem. Onderzoek van de landelijke griffiersvereniging heeft aangetoond dat in grote steden veel raadsleden van de griffie verwachten dat zij helpt bij het onderhouden van burgercontacten. Op deze manier blijft er van het begrip volksvertegenwoordiger wel heel weinig over. Het lijkt het erop dat veel gemeenteraadsleden eerder bureaucraat zijn dan een klankbord van wat er in de samenleving gebeurt. Hiermee is niet gezegd dat gemeenteraadsleden binnen het dualistische systeem per definitie geen goede volksvertegenwoordigers 51
3 52 Werk maken van contact met de burger is een eigen verantwoordelijkheid van iedere volksvertegenwoordiger kunnen zijn. Het punt dat ik wil maken is dat de institutionele hervorming die acht jaar geleden werd ingezet daar op zichzelf niet aan heeft bijgedragen. Dat was ook te verwachten: het probleem zit namelijk dieper, in de politieke cultuur die in veel gemeenten heerst. In geen enkel systeem, monistisch dan wel dualistisch, zijn volksvertegenwoordigers verplicht tot het klakkeloos volgen van de politieke agenda van het college. Het stellen van eigen prioriteiten en het werk maken van contact met de burger zijn verantwoordelijkheden van iedere volksvertegenwoordiger zelf. Door vasthoudend te zijn op terreinen die er echt toe doen voor burgers kunnen volksvertegenwoordigers in beide systemen belangrijke politieke successen boeken. De discussie over het dualisme staat niet op zichzelf. Ook op andere terreinen hebben institutionele experimenten niet gebracht wat we ervan gehoopt hadden zie bijvoorbeeld de burgemeesterreferenda in Utrecht en Eindhoven. Pijnlijker nog is dat daar waar institutionele veranderingen vanuit het oogpunt van burgerparticipatie wel succesvol waren, zij soms schielijk werden teruggedraaid, waarna er weinig meer van werd vernomen. Het meest pregnante voorbeeld hiervan is natuurlijk het nationale referendum over de Europese Grondwet dat in 2005 is gehouden, met als resultaat een overweldigend nee. Wat er daarna gebeurde illustreert hoe de Nederlandse politieke cultuur functioneert: wat een institutioneel novum, het eerste nationale referendum ooit, aan het licht bracht te weten: gebrek aan steun voor een Europese Grondwet werd rap gesmoord in een consensus tussen politieke partijen die de consequenties van de uitslag niet aandurfden. Klaarblijkelijk waren zij bereid om de internationale reputatie van ons land zwaarder te laten wegen dan de mening van bijna twee derde van kiezers. Bij de formatiebesprekingen die volgden op de verkiezingen van november 2006 leverden PvdA en ChristenUnie beloften die ze in hun programma s hadden opgenomen over een tweede referendum in, in ruil voor regeringsdeelname. In een politieke cultuur als deze, waarin beloften over inspraak van de burger uit politiek opportunisme terzijde worden geschoven, is het moeilijk om institutionele hervormingen te bedenken die krachtig genoeg zijn om werkelijk een verschil te maken. Mijn stelling blijft: als het gaat om het herstellen van het verloren vertrouwen van de burger in de politiek is het gedrag van politici de allesbepalende factor. kiezers zijn geen kopers In de laatste twee decennia hebben zich in de politieke cultuur diepe verschuivingen voorgedaan. Met de term cultuur doel ik hier op politieke omgangsvormen, zowel de interne (hoe gaan politici onderling met elkaar om?), als de externe (hoe gaat de politiek met de rest van de samenleving om?). Op dat laatste vlak ligt het voornaamste probleem. Strategische keuzes van politieke partijen hebben de omgang van politici met burgers fundamenteel veranderd, zozeer dat de politiek in den brede van de burger vervreemd is geraakt. Deze strategische keuzes hebben inhoudelijke en relationele dimensies, die ik hier wat verder uitdiep. De Nederlandse politiek voelt zich op een steeds kleiner terrein bevoegd, met als gevolg dat zij haar verantwoordelijkheid voor de publieke zaak ten dele is gaan ontlopen. Daarnaast wordt politieke besluitvorming al te vaak gepresenteerd als de uitkomst van technocratisch handelen en worden ideologische tegenstellingen versluierd. Daar komt nog bij dat partijen zich zijn gaan opstellen als handelaren in politieke koopwaar, in plaats van als
4 organisaties van mensen die samen met andere burgers politieke idealen willen realiseren. Deze drie ontwikkelingen samen hebben de afstand tussen burger en politiek vergroot. Laten we ze nader onder de loep nemen. De Nederlandse politiek heeft verantwoordelijkheden op tal van terreinen willens en wetens afgeschoven naar de markt (via privatisering) en naar de Europese Unie (wat neerkomt op het opgeven van soevereiniteit). Op een toenemend aantal maatschappelijke vraagstukken wordt gereageerd met daar gaan wij niet over. Burgers die zich met maatschappelijke problemen tot de overheid wenden krijgen in zo n geval nul op het rekest. Zij blijven achter met de indruk dat zij vooral goed voor zichzelf moeten zorgen, wat zich vertaalt in een afnemende maatschappelijke en politieke betrokkenheid. Gaandeweg zijn de traditionele volkspartijen steeds meer op elkaar gaan lijken. In de jaren negentig werd een groot deel van de ideologische verschillen bij het grofvuil gezet. De politieke besluitvorming werd onder de hegemonie van het neoliberalisme neergezet als een technocratisch schouwspel waarbij het uiteindelijk zou gaan om het creëren van een win-winsituatie. Het buiten werking zetten van de politieke strijd is niet zonder gevolgen gebleven. Want daar waar partijen elk besluit presenteren als de optimale oplossing voor een technisch probleem, krijgen burgers het gevoel dat het er in wezen niet toe doet wie er regeert. Zij zullen 53 f o t o michiel wijnbergh hollandse hoog te
5 54 zich dan ook minder snel engageren met een bepaald gedachtegoed. Waar visie, waar uitzicht ontbreekt, komt het volk om, zo stelde Joop den Uyl al. Hij had gelijk: waar ideologisch perspectief ontbreekt, haakt de burger af. In het verlengde van deze twee ontwikkelingen zijn veel politieke partijen hun eigen achterban zowel leden als kiezers anders gaan benaderen. Dat geldt onder meer voor de PvdA, zoals voormalig partijvoorzitter Ruud Koole in zijn memoires Mensenwerk heeft beschreven. De PvdA heeft zich in de jaren negentig vervreemd van haar leden door hun onvoldoende ruimte Op steeds meer maatschappelijke vraagstukken reageert de politiek met daar gaan wij niet over te geven in de interne discussie over de koers die de sociaal-democratie voor Nederland zou moeten voorstaan. Gelijksoortige geluiden horen we op dit moment bij het cda, dat na de verpletterende verkiezingsnederlaag zoekt naar structurele verklaringen voor de electorale neergang. Veel politieke partijen zijn kiezers als potentiële kopers gaan beschouwen en verbazen zich er nu over dat burgers zich ook als zodanig zijn gaan gedragen. De keuze voor een politieke partij lijkt vandaag de dag, meer dan vroeger, op een keuze voor een bepaald parfum: het moet passen bij het gevoel van vandaag en directe bevrediging schenken. hoe het zou moeten zijn Elk volk krijgt de regering die het verdient die gevleugelde uitspraak wordt vaak ingezet bij het duiden van perioden van politieke instabiliteit. Volgens mij geldt het omgekeerde veel sterker: elke politieke cultuur krijgt het electoraat dat zij verdient. Wie kiezers niet serieus neemt, loopt een levensgroot risico om zelf ook niet meer serieus genomen te worden. Politici doen het niet goed in de beeldvorming. Volgens veel mensen zijn wij minder betrouwbaar dan tweedehands-autoverkopers en dat zeg ik dan met enige schroom richting die autoverkopers. Ik wil natuurlijk niet beweren dat politici per definitie niet deugen. Er zijn genoeg voorbeelden van politici die hun werk voor de publieke zaak goed doen en aanspreekbaar zijn op hun publieke verantwoordelijkheid. Met welke ideologie zij zich verbonden weten is irrelevant; het gaat erom dat zij hun eigen waarden en normen hooghouden. Toewijding aan de publieke zaak is een groot goed. Zoals een vitale democratie niet buiten participerende burgers kan, die meer zijn dan consumenten van publieke goederen, zo heeft ze ook bekwame volksvertegenwoordigers nodig, die bereid zijn om zo nodig hun eigen belang achter het algemene belang te stellen. Van dergelijke volksvertegenwoordigers krijg je er niet méér door te gaan sleutelen aan, bijvoorbeeld, het kiesstelsel. Hoe dan wel? Welk antwoord iemand geeft op deze moeilijke vraag hangt nauw samen met zijn of haar visie op wat politiek is of zou moeten zijn. De inhoud van politieke keuzes bepaalt voor een groot gedeelte hoe een politicus de burger tegemoet treedt. Voor mij persoonlijk betekent dit een aantal dingen. Cruciaal vind ik dat de publieke taken van de overheid helder gedefinieerd worden. Daartoe moet kritisch worden bezien, tegen de achtergrond van het economische en politieke failliet van het neoliberalisme, welke verantwoordelijkheden de overheid in de afgelopen twee decennia ten onrechte van zich af heeft geschoven. Een overheid die het vertrouwen van de burger wil verdienen, moet door die burger aan te spreken zijn op de publieke zaak en deze dus niet verzelfstandigen of privatiseren. Dat geldt zeker voor partijen zoals de PvdA en de SP, die veel meer ambiëren dan een nachtwakersstaat die enkel voor dijken en defensie verantwoordelijk is. In plaats van te delibereren over een Nationaal Democratisch Akkoord zouden onze partijen helder moeten durven aangeven over welke zaken een democratische overheid
6 zeggenschap hoort te hebben. Daarmee krijgt de politieke discussie hernieuwd ideologisch profiel; de definitie van publieke verantwoordelijkheid is immers politiek bepaald. Aan het meeliften door linkse partijen op een rechtse agenda lijkt nu een einde te komen althans, die indruk wekte Wouter Bos begin dit jaar in zijn Den Uyl-lezing. Nu gaat het erom woorden in daden om te zetten. Het lijkt erop dat een nieuwe editie van Paars, in welke concrete vorm dan ook, dan een stap in de verkeerde richting is. Voor de meeste mensen gaat politiek eerst en vooral over sociaal-economische tegenstellingen en juist op dat vlak hebben de twee grootste politieke partijen van dit moment elkaar in de laatste verkiezingscampagne te vuur en te zwaard bestreden. Politiek bedrijven betekent compromissen sluiten zeker, maar doe dat dan met de partners die het dichtst bij je staan. Eén ding tot slot, niet mijn belangrijkste punt, maar wellicht wel het meest concrete: politici zouden het goede voorbeeld moeten geven waar het gaat om hun financiële beloning. Geregeld is te horen dat ministers en Kamer leden van mening zijn dat ze een hogere vergoeding verdienen voor hun werk. Dit verhoudt zich slecht tot hun oproepen aan de burgers van Nederland om de lonen te matigen, te accepteren dat bestaande sociale voorzieningen worden versoberd en nu, in tijden van crisis de broekriem aan te halen. Met de invoering van een aantal voorstellen van de commissie- Dijkstal is met het begrenzen van topsalarissen een bescheiden begin gemaakt. Die lijn moet krachtiger worden doorgezet. Politieke ambten vervul je om de publieke zaak te dienen, tegen een redelijke vergoeding, zodat je niet hoeft bij te klussen. Zo zou het moeten zijn, schreef Marc Chavannes vorig jaar juni in zijn column in nrc Handelsblad. De kop boven zijn stuk luidde: Politiek als beroep, vooruit, maar dan sober en met eer. Inderdaad, zo zou het moeten zijn. 55
Referendum. Het voorleggen van een vraag met betrekking tot wetgeving aan de kiesgerechtigden in een land of gebied. Gert Beijer 09/11/2016
Referendum Het voorleggen van een vraag met betrekking tot wetgeving aan de kiesgerechtigden in een land of gebied. Gert Beijer 09/11/2016 Bronnen: Van der Steur, De keuze om te kiezen Montesquieu reeks
Nadere informatieEindexamen maatschappijwetenschappen vwo I
Opgave 4 Politieke besluitvorming: de waarde van opiniepeilingen tekst 4 Strategisch kiezen 5 10 15 20 25 30 35 40 Hiermee is echter allerminst gezegd dat peilingen géén invloed zouden hebben op wat mensen
Nadere informatieGekozen burgemeester in één klap invoeren
Opgave 2 De gekozen burgemeester tekst 7 Gekozen burgemeester in één klap invoeren Van onze redactie politiek DEN HAAG D66-minister Thom de Graaf wil geen geleidelijke invoering van zijn systeem voor de
Nadere informatieDe laatste peiling voor de verkiezingen en de prognose
De laatste peiling voor de verkiezingen en de prognose Aanvankelijk leek deze verkiezingen zich te voltrekken op een manier waarbij VVD en PvdA ieder steeds meer kiezers weg gingen trekken van andere partijen.
Nadere informatieDe verkiezing van Trump en wat dit betekent voor TK2017
De verkiezing van Trump en wat dit betekent voor TK2017 Al lange tijd wijs ik op de twee parallelle werelden, die zowel in Nederland als in andere landen, te zien is onder het electoraat. Er is een groep,
Nadere informatie14 ACTUALITEIT Het gebrek aan naleving van parlementaire regels ondergraaft kwaliteit politiek-staatkundig systeem door Rein Jan Hoekstra De auteur is oud-lid van de Raad van State. Het is verbazingwekkend
Nadere informatieDebat: regionaal en nationaal
Debat: regionaal en nationaal Korte omschrijving werkvorm In deze werkvorm debatteren leerlingen over het verschil tussen een regionale of lokale partij en een landelijke partij. Leerdoelen Leerlingen
Nadere informatieSpreektekst minister Ter Horst bij ontvangst Rob-advies Democratie vereist partijdigheid. Politieke partijen en formaties in beweging.
1 Spreektekst minister Ter Horst bij ontvangst Rob-advies Democratie vereist partijdigheid. Politieke partijen en formaties in beweging. 28 april 2009 Hartelijk dank voor het advies. Een bijzonder advies
Nadere informatieHandboek Politiek. Derde Kamer der Staten-Generaal
Handboek Politiek Derde Kamer der Staten-Generaal Hallo Kamerlid van de Derde Kamer der Staten-Generaal, Gefeliciteerd! Deze week ben jij een politicus. Je gaat samen met je klasgenoten discussiëren over
Nadere informatieTilburgs Verkiezingssymposium Ongelijkheid binnen Gelijkheid. 6 februari 2017
Tilburgs Verkiezingssymposium Ongelijkheid binnen Gelijkheid 6 februari 2017 Directe Democratie: Referenda? In hoeverre dienst de burger betrokken te worden in het proces van het nemen van een politiek
Nadere informatieHet is goed om het grote belang van die rol hier te midden van u, de gemeenteraadsleden, nog maar eens te onderstrepen.
Toespraak van Commissaris van de Koning Ank Bijleveld-Schouten bij de eedaflegging en installatie van mevrouw Ellen Nauta-van Moorsel als burgemeester van Hof van Twente op woensdag 15 mei 2013 Burgemeester
Nadere informatieExamen HAVO. Nederlands. tijdvak 2 dinsdag 21 juni 13.30-16.30 uur. Bij dit examen hoort een bijlage.
Examen HAVO 2011 tijdvak 2 dinsdag 21 juni 13.30-16.30 uur Nederlands Bij dit examen hoort een bijlage. Dit examen bestaat uit 22 vragen en een samenvattingsopdracht. Voor dit examen zijn maximaal 49 punten
Nadere informatieBehorende bij het proefschrift How Politics Becomes News and News Becomes Politics geschreven
Samenvatting Behorende bij het proefschrift How Politics Becomes News and News Becomes Politics geschreven door Luzia Helfer aan de Universiteit Leiden en de Universiteit Antwerpen Verdedigd op 9 december
Nadere informatieEn de winnaar is. Babs Broekema & Joop van Holsteyn Instituut voor Politieke Wetenschap Universiteit Leiden
En de winnaar is Babs Broekema & Joop van Holsteyn Instituut voor Politieke Wetenschap Universiteit Leiden Nederlandstalig Platform voor Survey Onderzoek (NPSO) Den Haag, 19 mei 2015 EenVandaag Politicus
Nadere informatieIntroductie. 1. Uw persoonlijke situatie. Voorbeeldvragenlijst COB-kwartaalenquête 2011
Introductie Dit onderzoek vindt plaats in opdracht van het Sociaal en Cultureel Planbureau. Met de resultaten wil het bureau het kabinet en de politiek in het algemeen informeren over zorgen en wensen
Nadere informatieExamen VWO. Nederlands. tijdvak 1 woensdag 16 mei 9.00-12.00 uur. Bij dit examen hoort een bijlage.
Examen VWO 2007 tijdvak 1 woensdag 16 mei 9.00-12.00 uur Nederlands Bij dit examen hoort een bijlage. Dit examen bestaat uit 20 vragen en een samenvattingsopdracht. Voor dit examen zijn maximaal 50 punten
Nadere informatieExamen HAVO. Maatschappijleer (oude stijl en nieuwe stijl)
Maatschappijleer (oude stijl en nieuwe stijl) Examen HAVO Vragenboekje Hoger Algemeen Voortgezet Onderwijs Tijdvak 2 Woensdag 19 juni 9.00 12.00 uur 20 02 Voor dit examen zijn maximaal 86 punten te behalen;
Nadere informatieEindexamen maatschappijleer 2 vmbo gl/tl II
BEOORDELINGSMODEL Aan het juiste antwoord op een meerkeuzevraag wordt 1 punt toegekend. MASSAMEDIA 1 maximumscore 2 Juiste antwoorden zijn (twee van de volgende redenen): De opera s (programma s) zijn
Nadere informatieSamenvatting Maatschappijleer Politieke besluitvorming H9 en H10
Samenvatting Maatschappijleer Politieke besluitvorming H9 en H10 Samenvatting door een scholier 1077 woorden 21 mei 2003 7,4 25 keer beoordeeld Vak Maatschappijleer Hoofdstuk 9 Knelpunten in het besluitvormingsproces
Nadere informatieNederlands (nieuwe stijl) en Nederlands, leesvaardigheid (oude stijl)
Nederlands (nieuwe stijl) en Nederlands, leesvaardigheid (oude stijl) Examen VWO Vragenboekje Voorbereidend Wetenschappelijk Onderwijs Tijdvak 2 Woensdag 18 juni 13.30 16.30 uur 20 03 Voor dit examen zijn
Nadere informatieMaatschappijleer par. 1!
Maatschappijleer par. 1 Iets is een maatschappelijk probleem als: 1. Het groepen mensen aangaat 2. Het samenhangt met of het is gevolg is van maatschappelijke verandering 3. Er verschillende meningen zijn
Nadere informatieWees eerder volksverbinder en volksverleider, dan volksvertegenwoordiger
Jeroen van Urk: Wees eerder volksverbinder en volksverleider, dan volksvertegenwoordiger (Van links naar rechts) Imrat Verhoeven, Petra Tiel en Jeroen van Urk 16 TIJDSCHRIFT Competenties van raadsleden
Nadere informatieEindexamen havo maatschappijwetenschappen 2013-I
Opgave 4 Zwevende kiezers Bij deze opgave horen de teksten 6 en 7 en tabel 1. Inleiding Veel kiezers zijn niet meer trouw aan een partij. Meer dan de helft van de Nederlandse kiezers veranderde tussen
Nadere informatieDe ledenpolls van de ChristenUnie. Sjirk Kuijper hoofd voorlichting / woordvoerder Kamerleden Tweede Kamerfractie ChristenUnie
De ledenpolls van de ChristenUnie Sjirk Kuijper hoofd voorlichting / woordvoerder Kamerleden Tweede Kamerfractie ChristenUnie Dagblad Trouw, oktober 1992 Dagblad Trouw, oktober 1992 CDA: Leden kunnen zelfs
Nadere informatieRemieg Aerts PERSONENCULTUS & DEMOCRATIE
Remieg Aerts PERSONENCULTUS & DEMOCRATIE Personalisering? Een nieuw fenomeen? Complexiteit van het persoonlijke aspect Personencultus in een mediacratie? Personalisering en populisme als aspecten van toeschouwersdemocratie
Nadere informatieRaadsvoorstel Programma Inwoners - en Overheidsparticipatie
BLANCO gemeente Eindhoven Raadsnummer 15R6463 Inboeknummer 15bst01200 Beslisdatum B&W 8 september 2015 Dossiernummer 15.37.551 Raadsvoorstel Programma Inwoners - en Overheidsparticipatie 2015-2018 Inleiding
Nadere informatieNieuw Haags Peil van 14 oktober 2007
Nieuw Haags Peil van 14 oktober 2007 Er is een groot aantal kiezers, dat op een partij van Rita Verdonk zal gaan stemmen, als die opgericht wordt. Omdat dit echter nog niet het geval is en Verdonk wel
Nadere informatieEindexamen maatschappijleer 2 vmbo gl/tl I
POLITIEK EN BELEID tekst 8 VVD en D66 samen voor Europese verkiezingen DEN HAAG - D66 gaat toch in zee met de VVD voor de Europese verkiezingen in juni. De samenwerking blijft beperkt tot een lijstverbinding.
Nadere informatieAAV 30 januari 2017, agendapunt 8.
AAV 30 januari 2017, agendapunt 8. Vaststellen profielen raadsleden, lijsttrekker en wethouder Voor de gemeenteraadsverkiezingen hoort overeenkomstig artikel 6.13 van het Huishoudelijk reglement voorafgaand
Nadere informatieOnze idealen zijn het fundament en onze oplossingen moeten het verschil maken.
De weg terug We zijn op de weg terug. Dat voel je en dat zie je. Overal in het land zijn er CDA-ers die hun rug rechten en met nieuw enthousiasme uitdragen waar we voor staan. Die weg terug was de opdracht
Nadere informatieDE HELAASHEID DER DINGEN: Henk van der Kolk Universiteit Twente INHOUDSOPGAVE BEZORGDE OUDERS VAN DE KLOOF TUSSEN BURGER EN OVERHEID
DE HELAASHEID DER DINGEN: OVER BEELDEN, FEITEN EN CONSEQUENTIES VAN DE KLOOF TUSSEN BURGER EN OVERHEID Henk van der Kolk Universiteit Twente INHOUDSOPGAVE 1. Bezorgde Ouders (Gerard Reve) 2. Daantje de
Nadere informatieDE HELAASHEID DER DINGEN: Henk van der Kolk Universiteit Twente
DE HELAASHEID DER DINGEN: OVER BEELDEN, FEITEN EN CONSEQUENTIES VAN DE KLOOF TUSSEN BURGER EN OVERHEID Henk van der Kolk Universiteit Twente INHOUDSOPGAVE 1. Bezorgde Ouders (Gerard Reve) 2. Daantje de
Nadere informatieDe cruciale periode
De cruciale periode 1990-1994 Maurice de Hond Peil.nl Vaak merk ik dat bij beschouwingen over electorale ontwikkelingen in Nederland, de lange-termijn-trends over het hoofd worden gezien. Zo ook weer bij
Nadere informatieSamenvatting Resolutie. Democratie van Nu. D66 krijgt het voor elkaar
Samenvatting Resolutie Democratie van Nu D66 krijgt het voor elkaar 20190115162135_1090.adpro.indd 1 1/15/2019 4:21:51 PM Samenvatting Democratie van Nu 3 De oprichters van D66 maakten zich zorgen. Ze
Nadere informatieBijlage. Vooraf: algemeen uitgangspunt
Bijlage. Rol gemeenteraad en rol politieke partijen bij gemeentelijke herindeling als onderdeel van Plan van Aanpak Gemeentelijke herindeling Hoogezand-Sappemeer, Menterwolde en Slochteren. Vooraf: algemeen
Nadere informatieRaad en inwoners naar nieuwe verhoudingen. Samenvatting. Christa van Oorsouw juni 2007
Raad en inwoners naar nieuwe verhoudingen Samenvatting Christa van Oorsouw juni 2007 Thesis in het kader van de opleiding Public Management en Policy Open Universiteit Nederland Engelse titel: City Council
Nadere informatieProfiel gemeenteraadslid
1 1 Profiel gemeenteraadslid 2NB: Overal waar zij of ze staat kan ook hij gelezen worden. 3ALGEMEEN 4Een D66 gemeenteraadslid is gekozen door de inwoners van Utrecht en vertegenwoordigt hen op een 5integere
Nadere informatieOntwikkeling politieke voorkeur in 2015
Een politiek systeem in ontbinding De peiling van vandaag laat zien in welke bijzondere electorale situatie Nederland eind 2015 is beland. Deze resultaten kunnen geplaatst worden in het verlengde van het
Nadere informatieLokale democratie onder / december 2017
Lokale democratie onder druk @Ostaaijen / december 2017 Spoorboekje Wat is er aan de hand met de lokale democratie? - afhakende inwoners - aanhakende inwoners Rol gemeenteraad in de lokale democratie -
Nadere informatieOnderzoek verkiezingsthema Europa
Onderzoek verkiezingsthema Europa Over het onderzoek Aan het onderzoek deden 22.055 leden van het EenVandaag Opiniepanel mee. Het onderzoek vond plaats van 5 tot en met 7 september 2012. Over het EenVandaag
Nadere informatieSIPP persoonlijkheidsvragenlijst
SIPP persoonlijkheidsvragenlijst Deze vragenlijst bestaat uit een aantal stellingen. Deze stellingen hebben betrekking op de laatste 3 maanden. Door per stelling aan te geven in hoeverre u het hier bent,
Nadere informatieCongrestoespraak Lodewijk Asscher PvdA-congres, 3 november 2012. -GESPROKEN WOORD GELDT-
Congrestoespraak Lodewijk Asscher PvdA-congres, 3 november 2012. -GESPROKEN WOORD GELDT- Dames en Heren, Partijgenoten, Ik sta hier beduusd voor u. Het is een bijzondere tijd geweest. Als ik in terugkijk
Nadere informatieLeve de democratie? HAVO / VWO
Leve de democratie? HAVO / VWO Korte omschrijving van de werkvorm Leerlingen doen een test: Welke democratie past bij mij? In de test staan vragen over hoe ze zouden willen dat het democratische systeem
Nadere informatieLedenpanel Voorcongres Noord-Holland September 2017
Ledenpanel Voorcongres Noord-Holland September 2017 Status: Afgesloten Begindatum: 18-09-2017 Einddatum: 22-09-2017 Live: 5 dagen Vragen: 17 Talen: nl Panelgrootte: 7.881 Bounced: 99 (1,3%) Geweigerd:
Nadere informatieLestips & werkvormen over de Amerikaanse
Verkiezingen in de VS, verkiezingen in Nederland OMSCHRIJVING De Verenigde Staten en Nederland zijn beide een democratie; toch zijn er grote verschillen tussen deze twee landen. In deze werkvorm gaan leerlingen
Nadere informatieDe Stemming van 8 april 2018
De Stemming van 8 april 2018 Om de reactie van de kiezers te meten op de besluitvorming van het kabinet inzake de WIV, hebben we gisteren een apart onderzoek uitgevoerd. De resultaten van vandaag zijn
Nadere informatieWat zegt deze canon nu, zo n veertig momenten in de geschiedenis. van de Nederlandse christendemocratie? Het is een feest der
Dames en heren, Wat zegt deze canon nu, zo n veertig momenten in de geschiedenis van de Nederlandse christendemocratie? Het is een feest der herkenning, maar het kan ons ook neerdrukken. Kijken we terug
Nadere informatieGemeente Amersfoort BEANTWOORDING SCHRIFTELIJKE RAADSVRAGEN. Reglement van orde van de raad (artikel 43)
Gemeente Amersfoort BEANTWOORDING SCHRIFTELIJKE RAADSVRAGEN Reglement van orde van de raad (artikel 43) Docs.nr 5904375 Nr. 2018 060 Vragen van raadslid Ralph Langendam / Burger Partij Amersfoort (BPA)
Nadere informatieExamen VWO. Nederlands. tijdvak 1 maandag 14 mei 13.30-16.30 uur. Bij dit examen hoort een bijlage.
Examen VWO 2012 tijdvak 1 maandag 14 mei 13.30-16.30 uur Nederlands Bij dit examen hoort een bijlage. Dit examen bestaat uit 20 vragen en een samenvattingsopdracht. Voor dit examen zijn maximaal 49 punten
Nadere informatie1 Welke partij heeft uw voorkeur c.q. op welke partij heeft u gestemd bij de Tweede Kamerverkiezing?
CDA ChristenUnie D66 GroenLinks Partij voor de Dieren PvdA PVV SGP SP VVD 50PLUS Niet gestemd Anders Weet niet CDA ChristenUnie D66 GroenLinks Partij voor de Dieren PvdA PVV SGP SP VVD 50PLUS Niet gestemd
Nadere informatieVerdieping Hoe zorg je dat er meer mensen stemmen?
Verdieping Hoe zorg je dat er meer mensen stemmen? Korte omschrijving werkvorm De staatscommissie parlementair stelsel heeft voorstellen gedaan voor meer betrokkenheid van burgers bij de democratie: Ten
Nadere informatiePolitieke participatie
12 Politieke participatie De Tweede Kamerverkiezingen van 17 hebben voor grote verschuivingen gezorgd in Amsterdam. De uitkomsten van deze verkiezingen komen uitgebreid aan bod in dit hoofdstuk. Verder
Nadere informatieMEERKEUZEVRAGEN 1. KEUZES MAKEN
MEERKEUZEVRAGEN 1. KEUZES MAKEN 1. Iemand die in de Tweede Kamer zit is een politicus, omdat hij: A. lid is van een politieke partij. B. beslissingen en keuzes moet maken voor het hele land. C. in dienst
Nadere informatieNico de Boer Jos van der Lans. decentraal. De stad als sociaal laboratorium. Uitgeverij Atlas Contact Amsterdam/Antwerpen
Nico de Boer Jos van der Lans decentraal De stad als sociaal laboratorium Uitgeverij Atlas Contact Amsterdam/Antwerpen Inhoud Vooraf 7 [1] De verzorgingsstaat voorbij 11 [2] Geef ons de sleutels 33 [3]
Nadere informatiemaatschappijwetenschappen pilot vwo 2016-I
Aanwijzing voor de kandidaat Als in een vraag staat dat je een hoofd- of kernconcept moet gebruiken, dan gebruik je in het antwoord die elementen uit de omschrijving van het hoofd- of kernconcept die nodig
Nadere informatieProfiel gemeenteraadslid
Profiel gemeenteraadslid NB: Overal waar zij of ze staat kan ook hij gelezen worden. ALGEMEEN Een D66 gemeenteraadslid is zich ervan bewust een mandaat te hebben van de kiezers en zal met overtuiging én
Nadere informatieToespraak staatssecretaris Bijleveld (BZK) Festival In actie met burgers! Woensdag 16 december 2009. Dames en heren,
Toespraak staatssecretaris Bijleveld (BZK) Festival In actie met burgers! Woensdag 16 december 2009 Dames en heren, Een maand geleden mocht ik in Utrecht samen met vertegenwoordigers van 47 Europese landen
Nadere informatieUitslagen enquête onder raadsleden Provincie Noord- Holland
Uitslagen enquête onder raadsleden Provincie Noord- Holland Februari 2015 Inleiding Stichting Politieke Academie deed in opdracht van Nederland Lokaal onderzoek naar de mening van gemeenteraadsleden. Aan
Nadere informatieDerde Kamer. Derde Kamer. Handboek Politiek 1. der Staten-Generaal
erde Kamer Derde Kamer Kamer e Kamer Handboek Politiek 1 Derde Kamer der Staten-Generaal Hallo Kamerlid, Jij bent lid van de Derde Kamer der Staten-Generaal. Als politicus moet je natuurlijk wel verstand
Nadere informatieDelinquent gedrag bij jongeren met een licht verstandelijke beperking
DC 72 Delinquent gedrag bij jongeren met een licht verstandelijke beperking Dit thema is een bewerking van het krantenartikel uit NRC Handelsblad Vroeger een debiel, nu een delinquent. In dit artikel zegt
Nadere informatieOp 31 maart 2014 heeft de gemeenteraad van Enschede mij benoemd tot informateur.
INFORMATIEVERSLAG 1 Inleiding Op 31 maart 2014 heeft de gemeenteraad van Enschede mij benoemd tot informateur. Als verkenner heb ik van 26 tot en met 28 maart 2014 al vertrouwelijke gesprekken gevoerd
Nadere informatieEindexamen havo maatschappijwetenschappen 2014-I
Opgave 1 Besluitvorming rondom studiefinanciering Bij deze opgave horen de teksten 1 en 2 en figuur 1 uit het bronnenboekje. Inleiding Tijdens de regeringstermijn van kabinet-rutte 1 (oktober 2010 tot
Nadere informatieExamen HAVO. Nederlands Nederlands. tijdvak 1 maandag 18 mei 13.30-16.30 uur. Bij dit examen hoort een bijlage
Examen HAVO 2009 tijdvak 1 maandag 18 mei 13.30-16.30 uur tevens oud programma Nederlands Nederlands Bij dit examen hoort een bijlage Dit examen bestaat uit 21 vragen en een samenvattingsopdracht. Voor
Nadere informatiestap 1 stappen naar een lokaal democratisch akkoord 104 democratisch zakboekje 105 Beginpunt- Analyse van de lokale democratie: de bouwstenen
In 5 stappen naar een lokaal democratisch akkoord stap Beginpunt- Analyse van de lokale democratie: de bouwstenen Maak eerst een foto van de lokale democratie: wat voor democratie past bij deze gemeente,
Nadere informatieRaadsleden over kritiek. Er is kritiek op de kwaliteit van de raad en raadsleden. Trekt u zich die kritiek aan?
Er is kritiek op de kwaliteit van de raad en raadsleden. Trekt u zich die kritiek aan? Inleiding De Nederlandse Vereniging voor Raadsleden heeft in de serie Raadslid van de Week raadsleden gevraagd over
Nadere informatiewww.schuldinfo.nl Pagina 1
Wijziging beslagvrije voet volgens wetsvoorstel wwb Behandeling wetsvoorstel 6 oktober 2011, Tweede kamer ( ) Het hoofdprincipe, die onafhankelijkheid van ouders, vind ik cruciaal. Je ziet dat wat nu gebeurt,
Nadere informatieCDA en GroenLinks aanhang ontevreden The day after de Tweede Kamerverkiezingen 2012
CDA en GroenLinks aanhang ontevreden The day after de Tweede Kamerverkiezingen 2012 Bestuurlijk Nederland blikt terug en kijkt vooruit Bijna 2600 benoemde en gekozen bestuurders van het Europees Parlement,
Nadere informatieSpeech Josee Gehrke presentatie Rob-advies 15,9 uur, 21 april 2016. Dames en heren,
Speech Josee Gehrke presentatie Rob-advies 15,9 uur, 21 april 2016 Dames en heren, Allereerst hartelijk dank aan de Rob voor dit lezenswaardige rapport. Het doet me deugd dat de Rob zo veel punten heeft
Nadere informatieReputatiemanagement begint en eindigt met het gedrag dat het topmanagement laat zien
Stelling 1 Groep 1 Reputatiemanagement begint en eindigt met het gedrag dat het topmanagement laat zien Is deze stelling waar? Welk deel is wellicht minder waar? Ja, in beginsel wel. Goed gedrag doet goed
Nadere informatieReflectie & Reflexen Bent u als raadslid toekomstbestendig? Rinske Evers, Cor Klein Heerenbrink, Jolanda Wouters
Reflectie & Reflexen Bent u als raadslid toekomstbestendig? Rinske Evers, Cor Klein Heerenbrink, Jolanda Wouters Doen we de juiste dingen? Geen Tijdperk van Veranderingen, Maar een Verandering van Tijdperken
Nadere informatieSAMEN VOORUIT PROGRAMMA PVDA-VOORZITTER PERIODE 2016-2020 HANS SPEKMAN
SAMEN VOORUIT PROGRAMMA PVDA-VOORZITTER PERIODE 2016-2020 HANS SPEKMAN De komende weken ga ik op campagne door het land. Ik vraag jullie om meer dan het vertrouwen in mij. Ik vraag jullie om samen met
Nadere informatieLokale Democratie, Vertrouwen en Burgerparticipatie. Prof. dr. Monique Leyenaar Drechtstedendinsdag, 7 februari 2012
Lokale Democratie, Vertrouwen en Burgerparticipatie Prof. dr. Monique Leyenaar Drechtstedendinsdag, 7 februari 2012 Weemoed naar vroeger? Realiteit Sociaal-maatschappelijke context is veranderd, politieke
Nadere informatieInformed Floating Voters? The Impact of Media on Electoral Volatility. S. Geers
Informed Floating Voters? The Impact of Media on Electoral Volatility. S. Geers Nederlandse Samenvatting NEDERLANDSE SAMENVATTING 171 In de afgelopen decennia is het aantal zwevende kiezers in westerse
Nadere informatieEindexamen vwo maatschappijwetenschappen 2013-I
Opgave De eurocrisis Bij deze opgave horen de teksten 9 en. Inleiding De situatie rond de gemeenschappelijke munt, de euro, is tien jaar na de introductie verre van stabiel (mei 2012). In tekst 9 beschrijft
Nadere informatieDe elite heeft niet geleerd van Fortuyn
De elite heeft niet geleerd van Fortuyn Onderzoek over artikel Jacques Monasch in De Volkskrant Op pagina Forum van De Volkskrant van 22 juni jl. stond een artikel van Jacques Monasch met als titel De
Nadere informatieStartopdracht. Iedereen die in Zorg en Welzijn werkt, krijgt te maken met agressie op het werk.
Agressiespel Startopdracht Iedereen die in Zorg en Welzijn werkt, krijgt te maken met agressie op het werk. Hoe vaak heb jij te maken met agressie op het werk, op een schaal van 0 (helemaal nooit) tot
Nadere informatieBijzonder procesdoel 4: beleven van de democratie
Bijzonder procesdoel 4: beleven van de democratie Eerste leerjaar B 4.1. Herkennen en verkennen Mijn gedrag - hoe gedraag ik mij en waarom? - mijn waarden: - aan welke waarde(n) hecht ik belang? - thuis
Nadere informatieM.H.J.C. Nienhuis Van Doremaele Verkenner. Gemeenteraad van Ridderkerk Koningsplein 1 Ridderkerk. Zaltbommel, 23 november 2012
M.H.J.C. Nienhuis Van Doremaele Verkenner Gemeenteraad van Ridderkerk Koningsplein 1 Ridderkerk Zaltbommel, 23 november 2012 Geachte leden van de gemeenteraad, Op 16 oktober jongstleden gaf u mij opdracht
Nadere informatieStartbijeenkomst Zorginstituut Nederland. Een impressie 2 april 2014
Startbijeenkomst Zorginstituut Nederland Een impressie 2 april 2014 Arnold Moerkamp Voorzitter Raad van Bestuur Zorginstituut Nederland De relatie tussen patiënt en professional krijgt steeds meer aandacht
Nadere informatieDiscussie rondom verloren verkiezingen van PvdA
Discussie rondom verloren verkiezingen van PvdA Wouter Bos heeft gezegd dat de PvdA fouten heeft gemaakt tijdens de campagne in de aanloop naar de Tweede Kamerverkiezingen. Wat vindt men hiervan? Wat is
Nadere informatieReputatiemanagement en CDA. Michael Sijbom, campagneleider/hoofd communicatie CDA
Reputatiemanagement en CDA Michael Sijbom, campagneleider/hoofd communicatie CDA Opzet presentatie 2 1. Trends en ontwikkelingen 2. Verkiezingen 2010: verval CDA en JPB 3. Wat doen bij reputatieschade
Nadere informatieErvaringen met functioneringsgesprekken
Ervaringen met functioneringsgesprekken Samenstelling CDA-bureau Afdeling HRM / Steenkampinstituut / Partijontwikkeling CDA-bestuurdersvereniging December 2006 1 Het belang van functioneringsgesprekken
Nadere informatieEindexamen maatschappijleer vwo 2008-I
Opgave 1 Tbs ter discussie 1 maximumscore 2 beveiliging van de samenleving Voorbeeld van juiste toelichting bij beveiliging van de samenleving: In de tekst staat dat er steeds minder mensen uitstromen
Nadere informatieTijd van burgers en stoommachines 1800 1900. 8.6 Emancipatie en democratisering. Onderzoeksvraag: Hoe werd de politiek gedemocratiseerd?
Onderzoeksvraag: Hoe werd de politiek gedemocratiseerd? Kenmerkende aspecten: * Voortschrijdende democratisering, met deelname van steeds meer mannen en vrouwen aan het politiek proces. * De opkomst van
Nadere informatieCynisme over de politiek
Cynisme over de politiek Een profiel van ontevreden burgers Dr. Pieter van Wijnen Waar mensen samenleven, zijn verschillende wensen en belangen. Een democratische samenleving heeft als doel dat politici
Nadere informatieUitslagen enquête onder raadsleden Provincie Gelderland
Uitslagen enquête onder raadsleden Provincie Gelderland Februari 2015 Inleiding Stichting Politieke Academie deed in opdracht van Nederland Lokaal onderzoek naar de mening van gemeenteraadsleden. Aan hen
Nadere informatieExamen HAVO. Nederlands
Nederlands Examen HAVO Hoger Algemeen Voortgezet Onderwijs Tijdvak 2 Dinsdag 20 juni 13.30 16.30 uur 20 06 Vragenboekje Voor dit examen zijn maximaal 47 punten te behalen; het examen bestaat uit 22 vragen
Nadere informatieWetenschapscommunicatie en/of democratisch debat? Pieter Maeseele
Wetenschapscommunicatie en/of democratisch debat? Pieter Maeseele Wie ben ik? Communicatiewetenschappen UA Media, Wetenschap & Democratie Media & Democratie - Evalueren van mate waarin media bijdragen
Nadere informatieOnderzoek stemgedrag jongeren Door NCRV Rondom 10 en Netwerk 28 mei 2010
Onderzoek stemgedrag jongeren Door NCRV Rondom 10 en Netwerk 28 mei 2010 Ben je van plan om op 9 juni te gaan stemmen? Ja 698 83,1 Nee 39 4,6 Ik weet het nog niet 103 12,3 Stemgedrag PVV/ Wilders PvdA
Nadere informatieWater. Goed voor elkaar! Model Profielschets Waterschapsbestuurders ChristenUnie
Model Profielschets Waterschapsbestuurders ChristenUnie Dit is een model profielschets voor ChristenUnie-kandidaten voor het algemeen en dagelijks bestuur van waterschappen. 1 Het model is opgesteld door
Nadere informatieALDUS.09. Kiesstelsel
JANUARI 2005 ALDUS.09 Kiesstelsel De stokpony's van D66 zijn eindelijk groot geworden en kunnen als volwaardige volbloed stokpaarden de maatschappij in. Na de gekozen burgemeester staat nu een vernieuwing
Nadere informatieNaslagwerk KOERS. Producten van dit documenten zijn:
Naslagwerk KOERS Dit document is bedoeld om ieder individu een eigen beeld te laten formuleren van de eigen koers als werkend mens en vervolgens als functionaris. Daarna kun je collectief de afdelingskoers
Nadere informatieEen democratie is een staatsvorm waarbij de bevolking direct of indirect invloed uitoefent op de politieke besluitvorming.
Samenvatting door L. 1165 woorden 13 januari 2013 4,8 12 keer beoordeeld Vak Maatschappijleer Maatschappijleer Hoofdstuk 3: Parlementaire democratie Paragraaf 1 t/m 4 1; Wat is politiek? Deelvraag: Wat
Nadere informatieNa het aftreden van Minister de Graaf
Na het aftreden van Minister de Graaf Minister de Graaf is gisteren afgetreden. Hoe reageert Nederland er nu op en hoe moet het nu verder? Gisteren is Minister De Graaf afgetreden. Vindt u het terecht
Nadere informatiePlan van aanpak evaluatie Wet dualisering gemeentebestuur
Plan van aanpak evaluatie Wet dualisering gemeentebestuur Inhoudsopgave 1. Inleiding 2. Doelstelling 3. De aanpak 4. De stuurgroep 5. Hoofdvragen van de evaluatie 6. De resultaten van de evaluatie 7. Planning
Nadere informatieMarije van den Berg. knutselt aan een energieke samenwerking tussen overheid, politiek en gemeenschap
Marije van den Berg knutselt aan een energieke samenwerking tussen overheid, politiek en gemeenschap Adviseur, trainer en publicist overheidsparticipatie Raadslid van 2002-2010 Bestuurslid van Stadslab
Nadere informatieAANTEKENINGEN WAAROM WERD GOD EEN MENS?
AANTEKENINGEN Alles draait om de visie op Jezus Christus. Door de eeuwen heen is er veel discussie geweest over Jezus. Zeker na de Verlichting werd Hij zeer kritisch bekeken. De vraag is waar je je op
Nadere informatieTweede Kamerverkiezingen. groep 7 en 8
Tweede Kamerverkiezingen groep 7 en 8 inhoud blz. 1. Inleiding 3 2. Democratie 4 3. Politieke partijen 5 4. De Tweede Kamer 6 5. Kiezen 7 6. De uitslag 8 7. De meerderheid 9 8. Het kabinet 10 9. De oppositie
Nadere informatieEen Lokaal Referendum of niet?
Een Lokaal Referendum of niet? Een eerste discussie over een lokaal in Krimpen aan den IJssel als onderdeel van burgerparticipatie. Inleiding In ons land zijn de afgelopen periode op het gebied van de
Nadere informatieHet oordeel over de politieke partijen in Woordenwolk
Het oordeel over de politieke partijen in Woordenwolk Naast kwantitatieve methoden in het onderzoek -een vraag stellen met antwoorden waaruit men kan kiezen en de resultaten in percentages worden uitgedrukt-
Nadere informatie