Geachte leden van de commissie Mens en Samenleving en de commissie Stad en Ruimte,

Transcriptie

1 Postadres Postbus 16200, 3500 CE Utrecht Telefoon Commissie Mens en Samenleving & commissie Stad & Ruimte Behandeld door F. Booij Doorkiesnummer Onderwerp Landelijk themajaar 100 jaar De Stijl Bijlage(n) 1 Uw kenmerk Verzonden Uw brief van Bij antwoord datum, kenmerk en onderwerp vermelden Geachte leden van de commissie Mens en Samenleving en de commissie Stad en Ruimte, Met deze brief informeren wij u, conform de toezegging die 15 juni jl. is gedaan tijdens de bespreking van de Voorjaarsnota in de Cie. M&S, over de huidige stand van zaken met betrekking tot de viering van 100 jaar De Stijl. In deze brief gaan we in op de landelijke campagne en daarna op de inhoudelijke programmering in Utrecht & Amersfoort. De Stijl De kunstenaars van De Stijl worden gezien als revolutionaire innovators aan het begin van de 20e eeuw. Ze streefden naar een radicale hervorming van de kunst, die gelijk opging met de technische, wetenschappelijke en sociale veranderingen in de wereld. Ze mogen dan ook met recht de gamechangers van die tijd genoemd worden. Landelijke campagne 100 jaar De Stijl: Mondriaan to Dutch Design (MTDD) Op initiatief van het Nederland Bureau voor Toerisme en Congressen en in samenwerking met diverse landelijke partners (de regio s Brabant, Gelderland en Utrecht, en de steden Den Haag, Utrecht, Amersfoort, Leiden, Drachten, Winterswijk en Eelde) wordt in 2017 landelijk gevierd dat het 100 jaar geleden is dat De Stijl is opgericht. 100 jaar De Stijl wordt gezien als dé gelegenheid om ons land nationaal en internationaal te promoten, en daarmee het aantal (inter)nationale bezoekers te vergroten. De landelijke campagne die is opgezet heet: Mondriaan to Dutch Design (MTDD) en is begin maart 2016 op de grootste toeristische beurs in Berlijn voor de internationale toeristische markt gelanceerd. Utrecht & Amersfoort Utrecht & Amersfoort zijn, naast Den Haag en Leiden, een belangrijke drager van het programma. Dat is niet verwonderlijk, want vier van de belangrijkste De Stijl kunstenaars zijn in Utrecht of Amersfoort geboren: Theo van Doesburg (Utrecht, 1883), Bart van der Leck (Utrecht, 1876), Gerrit Rietveld (Utrecht, 1888) en Piet Mondriaan (Amersfoort, 1872). Zowel in Amersfoort als Utrecht zijn de invloeden van De Stijl nog zichtbaar, bijvoorbeeld het UNESCO erfgoed Rietveld Schröderhuis, de wereldberoemde rood-blauwe leunstoel van Rietveld, het Mondriaanhuis en het Rietveld Paviljoen Zonnehof in Amersfoort. Met recht kunnen zij de gamechangers van hun tijd worden genoemd. Bovendien heeft Utrecht 100 jaar later nog steeds veel

2 gamechangers in haar stad. Het themajaar biedt dan ook aanknopingspunten om in de programmering de link te leggen tussen de innovators van toen en de gamechangers van nu. De stad als broedplaats van De Stijl Het landelijke themajaar is een grote kans voor Utrecht en Amersfoort om zich te positioneren als broedplaats voor de internationale iconen Mondriaan en Rietveld (en daarnaast Doesburg en van der Leck). Zowel Amersfoort als Utrecht hebben internationale bezoekers veel te bieden als het gaat om De Stijl (zie de bijlage voor een overzicht van de inhoudelijk programmering). Het thema De Stijl wordt ingezet als aanleiding voor een bezoek aan Utrecht en als podium om ook andere facetten van Utrecht te laten zien. Tegelijkertijd is het een mooie aanleiding om het belangrijke erfgoed van Rietveld in onze stad beter zichtbaar te maken. Wij willen dat o.a. doen door gedurende het Stijljaar op meerdere plaatsen in de binnenstad uitvergrotingen van de iconische stoel van Rietveld te plaatsen (we zoeken binnen de begroting en door bijdrage van partners hoe de hiervoor benodigde middelen kunnen worden vrijgemaakt) en door de diverse Rietveld panden in de stad van schildjes te voorzien, conform het voorbeeld van Rijksmonumentschildjes. Organisatie & financiering We willen de kansen van dit project zowel stedelijk als regionaal benutten. Daarom moeten we verbinden, verbreden en activeren. In de landelijke projectorganisatie zijn veel instellingen en regio s betrokken en de propositie Mondriaan to Dutch Design is breed. Met Mondriaan en Rietveld hebben Utrecht en Amersfoort natuurlijk een sterke positie, maar willen we écht profiteren, dan is het van belang dat de inhoudelijke programmering er (inter)nationaal uitspringt en dat de marketinguitingen opvallen. Toerisme Utrecht 1 neemt, namens de steden Utrecht en Amersfoort, deel aan het landelijke project, waarmee Utrecht verzekerd is van landelijke en internationale aandacht. Op 1 december 2015 is dit project, na een maandenlange voorbereidingsfase officieel van start gegaan. Het benodigde budget voor landelijke deelname van Utrecht en Amersfoort is door de gemeente Utrecht, de gemeente Amersfoort en de Provincie Utrecht mogelijk gemaakt (via een bijdrage van ieder ,-). Daarnaast is door Utrecht ,- beschikbaar gesteld voor aanvullende slagkracht in Utrecht in de vorm van bijvoorbeeld marketing en regionale operationele projectleiding. Ook de gemeente Amersfoort heeft in totaal beschikbaar gesteld, waardoor de bijdrage van de twee gemeenten gelijk is. De provincie Utrecht draagt voor bij aan het project. Het is voor het eerst dat, zowel de gemeente Utrecht, als de provincie Utrecht en de gemeente Amersfoort gezamenlijk geld uittrekken om een dergelijk cultureel themajaar extra onder de aandacht te brengen. De verwachting is dat door deze samenwerking tussen de gemeentes en de provincie en de bijbehorende financiële bijdragen het Stijljaar in Utrecht en Amersfoort een duidelijke extra stimulans kan krijgen en de aandacht voor de culturele programmering in Utrecht en Amersfoort t.o.v. de overige steden stevig op de kaart komt te staan. Daarbij moet wel worden opgemerkt dat de verwachtingen rondom het Stijljaar niet kunnen worden vergeleken met voorbeelden als het Boschjaar, het Van Goghjaar en/of de Tour de France. Daarvoor zijn de budgetten en beschikbare mankracht niet met elkaar te vergelijken. Ter illustratie de gemeente s-hertogenbosch trok 8 miljoen euro uit voor het Boschjaar en hun totale budget bedroeg 27 miljoen euro. Activatie De ambitie is dat het aanbod groter is dan alleen de tentoonstellingen in de musea die tot nu toe geprogrammeerd zijn in We willen dat het aantrekkelijk is om tijdens een Stijl-reis in Nederland, 1 Deze activiteiten worden vanaf 2017 overgenomen door de stichting in oprichting Utrecht Marketing. 2/6

3 juist in Utrecht of Amersfoort te overnachten. We willen dat verblijfsduur wordt verlengd en dat combinatiebezoek met bijvoorbeeld horeca en winkels wordt gestimuleerd. Daarom spannen Toerisme Utrecht en Citymarketing Amersfoort zich in om ondernemers te betrekken om het aanbod in de stad te verbreden. De ervaringen in Brabant tijdens het van Gogh jaar leren dat de stad en regio zelf extra moeten inzetten op marketing én verbreding van het aanbod om te zorgen dat bezoekers na een tentoonstelling langer in de regio verblijven. Utrecht heeft vorig jaar veel ervaring opgedaan met aan activatieprogramma rondde Tour de France. Musea organiseerden thematentoonstellingen, etalages van winkels werden gethematiseerd, restaurants maakten Franse menu s, er werden thematische fietsroutes ontwikkeld, hotels maakten arrangementen, er werd kunst in de openbare ruimte ontwikkeld en scholen hadden gethematiseerde lesprogramma s. Datzelfde moet in 2017 ook gecreëerd worden rondom De Stijl. Dergelijke activatie en programmering zorgen er ook voor dat het themajaar onder bewoners leeft en zichtbaar is. Voor de marketing en activatie zetten Toerisme Utrecht en Citymarketing Amersfoort in ieder geval een deel van hun reguliere budgetten in door mankracht in te zetten en door De Stijl op te nemen in reguliere middelen en campagnes. Ook het Centraal Museum en Amersfoort in C zetten beiden hun mankracht, reguliere middelen en aanvullende fondsen in voor de programmering. Om een succesvol activatieprogramma te organiseren, is een externe projectleider aangesteld met ruime ervaring op dit vlak, o.a. voor SAIL Amsterdam, die organisaties vertelt over het project en enthousiasmeert om mee te doen, de verschillende werkgroepen aanstuurt en afgevaardigde is in de landelijke stuurgroep van het NBTC. Daarbij worden de goede samenwerkingen benut die de citymarketingorganisaties reeds hebben met koepelorganisaties zoals Centrummanagement Utrecht, Ondernemersvereniging Binnenstad Amersfoort, HOST Utrecht, HOST Amersfoort, Koninklijke Horeca Nederland, USP en dergelijke. Qua activatie zijn er inmiddels diverse randactiviteiten definitief. Voor een tiental relevante trekkingsgebieden zijn voorstellen gedaan en in ontwikkeling om hen aan te sporen tot funding en organiseren van diverse activiteiten, dan wel bij te dragen aan de zichtbaarheid van het themajaar. Er is veel enthousiasme vanuit de stad en de reacties zijn positief. Partijen die aan hebben gegeven aan te haken bij het Stijljaar zijn onder andere: ANWB, De Bijenkorf, CMU, Science Park, EBU, Tivoli Vredenburg, POU, De Leckere Stadsschouwburg, diverse hotels en ondernemers. Daarnaast wordt gesproken met grote partijen als NS, Qbuzz en diverse corporaties. Er is voor deze activatie geen budget beschikbaar, alle initiatieven moeten met mankracht en gelden van derden tot stand komen. Wat levert deelname aan het themajaar op? Toerisme Utrecht verwacht, gebaseerd op eerdere ervaringen van het NBTC zoals bij het Van Gogh Jaar, bezoekers (nationaal: en internationaal: ) voor Utrecht en Amersfoort, goed voor 10 tot 15 miljoen euro aan bestedingen. Tevens is de verwachting dat de zichtbaarheid van De Stijl en van het werk van Rietveld in het bijzonder structureel wordt vergroot en daarmee ook voor de langere termijn in de schijnwerpers blijft staan. Daarmee staat Utrecht internationaal beter op de kaart. Enkele successen die nu al kunnen worden genoemd zijn het feit dat een aantal grote Duitse en Engelse touroperators voor het eerst Utrecht vanwege dit thema in hun programma hebben opgenomen. Ook de combipackages Den Haag en Utrecht/Amersfoort werpen hun vruchten af, wat een positief gevolg is van de landelijke samenwerking. Hierin zien we ook dat de combinatie Utrecht met Amersfoort goed werkt. 3/6

4 Een mooi voorbeeld van de reeds gerealiseerd partnership in Utrecht qua promotie is de infowand Mondriaan to Dutch Design op Hoog Catharijne. Klépierre heeft zich er voor ingezet om dit mogelijk te maken, aansluitend bij hun visie dat ook op Hoog Catharijne kunstprojecten en het informeren hierover toegevoegde waarde bieden voor het grote publiek. Binnen het landelijke project worden de effecten van het themajaar gemeten op het gebied van bezoekersaantallen en bestedingen. Het NBTC meet deze effecten in samenwerking met de deelnemende steden, zodat de effecten ook voor Utrecht-Amersfoort inzichtelijk worden. Samenvattend is het door een mooie en relatief bescheiden bijdrage van de gemeente Utrecht mogelijk om enerzijds mee te liften op het landelijke programma van het NBTC en alle aandacht die dat zal genereren en anderzijds de extra marketinginspanning door Toerisme Utrecht mogelijk te maken. Daarmee wordt een aantrekkelijk cultureel programma voor het Stijljaar onder een breed publiek stevig onder de aandacht gebracht en worden er op die manier veel meer kansen voor de stad gecreëerd. Hoogachtend, Burgemeester en wethouders van Utrecht, de secretaris, de burgemeester, 4/6

5 Bijlage 1: Inhoudelijke programmering Utrecht Het Centraal Museum is met haar enorme collectie van De Stijl meesters zoals Gerrit Rietveld, Bart van der Leck en Theo van Doesburg uiteraard inhoudelijk de belangrijkste Utrechtse partner voor het stijljaar. Het gehele jaar zal voor het Centraal Museum dan ook met een stevige programmering in het teken staan van het Stijljaar. Centraal Museum Het Centraal Museum organiseert de grote overzichtstentoonstelling Rietveld s Meesterwerk: Leve De Stijl! (4 maart - 11 juni 2017). Deze tentoonstelling is voor een breed publiek aantrekkelijk en gaat over het leven van Rietveld, wie en wat Rietveld inspireerde in zijn zoektocht naar bevrijding, wat resulteerde in het Rietveld Schröderhuis, het internationale meesterwerk van De Stijl in Utrecht. Een deel van de tentoonstelling reist zeer waarschijnlijk door naar musea in Polen en Duitsland. Daarnaast wordt vanaf september 2016 in twee musea in Japan een groot deel van de Rietveldcollectie (samen met een deel van de Dick Brunacollectie) van het Centraal Museum getoond. Rietveld Schröderhuis Het Rietveld Schröderhuis is in 1924 ontworpen door Gerrit Rietveld in opdracht van Truus Schröder. Dit architectonische hoogtepunt is opgenomen op de UNESCO werelderfgoedlijst. Voor het jaar 2017 wordt de zichtbaarheid en vindbaarheid van het Rietveld Schröderhuis in de openbare ruimte sterk verbeterd. Zo komt er bewegwijzering vanaf de stations en het Centraal Museum naar het Rietveld Schröderhuis en wordt het toegankelijker gemaakt voor grotere groepen. Tevens wordt het uitzicht vanuit het huis in oude luister hersteld, door een folie aan te brengen op het viaduct. Daarnaast is er subsidie van de gerenommeerde Getty Foundation verkregen à euro om samen met de TU Delft onderzoek te doen naar het behoud van het huis in de toekomst en naar de bewonersgeschiedenis. Droog - ontdek het begin van Dutch Design In het najaar van 2017 (23 september - 3 december 2017) organiseert het Centraal Museum de tentoonstelling Droog - ontdek het begin van Dutch Design. Een speciale selectie uit de collectie van het Centraal Museum toont hoe de vernieuwingsdrang die is ingezet bij De Stijl (in vorm en materiaal en gericht op een betere en mooiere wereld) de laatste 25 jaar wordt voorgezet onder de noemer Dutch Design. Met recht kunnen zij worden bestempeld als de gamechangers van nu. Fietstocht en wandelroute De Stijl Naast de tentoonstellingen in het Centraal Museum en het Rietveld Schröderhuis zullen ook de overige gebouwen in de stad en provincie die een link hebben met Rietveld en of De Stijl onder de aandacht worden gebracht. Zo wordt er onder andere een wandelroute en in samenwerking met de ANWB een fietstocht aangeboden die langs de bekende en onbekende parels van De Stijl leidt in en rondom Utrecht. Rietveld in Slot Zuylen. Vernieuwing aan de Vecht (22 april 24 september 2017) Eén van de best bewaarde geheimen van kasteelmuseum Slot Zuylen in Oud-Zuilen is dat Gerrit Rietveld ( ) er zijn carrière begon. In opdracht van de toenmalige bewoner, Frederik baron van Tuyll van Serooskerken, maakte de beroemde meubelmaker en architect rond 1905 een serie meubels voor het Poortgebouw. Het is zijn vroegst bekende werk. Ook Rietvelds vader, in wiens werkplaats Gerrit het vak leerde, heeft in die periode zijn stempel gedrukt op het kasteelinterieur. Die vernieuwingen in het huis door vader en zoon Rietveld zijn de aanleiding voor een speciale themapresentatie. 5/6

6 Stand van zaken hoofd- en overige programmering voor zover bekend: Rietvelds Meesterwerk; Leve De Centraal Museum, Utrecht 4 maart 11 juni 2017 Stijl! Het vernieuwde Mondriaanhuis Mondriaanhuis, Amersfoort vanaf 7 maart 2017 Rietveld in Slot Zuylen Oud Zuilen 22 april t/m 24 sept Vernieuwing aan de Vecht De Kleuren van De Stijl Kunsthal KAdE, Amersfoort 6 mei 27 augustus x 18 Gerrit Rietveld Rietveldpaviljoen, Amersfoort september december 2017 Droog ontdek het begin van Dutch Design Centraal Museum, Utrecht 23 september 3 december 2017 Rietveld Schröderhuis Centraal Museum, Utrecht gehele jaar Symposium Designgeschiedenis Centraal Museum, Utrecht 9 december 2016 Expositie Het Stijljaar Stadskantoor, Utrecht Januari t/m juni 2017 De Stijl op de Culturele Diverse locaties, Utrecht 15 januari en 12 maart 2017 Zondagen Concert Victory Boogie Woogie Tivoli Vredenburg, Utrecht 4 maart 2017 Voorstelling Bep, dochter van Podium Hoge Woerd, Utrecht 1 april 2017 Rietveld Concert De Materie Tivoli Vredenburg, Utrecht 6 april 2017 Kunstvaarroute Heilige Amersfoort mei t/m oktober 2017 Huisjes Concert De Stijl Tivoli Vredenburg, Utrecht 27 mei 2017 Amersfoort Jazz en Mondriaan Amersfoort 9 t/m 11 juni 2017 Mirakels Amersfoort: De Stadshart Amersfoort december 2017 wondere wereld van Piet Mondriaan Fietstocht De Stijl in Utrecht: Utrecht gehele jaar Rietvelds architectuur Rietveld wandelroute Utrecht gehele jaar Stadswandeling met gids: Amersfoort gehele jaar Amersfoort in Stijl De Stijl lessen op lagere scholen Utrecht & Amersfoort gehele jaar De Stad in Stijl, diverse Utrecht kunstprojecten De Stad in Stijl, Stijl Salons Utrecht Jazzlab voor kids, muzikale Mondriaanhuis, Amersfoort workshop Expositie en voorleesmiddagen: Bibliotheek Eemplein, De Kat van Mondriaan Amersfoort Expositie De Nieuwe Stijl : Utrecht Science Park Kunst ontmoet wetenschap Monteverdi Festival Meets Amersfoort Mondriaan Workshops meubelmaken met Stichting De Bouwloods, Utrecht Rietveld als inspirator Rietveldavond met o.a. voorstelling Bep, dochter van Rietveld, i.s.m. Stadsschouwburg Utrecht Centraal Museum, Utrecht 6/6