Copyright protected. Use is for Single Users only via a VHP Approved License. For information and printed versions please see

Transcriptie

1

2 Projectmanagement op basis van NCB versie 3

3 Andere uitgaven bij Van Haren Publishing Van Haren Publishing (VHP) is gespecialiseerd in uitgaven over Best Practices, methodes en standaarden op het gebied van de volgende domeinen: - IT-management, - Architecture (Enterprise en IT), - Business management en - Projectmanagement. Deze uitgaven worden uitgegeven in verschillende talen in series, zoals ITSM Library, Best Practice, IT Management Topics en I-Tracks. Van Haren Publishing biedt een groot aanbod aan whitepapers, templates, gratis e-books, docentenmateriaal etc. via de VHP Freezone: freezone.vanharen.net VHP is tevens de uitgever voor toonaangevende instellingen en bedrijven, onder andere: ASLBiSL Foundation, CA, Centre Henri Tudor, Gaming Works, Getronics, IACCM, IAOP, IPMA-NL, ITSqc, NAF, Ngi, PMI-NL, PON, Quint, The Open Group, The Sox Institute Onderwerpen per domein zijn: IT (Service) Management / IT Governance ASL BiSL CATS CMMI COBIT ISO ISO/IEC ISO/IEC ISPL IT Service CMM ITIL V3 ITSM MOF MSF SABSA Architecture (Enterprise en IT) Archimate TOGAF TM GEA Business Management EFQM escm ISA-95 ISO 9000 OPBOK SixSigma SOX SqEME Project-, Programmaen Riskmanagement A4-Projectmanagement ICB / NCB MINCE M_o_R MSP TM PMBOK Guide PRINCE2 TM Voor een compleet overzicht van alle uitgaven, ga naar onze website: en freezone.vanharen.net voor whitepapers, templates, gratis e-books, docentenmateriaal etc.

4 Projectmanagement op basis van NCB versie 3 IPMA C en IPMA D Bert Hedeman Gabor Vis van Heemst Roel Riepma

5 Colofon Titel: Auteurs: Reviewers: Uitgever: Projectmanagement op basis van NCB versie 3 - IPMA C en IPMA D Bert Hedeman (Hedeman Consulting) Gabor Vis van Heemst (Intrprimus Projectmanagement) Roel Riepma (Nzcht, Hogeschool van Arnhem en Nijmegen) Frank Krijnen (Berenschot) Harrie Brakel (Insights International) Joep de Munnik (Boertien Consulting) John Hermarij (Dhirata) John Roos (Altran) Marijke van Biezen (ISES) Ron Seegers (De Projectmeester) Ron Vinken (Getronics) Ronald te Ronde (Boertien Assessment) Sven Huynink (Promacy) Van Haren Publishing, Zaltbommel, ISBN: Druk: Eerste druk, eerste oplage, April 2008 Eerste druk, tweede verbeterde oplage, Augustus 2008 Eerste druk, derde oplage, Augustus 2009 Eerste druk, vierde verbeterde oplage, Juni 2010 Eerste druk, vijfde oplage, Mei 2011 Zetwerk: CO2 Premedia bv Omslagontwerp: CO2 Premedia bv Copyright: Van Haren Publishing, 2008 Voor verdere informatie over Van Haren Publishing, naar: info@vanharen.net Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd en/of openbaar gemaakt door middel van druk, fotokopie, microfilm, of op welke wijze ook, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever. No part of this publication may be reproduced in any form by print, photo print, microfilm or any other means without written permission by the publisher. Hoewel deze uitgave met veel zorg is samengesteld, aanvaarden auteur(s) noch uitgever enige aansprakelijkheid voor schade ontstaan door eventuele fouten en/of onvolkomenheden in deze uitgave.

6 V Woord vooraf Als je gevraagd wordt het Woord vooraf te schrijven voor Projectmanagement op basis van NCB versie 3, lees je dat toch met meer dan normale belangstelling en vergelijk je dat met de inhoud van de NCB versie 2. In versie 2 lag de nadruk op de technische kant van projectmanagement aangevuld met gedragscompetenties. Maar dat is in de huidige tijd niet meer genoeg. Veranderingen in de maatschappij, zoals het samenvloeien van wonen, werken en leren, en begrippen als identiteit en passie zijn belangrijke uitgangspunten voor een vernieuwende kijk op projectmanagement. Verandering is nu een kernbegrip voor mensen en organisaties. Portfoliomanagement, programmamanagement, projectmanagement alsmede innoveren en veranderen in een dynamische omgeving doet naast vakkennis een beroep op je identiteit, je ervaring, je stijl van leidinggeven. Projectmanagement is daarmee een vak geworden voorbij doel-rationele dimensies. De moderne projectmanager realiseert samen met zijn team met liefde voor zijn vak mooie dingen. Dit boek is bedoeld voor iedereen die zich wil certificeren voor IPMA C of IPMA D en bovendien voor iedereen die op een of andere wijze betrokken is bij projectmanagement en behoefte heeft aan een informatiebron dat ingaat op alle aspecten, of competenties, die in projectmanagement geldig dan wel wenselijk zijn. IPMA-certificering IPMA maakt onderscheid tussen vier niveaus van certificering en heeft voor ieder niveau vereisten van kennis en ervaring beschreven. Een gecertificeerd projectmanager mag afhankelijk van zijn certificaat één van de volgende titels achter zijn naam gebruiken: IPMA A Certified Projects Director (Projectdirecteur) IPMA B Certified Senior Project Manager (Senior Projectmanager) IPMA C Certified Project Manager (Projectmanager) IPMA D Certified Project Management Assistant (Projectmanagement specialist) Voor het behalen van deze certificaten worden ondermeer eisen gesteld aan het aantal jaren ervaring als projectmanager: IPMA A tenminste vijf jaar, IPMA B vijf jaar en IPMA C drie jaar. Voor IPMA D worden geen eisen gesteld aan de opgedane ervaring.

7 VI Meer informatie over de IPMA-certificering kan worden gevonden op de websites van IPMA-NL en CITO. De IPMA Competence Baseline: ICB version 3 en NCB versie 3 IPMA richt zich met de IPMA-certificering op de moderne projectmanager, die een belangrijke functie vervult in alle denkbare omgevingen waaronder het bedrijfsleven, de overheid, de bouw en de ICT. De ICB is een Engelstalig document waarin IPMA de vereiste kennis en kunde beschrijft voor projectmanagers alsmede de kaders voor de IPMA-certificering. De beschrijving van deze kennis en kunde is gebaseerd op competenties die een projectmanager in meer of mindere mate moet beheersen. Version 3 van de ICB is in juni 2006 van kracht geworden. Alle ruim 40 ledenorganisaties ontwikkelen, binnen vastgestelde kaders, een nationale versie. Versie 3 van de Nederlandse Competence Baseline is in september 2007 verschenen. Dit is een vrij letterlijke vertaling van de ICB versie 3, tot stand gekomen onder regie van IPMA-Nederland. Over dit boek De lezer die de inhoud van dit boek goed heeft bestudeerd, zal met redelijk grote zekerheid het IPMA D examen met goed gevolg kunnen afleggen. Het volgen van een training is zeker een nuttige ondersteuning, maar in principe is zelfstudie een reële mogelijkheid. Voor het IPMA C certificaat is bestudering van de inhoud een uitstekende basis, maar het examen stelt ook eisen aan de opgedane ervaring van de kandidaat en het vermogen om de kennis toe te passen. Dit boek biedt in ieder geval in één band voor alle competentie-elementen van de NCB versie 3 een heldere uitleg op basis van een logische onderverdeling van de onderwerpen. Over de auteurs De drie auteurs van dit boek zijn ieder zeer ervaren entrepreneurs, projectmanagers, trainers, en schrijvers. Zij hebben bij uiteenlopende organisaties in de publieke en private sector complexe programma s opgestart en geleid. Met dit boek zijn zij erin geslaagd om op basis van NCB versie 3 hun kennis en ervaring neer te leggen in een standaardwerk voor IPMA certificering dat niet in je boekenkast mag ontbreken. Bert Hedeman is nauw betrokken geweest bij het opstellen van de exameneisen en de definitielijst op basis van de NCB versie 3. Samen met Gabor Vis van Heemst heeft hij vele boeken op het gebied van projectmanagement geschreven. Roel Riepma is behalve een ervaren projectmanager ook al jaren docent in het hoger onderwijs. Bram Reinders, Programmamanager bij energiebedrijf Continuon Bestuursvertegenwoordiger IPMA Nederland.

8 VII Woord vooraf bij de vierde verbeterde oplage In deze vierde oplage is een aantal verbeteringen doorgevoerd, op basis van de nuttige op- en aanmerkingen die we van een aantal kritische lezers mochten ontvangen. Tevens is op een aantal plaatsen een tekstaanvulling doorgevoerd, om het boek aan te laten sluiten op de laatste versie van de CITO-eindtermen voor de examens IPMA-C en IPMA-D. De inhoud van deze vierde oplage sluit daarom volledig aan op de CITO eindtermen van november 2007 / januari 2008, die tijdens de samenstelling van deze bijdruk, voorjaar 2010, van kracht waren. Woord vooraf van de auteurs Het boek Projectmanagement op basis van NCB versie 3 is een praktisch gebruikersboek voor het vakgebied projectmanagement. In dit boek wordt het vak projectmanagement beschreven, gebaseerd op de competentie-elementen zoals die zijn benoemd in de NCB versie 3. De NCB is in 2001 uitgegeven door PMI-NL (tegenwoordig IPMA-NL) en is geschreven op basis van de IPMA Competence Baseline (ICB) van de internationale vakvereniging IPMA. Bovendien is IPMA verantwoordelijk voor de internationale certificeringstandaard voor projectmanagers. De huidige versie van de ICB en NCB is versie 3 (2007) en vanaf 2008 moeten alle certificeringprocedures zijn afgestemd op deze versie. Dit boek volgt de uitgangspunten en definities van de NCB versie 3, al is op enkele plaatsen afgeweken van de volgorde van onderwerpen om daarmee een logischer indeling te realiseren. Naast de theoretische beschrijving van de onderwerpen is aandacht besteed aan praktische toepasbaarheid. Hiertoe zijn tekstkaders toegevoegd met praktijkvoorbeelden, berekeningsvoorbeelden en succes verhalen. In de bijlagen vindt u verder een definitielijst, een literatuurlijst en de adressen voor relevante partijen voor uw certificering. De inhoud van dit boek voldoet ruimschoots aan de theoretische eisen die gesteld worden om de examens op de niveaus IPMA D en IPMA C met goed gevolg af te leggen. Voor het assessment voor IPMA C is een aanvullend projectrapport op basis van uw projectervaring vereist. Dit boek heeft niet de pretentie alle te gebruiken methoden, technieken en theorieën op het gebied van projectmanagement te behandelen. Voor veel competentiegebieden zijn meerdere methoden beschikbaar, beschreven in een keur van goede boeken. Wij hebben dit boek geschreven, omdat met name op het gebied van certificering van projectmanagers nog een goed en makkelijk toegankelijk gebruikersboek ontbreekt. Onze ambitie was een boek te maken dat volledig was, eenvoudig leesbaar met toch voldoende diepgang voor de IPMA-examens, dat als stimulans zou dienen voor verdere vakontwikkeling.

9 Dit boek is geschreven voor projectmanagers, projectleiders en teammanagers en alle andere personen die privé of in het werk betrokken zijn bij het inrichten en managen van projecten. Wij vertrouwen erop dat dit boek aansluit op de behoefte aan een handzaam zelfstudieboek voor certificering van projectmanagers. Het kan ook uitermate goed gebruikt worden als aanvulling op IPMA-trainingen. Tot slot willen we u erop wijzen dat overal in het boek waar hij of zijn gebruikt is (in referentie naar personen), natuurlijk ook zij of haar kan worden gelezen. Graag willen wij alle reviewers bedanken die met hun commentaar hebben bijgedragen aan de inhoudelijke kwaliteit van dit boek. Leusden, Babberich, Zwolle Bert Hedeman, Gabor Vis van Heemst en Roel Riepma

10 Inhoud Woord vooraf V Woord vooraf van de auteurs VII 1 Opbouw van dit boek Competentieontwikkeling met behulp van dit boek Projectoriëntatie (NCB 3.01) Inleiding Positionering Mogelijke processtappen De geschiedenis van projectmanagement Wat is een project? Redenen om werkzaamheden uit te voeren in projecten Kenmerken van een project Noodzakelijke voorwaarden voor een project Overeenkomsten en verschillen werken in project- en staande organisatie Werken met meerdere bazen Positie projectmanager Wat is projectmanagement? Principes van projectmatig werken Faseren, beheersen en beslissen Beheerscyclus Beheersaspecten De rol van de projectmanager Projectmanagementmethoden Verantwoordelijkheden Deel 1: Technische competenties 25 4 Projectvoorbereiding Inleiding Projectstart (NCB 1.19) Inleiding Positionering Mogelijke processtappen Projectvoorbereiding Projectdefinitie Plan voor projectinrichting Projectbeslissing Projectinrichting Beslispunt op het einde van de projectinrichting Projectstart-up Kick-off Verantwoordelijkheden Belanghebbenden (NCB 1.02) Inleiding Positionering Mogelijke processtappen Stakeholdermanagementstrategie Analyse belanghebbenden Hoe belanghebbenden te betrekken? Hoe effectiviteit stakeholdermanagement te beoordelen

11 X Communicatieplan Verantwoordelijkheden Projectorganisatie (NCB 1.06) Inleiding Positionering Mogelijke processtappen Klant-leverancierrelatie Scheiding van management en techniek Projectmanagementstructuur en team en projectorganisatie Context projectorganisatie Tekenen van een organogram Opdrachtgever Projectmanager Stuurgroep Overige rollen binnen het projectmanagementteam Besluitvorming en rapportagestructuren Overlegstructuren Linking-pin Verantwoordelijkhedenmatrix Verantwoordelijkheden Eisen & doelen (NCB 1.03) Inleiding Positionering Mogelijke processtappen Projectdoel Projectresultaat Projecteisen Projectdoel (in engere zin) Projectaanpak Projectbeoordeling Waarden-management Business case Verantwoordelijkheden Scope en op te leveren resultaten (NCB 1.10) Inleiding Positionering Mogelijke processtappen: Projectresultaat Scope Configuratiemanagement Verantwoordelijkheden Risico s & kansen (NCB 1.04) Inleiding Positionering Mogelijke procestappen Begrippen risico s, issues en ramingen Risicoaversie en risicotolerantie Risico-eigenaar Risicocategorieën Soorten risico s Risicomanagement Risicoanalyse Overige activiteiten risicomanagement Borging van het risicomanagement Principe van stapsgewijs verfijnen Methoden en technieken Verantwoordelijkheden

12 XI 4.07 Projectmanagementsucces (NCB 1.01) Inleiding Positionering Mogelijke processtappen De weg naar projectsucces (Teun van Aken) Projectsuccesfactoren Projectmanagementsucces Project(management)plan Verantwoordelijkheden Projectinrichting Kwaliteit (NCB 1.05) Inleiding Mogelijke processtappen Kwaliteit Product- en proceskwaliteit Kwaliteitsmanagement Kwaliteitsplan Kwaliteitslogboek Het kwaliteitspad Specificaties en programma van eisen Kwaliteitsverwachtingen en acceptatiecriteria Reviews, audits en evaluaties Normen, voorschriften en standaards Continue verbetering Kwaliteitskosten volgens J.M. Juran Kwaliteitstechnieken Verantwoordelijkheden Projectstructuren (NCB 1.09) Inleiding Positionering Mogelijke processtappen Productgericht plannen Werkpakketten Werkdecompositiestructuur (WBS) Afgeleide structuren Verantwoordelijkheden Bijlage: Voorbeeld Productgerichte planning tuinhuisje Tijd & projectfasering (NCB 1.11) Inleiding Positionering Mogelijke processtappen Project- en productlevenscyclus Faseren Faseren in complexe en onzekere omgevingen Technieken voor het opstellen van een tijdsplan Precedence-chart Onzekerheidsanalyse Balkenschema Voor- en nadelen planningstechnieken Verantwoordelijkheden Mensen & middelen (NCB 1.12) Inleiding Positionering Mogelijke processtappen Capaciteitsmanagement Vaststellen van de benodigde capaciteit Selectie projectmedewerkers Theory of Constraints (TOC)

13 XII Kritieke-ketenmanagement Verantwoordelijkheden Kosten & financiën (NCB 1.13) Inleiding Positionering Mogelijke processtappen Van planning naar besturing Begroten Budgetteren Bewaken Evaluatie Projectadministratie Procuratie Kostenbewust ontwerpen Financiële beheersing Verantwoordelijkheden Projectuitvoering en afsluiting Inkoop & contract (NCB 1.14) Inkopen: Het verwerven van producten of diensten van derden Inleiding Positionering Mogelijke processtappen Make or buy Inkopen of uitbesteden Contractmanagement Contractstrategie Contracteringsplan Selecteren en contracteren van partijen Contractbeheer Contract Europese aanbesteding Zekerheidsstellingen voor betaling Samenwerkingsverbanden Betrokken partijen Wijzigingen (NCB 1.15) Inleiding Positionering Mogelijke processtappen Noodzaak wijzigingsbeheer Wijzigingen en projectissues Wijzigingsverzoeken Afwijkingen van specificaties Overige projectissues Registratie projectissues en issuelogboek Wijzigingsbeheer en configuratiemanagement Verantwoordelijkheden Informatie & documentatie (NCB 1.17) Inleiding Positionering Mogelijke processtappen Informatiebeheer Projectdossierstructuur Informatiebeheer versus configuratiemanagement Verantwoordelijkheden Beheersing & rapportage (NCB 1.16) Inleiding Positionering Mogelijke processtappen Beheerscirkel

14 XIII Management by Objectives Management by Exception Timeboxing Beheersen van de uitvoering Managen van de productoplevering Beheersinstrumenten Earned Value Analyse Slip-chart-methode Earned Value Analyse versus slip-chart Verantwoordelijkheden Afsluiting (NCB 1.20) Inleiding Positionering Mogelijke processtappen Beëindiging van een project Oplevering van het eindresultaat Afsluiting van het project Het afbouwen van een project Het identificeren van vervolgacties Het project evalueren Het formeel beëindigen van het project Voortijdige projectafsluiting Verantwoordelijkheden Deel 2: Gedragscompetenties Projectleiderschap Leiderschap (NCB 2.01) Inleiding Mogelijke processtappen Management versus leiderschap Leiderschaptheorieën Leiderschapsrollen en waardenontwikkeling (Quinn) Taak- en relatiegericht leidinggeven (Blake & Mouton) Situationele stijl op basis van competentie Delegeren Coachend leiderschap Machtsbronnen voor een projectmanager Verantwoordelijkheden Betrokkenheid & Motivatie (NCB 2.02) Inleiding Mogelijke processtappen Kern van motivatie van individuen: binnen = buiten Creëren van positief opbouwende wensen Creëren van een balans tussen persoonlijke wens en omgevingskrachten Algemene motivatiemodellen: Maslow, McGregor, Herzberg Motiverende en hygiënefactoren van Herzberg Herkennen van en omgaan met weerstanden Omgaan met lastige mensen: in balans blijven met jezelf Verantwoordelijkheden Zelfbeheersing (NCB 2.03) Inleiding Mogelijke processtappen Vormen van intelligentie en hun toepassing in projecten Rationele intelligentie en mentale modellen Emotionele intelligentie Spirituele of intuïtieve intelligentie Collectieve intelligentie Bewust handelen in complexe projectomgevingen

15 XIV MBTI Big Five Enneagram Balans creëren tussen werk, privé en ontspanning Assertiviteit (NCB 2.04) Inleiding Mogelijke processtappen Balans creëren tussen rolopvatting en rolverwachting Effectief invloed uitoefenen: opbouwen en onderhouden van duurzame relaties Assertief gedrag versus agressief gedrag De vijf aspecten van de wil geïntegreerd inzetten Verantwoordelijkheden Ontspanning (NCB 2.05) Inleiding Positionering Stress: veroorzakers en symptomen Stressmanagement: interventiemethoden voor stressreductie Ontspanningstechnieken Verantwoordelijkheden Openheid (NCB 2.06) Inleiding Mogelijke processtappen Kenmerken van openheid in projecten Wederzijdse waardering Collectieve denk- en besluitvormingsprocessen Introspectieve cultuur i.p.v. een meesprekende cultuur Complexiteit is altijd bespreekbaar Zuivere motieven en uitbannen persoonlijk belang Het stimuleren van openheid in projecten Probleemoplossing (NCB 1.08) Inleiding Richtlijnen voor Probleemoplossing Probleem- en doelgerichte probleemoplossing Een gestructureerde probleemaanpak Oriëntatiefase Planning en transformatiefase Controlefase Oplossingsfase Evaluatiefase Interpretatiefase Soorten problemen Identificatieproblemen Ontwerp- of constructieproblemen Onderzoeksproblemen Verantwoordelijkheden Creativiteit (NCB 2.07) Inleiding Mogelijke processtappen Creativiteitsfasen en -technieken De startfase Ideeontwikkelingsfase en divergerende creativiteitstechnieken Keuzefase en convergerende creativiteitstechnieken Verkennen eerste keuzen Balans tussen belangengroepen Verdiepen en verrijken van ideeën Kiezen en organiseren Organiseren van creativiteit in projecten Resultaatgerichtheid (NCB 2.08) Inleiding

16 XV Stappenplan voor resultaatgerichtheid Integratie doelgerichtheid, taakgerichtheid en aanmoediging (GUNG HO) De drijfveer van de Eekhoorn: waardevol werk De werkwijze van de Bever: zelf bepalen hoe je het doel wilt halen De gave van de Gans: moedig elkaar aan Good to Great projecten Niveau 5 leiderschap Eerst wie, dan wat Zie de harde feiten onder ogen en blijf geloven in de overwinning De drie cirkels van het egelprincipe Bedrijfsdiscipline Technologische versnellers Vertrouw op het vliegwieleffect Good to Great projecten: logisch gevolg van een sterk egelprincipe Resultaatgerichte afspraken (RGA) Efficiency (NCB 2.09) Inleiding Mogelijke processtappen KAIZEN: Continue verbetering van proces en resultaat Voorwaarden voor toepassing KAIZEN op persoon- en teamniveau Technieken voor toepassing KAIZEN Lean management Waardeanalyse Technieken voor de ontwikkeling van je persoonlijke efficiency Je hersenen in conditie houden Bewust denken Ontspannen Doelgericht leven Sneller leren en effectiever informatie verwerken Slimmer werken Betrouwbaarheid (NCB 2.13) Inleiding Richtlijnen voor betrouwbaarheid Betrouwbaarheid in netwerken van wederzijds afhankelijke mensen Respect & Waardering (NCB 2.14) Inleiding Richtlijnen voor respect & waardering Zingevend handelen Handelen vanuit aandacht en presentie Waardensysteem van Graves Ethiek (NCB 2.15) Inleiding Richtlijnen voor ethiek Mensenrechten, grondrechten & beginselethiek Consequenties van het persoonlijk handelen: gevolgenethiek Handelen op basis van een goede gezindheid: deugdenethiek De betekenis van ethiek: werken met een open hart voor de Ander Bedrijfsethiek en bedrijfscodes Beroepsethiek en gedragscodes Herkennen en hanteren van ethische dilemma s: de ethiektoets Sociale vaardigheden en teamwerk Communicatie (NCB 1.18) Inleiding Richtlijnen voor Communicatie Communicatie Wat is communicatie? Axioma s van Watzlawick Criteria goede communicatie

17 XVI Communicatievormen en communicatiekanalen Ruis en miscommunicatie Communicatieniveaus Communicatiestructuur Communicatieplan Gespreksvoering Gesprekken voorbereiden en structureren Verschillende soorten gesprekken kunnen voeren Vergaderingen Wat is een vergadering? Rolverdeling en taakverdeling voorafgaand, tijdens en na afl oop van vergaderingen De voorzitter De functie en structuur van de agenda Functie en opbouw van de verslaglegging Meningsvormende vergaderpunten Besluitvormende vergaderpunten Verantwoordelijkheden Teamwerk (NCB 1.07) Inleiding Richtlijnen voor Teamwerk Wat is teamwerk? Samenstelling van teams als organisatorische eenheden Succesfactoren effectief teamwerk Succesvoorwaarden op het gebied van samenwerking Succesvoorwaarden op het gebied van taak Ontwikkeling naar teamvolwassenheid Forming (vormen) Storming (stormen) Norming (normeren) Performing (presteren) Adjourning (beëindigen) Groepsblindheid Faseovergangen Leiderschapsstijl en groepsontwikkeling Teamrollen Voorzitter Plant of Uitvinder of Ideeëngenerator Brononderzoeker Groepswerker Zorgdrager (of controller) Bedrijfsman Waarschuwer (doordenker) Specialist Teamsamenstelling volgens Belbin Projecttypen en teamsamenstelling volgens Belbin Verantwoordelijkheden Overleg en Advies (NCB 2.10) Inleiding Richtlijnen voor Overleg en Advies Wat is advieswerk? Rollen van de adviseur Dimensies van advieswerk De staande organisatie en haar omgeving De inhoud van het vraagstuk De adviesaanpak Gestructureerde aanpak overleg en advies Terugkoppelingsbijeenkomsten Implementatie Afsluiting/beëindiging Nauwkeurig en zorgvuldig argumenteren

18 XVII 8.04 Onderhandelen (NCB 2.11) Inleiding Richtlijnen voor Onderhandeling Belangrijke kenmerken van onderhandelen Doel van onderhandelen Beste Alternatief Zonder Overeenkomst (BAZO) Onderhandelingsstrategieën Harvard Business Negotiation Project Fasering van het onderhandelingsproces Voorbereidingsfase Opstartfase Onderhandelingsfase Afrondingsfase Beïnvloedbare aspecten Het beïnvloeden van de fl exibiliteit Het beïnvloeden van de machtsbalans Het beïnvloeden van het klimaat Het beïnvloeden van de speelruimte Het beïnvloeden van de inhoud Stijlen van onderhandelen Coöperatieve stijl Competitieve stijl Gemengde stijl Stijlfl exibiliteit en effectiviteit Verantwoordelijkheden Conflicthantering en Crises (NCB 2.12) Inleiding Positionering Richtlijnen voor Confl icten en Crises Wat zijn confl icten? Latente en manifeste confl icten Waarde confl icten in projecten Soorten confl icten Confl ictfasen Herkennen en dereguleren van confl icten in verschillende fasen De projectmanager als partij in confl icten De projectmanager als derde partij: verleidingen en voorwaarden Rollen van de projectmanager als derde partij Stijlen confl icthantering Vechten (doordrukken) Toegeven Vermijden Compromis sluiten Samenwerken Stijlfl exibiliteit Wat zijn crises? Wat te doen bij een crisis? Wat te doen voorafgaand aan mogelijke crises? Verantwoordelijkheden Deel 3: Contextuele competenties Doorvoeren van verandering Programma-oriëntatie (NCB 3.02) Inleiding Positionering Mogelijke processtappen Wat is een programma?

19 XVIII Wanneer programmamanagement? Programmamanagement: een keuze Begrippenkader programmamanagement Het verschil tussen een project en een programma Soorten programma s Programmaorganisatie Batenmanagement Programmalevenscyclus en -documentatie Management van verandering Verantwoordelijkheden Portfolio-oriëntatie (NCB 3.03) Inleiding Positionering Mogelijke processtappen Portfolio-organisatie Portfolioproces Prioritering projecten en programma s in een portfolio Tussentijds stoppen van projecten en programma s in een portfolio Balance Business Score Card en prestatie-indicatoren Balanceren van de portfolio Succesfactoren Verantwoordelijkheden PPP-implementatie (NCB 3.04) Inleiding Positionering Mogelijke processtappen Basisprocessen PPP-organisatie Voor- en nadelen invoeren PPP-organisatie Stappen bij het invoeren van projectmanagement Weerstand bij invoeren projectmanagement NEN-ISO Richtlijnen voor kwaliteit in projecten Volwassenheidsniveaus Verantwoordelijkheden Omgeving Primair proces (NCB 3.06) Inleiding Positionering Mogelijke processtappen Primair proces Bedrijfsvoering in profit en non-profit organisaties Waardeketen van Porter Besturing van het primaire proces Raakvlakken tussen de bedrijfsvoering en projecten/programma s Business Process Redesign Staande organisatie (NCB 3.05) Inleiding Positionering Mogelijke processtappen Begrippenkader Rollen en functies Lijn- en staforganisatie Functiescheiding Span of control Aansturing van medewerkers Projectorganisatievormen Verschillende organisatievormen (Mintzberg) Lerende organisatie Cultuur

20 XIX Verantwoordelijkheden Systemen, producten en technologie (NCB 3.07) Inleiding Positionering Systeembenadering Decompositie en synthese Raakvlakken tussen (deel)systemen Integratie Een project als een systeem Systeemontwikkeling Productlevenscyclus Gebruik en beheer Deming s 14 punten Ketenmanagement EFQM modell Verantwoordelijkheden Personeelsmanagement (NCB 3.08) Inleiding Mogelijke processtappen Personeelsbeleid Personeelsmanagement Rol project-, lijn- en personeelsmanager Functionerings- en beoordelingsgesprekken POP-gesprekken Beoordelingstechnieken Belonings- en incentivesystemen Competentiemanagement Kennismanagement Verantwoordelijkheden Gezondheid, beveiliging, veiligheid en milieu (NCB 3.09) Inleiding Positionering Mogelijke processtappen Milieu Veiligheid en gezondheid: Arbowetgeving Beveiliging Verantwoordelijkheden Financieel management (NCB 3.10) Financiële verslaglegging Balans Indeling balans Onderhanden werk (OHW) Transitoria Winst- en verliesrekening Hoofdindeling winst- en verliesrekening Functionele indeling winst- en verliesrekening Categorische indeling winst- en verliesrekening Operationele kosten (OPEX) en kapitaalkosten (CAPEX) Investeringen en afschrijvingen Kengetallen Liquiditeit Solvabiliteit Rentabiliteit Omloopsnelheid Investeringscalculaties Netto Contante Waarde De berekening van de NCW Basisformule NCW Formules in het Engels