Innovatieve autocarreizen

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "Innovatieve autocarreizen"

Transcriptie

1 Innovatieve autocarreizen Studiegebied Handelswetenschappen en Bedrijfskunde Opleiding Bachelor in het Toerisme en het recreatiemanagement Academiejaar Interne begeleider Mevrouw Vicky Van Den Heede Lector Student Marlies Van Acker

2

3 Inhoud 1 Inleiding Hoofdstuk 1: Het autocartoerisme: overzicht van de sector Geschiedenis van het autocartoerisme in vogelvlucht Structuur van de autocarsector in Vlaanderen Belangenverenigingen Het aantal autocarbedrijven in Vlaanderen Soorten reizen/ activiteiten? De evolutie van de autocarsector Hoofdstuk 2: Autocartoerisme: een sector met een imagoprobleem Kritische blik op het autocarproduct Wat denkt de consument? Verhouding van de kritische blik en de vooroordelen van de consument Hoofdstuk 3: Campagnes om het imago van de autocarsector te verbeteren Campagnes in de autocarsector in zowel binnen- als buitenland Productontwikkeling binnen het autocartoerisme BAAV Testreizen met IPad BAAV Reizen voor serviceclubs Videobustour (Duitsland) Poppy-travel Leger holidays idbus Verrassingsreizen Kindvriendelijk programma Fietsreizen Touringcar geïntegreerd in riviercruises Hoofdstuk 4: Op zoek naar een innovatief autocarproduct Doelgroep Storytelling Organisatie van de reis Reisroute Levensverhaal Maurice Lievens... 46

4 5.6 Reisprogramma Flexibiliteit Prijszetting Wat is de meerwaarde? Vormgeving van het beeldmateriaal Distributie Media en promotie Conclusie Bijlagen Bijlage I: Tabellen van de verschillende autocarondernemers Bijlage II: Mail van Patrick Boisdenghien (FBAA) over de evolutie van de autocars Bijlage III: RDA Marktforschungsbericht_2012: Das Image der Busreise Bijlage IV: Prijsvoorstel idbus Bijlage V: Diksmuide Groepsmenu s Bijlage VI: Reglement goedkeuring subsidie GoneWest Bronnen Boeken Brochure Artikels uit magazines Websites Mondelinge Bronnen... 95

5 Woord vooraf Allereerst mijn oprechte dank aan de volgende personen die meehielpen om mijn bachelorproef te realiseren. Deze personen zijn mevrouw V. Van Den Heede en de heer G. Van Lierde, die mij uit de opleiding raad en advies gaven. Daarnaast wil ik de heer J. Deman (sectorverantwoordelijke BAAV) en de heer L. Glorieux (FBAA) bedanken omdat zij mij de kans boden om het reilen en zeilen van de autocarsector te leren kennen. Naast de mensen uit de autocarsector wil ik ook de heren P. Demarée, Andre Gysel en de heer L. Glorieux bedanken voor hun inbreng in het praktische gedeelte over het IJzerfront. Vooral de heer André Gysel wil ik bedanken omdat hij het mogelijk maakte dat ik het reisprogramma met het Oorlogsdagboek mocht publiceren. Ten slotte hartelijk dank aan mijn ouders. Vaak belaste ik hen met mijn oorlogsverhalen maar ze bleven luisteren en me steunen. Zonder hen was dit resultaat niet mogelijk geweest..

6 Abstract De bachelorproef over innovatieve autocarreizen bestudeert hoe de autocarsector beter kan anticiperen op de hedendaagse trends om aantrekkelijke programma s aan te bieden bij een jongere doelgroep. In deze bachelorproef worden verschillende statistieken geraadpleegd om de trends binnen het autocartoerisme te onderzoeken. Uit deze verschillende studies valt op dat de autocarsector met een negatief imago kampt. Dit negatief imago resulteert in dalende activiteiten bij de autocarondernemers. Vanuit deze onderzoeken werd een praktijkgerichte reis samengesteld die als voorbeeld kan dienen voor de autocarsector om een ander doelpubliek aan te spreken. Het programma is gebaseerd op de herdenking van honderd jaar Groote Oorlog. Door het programma te linken aan een oorlogsdagboek van een arts aan het front zorg ik ervoor dat er meer beleving in het programma gebracht wordt.

7 Overzicht afkortingen ABA B2B BAAV CTC ESP FBAA FCG IRU RDA TO VIP WES Active Brake Assist- systeem Business to business Beroepsvereniging van autobus- en autocarondernemers van West-Vlaanderen Coach Tourism Council Electronic Stability Program Federatie van Belgische Autobus- en Autocarondernemers en Reisorganisatoren Front Collision Guard International Road Transport Union Internationaler Bustouristik Verband Touroperator Very Important Person West-Vlaams economisch studiebureau

8 8 1 Inleiding. Tijdens mijn opleiding Bachelor Toerisme en Recreatiemanagement werd mijn interesse geprikkeld door het autocartoerisme en het oorlogsverhaal in de Westhoek. Het autocartoerisme vond ik een interessant gegeven omdat ik er niet zoveel over wist. Het reizen met de autocar spreekt mij zelf meer aan dan het reizen met het vliegtuig omdat je op de autocar de sociale contacten kunt bevorderen en omdat het minder stress met zich meebrengt. Vervolgens wil ik in mijn case het onderwerp van de oorlog verwerken. Het onderwerp van de oorlog was voor mij vanzelfsprekend. In mijn familie is de interesse in de oorlog groot. Mijn opa vertelde altijd dat hij de Duitsers met zijn luier en papfles zou verslaan. Aangezien ik het verhaal van de beide wereldoorlogen met de paplepel ben ingegeven was het voor mij vanzelfsprekend dat ik dit onderwerp in mijn eindwerk zou verwerken. Een goede combinatie. Gedurende mijn onderzoek belicht ik verschillende bronnen die aantonen hoe het met de sector gesteld is. Tijdens het bestuderen van de verschillende studies over de autocarsector merkte ik dat het autocarproduct een negatief imago heeft. Dit negatieve imago is niet enkel te herkennen bij jongeren maar ook bij medioren. Het werd mij toen duidelijk dat er innovatie nodig is om het imago op te krikken. De autocar moet een toegankelijk vervoermiddel voor jongeren zijn zodat zij geneigd zijn om te reizen met de touringcar. Na enkele contacten met de sector, erkennen zij dat er inderdaad een imagoprobleem is en dat ze dit zullen proberen te verbeteren. Door mijn studies kan ik nu de zwaktes beschrijven die omgevormd moeten worden door een goede communicatie naar de consument toe. Uit de verschillende bronnen kan ik afleiden dat deze zwaktes niet altijd gegrond zijn. Deze misverstanden moeten door de sector in een goede communicatie rechtgezet worden. Dit is de eerste stap naar een beter imago en productvernieuwing. De structuur van mijn bachelorproef ziet er als volgt uit: In het eerste hoofdstuk bespreek ik de autocarsector met aandacht voor de geschiedenis en de structuur van de sector. Daarna analyseer ik verschillende gegevens uit de sector. Deze gegevens geven meer informatie over de evolutie in de sector, de verhouding tussen de verschillende sterrenclassificaties, hun competitieve sterktes en de trend bij het gebruik van de autocar in de vakanties. Uit de verschillende statistieken kan ik afleiden dat het gebruik van de autocar zich in een dalende trend bevindt. Het tweede hoofdstuk behandelt vooral het imago van de autocarsector. In dit hoofdstuk behandel ik met een kritische blik het autocarproduct, bekijk eerst wat de sterktes en de zwaktes zijn, vervolgens bespreek ik de vooroordelen van de consument en daarna maak ik de conclusie waaraan gewerkt moet worden.

9 9 In deze bachelorproef is het derde hoofdstuk vooral gewijd aan de campagnes die nu of in de nabije toekomst worden gelanceerd. Ik bespreek de verschillende campagnes die in binnen- en buitenland geïntroduceerd worden. Tot slot bespreek ik enkele voorbeelden van innovatieve productontwikkeling. Het vierde hoofdstuk handelt over een innovatief product binnen de autocarsector, daarbij hou ik rekening met de onderzoeken die ik voordien behandeld heb. Mijn praktijkcase is gericht op een dagboek dat tijdens WOI werd geschreven om meer beleving in het programma te brengen. Om mijn bachelorproef te eindigen schrijf ik een conclusie over al de studies die ik gezien heb. Daarin zal ik ook mijn bevindingen vanuit de sector vermelden die eventueel een raad kunnen zijn naar de autocarondernemers toe. De belangrijkste bronnen in mijn scriptie zijn ongetwijfeld de statistieken van de International Road Transport Union (IRU), de Car&Bus magazines, het WES-onderzoek en het dagboek van Dokter Lievens. De IRU is een zeer belangrijke bron omdat ik er verschillende recente statistieken kan vinden die tijdens mijn onderzoek van pas kwamen. De Car&Bus magazines brachten mij duidelijkheid over de sector zelf waardoor ik met interessante informatie mijn bachelorproef kon voeden. Het WES-onderzoek toont aan hoe consumenten gebruik maken van de autocar in vergelijking met andere vervoersmiddelen. De contacten met Luc Glorieux en Jan Deman brachten mij veel bij over de werking van de sector en de toekomstplannen die de sector nog heeft. Vervolgens bracht het dagboek van André Gysel mij veel bij over de ervaringen die artsen en soldaten hadden tijdens de oorlog. Hun ergste vijand was niet altijd de Duitser maar meer de omstandigheden in de loopgraven. Toerisme Diksmuide bood mij een schat aan informatie over de Eerste Wereldoorlog. Tijdens mijn scriptie wil ik op zoek gaan naar een innovatief product binnen het autocartoerisme om het imago te verbeteren. Zoals eerder aangegeven werk ik dit praktijkgericht uit, toegepast op de Westhoek. In wordt Wereldoorlog I herdacht. Daarom lijkt het mij ideaal om binnen dit thema een marktconform product te ontwikkelen dat het oorlogserfgoed ontsluit. Verschillende autocarondernemers zijn voor de herdenking op zoek naar nieuwe producten om hun reizen iets vernieuwends mee te geven, want tijdens deze periode worden er veel toeristen in die de streek verwacht. Met moeite vind ik onze ongelukkige jongens, die in alle houdingen op het verschrikkelijke doorploegde land liggen. Vele lijken er enkel te slapen, anderen zijn ijselijk verminkt. Nog anderen liggen door elkaar met Duitsers. Nog verderop liggen alleen vijandelijke lijken. En tussen al die doden houden onze dappere overlevenden stil en stom de wacht. (Gysel, 2012). Dit was de realiteit in WOI. In veel musea leer je meer over de gebeurtenissen van WOI maar er zijn nog zo veel verhalen te ontdekken. In mijn praktijkgedeelte heb ik een programma ontwikkeld dat gebaseerd is op een dagboek uit de Eerste Wereldoorlog. Deze verhalen brengen de oorlog tot leven. Het dagboek waarop ik mij baseer

10 10 begint onmiddellijk met de waarheid waarmee artsen werden geconfronteerd. Toeristen ontdekken sneller de kant van de soldaat omdat deze dichter bij hen staat. Veel medioren hebben nog een legerdienst gehad waardoor ze zich makkelijker in het personage van een soldaat kunnen plaatsen. Een soldaat moet in harde omstandigheden vechten om te overleven. Het vechten tegen de vijand is één zaak, gewond raken een andere. De gewonde soldaten moeten allemaal verzorgd worden. Als arts kreeg je te maken met verschrikkelijke taferelen en moest je vaak hulpeloos toekijken hoe een kameraad stierf. De medische middelen tijdens de oorlog waren nog niet zo ontwikkeld zoals ze vandaag zijn en een banale verkoudheid kon al genoeg zijn om te sterven. Om een nieuw programma te ontwikkelen wil ik eens de andere kant tonen; de kant van een arts in de loopgraven van WOI.

11 11 2 Hoofdstuk 1: Het autocartoerisme: overzicht van de sector. Dit hoofdstuk handelt over het ontstaan van de autocarsector en de structuur van de autocarsector in Vlaanderen. In dit deel schets ik hoe het autocartoerisme er vandaag uitziet. 2.1 Geschiedenis van het autocartoerisme in vogelvlucht. Vooraleer ik het imago kan schetsen is het nodig dat de geschiedenis van het autocartoerisme wordt toegelicht. Voor deze geschiedenis heb ik mij gebaseerd op het Handboek Toerisme 1. Het ontstaan van het autocartoerisme kan je situeren na WO 1. Van het achtergebleven materiaal werden er bussen gebouwd die de bevolking van de ene plaats naar de andere brachten. Pas in de Wereldexpo van 1958 kende de autocarsector een grote groei. De jaren 60 zorgden ervoor dat het incoming toerisme boomde. Toeristen uit het Verenigd Koninkrijk kwamen de oorlogsbegraafplaatsen bezoeken via Oostende, Blankenberge en Zeebrugge. Om deze toeristen naar de Westhoek te brengen was er goed transport nodig. Daarom werd de touringcar ingeschakeld, die dan al comfortabeler uitgerust was. In 1955 werd Rudolf Vanmoerkerke, de secretaris van de BAAV, zelf autocarist (Belgium Coach Company). Hij ontwikkelde pendelreizen. Pendelreizen zijn reizen waarbij de touringcar enkel een transportfunctie heeft. Dit soort reizen kreeg er met de komst van het chartervliegtuig een sterke concurrent bij. Tijdens de oliecrisis in 1973 werd de concurrent deels uitgeschakeld op de reismarkt. Het vliegen werd duurder door de stijgende olieprijzen, waardoor autocarreizen aan succes wonnen. Na de oliecrisis werden vliegtuigen beter uitgerust zodat ze minder verbruikten. Deze sterke concurrent van de autocar werkte in een aantal jaren het prijsverschil weg. Verschillende autocarondernemers zagen hun aandeel pendelreizen afnemen. Toen de hogesnelheidstreinen hun intrede maakten, nam het aantal pendelreizen nog verder af. De autocarsector zocht naar een nieuw product. Zo werd het accent verlegd waarbij een volledig pakket werd verkocht. Ondertussen zijn deze pakketreizen met de autocar vandaag al achterhaald. Dit komt omdat klanten de pakketreizen met het vliegtuig verkiezen boven pakketreizen met de autocar. Dit heeft te maken met de soms lange reisduur naar een bestemming. De scherpe prijzen van de pakketreizen met het vliegtuig spelen ook een rol in de daling van het aantal pakketreizen met de autocar. De sector beleeft een identiteitscrisis en zoekt naar oplossingen zoals reizen met meer beleving in het programma. In hoofdstuk 2 zal ik dit uitgebreider bespreken. 1 Siebens, I., Addiers, M., Troukens, G., Willaert-Verbeeck, D., (2011). Handboek Toerisme overzicht van de reissector en de transportmiddelen. Tielt: Lannoo.

12 Structuur van de autocarsector in Vlaanderen. In dit deel van mijn bachelorproef schets ik de structuur van de autocarsector. Hierbij geef ik duidelijkheid over de belangenverenigingen in Vlaanderen, het marktaandeel in de sector en welke soorten reizen er worden uitgevoerd Belangenverenigingen. FBAA BAAV De Federatie voor Belgische autobus- en autocarondernemers en reisagenten (FBAA) is de belangenvereniging op nationaal niveau voor de sector. De organisatie behartigt de belangen van haar leden. Ze promoot het gebruik van de autocar en neemt deel aan professionele en toeristische salons en beurzen. Verder onderhoudt de FBAA de toepassing van het sterrensysteem. De beroepsvereniging van autobus- en autocarondernemers van West-Vlaanderen (BAAV) is de beroepsvereniging van autobus- en autocarondernemers van West-Vlaanderen (BAAV). Deze belangenvereniging zorgt voor de promotie van de autocarsector, de verdediging van de belangen van de autobus en autocarondernemers, de voorlichting en het dienstbetoon aan zijn leden. Ten tweede organiseert de BAAV Busworld. Busworld is een tweejaarlijkse bus- en autocarbeurs die in het begin enkel in Kortrijk plaatsvond. Ondertussen is Busworld de grootste business to business beurs (B2B) in de autocarwereld en wordt die bijna op alle continenten georganiseerd. Ten derde ondersteunt de BAAV een kwalitatief hoogstaand aanbod voor het groepstoerisme met de autocar. Dit gebeurt door het organiseren van opleidingen voor reisleiders en het beheer van de reisleiderspool. Instituut voor Autocar en Autobus (ICB) Deze organisatie staat in voor expertise en studie in de autocarsector. Het doel van deze organisatie is de sector sensibiliseren en bewustmaken van de nood om een langetermijnvisie te ontwikkelen. Daarbij gaat de aandacht naar kwaliteit, concurrentie, veiligheid, milieu, economie en eerlijke ontwikkeling. Het streefdoel is om de bevolking en de overheden te sensibiliseren en bewust te maken van de noodzaak om het collectief personenvervoer te promoten. Vooral naar de overheid is het segment duurzaamheid van de autocar gericht. Daarnaast verstrekt het instituut informatie aan iedere partij uit de sector, voornamelijk aan de afgevaardigden van de overheden, de werknemers en de werkgevers. ICB heeft vooral een omkaderings- en begeleidingstaak in de sector, waarbij ze het nodige studiewerk verricht dat toelaat het beleid van de sector te verbeteren. ICB werkt samen met de FBAA en de BAAV om resultaten en studies te bekomen in verband met de autocarsector. Aangezien de BAAV zich meer op het toeristische

13 1/01/1986 1/02/1987 1/03/1988 1/04/1989 1/05/1990 1/06/1991 1/07/1992 1/08/1993 1/09/1994 1/10/1995 1/11/1996 1/12/1997 1/01/1999 1/02/2000 1/03/2001 1/04/2002 1/05/2003 1/06/2004 1/07/2005 1/08/2006 1/09/2007 1/10/2008 1/11/2009 1/12/2010 1/01/ gedeelte van de autocar richt, kunnen zij op deze manier hun producten meer afstemmen op de hedendaagse trends Het aantal autocarbedrijven in Vlaanderen Nadat de verschillende organisaties in de autocarsector werden behandeld, is het interessant om na te gaan hoeveel autocarbedrijven zich in Vlaanderen bevinden. Op dit moment zijn er 233 autocarbedrijven in Vlaanderen 2. Uit onderstaande tabellen kan je conclusies trekken over de evolutie van het aantal autocars en de verdeling volgens de activiteit binnen de autocarsector. Figuur 1 Evolutie van het aantal voertuigen Aantal voertuigen Aantal voertuigen 4 In deze grafiek zijn het aantal autocarvoertuigen van 1/01/1986 tot 1/01/2013 te zien. Hierbij zien we dat er af en toe dalingen en stijgingen zijn in het aantal autocars. Toch merk ik op dat sinds 1995 een lichte daling wordt waargenomen. Toch toont deze tabel niet aan hoe het in de autocarsector gaat. Het aantal autocars kan gelijk blijven als er verschillende bedrijven failliet gaan. Grotere autocarbedrijven kopen de vaak nieuwere autocars op om ze aan hun vloot toe te voegen. Op deze manier blijft het aantal autocars gelijk maar kan er toch een daling in het aantal autocarbedrijven ontstaan. 2 Geografische lijst van de bedrijven. (2008). Geraadpleegd op 22 april 2013 via 3 Bois d Enghien, P. (3 mei 2013). Cijfers rond autocarondernemingen en activiteiten van de autocarondernemingen. Persoonlijke communicatie [ ]. 4 Zie bijlage II.

14 1/01/1986 1/01/1987 1/01/1988 1/01/1989 1/01/1990 1/01/1991 1/01/1992 1/01/1993 1/01/1994 1/01/1995 1/01/1996 1/01/1997 1/01/1998 1/01/1999 1/01/2000 1/01/2001 1/01/2002 1/01/2003 1/01/2004 1/01/2005 1/01/2006 1/01/2007 1/01/2008 1/01/2009 1/01/2010 1/01/2011 1/01/2012 1/01/ Figuur 2 Evolutie van de sterrenclassificatie bij de autocars Evolutie van de sterrenclassificatie bij autocars 1 ster 2 ster 3 ster 4 ster 6 Deze grafiek toont de evolutie van de sterrenclassificatie bij autocars aan. Uit de grafiek merk je dat er sinds 1/01/1988 een daling is van het autocars met een classificatie van 1 ster, deze daling houdt aan tot Vanaf 2002 merk je dat er opnieuw een stijging wordt waargenomen. De classificatie van 2 ster-autocars is sinds 1988 gedaald en blijft dalen tot 2004, vanaf dat jaar blijft de 2 ster classificatie stabiel. De 3 ster classificatie stijgt tot 2003 daarna vindt er een daling plaats en sinds 2011 is het aantal 3 ster autocars ongeveer gelijk gebleven. De 4 ster autocars blijven stijgen en er is een kleine piek waar te nemen in Na het jaar 2000 is er een kleine daling waar te nemen maar vanaf 2002 kunnen we zien dat er steeds een kleine stijging is tot Uit deze grafiek kunnen we afleiden dat de vraag naar 3 ster en 4 ster autocars groter wordt omdat deze in aantallen blijven groeien. 5 Bois d Enghien, P. (3 mei 2013). Cijfers rond autocarondernemingen en activiteiten van de autocarondernemingen. Persoonlijke communicatie [ ]. 6 Zie bijlage II

15 15 Figuur 3 Evolutie vervoeractiviteit ( ) 7 Deze grafiek toont aan dat de evolutie van de vervoersactiviteit zich toch in een dalende trend bevindt. Wat opvalt in de grafiek is dat alle activiteiten in het jaar 2008 positief zijn. Deze cijfers verschillen opmerkelijk met de andere jaren omdat hier een andere manier van tellen is gebruikt. Dus zijn de cijfers vanaf 2008 niet representatief in vergelijking met de jaren ervoor Soorten reizen/ activiteiten? Vooraleer ik het imago van de sector behandel, wil ik meer duidelijkheid geven over de verschillende soorten autocarreizen. Je hebt pendelreizen, rondreizen, dagreizen en verblijfsreizen. Binnen het autocartoerisme wordt er gewerkt met een open of gesloten groep. Het grote verschil in deze twee soorten groepen is dat je bij een open groep de personen met wie je meereist niet kent. Een gesloten groep is een groep of vereniging van mensen die elkaar op voorhand wel kennen. Bij een open groep kan je als individu vrij inschrijven voor de reis. Vervolgens kan de autocarreis verschillen qua duur. In de sector heb je dagtrips en meerdaagse reizen. Zoals de naam doet vermoeden, duurt deze reis een of meerdere dagen. Je bezoekt hierbij vaak een streek of een stad. De verplaatsing naar de streek of stad gebeurt in het binnenland of in onze buurlanden. De afstand van deze reis bedraagt gemiddeld 350 km. Een meerdaagse reis is een reis die meerdere dagen duurt. Meerdaagse reizen duren gemiddeld 7 tot 14 dagen. Een meerdaagse reis kan zowel uit België vertrekken met een autocar of gecombineerd worden met een fly&drive. Hierbij neem je een vlucht naar de bestemming en ter plaatse is er een rondreis georganiseerd met de autocar. Vervolgens heb je ook nog 7 Conjunctuurenquête (2012). Geraadpleegd 17 mei 2013 via

16 16 het soort meerdaagse reizen waarbij de touringcar en de riviercruises een combinatie vormen. Uit een interview met Geert Van Lierde werd duidelijk dat er de laatste jaren een opmars is van dit soort reizen. Bij deze reizen bestaan er twee mogelijkheden: ten eerste is het mogelijk om de touringcar enkel te gebruiken voor de heen- en terugreis, in het tweede concept is het mogelijk dat de autocar het schip volgt en dat de groep de excursies maakt met de eigen autocar. Het laatste concept biedt ook een voordeel voor de autocarondernemer. In overleg met de cruisemaatschappij kunnen vrije plaatsen op de autocar aangeboden worden voor toeristen die enkel een riviercruise boeken. Zo kunnen zij ook genieten van een excursie aan land. De autocarondernemer wordt betaald door de reizigers van de riviercruise voor deze extra dienst. Ten slotte belicht ik nog de verschillende types autocarreizen. Als eerste heb je de pendelreizen, dit zijn reizen waarbij de autocar enkel een transportfunctie heeft. De autocar brengt toeristen op de bestemming maar is nadien niet meer beschikbaar op de bestemming. Wanneer de autocar de reizigers heeft afgezet aan het logies pikt de touringcar een andere groep op en vertrekt naar het thuisland. Deze vorm van reizen ondervindt concurrentie van het vliegtuig en de trein. Naast de pendelreizen hebben consumenten de mogelijkheid om de autocar gedurende de volledige reis ter beschikking te hebben. Dit soort reizen zijn rondreizen waarbij de toeristen in verschillende logies slapen. Bij dit soort reizen is de verplaatsing van de autocar nodig om de verschillende bezienswaardigheden te bezoeken. De autocar heeft bij dit soort reizen zowel een transportfunctie als een toeristische functie. Naast de rondreizen zijn er nog de verblijfsreizen. Een verblijfsreis is een reis waarbij de toeristen naar hun bestemming gebracht worden met een autocar. De touringcar is ook het transportmiddel op de bestemming. Bij een verblijfsreis wordt er in hetzelfde hotel geslapen en blijft de touringcar ter plaatse om excursies uit te voeren. De touringcar heeft hier vooral een transportfunctie maar ook een toeristische functie, deze hangt af van hoe de reisleider de excursies uitvoert De evolutie van de autocarsector. Na de verschillende soorten reizen behandeld te hebben, wil ik meer informatie geven over de sector zelf. Binnen dit gedeelte bespreek ik de evolutie van de autocarsector. Eerst behandel ik de resultaten van de concurrentiestrijd tussen de verschillende vervoermiddelen. Daarna bespreek ik de conjunctuurenquête van 2011 die door de Instituut voor Autocar en Autobus (ICB) gepubliceerd werd en vergelijk ik de resultaten met het WES onderzoek waarbij een vergelijking werd gemaakt van de verschillende reizen. Uit beide onderzoeken blijkt dat het niet zo goed gaat met de sector.

17 17 Figuur 4 Rating of Competitive strength of other modes (statistics-bus IRU) Dat lowcostmaatschappijen een sterke concurrent zijn zie je in de tabel hierboven. Deze tabel geeft informatie over een rating door de IRU die gebeurd is op een schaal van 10. Je ziet duidelijk dat de lowcostcarriers een rating krijgen van 8.25 en de autocarondernemingen van de EU15 landen krijgen maar Europese autocarondernemers van de EU10 landen krijgen een rating van 5.00 en autocarmaatschappijen die niet uit de Europese Unie komen krijgen maar een rating van Hieruit besluit ik dat zowel de lowcostcarriers als de treinverbindingen een grote concurrent zijn op vlak van competitiviteit voor de autocarsector.

18 18 Conjunctuurenquête ICB 8 Figuur 5 conjunctuurenquête Opmerking. in de tabel zie je dat de cijfers van 2008 grote verschillen kennen met de cijfers van de vorige jaren. Dit komt omdat de autocarsector een andere methode gebruikt om de gegevens in kaart te zetten. Dit wil dus zeggen dat de cijfers niet volledig representatief zijn. 9 Conjunctuurenquête (2012). Geraadpleegd op 21 december 2012 via

19 19 Figuur 5 op de vorige pagina is een resultaat van een onderzoek dat gebeurde door de ICB. In dit onderzoek zitten enkel cijfers uit de autocaractiviteit. De dagtrips die worden georganiseerd door een autocarmaatschappij zijn inbegrepen in de cijfers van het nationaal ongeregeld vervoer. Uit de tabel kan je afleiden dat alle soorten reizen binnen het autocartoerisme een daling ondervinden. De uitschieter is het internationaal ongeregeld vervoer van meer dan 6 dagen. In dit segment van reizen zie je een duidelijke daling van 3,59%. In 2011 zie je dat de kostprijs met 51,23% gestegen is en dat de autocarondernemers maar 5,69% van de kostprijs doorrekenen aan hun klanten. Deze prijzen worden waarschijnlijk niet volledig doorgerekend omdat ze anders hun positie verliezen tegenover de pakketreizen van de touroperators. Een tweede uitschieter zijn de pendelreizen. Deze pendelreizen in de tabel zijn enkel het ongeregeld vervoer over een lange afstand. Vervoer in onderaanneming zoals soms gebeurt, zit niet inbegrepen in het resultaat. Wat opvalt aan de cijfers, is dat pendelreizen de laagste daling ondervinden met 3,09%. Je ziet ook dat de kostprijs van deze reizen maar met 34,41% gestegen is, in vergelijking met 51,23% van het internationaal ongeregeld vervoer van meer dan 6 dagen. Vervolgens merk je bij de pendelreizen dat het percentage van de verkoopcijfers het hoogste percentage is met 8,59%. In vergelijking met vorige jaren concludeer ik dat de pendelreizen toch achteruit gaan in vergelijking met 2009 en Bij deze enquête geef ik wat achtergrondinformatie om de gegevens van de pendelreizen te begrijpen. De voorbije jaren moet je er rekening mee houden dat de pendelreizen enorme klappen hebben gekregen door de concurrentie met de lowcoastcarriers. Bovendien spelen de lange reistijden, de hoge brandstofkosten en chauffeurskosten in het nadeel van de touringcar. Uit de sector is gebleken dat er de laatste jaren heel wat aanbieders van pendelreizen gestopt zijn of hun aanbod hebben beperkt. Zo is Besttoers/Viva Espana verdwenen uit de autocarmarkt. Zelfs grotere touroperators zoals Thomas Cook en Jetair zijn gestopt met het aanbieden van pendelreizen. Je kunt dus concluderen dat de daling in de pendelreizen komt door het feit dat er bijna geen aanbod meer is in dit soort reizen. Daarom toonden de cijfers een kleine daling aan. Uit deze daling kan je besluiten dat de vraag naar pendelreizen bij het publiek afneemt. Een oorzaak die je daarachter kunt zoeken is de verjonging van het publiek. Mensen die nu jaar zijn hebben een totaal andere kijk op het reizen met het vliegtuig dan mensen die tien jaar geleden jaar waren. Zij namen dan de autocar omdat ze vliegangst hadden Van Lierde, G. (14 mei 2013). Evolutie pendelreizen. Persoonlijke communicatie [ ].

20 20 WES onderzoek 11 Figuur 6 Gebruik transportmiddel bij de lange vakanties van de Belgen (De Keyser, R. 2011) Uit het WES onderzoek 12 blijkt dat alle soorten reizen met de autocar een daling ondervinden, dit zowel voor lange als korte vakanties. Ten opzichte van het jaar 1994 zijn autocarreizen met 50% gedaald in Uit de bestemmingen Frankrijk, Spanje, Oostenrijk en Oost-Europa zijn alle reizen met enkele procenten gedaald. Enkel bij autocarreizen naar Italië ondervind je een lichte stijging van 1%. Figuur 7 Gebruik van de autocar bij de lange vakanties van de Belgen in miljoen vakanties (De Keyser, R. 2011) 11 De Keyser, R. (2011) WES: analyse van de autocarsector Brugge: WES vzw. 12 De Keyser, R. (2011) WES: analyse van de autocarsector Brugge: WES vzw.

21 21 Figuur 7 op de vorige pagina toont aan dat het gebruik van de autocar bij lange vakanties duidelijk daalt, bij de pendelreizen bemerk je een daling sinds 1994, bij de rondreizen een geleidelijke daling sinds Figuur 8 Gebruikt transportmiddel bij de korte vakanties van de Belgen (in miljoen vakanties) (De Keyser, R. 2011) Bij korte vakanties is de eigen wagen het populairste vervoermiddel. Dit wordt gevolgd door de trein, het vliegtuig en op de laatste plaats de autocar. In 1996 werden er reizen uitgevoerd met de autocar. In 2010 zijn dit er nog maar

22 22 Figuur 9 Gebruikt transportmiddel bij de korte vakanties van de Belgen (marktaandeel van de autocar in %) (De Keyser, R. 2011) Op de bestemmingen Frankrijk, Duitsland en het Verenigd Koninkrijk merk je een duidelijke daling. De daling met 10% is het grootst voor Duitsland. Bij het gebruik van transportmiddelen naar de bestemming voor korte vakanties is de touringcar het enige transportmiddel dat een daling ondervindt. Vooral sinds 2008 is er een daling van reizen met de autocar. Figuur 10 Gebruik van de autocar bij enkele reisproducten (marktaandeel van de autocar in %) (De Keyser, R. 2011)

23 23 Bij figuur 10 op de vorige pagina merk je op dat de autocarreizen het minst marktaandeel verliezen bij de skivakanties. Deze reizen hebben een daling van slechts 2%, de cultuurreizen dalen met 4% en de sterkste dalers zijn de citytrips met 5%. De skireizen hebben nog het meeste succes omdat reizen met de trein of het vliegtuig nauwelijks tot de skigebieden komen. Een andere oorzaak waarom de skivakanties geen grote daling ondervinden, is dat jongeren deze manier van reizen gebruiken om naar skioorden te gaan. Dit komt omdat er verschillende organisaties goedkope skireizen met de autocar aanbieden zoals Skikot. Deze voordelige prijs zorgt ervoor dat een jonger publiek de autocar neemt naar de skigebieden. Daarnaast is er een sterke concurrent op de skibestemmingen. Veel skitoeristen nemen liever de eigen wagen om naar de skigebieden te gaan. Dit komt omdat de eigen wagen meer vrijheid biedt en dat de skigebieden niet zo ver gelegen zijn. Figuur 11 Gebruik van de autocar bij enkele marktsegmenten (marktaandeel van de autocar in %) (De Keyser, R. 2011) Als laatste conclusie uit de grafiek kan ik besluiten dat de sterkste dalers qua doelgroep de medioren (50-64 jarigen) zijn, daarna volgen de volwassenen van 45 tot 64 jaar zonder kinderen. Bij de senioren (65 jaar en ouder) stel ik de laagste daling vast met 0,5%. Conclusie Uit de vorige pagina s blijkt dat het autocartoerisme zich in een neerwaartse spiraal bevindt en dat er nood is aan verandering. De beide onderzoeken tonen aan dat het aantal autocarreizen daalt en dat ze ook hun belangrijkste doelgroep stilaan verliezen, namelijk de medioren. Daarbij staat ook de rendabiliteit van de autocarsector onder druk. De kostprijs van de reis wordt alsmaar duurder maar dit wordt vaak niet volledig doorgerekend aan de klant. Dit wil zeggen dat de bedrijven vaak met een zeer kleine winstmarge werken.

24 24 3 Hoofdstuk 2: Autocartoerisme: een sector met een imagoprobleem. Het vorige hoofdstuk behandelde vooral verschillende gegevens van de sector. In dit hoofdstuk zal ik het imagoprobleem omschrijven. In het eerste deel onderzoek ik de sterktes en de zwaktes van een autocarproduct. Vervolgens onderzoek ik welke vooroordelen de klant heeft en als laatste onderdeel bekijk ik de verhouding tussen de twee deelhoofdstukken. 3.1 Kritische blik op het autocarproduct In dit gedeelte van mijn bachelorproef behandel ik vooral de sterktes en zwaktes van het autocartoerisme. Het algemeen maatschappelijk voordeel bij autocarreizen is het duurzame aspect. Mensen worden bewuster van hun keuze omdat er de laatste jaren meer nadruk wordt gelegd op de natuur en het klimaat. Door de luxe die de mensen op dit moment kennen zijn we bezig met de wereld naar de vaantjes te helpen. Daarom moet in de communicatie het duurzame aspect zeker benadrukt worden. Sterktes Vakantie vanaf het eerste moment Comfort Sociaal Betaalbaar Flexibel Aanwezigheid van een reisleider Verschillende doelen Duurzaam Veilig Zwaktes Rij- en rusttijden Conservatief product Vooral voor senioren Programma s zijn vooral gebaseerd op senioren Weinig beleving in de programma s Geen technologische snufjes op de autocar Niet kindvriendelijk Sterktes Autocarreizigers hebben de luxe dat hun vakantie start vanaf het eerste moment. Bij verschillende autocarmaatschappijen (cfr. Flamingo Reizen) worden de reizigers met een minibus opgehaald zodat de reiziger geen vervoer naar de opstapplaats moet voorzien. Bij de autocar aangekomen, moet de reiziger zijn bagage afgeven en deze wordt dan in de kofferruimte geplaatst. Vanaf het moment dat dit gebeurt, kan de reiziger opstappen en hoeft hij zich verder geen zorgen te maken. De touringcar brengt je naar de bestemming en tijdens de rit wordt er vaak nog voor entertainment gezorgd. Dit is een verschil met het reizen met een vliegtuig. Reizigers hebben vaak al meer stress en zorgen wanneer ze op de luchthaven aankomen. De verschillende controles maken het daarbij niet gemakkelijker en op de bestemming kan het wachten op de bagage een bron van ergernis zijn.

25 25 Reizigers gaan graag comfortabel op reis. Hiermee heeft de autocarsector rekening gehouden in de ontwikkeling van de autocars. De moderne autocar is vaak uitgerust met verschillende technische snufjes zoals airco, TV met eventueel een DVD-speler, aparte lampjes voor de passagiers, toiletten, boordkeuken De sector overweegt om zelfs Wi-Fi, stopcontacten en USB-poorten te integreren 1 op de autocar om de reiziger zoveel mogelijk comfort aan te bieden. Naast de technische uitrusting wordt er gezorgd voor meer comfort qua uitzicht. Zo zijn de meeste autocars voorzien van grote panoramische ramen waardoor je optimaal het landschap kan bezichtigen. Om het kwaliteitsniveau van de car aan de reiziger kenbaar te maken, ondergaan de touringcars jaarlijks een sterrenkeuring. Bij deze keuring komen verschillende comfortcontroles aan bod en daarop krijgt de autocar een beoordeling. Deze beoordeling varieert van 1 tot 4 sterren. Naargelang de sterrenclassificatie wordt er door de International Road Transport Union (IRU) een sticker uitgegeven. Naast de autocar op zich, biedt reizen met een touringcar ook comfort. Hiermee bedoel ik dat wanneer je met een autocar reist je geen grote verplaatsingen moet doen om naar de opstapplaats te gaan. Vooraleer de reis start, worden er verschillende reizigers op verschillende afgesproken plaatsen opgepikt. Deze plaatsen zijn vaak in de buurt en gemakkelijk bereikbaar. Op veel opstapplaatsen is er een ruime parking aanwezig waar je de wagen kunt achterlaten. Deze service wordt op de bestemming doorgetrokken. Met een autocarreis worden de reizigers zo dicht mogelijk bij de bezienswaardigheid of het hotel afgezet. Op die manier hoef je het openbaar vervoer naar een stad niet te nemen, wat zorgt voor minder stress bij de klanten. Het reizen met een autocar is een groepservaring waardoor je op de touringcar ook mensen leert kennen, je sociale contacten worden dus uitgebreid. Doordat je meereist met dezelfde reis hebben de reizigers dezelfde interesses en zo leg je makkelijker contacten met de mensen rondom jou. Het reizen met een autocar kan voor een gevoel van veiligheid zorgen. Wanneer je als individu een onbekende stad bezoekt, geeft het een veilig gevoel als je af en toe een medereiziger tegenkomt. Toch moet de vrijheid van het individu bewaakt worden en moet de reiziger de mogelijkheid krijgen om op eigen houtje de stad te ontdekken. Naast de vorige sterktes is het reizen met een autocar ook betaalbaar. Uit verschillende bronnen kan je waarnemen dat het autocartoerisme een van de goedkoopste manieren is om op reis te gaan. Deze goedkope manier van reizen boet niet in op de kwaliteit. Een onderzoek van de Internationaler Bustouristik Verband 2 toont aan dat de autocarsector een scherpe prijs-kwaliteit biedt aan zijn klanten. De prijs van een autocarreis wordt berekend op het aantal deelnemers van 1 Van Lierde, G. (2012). All-in of stopcontact en USB-poort? Car&Bus magazine, 704, pp Statistiek in Bijlage: Bijlage III: RDA Marktforschungsbericht_2012: Das Image der Busreise.

26 26 een reis. Hoe meer deelnemers hoe goedkoper de reis per persoon. 3 Verder wordt er in de autocarsector niet gewerkt met een yieldmanagement 4 zoals bij de vliegtuigreizen. De prijzen van de autocar zijn vaste prijzen die niet veranderen naargelang vraag en aanbod. Als derde punt worden er geen taxen of extra s (zoals kosten voor luchthavens) aangerekend in de prijs. Brandstoftoeslagen worden na de boeking van een autocarreis niet extra bijgerekend in de prijs. De autocar is een flexibel product. Potentiële consumenten staan er waarschijnlijk niet bij stil dat er verschillende soorten reizen zijn. Je hebt zoals eerder aangehaald dagreizen, meerdaagse reizen, combinatiereizen en verblijfsreizen. Naast de verschillende soorten reizen is de autocar er voor iedereen. Je kunt zowel als individu of als groep een reis boeken met een autocar. Vervolgens is het bij een groepsreis mogelijk om tijdens de reis nog aanpassingen aan te brengen. De chauffeur kan naar plaatsen gaan die even afwijken van het programma zonder extra kosten. De aanpassingen die worden aangebracht moeten natuurlijk wel realistisch zijn en niet te veel afwijken van het bestelde programma. In de autocarreizen heb je ook verschillende soorten reizen naargelang de prijs. Dit zorgt ervoor dat het reizen met een autocar voor iedereen toegankelijk is. Bij het aankopen van een autocarreis voor een groep is het mogelijk een reisleider bij te boeken. Een reisleider kan een meerwaarde zijn op de bestemming: hij geeft informatie over de stad, kan speciale plaatsen aantonen of uitleg geven over bepaalde gebouwen, daarnaast kan hij ook zorgen voor entertainment op de autocar door anekdotes of legendes te vertellen Ten slotte geef ik meer informatie over de soorten autocars. Voor iedere doelgroep is er een autocar die naar zijn normen en waarden kan worden aangepast. De autocarsector richt zich niet enkel naar reizigers maar ook naar bedrijven. Voor bedrijven bestaat er de mogelijkheid om een VIP car te reserveren waarin vergaderd kan worden. Dit biedt mogelijkheden naar de bedrijven toe om zaken te combineren zoals in de voormiddag een meeting en in de namiddag een bezoek aan een bepaalde site die relevant was in de meeting. Naast autocars voor bedrijven zijn er ook autocars die aangepast zijn voor mindervaliden, grote groepen, kleine groepen, special event autocars 3 What are the advantages and disavantages of traveling by bus? (2012). Geraadpleegd op 22 december 2012 via 4 Het verkopen van tickets volgens vraag en aanbod.

27 27 Figuur 12 milieuvriendelijk reizen in Europa (WTO, 2006) Als voorlaatste sterkte is de autocar het meest ecologische middel om mee te reizen. Op de grafiek hierboven te zien, stoot de autocar het minst CO2 uit. Op de tweede plaats komt het treinverkeer, de derde plaats is voor de ferry s en de vierde plaats is voor de eigen wagen. Uit de grafiek merk je op dat het vliegverkeer de grootste vervuiler is. De vliegtuigreizen op een korte afstand van minder dan 500 km. zijn de grootste vervuilers qua transport. Figuur 13 Verkeersongevallen De laatste en belangrijkste sterkte van de autocar is dat ze het veiligste vervoersmiddel is op de weg. Dit toont de grafiek van Slim op weg aan. 5 URL Geraadpleegd op 30 december 2012.

28 28 Figuur 13 toont aan dat de bus en autocar het veiligste vervoersmiddel zijn. Ze hebben een percentage van 0,57%, daarna volgen de tractoren met 0,79% en de vrachtwagens met 2% en 3%. Vervolgens zie je op de grafiek dat voetgangers en tweewielers meer betrokken zijn in ongevallen dan autocars. Het gevaarlijkste vervoersmiddel op de weg is de auto met 49%. Figuur 14 Veiligheid in personenvervoer (EU Energy & Transport in figures, 2005) Bij nader onderzoek vond ik het interessant om de veiligheid bij al de transportmiddelen op te zoeken. Bij figuur 13 zie je dat de autocar het veiligste vervoersmiddel is op de weg. Figuur 14 toont aan dat het busvervoer het tweede veiligste vervoermiddel is samen met het treinvervoer. Na het vliegtuig, de bus en autocar en de trein is de eigen wagen het onveiligste vervoersmiddel. Uit de studies in dit hoofdstuk merk je dat de autocarsector verschillende troeven heeft. In het volgende hoofdstuk zal ik de zwaktes van autocarreizen nader toelichten.

29 29 Zwaktes Een grote zwakte van het reizen met de autocar is de wet op de rij- en rusttijden. Aangezien de wetgeving van de rij- en rusttijden gebaseerd is op het vrachtvervoer en niet op het personenvervoer was er duidelijk een impact op de sector. Deze wet is verplicht in 25 lidstaten van de Europese Unie. Volgens de rij- en rusttijdenwetgeving van 11 april 2007 EEG561/06 mag een chauffeur wekelijks 56 uur rijden waarvan maximum 6 dagelijkse rijtijden per week. De tabel hieronder geeft meer uitleg. Figuur 15 Rij- en rusttijden 6 In de tabel hierboven is te zien dat een chauffeur 9 uur per dag mag rijden. In een week mag een chauffeur 2 keer in een week 10 uur per dag rijden. Een autocarchauffeur mag 4u30 aan een stuk doorrijden maar moet daarna een onderbreking maken van 45 minuten. 6 Publicaties wetgeving. (2006). Geraadpleegd op 17 maart 2013 via

30 30 De impact van de rij- en rusttijdenwetgeving is dat de reisduur naar een bestemming langer duurt door de wettelijke stops. Bij het maken van een programma moet er rekening gehouden worden met deze wet. Door het volgen van deze rij- en rusttijdenwet is het mogelijk dat er een extra kost wordt aangerekend. Bij sommige reizen zijn 2 chauffeurs nodig om de reis te vervolledigen. Deze extra chauffeur moet ook betaald worden en tijdens de reis is er een meerkost voor de maaltijden en overnachtingen. De wet van de rij- en rusttijden zorgt er wel voor dat de reis veiliger kan verlopen. De chauffeur heeft meer concentratie en betere reflexen doordat hij voldoende rust heeft na een dag rijden. Een tweede zwakte van het reizen met een autocar is dat het minder geschikt is voor kleinere groepen. Kleinere groepen betalen vaak een duurdere prijs dan grote groepen. Dit heeft te maken met het aantal deelnemers waarop de autocarondernemer zijn prijs berekent. Het is dus vanzelfsprekend dat een prijs met meerdere deelnemers goedkoper is omdat meerdere mensen betalen voor deze reis. Toch zijn er autocars die geschikt zijn voor kleinere groepen. Deze autocars zijn minder comfortabel dan de grotere aangezien er niet altijd een toilet, TV aanwezig is. De kleinere autocars zijn meer geschikt voor dagreizen. Een grote zwakte voor de autocarsector is dat er vooral senioren of medioren meegaan met de autocarreizen. Dit bewijst een onderzoek van de Internationaler Bustouristik Verband (RDA). In het document wordt opgemerkt dat 58.3% van de reizigers ouder dan 60 jaar is. Slechts 17.3% is 14 tot 29 jaar. Hierbij moet je rekening houden dat jongeren van deze leeftijd vaak op schoolreis gaan en dat deze reizen in de analyse werden meegeteld. Doorgaans kunnen we aannemen dat een doorsnee autocarreiziger 57 jaar is. Deze hogere leeftijd schrikt jongere mensen af om de autocar te nemen. Als ze op reis gaan, willen ze niet tussen een groep van ouderen zitten maar willen ze plezier maken met mensen van hun eigen leeftijd. Jongere mensen willen liever op reis met leeftijdsgenoten die moderner en fitter zijn dan de senioren of medioren. Vervolgens is de autocar nog niet uitgerust met de vernieuwde technologische snufjes. Veel jongere mensen zijn opgegroeid met de technologische ontwikkelingen die we op dit moment kennen. Zij verlangen dat ze van sommige snufjes gebruik kunnen maken gedurende de reis. Op de autocar zijn enkel een DVD-speler en enkele TV-schermen aanwezig, voor deze jongere mensen is dit geen extra service meer. Daarom is het nodig dat de autocarsector ook op de trein van de technologie springt om ook een ander doelpubliek aan te spreken. Als voorlaatste zwakte wil ik het programma op de autocar bespreken. Veel programma s die worden aangeboden door de verschillende touringcarbedrijven zijn niet belevingsgericht. Het is belangrijk dat je toeristen iets laat beleven tijdens hun reis. Bij een belevingsreis wordt de mond-aan-mond reclame bevorderd door de aangename ervaring die de mensen beleefden op de reis.

31 31 Een laatste zwakte van de autocarreizen is dat ze niet kindvriendelijk zijn. Er zijn weinig tot geen programma s voor kinderen. Hiermee moet er in de sector zeker rekening gehouden worden want kinderen beslissen vaak mee over de uitgaven van een gezin. 3.2 Wat denkt de consument? Consumenten hebben verschillende vooroordelen over het reizen met een autocar. Ze gaan meestal uit van hun eigen ervaringen van vroeger of door wat ze zien in de media of op straat. Doorgaans nemen we aan dat jongere generaties negatief staan tegenover het reizen met de autocar. Dit komt omdat het autocarproduct meer afgestempeld wordt als een product voor oudere mensen. Vervolgens is er in veel programma s onvoldoende tijd voorzien voor vrijheid en vrije tijd tijdens de reis. Toeristen willen graag zelf bepalen wat ze op een dag doen. Een tweede vooroordeel is dat de autocar een oncomfortabel vervoersmiddel is. Veel potentiële klanten hebben deze gedachte doordat ze in hun schooltijd vaak meereisden met een autocar die niet comfortabel was. De grootste ramp voor verschillende mensen is dat ze onvoldoende beenruimte hebben en dat ze zeer krap zitten op hun stoel. Daarnaast wordt de autocar als het meest ouderwetse transportmiddel gezien. Dit toont een onderzoek aan door de Internationaler Bustouristik Verband (RDA) 7. Ten derde denken veel consumenten dat de verplaatsing met een autocar veel tijd in beslag neemt. Het vliegtuig krijgt dan ook de voorkeur om naar korte of minderlange bestemmingen te vliegen. Tot slot zijn veel consumenten ervan overtuigd dat de autocar een onveilig vervoersmiddel is. Sinds het busongeval in Sierre (Zwitserland) hebben veel consumenten een onveilig gevoel over het reizen met een autocar. De vele media-aandacht gaf de sector een nog slechter imago. 3.3 Verhouding van de kritische blik en de vooroordelen van de consument. Na mijn kritische blik op het autocarproduct en de gedachten van de consument kan ik de volgende conclusies trekken. Het vooroordeel dat consumenten hebben over senioren die vooral meegaan met een autocar is een gegeven dat klopt. Toch is er een verschil in het soort reizen. Bij skireizen zijn het vooral jongeren die met de autocar reizen en bij cultuurreizen zijn het vooral senioren. Het verjongen van het doelpubliek is een eerste actiepunt. Dit kan door aantrekkelijkere programma s aan te bieden en in te spelen op de trends die leven bij de jongeren. Vervolgens wordt er in veel programma s geen ruimte 7 Statistiek in Bijlage: Bijlage III: RDA Marktforschungsbericht_2012: Das Image der Busreise

32 32 gemaakt om de reizigers vrijheid te bieden. Reizigers vinden het belangrijk dat ze op bepaalde tijdstippen of dagen zelf een keuze kunnen maken in wat ze gaan doen. Bij het opstellen van een programma moet de autocarondernemer daar dus rekening mee houden. De sector heeft zelf al actie ondernomen om in autocarprogramma s meer vrijheid aan te bieden. Er zijn verschillende testreizen georganiseerd waarbij de reizigers enkele keuzemogelijkheden hadden in het programma. Zo kan de ene groep bijvoorbeeld een namiddag shoppen terwijl de andere groep een museum bezoekt. Vervolgens is het reizen met kinderen in een autocar niet evident. Ze kunnen vaak minder lang stil zitten maar dit is eigenlijk zo bij alle transportmiddelen. De duur van de reis is vaak een derde argument waar consumenten afhaken. Veel consumenten denken dat het vervoer per autocar langer duurt dan met het vliegtuig. Nochtans is er bij een korte- afstandsbestemming (tot 600 km) weinig verschil in reisduur in vergelijking met het vliegtuig. Wanneer je reist met het vliegtuig moet je vooraleer je op het vliegtuig stapt nog verschillende controles ondergaan. Dit is met de autocar niet het geval. Met de autocar vertrek je van zodra iedereen aanwezig is. Wat wel voor problemen kan zorgen is verkeershinder. Zodra je met de touringcar in de file staat, kan je veel tijd verliezen waardoor er aanpassingen in het programma kunnen plaatsvinden. Een vierde argument waarom potentiële klanten niet met de autocar reizen is dat een autocar oncomfortabel is. Het comfort van de autocar van vroeger kan je echt niet vergelijken met dit van de autocar van nu. Tegenwoordig zijn de touringcars met verschillende zaken uitgerust zoals aparte lampjes, TV-schermen met een DVD-speler Naast deze extra services, heeft ook het zitcomfort veel vooruitgang geboekt. Er wordt meer rekening gehouden met de beenruimte op de autocar. De beenruimte hangt af van het aantal sterren dat de autocar heeft. Naargelang het aantal sterren, varieert de beenruimte in de autocar. Bij een luxe touringcar (4 sterren) is de beenruimte 102 cm (royal class). De standaardafstand bedraagt 83 cm. Voor georganiseerde reizen wordt er vaak gebruik gemaakt van een 4 ster autocar zodat de reiziger voldoende plaats heeft om gemakkelijk te zitten gedurende de reis. Het argument dat de autocar een oncomfortabel vervoermiddel is, klopt dus niet. Sinds het busongeval in Sierre (Zwitserland) hebben veel consumenten een onveilig gevoel over het reizen met een autocar. De vele media-aandacht gaf de sector een nog slechter imago. Nochtans is de autocar het veiligste vervoersmiddel over de weg. Zie figuur 13 op pagina 26. De hedendaagse autocars zijn met verschillende controlesystemen uitgerust waardoor de chauffeur voor verschillende dingen wordt gewaarschuwd 8. 8 Zie tabel bijlage: bijlage 4.

33 33 De drie argumenten die consumenten hierboven aangeven zijn zoals je merkt ongegrond. De sector zal daarover beter moeten communiceren naar zijn klanten toe. Dit kan door een imagocampagne waarbij de sterktes van de autocar goed worden uitgespeeld. De sector heeft naast een aantal zwaktes in het product zelf, die zeker geremedieerd moeten worden, vooral ook een groot imagoprobleem. Er moet dus op beide vlakken actie worden genomen. In het volgende hoofdstuk bespreek ik welke campagnes door welke organisaties worden gelanceerd. Het is van belang dat het negatieve imago wordt veranderd om de toekomst van de autocarsector te verzekeren.

34 34 4 Hoofdstuk 3: Campagnes om het imago van de autocarsector te verbeteren. Tot enkele jaren geleden werd er niet gewerkt aan het imago. Nu zijn verschillende organisaties aan het werk om het negatieve imago om te buigen in een positief imago. Begin 2013 lanceerden de FBAA en BAAV een meerjarige imagocampagne om het oubollige imago van de autocar op te krikken en het gebruik van de touringcar te activeren. Daarbij willen beide organisaties dat de autocar voor zowel het toerisme als voor de zuivere vervoersactiviteiten wordt gebruikt. 4.1 Campagnes in de autocarsector in zowel binnen- als buitenland. In dit hoofdstuk toon ik aan dat de sector zowel in binnen- als buitenland initiatieven neemt om het imago van de autocar te verbeteren. Busfan BUSFAN is een Belgische campagne die georganiseerd wordt door de BAAV en de FBAA, de twee beroepsfederaties voor autocarondernemers. De lancering van deze campagne gebeurt op het vakantiesalon te Brussel. De BAAV en de FBAA werken in hun campagne met een waardecreatie. In plaats van hun doelgroepen in vakjes van leeftijden te plaatsen, zal worden gewerkt met verschillende "passiecirkels". Mensen met dezelfde interesses kunnen deelnemen aan autocarreizen waarbij zowel jongeren als ouderen aanwezig zijn. In de campagne van BUSFAN wordt het evenementenvervoer zeer belangrijk. Op basis van samenwerking met diverse evenementen worden nicheproducten gecreëerd, waarmee verschillende doelgroepen worden aangesproken. Deze campagne kan enkel worden waargemaakt als ook de autocaristen achter het idee staan en er hun daadwerkelijke medewerking aan verlenen. Autocaristen kunnen helpen om het imago te moderniseren door de officiële folder te verdelen in zowel commerciële als administratieve communicatie. Daarbij hoort zeker de campagne kenbaar maken op hun website via sociale media en het gebruiken van het officiële BUSFAN logo in signaturen 1. Het belangrijkste element uit de campagne is dat de meerwaarde van de autocar in de producten duidelijk moet worden. 1 Deman, J. (2012/15/12 ). (Sectorverantwoordelijke BAAV). [Imagocampagne]. Persoonlijke communicatie [interview]

35 35 De bus krijgt meer fans Een gelijkaardige campagne in Nederland is: De Bus krijgt meer fans. De Belgische campagne is deels gebaseerd op die van Nederland. Bij deze campagne worden er stickers, folders en brochures aangeboden aan de klanten van de touringcarbedrijven. Deze campagne werd gelanceerd om het autobus- en autocargebruik te stimuleren. Het imago wordt bepaald door de ervaring die mensen opdoen. Als de autocar enkel een transport- of sightseeingmiddel is, dan kan de klant dit als minder prettig ervaren. Wordt er een beleving aan het programma toegevoegd dan kan diezelfde reis een wereld van verschil maken. Klanten die op deze manier een positieve ervaring meemaken, vertellen dit door. Dit kan het imago van de autocar ten goede komen. Naast al deze verschillende campagnes zullen de organisaties hun beloftes moeten nakomen. Verschillende mensen hebben vooroordelen door ervaringen in het verleden met de autocar. Om het imago positiever te maken, zullen ze de oorzaak van het ontstaan van het imago moeten aanpassen. De campagnes moeten duidelijk verwijzen naar het feit dat autocars veel comfort aanbieden. Vroeger waren de touringcars niet zo uitgerust zoals nu. Smart Move Smart Move is een campagne die op wereldvlak werd gelanceerd door de International Road Transport Union (IRU). Het doel is om het busverkeer te promoten. Het is een beïnvloedingscampagne waarbij het de bedoeling is om het politieke lobbywerk te verbeteren. De campagne is vooral gericht naar politici om het openbaar vervoer te stimuleren. De organisatoren van de campagne willen politici duidelijk maken dat een autocar niet enkel een transportmiddel is. Het zou interessanter zijn dat de autocar apart wordt behandeld in de wetgeving en niet samen met de transportsector zoals nu het geval is. Verder toont de Smart Move campagne de voordelen van het reizen met een autocar aan. Deze voordelen zijn vooral op de maatschappij gericht en niet op consumenten. Het is met andere woorden geen consumentencampagne

36 Productontwikkeling binnen het autocartoerisme Productontwikkeling is niet altijd gemakkelijk binnen de autocarsector. Daarom bespreek ik in dit hoofdstuk enkele mogelijkheden waardoor innovatie mogelijk is. Enkele organisaties zijn al bezig met de ontwikkeling van innovatieve producten en deze bespreek ik met een kritische blik BAAV Testreizen met IPad De BAAV ontwikkelt verschillende testreizen naar verschillende bestemmingen waarbij een IPad gebruikt wordt. Het is een manier om individueel entertainment op de autocar mogelijk te maken. Tijdens de reis kan je naar een film kijken of leuke momenten tijdens je reis delen via sociale media. Foto s die worden gedeeld tijdens de reis kunnen extra publiciteit betekenen voor de autocarsector. Daarnaast wordt er in de IPad een centrale verwerkt zodat de reisleider of chauffeur belangrijke informatie aan iedereen tegelijk kan doorgeven. Filmpjes die relevant zijn voor de uitstap kunnen hierop getoond worden. Reizigers die individueel kunnen kijken naar een fragment op de tablet zullen de details veel beter kunnen zien dan op de schermen die verspreid zijn in de autocar. Ook tijdens het bezoeken van een stad of bezienswaardigheid kan het gebruik van een IPad geïntroduceerd worden. De BAAV wil hierbij de vrijheid van de consument vergroten. Op de IPad kan je keuzemogelijkheden aanbieden, een museum bezoeken of toch liever de stad verkennen. Er kan op de tablet een route of kaart van de stad gedownload worden zodat de reiziger de plaats van vertrek terugvindt. Je kunt er een aankondiging op installeren waarbij klanten weten hoe laat de autocar vertrekt. Een negatief punt bij deze manier van innovatie is dat de technologie zeer snel evolueert. De software van de tablets moet snel geüpdatet worden om de kwaliteit te behouden. Daarbij zal een IPad geen extra waarde toevoegen aan de beleving van de reis. Voor oudere mensen is het werken met technologische vernieuwingen een moeilijkheid. Oudere mensen zijn gewend aan knopjes die op een toestel staan, sommige mensen kunnen niet werken met een touchscreen. Een laatste negatief punt is de houdbaarheid van de IPad. Als je als autocarondernemer verschillende IPads koopt, is dit een serieuze investering. Daarbij komt nog dat als je de IPad gaat uitdelen sommige mensen niet altijd even voorzichtig zijn met het materiaal dat niet van hen is. Dit product is dan ook zeer erg controversieel in het beroep en niet realistisch 2. Een aanraakscherm in de zetelrug kan voor de autocarist een alternatief bieden. Bij de luchtvaartmaatschappij Brussels Airlines kan je werken met een geïndividualiseerd infotainment concept. Met deze schermen wordt er gewerkt met een geheugenkaart, dit is een techniek waarbij de toestellen minder snel verouderd 2 Glorieux, L. (2013/06/17). (ex-voorzitter van de FBAA hoofdredacteur Car&Bus magazine). (feedback bachelorproef). Persoonlijke communicatie [interview].

37 37 raken. Via de geheugenkaart kan je dan allerlei filmpjes of spelletjes aanbieden naar de klant toe. Een ander alternatief is dat je mensen laat werken met hun eigen smartphone of tablet in combinatie met een scherm. Autocarondernemers installeren verschillende stopcontacten of USB-poorten zodat de mobiele apparaten kunnen opladen. De USB-poorten kunnen gebruikt worden om eigen films of muziek over te zetten naar het TV-scherm zodat je individueel naar je favoriete film kunt kijken. In dit product wordt het advies uit de brainstorm van de BAAV 3 op volgende elementen gevolgd: vrijheid, VIP en internet. Toch denk ik niet dat de IPad zeer veel zal veranderen in het autocarlandschap. Het kan een mogelijkheid bieden om jongere mensen aan te trekken, maar aangezien het publiek van senioren niet erg vertrouwd is met de technologische ontwikkelingen ben ik er niet van overtuigd dat dit de verandering is waar zij op wachten BAAV Reizen voor serviceclubs Uit een gesprek met Jan Deman kon ik afleiden dat de autocarsector naast een jonger publiek zich ook wil richten op nichemarkten. Daarbij werkt de BAAV aan een product dat gericht is op serviceclubs waar vaak rijkere mensen lid van zijn. Een eerste programma dat zich ontwikkelt, is een programma voor de Rotary. Het is een programma waarbij een luxeautocar wordt ingezet en ze verschillende voordelen krijgen zoals een toespraak door een burgemeester De bezoeken tijdens de reis bieden iets extra in vergelijking met een gewone autocarreis. Deze reizen zullen uiteraard duurder zijn dan de gewone programma s die worden aangeboden, maar ze bieden dan ook meer luxe en comfort Videobustour (Duitsland) De Videobustour is een andere manier om een stad te ontdekken. In verschillende Duitse steden (Berlijn, Dresden, Hamburg, Keulen, Leipzig, München en Potsdam) wordt de Videobustour aangeboden. Dit is een bus met meerdere beeldschermen waarop de historische gebeurtenissen, buitengewone persoonlijkheden of de architectonische geschiedenis van een bezienswaardigheid of een plaats in de stad getoond worden. De historische beelden, films en geluidsopnamen geven de consumenten een inzicht in het verleden, terwijl je vanop de bus het heden kan zien. Tijdens de rondrit ervaar je voldoende infotainment met verschillende toeristische punten in het programma. Deze tour trekt jonge mensen aan aangezien het product gebaseerd is op de multimedia vormen van vandaag. Tijdens de rondrit is een reisleider aanwezig die achtergrondinformatie geeft over zowel de foto s als de hedendaagse stad. Het is een product dat een extra beleving geeft aan het programma. Op deze tour kan je zowel als individu als in groep inschrijven. De rondritten kunnen aangepast worden aan de verschillende groepen en gelegenheden. 3 Productvernieuwing en business development in de autocarsector [brochure]. (2012). Roeselare: Beroepsvereniging van autobus- en autocarondernemers van West-Vlaanderen.

38 38 In 2011 kreeg de organisatie van Videobustour de award voor innovatief product op Busworld. Een kanttekening die ik bij dit product maak is dat het goed is als sightseeing. Sightseeing duurt maar enkele uren en ik denk dat je genoeg gezien hebt als de tour is afgelopen. Als dit wordt aangeboden voor een volledig programma zal het te eentonig en vervelend zijn Poppy-travel In Engeland biedt Poppy-travel 2 soorten reizen aan: Journeys of Remembrance en Battlefields tours. Deze reizen worden georganiseerd naar plaatsen waar Engelse militairen sneuvelden tijdens beide Wereldoorlogen. In België is dit vooral de Westhoek. Tijdens deze reizen verken en herontdek je de moed en de opoffering die de troepen in de wereldoorlogen hebben opgebracht. De reizen worden vergezeld door een verantwoordelijke van het Royal British Legion. Deze persoon verleent bijstand in de handelingen van Herinnering voor de Gesneuvelden. De reis streeft ernaar om een evenwicht tussen een traditionele Battlefieldtour en een persoonlijke pelgrimage te vinden. De reisleiders die het programma begeleiden moeten zowel uitleg kunnen geven over de slagvelden als ook de betekenis van de bedevaart begrijpen. Tijdens het programma van de reis is er voldoende flexibiliteit om tijd te geven aan reizigers om de begraafplaats van een familielid te bezoeken. Aan deze reizen wordt er een beleving toegevoegd, waardoor de reis naar oorlogsgebieden aangenamer wordt. Naar mijn indruk wordt tijdens de reis aandacht besteed aan de geschiedenis van de personen zelf. In het programma van de reizen is er tijd voor individualiteit. Door hun klanten de mogelijkheid te bieden om naar het graf te gaan van een familielid wordt deze individuele vrijheid in de hand gewerkt. Naar aanleiding van de 100 jarige herdenking van WOI kan dit soort toerisme een enorme groei krijgen. In de streek zelf zullen verschillende evenementen plaatsvinden om deze herdenking te vieren. Dit zal voor veel mensen een extra motivatie zijn om de Westhoek te bezoeken Leger holidays Leger Holidays is een autocarmaatschappij in Rotherham (Verenigd Koninkrijk). Deze organisator biedt luxueuze reizen aan per autocar. Tijdens de reis kan je als klant de route volgen op een ingebouwd navigatiesysteem. Om de reis naar een bestemming zo snel mogelijk te laten verlopen voor de klant, kan die genieten van verschillende faciliteiten op de autocar. Zo is er achteraan in de autocar een lounge waar je met medepassagiers een praatje kan maken tijdens een drankje. Vervolgens is er een persoonlijk audiosysteem aanwezig waar je van een film of muziek kunt genieten. Op de autocar is een wasruimte waar de klant zich kan verfrissen. Het zitcomfort op de autocar is gegarandeerd, de zetels van de

39 39 autocar zijn uitgerust met een verstelbare rugleuning en er is extra beenruimte voorzien. Voor iedere reis is het mogelijk om een upgrade te boeken boven de normale prijs. Bij het kiezen van dit soort reizen worden er geen supplementen tijdens de reis aangerekend en word je thuis opgehaald binnen een straal van 42 km. Op deze manier hoef je geen vervoer te regelen naar de opstapplaats zoals bij andere maatschappijen. Sommige autocars zijn zelfs uitgerust met een mini schoonheidssalon waarbij je verwend kan worden met een massage of mini-manicure wanneer je onderweg bent naar je bestemming. Deze busorganisator biedt reizen aan in zowel Europa, Amerika, Canada, Israël, Zuid-Afrika en Nieuw Zeeland. De programma s van deze reizen zijn gewone standaardreizen waar deze luxe niet aanwezig is. Klanten kunnen zelf deze luxe reserveren en op de meeste programma s is zo een upgrade mogelijk. Dit is een soort autocarreis die gericht is op luxe. Het bedrijf benadert een bepaalde niche en dit kan kansen creëren voor de sector. Zoals in de voorgaande hoofdstukken aangetoond, vinden de consumenten het comfort op de autocar zeer belangrijk. Met dit product kan daarop ingespeeld worden idbus IDBus is het product van de Franse spoorwegmaatschappij SNCF dat grote West-Europese steden met elkaar verbindt. Het is een lange-afstandsbus met een moderne en soepele manier van reizen. De idbus is een goede manier om de pendelreizen een beter imago te geven. Tijdens de ontwikkeling van het product is er aandacht gegeven aan de noden van de passagiers. Aan boord wordt comfort en toegankelijkheid voor de passagiers nagestreefd. De idbus is uitgerust met Wi-Fi zodat reizigers tijdens hun reis in contact kunnen blijven met vrienden, familie of zelfs het bedrijf waarin ze werken. Op de autocar zijn er stopcontacten voorzien van 220V zodat mobiele apparaten opgeladen kunnen worden. Er is ook een mogelijkheid om in realtime de route te volgen van de autocar. Je kunt hieruit opmaken dat er verschillende sectoren werden vergeleken. Het volgen van de route komt namelijk ook voor in de luchtvaartsector. Om het comfort van de reizigers te verhogen werd ervoor gezorgd dat de chauffeur van de autocar tweetalig is (Frans/Engels). Daarnaast kunnen klanten bij de reservatie zelf hun plaats kiezen op de autocar. Als laatste service die de pendeldienst biedt, kunnen minder mobiele mensen ook meereizen met de autocar. Ik vind het een goede manier van aanpakken. Het is niet onmiddellijk toepasbaar om er een programmareis van te maken, maar als pendeldienst geeft het extra comfort. Er wordt rekening gehouden met verschillende types mensen en ik denk dat dit transportmiddel gebruikt kan worden in de bedrijfswereld. Op de autocar is er de mogelijkheid om met het internet verbonden te zijn en je mobiele apparaten

40 40 op te laden. Door de klaptafels kunnen tablets en laptops gemakkelijk gebruikt worden wat voor sommige reizigers belangrijk kan zijn. De prijs van een pendelreis Brussel Parijs (Porte de Bercy) varieert tussen de 19 tot 44 euro. De prijs van je ticket hangt af van het moment waarop je vertrekt. In de prijs is Wi-Fi inbegrepen en heb je de extra service om aan iedere rij over een stopcontact te beschikken Verrassingsreizen Verschillende autocarondernemers bieden een verrassingsreis aan. Deze reizen bestaan uit een dagreis of een meerdaagse reis. De klant weet op voorhand niet waarheen de reis zich begeeft en moet zich laten verrassen op het moment zelf. Autocarondernemers als De Trekvogel en Mandelcar bieden deze formule enkel aan als dagreis waarbij de prijs 58 euro bedraagt. Andere autocarmaatschappijen bieden dit zowel als dag- en meerdaagse reis aan. De duur van deze meerdaagse reis varieert van een weekend tot 4 dagen. De prijs voor een verrassingsweekend met de maatschappij Suffis bedraagt 199 euro per persoon en bij Sima Tours 220 euro. Flamingo reizen is de enige touringcarmaatschappij die een vierdaagse verrassingsreis aanbiedt. De prijs van een verrassingsreis bij Flamingo bedraagt 775 euro per persoon. Bij zo een dagtrip kan er nog iets extra toegevoegd worden. Sima Tours zorgt ervoor dat je de ganse dag meereist met een Oldtimerbus. Dit zorgt voor een extra beleving bij de reizigers. Dit soort reizen vind ik een tof initiatief om de spanning er wat in te houden. Ik veronderstel dat het sociale gegeven op de autocar wordt bevorderd aangezien de reizigers samen kunnen raden naar de bestemming. De reizigers weten niet wat ze van deze reis moeten verwachten en deze verwachting kan zowel zeer goed meevallen als tegenvallen. Dit hangt vooral af van de ingesteldheid van de consument. Toch vind ik dit soort reizen een goede poging om jongere mensen aan te trekken. Oudere mensen weten graag op voorhand waar de reis gaat, jongeren kunnen er beter mee om als ze de eindbestemming nog niet kennen Kindvriendelijk programma De sector werkt ook aan programma s die toegankelijk zijn voor kinderen. In het sectormagazine Car&Bus 4 stond een artikel met verschillende pretparken voor kinderen. Daarbij werd er promotie gemaakt voor de nieuwe attracties en shows die de verschillende parken aanbieden. Na het bekijken van verschillende brochures werd duidelijk dat er al verschillende autocarondernemers anticiperen op deze doelgroep. Autocarondernemingen zoals Mandelcar en Herman en Vandamme bieden een dagtrip naar een pretpark aan. Om het reizen met kinderen aantrekkelijker te maken biedt Suffis Reizen kinderkortingen aan. Deze korting geldt zowel op verre reizen als daguitstappen, wat het voor de ouders aantrekkelijk maakt om met de autocar te reizen. 4 Van Lierde, G. (2013). Zjjoefffff!. Car&Busmagazine, 707, pp

41 41 Het gebruik van kinderkortingen vind je ook terug in de luchtvaart of bij de verschillende touroperators. Ik vind het goed dat dit wordt toegepast in de autocarsector, dit is een eerste stap om het reizen met een autocar kindvriendelijker te maken. De brainstorm van de BAAV toont aan dat kinderen meebeslissen in het aankoopgedrag van hun ouders. Dit soort reizen is een stap in de goede richting om families met kinderen aan te trekken voor een autocarreis Fietsreizen De Meibloem in Tielt is een autocarmaatschappij die in zijn programma ook fietsreizen organiseert dit zowel in het binnenland als in het buitenland. Aangezien de herdenking van WOI in de Westhoek wordt voorbereid werken ook de touringcarmaatschappijen aan programma s in het thema van 100 jaar WOI. De Meibloem biedt fietsreizen aan waarbij de touringcar als vervoer wordt gebruikt naar de bestemming zelf. Op de bestemming zelf zijn er begeleide fietsroutes zodat de toeristen volledig kunnen ontspannen op hun vakantie. De combinatie van de autocar met de fiets vind ik een goed alternatief. Je kunt met de fiets meer ontdekken dan met de autocar. Sommige wegen zijn niet toegankelijk met de autocar en soms zijn er mooie landschappen of bezienswaardigheden te ontdekken Touringcar geïntegreerd in riviercruises Uit een interview met Geert Van Lierde vernam ik dat de touringcarondernemers buiten hun zuivere autocaractiviteit op zoek gaan naar reizen waarbij er een combinatie gemaakt wordt met een ander soort reis. Zo kon ik afleiden dat touringcarmaatschappijen in hun programma ook riviercruises aanbieden. De autocarmaatschappij Roland Van Gyseghem uit Bergen biedt enkele malen per jaar een volledige touringcarreis met combinatie van een riviercruise aan. Deze reizen zijn vaak in een bepaald thema zoals gastronomie, Valentijn, Kerst en Nieuwjaar of een mini-cruise. Telkens blijken deze reizen een groot succes aangezien ze binnen de twee weken volgeboekt zijn. Het programma van de reis wordt als volgt voorgesteld. De touringcar gaat naar de vertrekplaats van de riviercruise en nadien volgt de luxe-autocar het cruiseschip. Op sommige dagen en bestemmingen worden er excursies georganiseerd voor de gasten die de autocarreis boekten. De bestemmingen die worden aangeboden met deze formule zijn uiteenlopend. Zo kan je naar de traditionele rivieren reizen zoals de Rijn, Rhône-Saône, Gironde, de Bordeauxstreek en de Donau. Vervolgens worden er ook reizen aangeboden naar Portugal bij de Dourorivier en de Spaanse Guadalquivir waar je een meer zuiderse sfeer kan opsnuiven. Wat opvalt bij het cliënteel van dit soort reizen, is dat er een jonger publiek deelneemt aan dit soort reizen. De leeftijd van de reizigers varieert tussen de dertig- tot vijftigjarigen wat een positieve vooruitgang is. Dit soort reizen vind ik een goed alternatief voor de klassieke programma s. Het programma biedt iets speciaals aangezien je op een boot slaapt maar het biedt ook het vertrouwde, namelijk de autocar. Je bent ook vrij om deel te nemen aan de verschillende excursies waardoor de reizigers een groter gevoel van vrijheid

42 42 ervaren. Wanneer het schip aanlegt in de haven van een stad heb je als reiziger de keuze om de stad op je eentje te verkennen. Dit zorgt ervoor dat de vrijheid van de reizigers wordt vergroot omdat ze zelf kunnen bepalen wat ze gaan doen. Conclusie In de vorige delen kon ik aantonen dat er al initiatieven zijn om het autocartoerisme innovatiever te maken. Door het vergelijken met andere sectoren kan de touringcarsector verschillende zaken overnemen om het comfort van de reiziger te vergroten. Aangezien de autocarsector verschillende denkpistes behandelt, zullen er uiteindelijk goede producten ontstaan waarbij reizigers het aangenamer zullen vinden om met de autocar te reizen. De belangrijkste aspecten van een reis zijn volgens mij dat een reiziger de mogelijkheid heeft om zich af te sluiten van de groep tijdens het bezoeken van een stad of bezienswaardigheid. Verder moet de klant het gevoel krijgen dat hij waar voor zijn geld krijgt en dat dus de prijs-kwaliteit in orde is. Het belangrijkste element dat aanwezig moet zijn, is wel de beleving. Dat mensen met een verhaal kunnen thuiskomen en dit verhaal verspreiden, is goede publiciteit voor de autocarondernemers.

43 43 5 Hoofdstuk 4: Op zoek naar een innovatief autocarproduct. In dit hoofdstuk zoek ik naar een innovatief autocarproduct dat in de sector gebruikt kan worden. Hierbij hou ik rekening met de studie die ik in de vorige hoofdstukken gemaakt heb en met de wensen van mijn doelgroep. Na de verschillende onderzoeken bekeken te hebben in de vorige hoofdstukken zal ik rekening houden met de vooroordelen van consumenten. Hierbij probeer ik om een aangenaam product te ontwikkelen dat voor iedereen toegankelijk is. In het autocarprogramma is het belangrijk dat er beleving aanwezig is zodat de mensen aangenaam verrast zijn wanneer ze de reis hebben meegemaakt. Aangezien de herdenking van WOI volgend jaar veel belangstelling zal kennen, wil ik ervoor zorgen dat de autocarsector een passend programma kan aanbieden. Naast de streek rond Ieper biedt de Westhoek nog andere opportuniteiten die te maken hebben met WOI. Daarom wil ik het IJzerfront tussen Nieuwpoort en Diksmuide meer belichten. 5.1 Doelgroep De doelgroep die ik gekozen heb voor mijn praktijkgedeelte zijn zowel individuen als groepen. De leeftijd waarop ik mij baseer zijn de medioren aangezien zij geïnteresseerd zijn in het verhaal van de Eerste Wereldoorlog. Ik kies voor deze doelgroep omdat ik vanuit mijn stageplaats gemerkt heb dat er naast Vlamingen ook vraag is uit het buitenland. Verschillende nationaliteiten zijn op zoek naar een alternatief. Veel toeristen hebben Ieper al meermaals bezocht en zijn op zoek naar informatie over de Eerste Wereldoorlog in zijn geheel. Daarom komen toeristen naar andere frontsteden zoals Diksmuide. 5.2 Storytelling Uit de brainstorm van de Beroepsvereniging van de Autobus- en autocarondernemers van West-Vlaanderen (BAAV) bleek dat belevingseconomie een van de belangrijkste tendenzen was. Daarom wil ik in mijn case dan ook een verhaal verwerken om toeristen op een aangename manier meer te leren over de Eerste Wereldoorlog. Dit zou ik doen door storytelling. Storytelling is een manier van gidsen waarbij er interactief, visueel en met meer diepgang gewerkt wordt. In mijn case zal ik er belang aan hechten dat er voldoende beeldmateriaal beschikbaar is. Zo kan de reisleider voldoende informatie strekken aan de hand van beelden. Bij sommige beelden zal er geen uitleg nodig zijn aangezien ze voldoende voor zichzelf spreken. Het is belangrijker om de mensen een verhaal mee te geven dan enkel de pure feiten. Door het gebruik van storytelling onthouden de toeristen zo veel beter wat je verteld hebt en kunnen het vaak ook makkelijker overbrengen naar anderen. Dit komt omdat ze geconcentreerd blijven meeluisteren naar het verhaal dat wordt gebracht.

44 Organisatie van de reis Binnen het opgestelde programma wil ik de meerwaarde van de autocar benadrukken. Ik zal tijdens de reis gebruik maken van de audiovisuele middelen die op de touringcar aanwezig zijn. Tijdens de ritten naar een bestemming zal ik gebruik maken van een reisleider om het verhaal te ondersteunen waar nodig. Ik heb voor de manier van storytelling gekozen om een rode draad mee te geven aan de reizigers. Een reisleider geeft ondersteunende informatie bij de verschillende beelden. Zo kunnen de gebeurtenissen van Maurice Lievens aan het front gevolgd worden. Zijn grootste zorg is het gemis van het gezin, familie en de angst om hen nooit meer terug te zien. Vooraleer het programma wordt uitgevoerd, wordt er een filmpje gemaakt met referenties naar het leven aan het front van dokter Lievens. Dit kan door een montage van foto s uit de albums van Maurice Lievens. Aangezien Maurice Lievens over een fototoestel beschikte tijdens zijn verblijf aan het front zijn er veel foto s in handen van de auteur van het boek. Met toestemming van de auteur en de familie van Maurice kunnen deze foto s gebruikt worden om een compilatie te maken van het leven aan het front. Verder kan er ook gebruik worden gemaakt van filmmateriaal dat een algemeen beeld geeft over de Eerste Wereldoorlog. Tijdens het programma zal ik ervoor zorgen dat er voldoende tijd aanwezig is om contact te leggen met de medereizigers of om even te bezinnen over het verhaal.

45 Reisroute. Timing Bestemming Routevoorstel A 9.00u. Stop ter hoogte van de Knokkebrug Aan herberg De Knokke geeft de gids meer uitleg over de sector Fort Knokke in WOI B 10.00u. Diksmuide Bezoek aan de Dodengang met daarna een wandeling naar Kaaskerke via het nieuwe Fluisterpad. C 12.30u. Sint-Jan Middagmaal D 14.30u. Stuivekenskerke Bezoek aan de observatietoren onder begeleiding van een reisgids. E 15.30u. Ramskapelle Bezoek aan het station van Ramskapelle aan de frontzate. G 16.30u. Nieuwpoort Uitleg over het belang van de Ganzepoot aan het Koning Albert I Monument. Daarna gaat de reis verder naar de Markt van Nieuwpoort waar de reizigers de mogelijkheid krijgen om een consumptie te nemen in één van de verschillende zaken rondom de markt u. Terugreis In het programma hou ik rekening met de rij- en rusttijden. Een chauffeur mag 4.30u. aan een stuk rijden. Daarna moet hij een stop maken van 45 min. Zoals je in het programma kunt zien, maakt de chauffeur al een stop aan de Dodengang van 1.30u. Daarna pikt hij de reizigers in Kaaskerke op en rijdt dan naar het restaurant Sint-Jan waar er een stop is van 1.30u. De reis wordt dan verdergezet richting Oud Stuivekenskerke, Ramskapelle en Nieuwpoort wat 2 uur in beslag neemt.

46 46 Vervolgens wordt er een stop gehouden aan het Koning Albert I monument in Nieuwpoort en dan gaan de reizigers naar de markt waardoor de chauffeur een stop heeft van 1uur. 5.5 Levensverhaal Maurice Lievens Om tot een programma te komen dat de toeristen aanspreekt, ben ik op zoek gegaan naar een verhaal dat een eeuw geleden heeft plaatsgevonden. Hierbij heb ik enkele dagboeken gelezen van een soldaat 1, aalmoezenier 2, arts 3 en geniesoldaat. 4. Het verhaal van de arts sprak mij het meest aan en speelt zich vooral af aan het IJzerfront. Figuur 16 Dokter Lievens (Gysel, A. (2012) Tijdens de reistijd van het vertrekpunt tot de eerste stop wordt het levensverhaal van Dokter Lievens kort belicht door een reisleider. Dit kan door foto s van Maurice en zijn gezin die op de TV-schermen in de autocar worden getoond. Maurice Lievens was de oudste van vijf kinderen van de familie Lievens, hij woonde in Ninove waar zijn ouders een stoffenwinkel uitbaatten. In zijn humanioratijd studeerde Maurice Lievens Latijn en Grieks in Ninove en nadien behaalde hij in Leuven zijn diploma van dokter in geneeskunde. Op 27 november 1912 trouwde hij met Anna Ide en hun eerste zoontje werd geboren op 30 oktober Op 1 augustus 1914 werd Maurice opgeroepen in het Belgische leger, op dat moment was Anna zwanger van hun tweede kindje. Hij heeft de eerste levensjaren van zijn dochter niet meegemaakt en pas na de wereldoorlog, zag hij zijn ondertussen vierjarige dochter voor het eerst. Tijdens de oorlog was Maurice vooral actief aan het IJzerfront waar hij talloze soldaten de eerste hulp toediende en waar hij ook verschillende kameraden hun doodsstrijd zag leveren. Na de oorlog vestigde het gezin zich in 1919 in Ninove waar Maurice Lievens zijn huisartsenpraktijk opstartte. Maurice en zijn vrouw krijgen na de oorlog nog drie kinderen maar in 1930 sloeg het noodlot toe. In 1930 overlijdt hun vierjarig dochtertje aan meningitis. Dokter Lievens die de verschrikkelijke oorlogsjaren aan het front had overleefd, stierf in 1935 op 49- jarige leeftijd aan de ziekte van Weil, beter bekend als de modderziekte of de rattenziekte. Hij raakte besmet door een bacterie die voorkomt in de urine van de bruine rat toen hij ging zwemmen in de Dender. 1 Gysel, A. (2010). Gaston Le Roy Dagboek van een Vlaamse oorlogsvrijwilliger tijdens WOI. Tielt: Lannoo 2 Gysel, A. (2012). Aalmoezenier De Wyels Dagboek van een Vlaamse Benedictijn tijdens WOI. Tielt: Lannoo 3 Gysel, A. (2012). Dokter Lievens Dagboek van een arts in de loopgraven van WOI. Tielt:Lannoo 4 Adriaenssens, I. (2011). Maurice Braet Het leven van een geniesoldaat tijdens WOI. Tielt: Lannoo

47 Reisprogramma Door een verhaal van een persoon die de oorlog meegemaakt heeft tot leven te brengen wil ik het autocartoerisme toegankelijker maken. De belevenis die de toeristen zullen ervaren als ze de touringcarreis maken is reëel. Ze kunnen nog documenten vinden waaruit blijkt dat de persoon aan wie de autocarreis gewijd is echt bestaan heeft. Doordat het een bestaand verhaal is worden de toeristen meer aangesproken en hebben ze iets tastbaars. Tijdens de heenreis wordt er kort uitleg gegeven over de Eerste Wereldoorlog. Dit kan door het filmpje Wereldoorlog 1 5. Dit filmpje geeft meer algemene uitleg over hoe de Eerste Wereldoorlog ontstaan is. Daarna worden er beelden getoond van de familie Lievens voor de oorlog. Dit kan doordat er verschillende foto s beschikbaar zijn. Deze foto s zijn gepubliceerd in het boek en mogen gebruikt worden om de reis te ondersteunen. Na deze informatie heeft de reiziger tijd om zich te ontspannen en te praten met de medereizigers. De eerste stop wordt gepland bij de Knokkebrug. De autocar plaatst zich daar even langs de weg. De reisleider vertelt vanaf hier het verhaal van Maurice Lievens. Op deze plaats geeft hij informatie over de strategische positie door kaarten die op het TV-scherm worden getoond. Daarbij refereert hij naar de typische structuur van dit stukje natuur dat tijdens de oorlog quasi hetzelfde was. De reisleider vertelt dat de sector Fort Knokke zijn naam dankt aan een fort dat hier stond in de periode van de 17 e tot de 18 e eeuw. Nadien werd het afgebroken omdat het zijn functie verloor. Toch zijn er nog enkele aanwijzingen die aantonen dat dit fort hier gestaan heeft. De benaming van de Knokkebrug en de Knokkestraat verwijzen nog naar het vroegere fort. De Knokkebrug staat eigenlijk op de plaats waar de vroegere ophaalbrug gebouwd was. Tijdens de Eerste Wereldoorlog was dit een belangrijke positie. Deze sector werd ingedeeld in drie verdedigingsposten met schuilplaatsen. Op 14 maart 1915 slagen Duitse soldaten erin om post 2 en 3 in te nemen. Gelukkig kunnen Belgische soldaten deze posten heroveren maar de schuilplaatsen zijn vernietigd. Samen met enkele geniemannen gaat Maurice Lievens s nachts de posten bekijken om herstellingen uit te voeren en eventuele gewonden te verzorgen. Met een bootje dat lekt moeten Maurice en de genisten naar post nr. 1. Deze schuilplaats ligt in vijandelijk gebied waardoor ze op hun hoede moeten zijn. De herstellingen lopen vlot en daarna kunnen ze naar post nr. 2. Deze is totaal vernield en moet opnieuw Figuur 17 Kaart sector Fort-Knokke (Gysel, A. 2012) 5 Wereldoorlog 1. (2010). Geraadpleegd op 15 mei 2013 via

48 48 worden opgebouwd met zakjes aarde. De laatste post is nr. 3. Deze ligt het dichtst bij de vijand en is daarom de gevaarlijkste om te herstellen. Door het lawaai dat Maurice en de geniemannen maken worden ze opgemerkt door Duitse waarnemers. Niet veel later barst er gedonder uit de kanonnen, geweren en granaten. Op het moment van het geweervuur kunnen de dappere soldaten niets doen dan zich enkel op de grond werpen en hopen dat het geweervuur snel voorbij gaat. Het gebulder is zo hevig dat Dokter Lievens zijn vingertoppen in zijn trommelvliezen stopt om zijn gehoor te beschermen. Het geschut blijft duren en pas na een half uur vermindert de beschieting door de vijand. Uiteindelijk valt alles stil en kunnen de geniemannen en Dokter Lievens hun herstellingen verder zetten. De dagen daaropvolgend zijn er nog enkele beschietingen waardoor de bunkerschuilplaats nr. 3 opnieuw wordt beschadigd. Op 17 maart 1915 is de schuilplaats opnieuw hersteld. Figuur 18 Kaart loopgraven nabij Kaaskerke (Toerisme Diksmuide, 2012) Vanuit Fort Knokke reizen we verder naar Diksmuide. In Diksmuide rijden we door naar de Dodengang. Op 24 oktober 1915 werd de ondersector Noord bij Diksmuide een nieuw onderkomen voor de Divisie van Dokter Lievens. Op dit kaartje hier links staan in het rood alle loopgraven. Dit kaartje zal ook uitgedeeld worden op de autocar. De gids zal aanduiden welke loopgraaf er gebruikt werd om de Dodengang te bereiken. Dit was de loopgraaf vanuit het dorpje Kaaskerke naar de Dodengang. Dit was de veiligste manier om naar de Dodengang te gaan. Daarna wordt er een bezoek gebracht aan de Dodengang zelf. Tijdens de rit van Fort Knokke naar de Dodengang worden de ervaringen van Maurice Lievens beschreven. In het stukje dat wordt verteld, wordt duidelijk dat een verplaatsing van de ene naar de andere sector toch gevaar met zich meebrengt. Wanneer Dokter Lievens zich naar deze sector begeeft wordt hij onmiddellijk onthaald op fluitende kogels, vuurpijlen, granaten Alsof dit nog niet genoeg ellende is, zijn de gangen van de loopgraven zeer smal en staan vele onder water. Wanneer er tegenliggers zijn is het moeilijk om elkaar te kruisen. Bij misstap, val je naast de trappen van een passerelle met als gevolg dat je volledig nat en bemodderd bent. Na veel zwoegen bereikt het peleton van Maurice Lievens uiteindelijk de schuilplaats. De sector van de Dodengang kreeg niet zomaar die naam. Het was een gevaarlijke sector waar Duitse soldaten constant op de loer lagen om hun vijanden een kopje kleiner te maken. Daarnaast waren er felle beschietingen en granaataanvallen. Veel soldaten die in de sector Noord

49 49 gestationeerd werden zijn vaak bij hun dood onmiddellijk begraven doordat de bombardementen zo hevig waren. Op 26 november 1915 komt sergeant Brien Hubert aangelopen bij Dokter Lievens. Hij meldt dat er verschillende soldaten hulp nodig hebben. Dokter Lievens snelt hen ter hulp maar wanneer hij aankomt, is er niemand te vinden. Door een lichtflits vanuit de Duitse zijde ziet hij plots een arm uitsteken uit de aarde. Hij graaft verschillende soldaten uit maar de meeste soldaten zijn gesneuveld. Sommige van deze soldaten kent hij als kameraden andere zijn onbekenden. Van de gesneuvelde soldaten hebben er een snelle dood gehad en anderen hebben een lijdensweg ondergaan. Vooraleer we de Dodengang zelf betreden, wordt er met fotomateriaal in het bezoekerscentrum door de reisleider meer informatie over het leven in de Dodengang zelf gegeven. Na de Slag aan de IJzer behielden de Duitsers nog enkele stellingen van de westelijke oever van de IJzer. Een gevaarlijke stelling niet ver van de Dodengang was de Figuur 19 Foto Dodengang tijdens WOI (Toerisme Diksmuide, 2012) Petroleumtanks. Deze tanks waren in Duitse handen en een goede observatiepost. De Duitse soldaten konden vanuit de bocht aan kilometerpaal 16 de Belgische loopgraven onder vuur nemen. In mei 1915 startten de Belgen in de bocht met het uitgraven van een naderingsgang (boyau) in noordelijke richting. Na enkele weken moesten de Belgische geniemannen constateren dat ook de vijand aan het graven was. Dit vanuit de Petroleumtanks richting kilometerpaal 16. De verschillende partijen naderden elkaar tot op een tiental meter. Uiteindelijk werd de nadergang ingericht tot een verbindingsgang waardoor er na verloop van tijd een gevechtsloopgraaf met evenwijdige terugloopgang gebouwd werd. Door de gevaarlijke omstandigheden kreeg deze loopgraaf de naam Boyau de la Mort of Dodengang. In het stukje niemandsland tussen de twee stellingen liet de Belgische genie de dijk van de IJzer doorbreken. Zo ontstond er een natuurlijke barrière. Omdat de Boyau de la Mort een belangrijke positie was, werd deze nog verder uitgebreid. Bij het bezoek aan de dodengang merk je dat er een verdieping aanwezig is bij het begin van de loopgraaf. Dit is de Ruiterschans, het is een gevechtsstelling die bestaat uit twee evenwijdige loopgraven. De bovenste loopgraaf is als een ruiter te paard uitgebouwd boven de andere. Op het einde van de Dodengang werd in 1917 de Muizenval gebouwd. Als een vijandelijke indringer dit gebied betrad, zat hij als het ware als een muis in een val en kon hij door de Belgische soldaten worden gevangengenomen. Tussen de Muizenval en de Duitse loopgraaf was er zoals eerder vermeld een bres geslagen. Aan de overkant van de Muizenval bouwden de Duitsers twee betonnen versterkingen. Bij het bezoek zal je nog één van deze

50 50 betonnen versterkingen zien. Momenteel ligt deze nog buiten het domein van de Dodengang maar in de nabije toekomst zal deze ook ontsloten en gerestaureerd worden zodat het één geheel wordt. Na de oorlog werd de bres terug opgevuld en de IJzerberm werd verbreed. Vanaf de Dodengang tot Diksmuide bleef de linker IJzeroever in Belgische handen. Dit was zeer belangrijk voor de aanvoer van munitie, voedsel, bouwmateriaal en soldaten. Anderzijds was deze lijn ook belangrijk om gewonde soldaten naar het veldhospitaal over te brengen. Door het bezoek aan de Dodengang kunnen de reizigers zich een beeld vormen van hoe een loopgraaf eruit zag. Toch is de Dodengang geen 100% realistische weergave omdat alles er te proper is gemaakt. Tijdens de oorlog lagen er verschillende passerelles die ervoor zorgden dat je met je voeten niet in het water stond. De Boyau de la Mort is niet altijd zo hoog geweest. De soldaten liepen vaak half gebukt door de loopgraven omdat ze anders niet voldoende beschermd waren tegen de beschietingen en de scherpschutters. Na het bezoek aan de Dodengang nemen we het nieuwe Fluisterpad dat in 2014 gerealiseerd zal zijn. Dit wandelpad brengt de reizigers in Kaaskerke. De afstand van dit wandelpad bedraagt 800m. Op het einde van dit pad pikt de autocar de reizigers terug op. Wanneer je je fantasie de vrije loop laat, moet je je tijdens de wandeling voorstellen dat dit gedeelte waar je over loopt omgeven was met water. Dat er niets anders overbleef dan een woestenij, passerelles en geweerschoten. Op dit Fluisterpad is er een ruïne gelegen waar je als wandelaar over kunt wandelen. Dit geeft een klein gevoel van hoe het tijdens de oorlog was. Figuur 20 Simulatie van het Fluisterpad tussen Diksmuide - Kaaskerke (Toerisme Diksmuide, 2012) Vervolgens keren we met de autocar terug naar Diksmuide om er een middagmaal te nuttigen. Dit middagmaal kunnen we gebruiken in het restaurant hotel Sint-Jan. Dit restaurant bevindt zich op de locatie van de vroegere Bloemmolens. Vanuit de Bloemmolens hadden de Duitse sluipschutters een goed zicht op de Dodengang. Wanneer een soldaat zich boven de zandzakjes van de loopgraaf waagde, werd dit vaak met de dood bekocht. In het restaurant kunnen de reizigers genieten van een middagmaal met enkele streekproducten uit Diksmuide zoals het Oerbier en de Diksmuidse Amandeltaart. Na het middagmaal zetten we de reis verder richting Stuivekenskerke. We rijden opnieuw langs de Dodengang om wat later de site van de Petroleumtanks te bekijken. Op dit moment is enkel nog de gedenkplaat te zien, dit zal de komende jaren veranderen doordat er hier een monument wordt opgericht. Zoals eerder vermeld waren de Petroleumtanks een belangrijke plaats in WOI. Dit komt omdat het een uitstekende observatiepost was voor de Duitse soldaten. Op het einde van de oorlog waren ze in erbarmelijke staat en moesten ze worden afgebroken.

51 51 Vervolgens rijden we verder naar Oud-Stuivekenskerke. In 1918 is de divisie van Dokter Lievens vaak in de sector Stuivekenskerke gestationeerd. Met de autocar rijden we tot het Onze-Lieve-Vrouwehoekje. We bezoeken de kerktoren waar bovenop de toren uitleg wordt gegeven over deze merkwaardige plaats. Dit was één van de meest tot de verbeelding sprekende voorposten van het Belgische leger. Deze kerktoren werd beschadigd door de verschillende Duitse beschietingen. Uiteindelijk werd de toren verder ingekort en bouwden Belgische genietroepen een betonnen mitrailleurs- en observatiepost tussen de resterende muren van de kerktoren. Je mag met je gedachten teruggaan naar de tijd van de Eerste Wereldoorlog. Daarbij moet je bedenken dat er hier een volledige militaire post was uitgebouwd. Het was een complex van posten en postjes, loopgraven, verbindingsgangen, prikkeldraadversperringen en loopgraven. Naast de toren is er na de oorlog een kapel gewijd aan Edouard Lekeux die met zijn divisie stand bleef houden op deze post. Later ging hij Figuur 21 Kaart sector Oud-Stuivekenskerke (Gysel, A. 2012) terug naar het klooster om er te leven als pater Martial. Na de pure uitleg over deze plaats wordt er meer verteld over het personage dat centraal staat in deze reis. In het dagboek is Maurice Lievens niet helemaal duidelijk over de plaats waar hij verbleef. Toch is het wel zeker dat hij bij het Onze-Lieve-Vrouwehoekje is geweest aangezien er verschillende foto s zijn van deze sector. Op de kaart die ook door de reisleider getoond zal worden, kan je drie zones onderscheiden. Deze zijn: Viconia dat vier jaar lang in Duitse handen bleef, de Grote Wacht Oud-Stuivekenskerke en de Grote Wacht Reigersvliet. Het volledige gebied kenmerkt zich nog steeds door de drassige grond. Daarom is een deel van het gebied nu ook een natuurreservaat waar vogels kunnen broeden. Door de drassige grond werd de bevoorrading en de wacht die de soldaten moesten lopen bemoeilijkt. Maurice Lievens was in de sector Stuivekenskerke tijdens de winter gestationeerd. Zoals eerder aangehaald, was dit een drassige sector. Alles werd snel nat en door de winter leden de soldaten vaak kou. De kolenvoorraad was op en s nachts vroor het dat het kraakte. Daarbovenop werden Maurice en zijn soldaten beschoten door de Duitsers. Op 23 januari 1918 kreeg de sector het erg te verduren door beschietingen van op het land alsook uit de lucht. Daarbij komt nog dat het water van de inundatie steeg waardoor de schuilplaatsen volliepen met water. Dit komt doordat de Duitsers in het geheim een dijk hadden gebouwd met als gevolg dat de kazematten 6 onder water stonden. Na 6 Gewelfde geschutskelder in verdedingingwerk; verblijfplaats van soldaten. Geraadpleegd op 9 mei 2013 via

52 52 het bezoek aan het Onze-Lieve-Vrouwehoekje zetten we de reis verder naar Ramskapelle waar we het station uit de Eerste Wereldoorlog bekijken. Het station is niet te zien van op de weg, maar je merkt wel dat de weg de Frontzate kruist. De Frontzate was de spoorverbinding tussen Diksmuide Nieuwpoort en zeer belangrijk voor de aanvoer van munitie naar het IJzerfront. Vandaag is de Frontzate een fiets- en wandelpad. De reisleider Figuur 22 Foto Station Ramskapelle (Gysel, A. 2012) zal de reizigers meenemen tot voor het station. Daar zal hij vertellen dat Maurice Lievens en zijn divisie op 21/05/1916 werden overgeplaatst naar Ramskapelle om versterking te bieden. Wanneer de dokter in rust, was kwam hij af en toe naar Ramskapelle om er foto s te nemen van het verwoeste dorp. Hij nam foto s van het station dat nu nog te zien is en van het dorp zelf. Het station is gelegen langs de Frontzate. Figuur 23 Koning Albert I-monument (Toerisme Nieuwpoort, 2013) Vanuit Ramskapelle reizen we verder naar Nieuwpoort. In Nieuwpoort wordt de onderwaterzetting uitgelegd door de reisleider aan het Koning Albert I monument. Vanuit het monument zijn de verschillende sluizen van de Ganzepoot duidelijk. De poot dankt zijn naam aan de zes waterlopen die op dit punt samenkomen. Voor oktober 1915 was het IJzerfront een bewegingsfront. De Duitsers probeerden via België door te stoten naar Frankrijk om zo de havens van Duinkerke, Boulogne en Le Havre in te nemen en de Fransen te omsingelen en hen zo te veroveren. Daarbij werd de neutraliteit van België geschonden waarvoor het Verenigd Koninkrijk en Frankrijk garant stonden. Het Verenigd Koninkrijk verklaarde daarom de oorlog aan Duitsland. Duitse gezagvoerders dachten België snel te overweldigen maar de Belgen verdedigden zich hardnekkig. Nadat de Duitsers Antwerpen veroverd hadden, trokken de Belgen zich terug op de linkeroever van de IJzer. De Duitse aanval op 20 oktober slaagde erin om op verschillende plaatsen de rivier over te steken. De Belgen trokken zich terug tot achter de spoorlijn Nieuwpoort Diksmuide die nu beter bekend is als de Frontzate. Pas op 25 oktober gaf Koning Albert I toestemming om de vlakte achter de IJzer onder water te zetten. Om de inundatie mogelijk te maken, waren er verschillende personen nodig. Twee bekende figuren zijn Karel Cogge en Hendrik Geeraert. Karel Cogge is opzichter van de Noord-Watering en kent de waterhuishouding tot in detail. Hendrik Geeraert is een schipper uit Nieuwpoort en bediende van de achtersluizen van de achterhaven. Een eerste poging om de

53 53 IJzervlakte onder water te zetten mislukt: het water bereikt niet het gewenste waterpeil. Een tweede poging op 29 oktober slaagt wel, mede doordat de schipper Hendrik Geeraert ook de schuifdeuren van de Noordvaart opendraait. Daarmee loopt het kanaal onder water. Vanaf dit moment wordt de oorlog een stellingenoorlog. De Duitsers zitten muurvast wat een doorbraak naar Frankrijk verhindert. Figuur 24 Ganzepoort Nieuwpoort 1917 (Lambrecht, E. 2010) 7 Een aantal belangrijke feiten zorgden ervoor dat de inundatie lukte. Ten eerste stijgt het water van de Noordzee bij hoogtij met 4,40 meter. Indien de sluizen en verlaten er niet zouden zijn, zouden de polders twee keer per dag onder water lopen en het regenwater in de zee stromen. Door de sluizen is het mogelijk dat dus het kostbare regenwater niet onmiddellijk in de zee stroomt. Bij een teveel aan regenwater is het mogelijk door sluizen en afsluitingen dit water bij laagwater in de Noordzee te laten stromen. Bij hoogwater houden de sluizen en afsluitingen het water tegen zodat het polderland niet onder water komt te staan. Een tweede belangrijk punt is dat de polders slechts 3 à 4 meter boven de laagwaterstand uitkomen. Een derde belangrijk punt is dat de overstroming niet via de IJzer gerealiseerd werd. De IJzer is een bevaarbare rivier die voorzien is van opgehoogde dijken. Het is daarom niet mogelijk om een overstroming via de IJzer tot stand te laten komen. De inundatie werd wel mogelijk gemaakt door de Iepersluis die in verbinding staat met de Noordvaart en de sluis die in verbinding staat met de Veurnevaart (Veurne Ambacht). De reisleider zal tijdens zijn uitleg een kaart tonen waarop de verschillende namen van de sluizen vermeld zijn. Zo kunnen de reizigers het verhaal beter volgen. De Iepersluis en de Veurne Ambacht zijn eigenlijk verlaten. Dit komt omdat er geen schepen voeren op de Noordvaart. De Noordvaart diende alleen om het overtollige regenwater uit de Polders in de zee te laten lopen. Die Noordvaart die voor de overstroming heeft gezorgd, is een grote vertakking van wel 70 verschillende waterloopjes die samen 300 km. bedragen. Daarbij behoren nog ongeveer 500 sloten en watergrachten die het regenwater opvangen en kanaliseren. Ten vierde is de overstroming gelegen tussen de westelijke opgehoogde oever van de IJzer en de spoorwegdijk tussen Nieuwpoort en Diksmuide. Deze twee grenzen zorgden ervoor dat het water in het gebied bleef staan. Als de Frontzate er niet geweest was dan liep het water verder de Polders in zonder gevolg. Als laatste belangrijk punt was de kennis van Karel Cogge en Hendrik Geeraert nodig om de onderwaterzetting te doen lukken. Zij kenden het systeem van de sluizen en waterlopen. Na de uitleg stappen de reizigers terug op de autocar en wordt het verhaal van Maurice Lievens verder gezet door fotomateriaal van het gebombardeerde 7 Hillewaere, T. (2012). Hoe het water van Nieuwpoort in oktober 1914 de Duitsers tegenhield! (2012). Nieuwpoort: test ter attentie van de gidsen.

54 54 Nieuwpoort dat op de autocar wordt getoond. Op het moment van de inundatie is Maurice Lievens al een jaar en twee maanden aanwezig op het front. Hij heeft gewonden verzorgd in het bewegingsfront van de IJzer en vanaf oktober gaat het IJzerfront over naar een stellingenoorlog. Na de inundatie komt Maurice op 18 juni 1916 aan in Nieuwpoort. Hij gaat er de sluizen en dammen bekijken die de inundatie op peil houden. Daarbij trekt hij enkele foto s van het complex hoewel dit strikt verboden is door de Franse autoriteiten. Daarna wandelt hij in de stad en is onder de indruk van de verwoesting en ellende die de oorlog hier teweeg gebracht heeft. De stad die hij ooit kende is in niets meer te herkennen. De vernieling is groot en door het puin is een doorgang in de straten niet meer Figuur 25 Duvelstorre (Toerisme Nieuwpoort 2013) mogelijk. De Tempelierstoren, nu meer gekend als Duvelstorre, werd helemaal verwoest. Terwijl de foto s worden getoond draait de autocar richting de Duvelstorre. Vanuit de autocar is deze toren goed te zien. In de wijk van de Tempelierstoren zijn er op verschillende huizen gedenkplaten te vinden. Deze gedenkplaten herinneren aan de schuilplaatsen voor de verschillende rangen en functies (koks, genisten ) in het leger. Vervolgens rijdt de autocar richting Markt, dokter Lievens maakte van de verwoeste marktplaats verschillende foto s. Ten tijde van de Eerste Wereldoorlog bleven er op de Markt maar vier muren overeind. De Duitsers bestookten Nieuwpoort vaak met bommen, granaten en shrapnells omdat ze er de sluizen probeerden te vernietigen maar ook omdat Nieuwpoort een haven was die voor de bevoorrading zorgde voor het binnenland. De markt van Nieuwpoort was, zoals reeds aangehaald, herschapen tot een ruïne. Dit had deels te maken met de beschietingen van de Duitsers maar ook van het Belgische leger. Bij de terugtrekking in oktober werden veel gebouwen door het Belgische leger gedynamiteerd. Torens waren het mikpunt voor de vijandelijke artillerie die zich op land of op zee bevond. De markt werd na de oorlog heropgebouwd in dezelfde stijl, met dezelfde materialen. Tijdens de terugreis wordt het laatste stukje van het dagboek verteld van Maurice Lievens. In augustus 1918 wordt de divisie van Dokter Lievens overgeplaatst naar Langemark waar ze samen vechten met de Britten tegen de Duitsers. Vanuit Langemark wordt de divisie opnieuw overgeplaatst naar Woesten waar ze op 27 augustus het bevel krijgen om de Duitse stellingen in te nemen. De Duitse soldaten die zich op dat moment nog in de stellingen bevinden, worden overmeesterd en er worden een honderdtal krijgsgevangenen genomen. Vanaf september vorderen de Belgische en Britse divisies goed en veroveren ze steeds meer Duitse stellingen. Op 27 september 1918 moeten de Belgische divisies de verschillende Duitse stellingen aanvallen tot achter de hoogtes van Passendale. Dit zijn vijf versterkte lijnen met een diepte van ongeveer 10 km. Dit is de laatste zware slag die Maurice Lievens meemaakt. Veel soldaten krijgen de eerste hulp van dokter Lievens daarna worden ze door de medische ploeg opgehaald. Naarmate ze de hoogte bereiken, vallen er

55 55 meer slachtoffers die Maurice liggend moet verzorgen. Tegen de avond wordt de Flandernstellung bereikt die op 500m. van het einddoel gelegen is. In de duisternis wordt er door verschillende gewonde soldaten naar een dokter geroepen. Maurice Lievens doet wat hij kan maar de hulpkreten komen van alle kanten. De medische post die de gewonde mannen moet komen ophalen, blijft maar op zich wachten. Verschillende soldaten en kameraden van Maurice Lievens dragen de gewonde soldaten een heel eind achteruit waarbij ze hopen dat de medische post snel langskomt. Deze medische post komt niet langs om de gewonden op te halen: veel van deze mannen sterven door hun verwondingen, kou en bloedverlies. Op 29 september 1918 begint de slag opnieuw en s avonds bevinden de soldaten zich op een vijftigtal meter van de top. Rond 3u. vallen de Duitsers aan en proberen de geallieerden terug te dringen. Door een stormaanval lukt het de Belgen om de Duitsers te verslaan en na twee dagen en twee nachten is het doel bereikt. Vanaf dan start de Duitse terugtocht. Op 11 november wordt de Wapenstilstand uitgeroepen en is de oorlog eindelijk voorbij. 5.7 Flexibiliteit Reizigers die willen intekenen op het programma hoeven niet onmiddellijk in een groep te reizen. Ik zou het programma via verschillende kanalen aanbieden zodat iedereen die dit wenst, kan deelnemen aan de reis. De reis zou doorgaan op verschillende vastgelegde data zodat potentiële klanten de reis kunnen plannen naargelang hun agenda.

56 Prijszetting Om een prijs te berekenen baseer ik mij op 25 personen die zullen deelnemen aan de reis. Vervoer aantal km 30 À 0,90 27 BTW 6% Op 27 1,62 Parkeerkosten 0 À 0 28 Supplementen per groep chauffeur maaltijden 1 À reisleider maaltijden 1 À Supplementen Per groep vergoeding reisleider 1 À Inkomgelden Prijs per persoon prijs/pax Commissie Vervoer 1,12 1,12 Euro supplementen/groep ,00% 6,48 Euro Middagmaal 12 6,00% 12,72 Euro Totaal 20,32 euro BTW 2,73% 0,56 euro prijs per persoon BTW 20,88 euro inclusief Commerciële afronding: 25 euro De prijs van de reis kan nog wijzigen aangezien enkel het traject van het programma berekend werd. De autocarondernemers rekenen een prijs aan per km., daarom zullen ze het aantal kilometers berekenen vanaf hun stelplaats.

57 Wat is de meerwaarde? De meerwaarde van het programma is dat je door storytelling het verhaal van een arts in oorlog leert kennen. Je bezoekt de plaatsen waar hij geweest is en zo kan je je beter inbeelden hoe het hier 100 jaar geleden was. Het is geen klassieke rondrit waarbij je enkele bezienswaardigheden bezoekt die gerelateerd zijn aan de Eerste Wereldoorlog. Vervolgens is de autocar op zich een meerwaarde. Als reiziger moet je je nergens druk om maken en kan je genieten van het landschap op de touringcar. Op de car zelf zijn er verschillende factoren die een meerwaarde bieden. Zo kunnen de beelden op de autocar zelf getoond worden dankzij de audiovisuele middelen die aanwezig zijn. Aangezien je met verschillende mensen in contact komt die dezelfde interesse hebben, kunnen er vriendschappen ontstaan. Op de reis is er een reisleider aanwezig die door storytelling het verhaal van Dokter Lievens zal vertellen. Zo leert de reiziger meer over het leven van een arts/soldaat die aan het front moet vechten en overleven Vormgeving van het beeldmateriaal Het programma van de reis kan enkel doorgaan als de montage van de foto s, films en geluiden in orde zijn. De auteur van het boek Dokter Lievens Dagboek van een arts in de loopgraven van WOI beschikt over verschillende foto s die in de montage mogen gebruikt worden. Vervolgens is er ook een interview met de auteur afgenomen door actua.tv. Dit mag gebruikt worden om het verhaal te ondersteunen. In het verhaal zullen er ook enkele andere beelden nodig zijn aangezien Maurice Lievens niet overal zeer duidelijk is geweest met een beschrijving van zijn foto s. De verschillende Diensten voor Toerisme die in de Westhoek gelegen zijn beschikken ook over foto s van de Eerste Wereldoorlog. Voor exact kaartmateriaal kan er gebruik gemaakt worden van de verschillende archiefdiensten in steden waarlangs de route loopt. Uit al deze beelden kan er een selectie worden gemaakt en dit wordt dan volgens de route van de dagreis gemonteerd. Bij enkele beelden zal er ook een geluidsfragment gemonteerd worden. Om de montage van het beeldmateriaal te bekostigen, zou ik beroep doen op de BAAV FBAA die een aanvraag tot subsidiëring indient bij Westtoer. De subsidie GoneWest 8 ondersteunt verschillende projecten voor de herdenking van WOI. Deze subsidie kan door ondernemers worden gebruikt om het cultureel aanbod te stimuleren en te optimaliseren via gerichte subsidiëring. Om het imago te versterken wordt er bij voorkeur gekozen voor innovatieve projecten en evenementen 9. 8 Zie Bijlage VI: subsidiereglement GoneWest. 9 Ost, H. & De Bethune, J. (2011). Besluit van de provincieraad tot goedkeuring van het provinciaal reglement voor culturele projecten en evenementen in het kader van de cultuurprogrammatie GoneWest in West-Vlaanderen. Geraadpleegd op 17 mei 2013 via

58 58 De subsidie staat in voor 50% van de reële kosten en bedraagt niet meer dan euro. De projectindiener moet zelf minimum 10% van de totaalkost van het project inbrengen. Volgens mij zal de montage voor dit stukje film zeker geen euro bedragen. Ik schat het prijskaartje eerder op euro. Dit doe ik op basis van mijn Small Business Project waarbij ik geïnformeerd heb om een reclamefilmpje te maken wat ongeveer euro zou kosten. Om van de subsidie te genieten in 2015 moet het project voor 1 april 2014 worden ingediend bij het programmasecretariaat 100 jaar Groote Oorlog van de Provincie West-Vlaanderen. Het project kan niet voor 2015 gelanceerd worden als de organisatie subsidiesteun wenst. De datum om het project in te dienen voor 2014 is al verlopen. Als de BAAV FBAA kan genieten van de subsidie kan het programma met het beeldmateriaal aan de autocarondernemers gegeven worden op een DVD of Cd-rom. De autocarondernemers hebben zo geen extra meerkost en kunnen het beeldmateriaal en programma in handen geven van hun gidsen die zich dan verder verdiepen in het onderwerp. Het is van belang dat de reisleiders vertrouwd zijn met de manier van storytelling. In de opleiding reisleider van Syntra West wordt er rekening gehouden met deze manier van gidsen. Eventueel kan in de toekomst het programma nog beter ondersteund worden door Tablets. Vooraleer dit mogelijk is, zullen er nog enkele technische ontwikkelingen moeten gebeuren zodat de reizigers op de autocar met het internet verbonden kunnen zijn Distributie Om het programma aan de klant aan te bieden zal ik verschillende verkoopkanalen gebruiken. Ten eerste zorg ik ervoor dat de autocarondernemers het programma opnemen in hun brochure. Hun klanten kunnen op deze manier al deelnemen aan de reis. Vervolgens wordt de reis ter beschikking gesteld van de Diensten voor Toerisme die willen deelnemen aan de verkoop van het programma. Hierbij hoeven de toeristische diensten het programma niet zelf op te stellen maar de autocarondernemers te contacteren om een reservatie te maken. Doordat de reis kan genieten van de subsidie GoneWest wordt de dagreis meegenomen in de promotie van Westtoer. eum/documents/provinciaal%20reglement%20gone%20west%20+%20letter%20of%20intent%20+%20tijdszo nes.pdf

59 Media en promotie Voor het reisprogramma zou ik geen grote mediacampagne opzetten. Het is een product dat zowel in de sector als in de streek gepromoot moet worden. De sector zelf kan deze promotie bevorderen door het reisprogramma mee te nemen in hun aanbod. Vervolgens kan de beroepsorganisatie BAAV het programma opnemen in hun campagne Busfan waardoor het bekender wordt bij potentiële klanten. Naast de sector zelf zijn er nog verschillende reclamekanalen waarop je beroep kunt doen. Er zijn kanalen waar je gratis gebruik kunt van maken zoals de nieuwsbrieven van Toerisme Westhoek en 100 jaar Groote Oorlog. Vervolgens kan het programma in de promotie van de Diensten voor Toerisme opgenomen worden. Verschillende Toeristische Diensten werken op dit moment een speciale editie uit van hun brochure waarin de activiteiten voor de Honderdjarige herdenking worden gepromoot. Daarin kan het programma ook worden opgenomen aangezien de Toeristische diensten deze reizen kunnen aanbieden aan hun klanten. Naast de brochure kan het programma op de website worden gepubliceerd. Zo kunnen de reizigers meer informatie krijgen over de reis en eventueel een reservatie maken bij de deelnemende autocarondernemer. Vervolgens is er nog een promotiekanaal dat vooral volgend jaar van belang zal zijn. Door de verschillende programma s die op dit moment en in de toekomst zullen worden uitgezonden worden de mensen al aangesproken om de Westhoek te ontdekken. Dit merk ik ook tijdens mijn stage. Verschillende toeristen vragen naar bezienswaardigheden of plaatsen die ze in een programma hebben gezien. Toen de reeks Ten Oorlog werd uitgezonden waren er opmerkelijk meer toeristen die op de Frontzate wensten te fietsen of te wandelen. Ik merk ook dat dit zowel jonge als oudere mensen zijn, een gemengd publiek dat ik nodig heb voor mijn rondreis doorheen het IJzerfront. Omdat ik in het programma werk met storytelling zal dit voor de reizigers een aangename beleving zijn waardoor mond-aan-mond reclame gegenereerd kan worden. Mond-aan-mond reclame is de belangrijkste reclame voor een reisprogramma omdat het andere mensen kan aanzetten om de reis te boeken.

60 60 Conclusie De hoofdvraag van deze scriptie: hoe kunnen autocarreizen op een imagoversterkende manier worden uitgevoerd, werd in de vorige hoofdstukken beantwoord. Hieronder vat ik nog enkele conclusies samen. Uit het eerste hoofdstuk van mijn bachelorproef werd de sector zelf onder de loep genomen. Uit de verschillende studies die ik kon inkijken, merkte ik dat de sector een negatief imago heeft. In ieder segment van reizen die autocarondernemers aanbieden, zijn er dalingen op te merken in vergelijking met de vorige jaren. Dit kan je deels wijten aan de economische crisis waardoor mensen minder op reis gaan, de concurrentie van de goedkope vliegtuigmaatschappijen, maar de grootste boosdoener is wel het negatieve imago. Om dit negatieve imago om te buigen naar een positief imago zijn er campagnes nodig om potentiële consumenten duidelijk te maken dat autocarreizen anno 2013 niet meer dezelfde zijn als die van tien jaar geleden. Het tweede hoofdstuk gaat dieper in op het imago van de autocar. Door de reizen met een autocar kritisch te analyseren komen er verschillende sterktes en zwaktes aan bod. Deze worden dan afgewogen met wat de consument zelf denkt. Daaruit kan je afleiden dat een aantal vooroordelen van de consumenten ongegrond zijn. Dit is belangrijk om weten vooraleer je een campagne opzet. Je moet weten welke aspecten je beter moet belichten. Naast deze zwaktes kampt de sector met een groot imagoprobleem. Daarom moet er zowel aan de zwaktes als aan het imago gewerkt worden om verder een rol te spelen in de toeristische sector. Hoofdstuk 3 bespreekt de verschillende campagnes en productontwikkelingen in de autocarsector die in binnen- en buitenland gelanceerd worden. Busfan is de Belgische campagne die georganiseerd wordt door de BAAV om het imago te verbeteren. Het is een campagne in de goede richting omdat ze dichter bij de jongere consumenten staan. Ze zijn aanwezig op de sociale netwerksite waarop veel jongere mensen aangesloten zijn. Vervolgens probeert de campagne ook nieuwe dingen uit zoals een shoppingreis of gamingreis met een IPad. Wat ik kan aanraden aan de sector is dat ze de trends bij de jongere doelgroepen goed opvolgen en deze trends in hun programma verwerken. Bij het onderdeel van productvernieuwing zijn er al enkele voorbeelden om aan te tonen dat bijvoorbeeld themareizen in combinatie met een riviercruise wel degelijk jongere mensen aantrekken. Het laatste hoofdstuk van mijn scriptie bevat de praktijkgerichte case. Het reisprogramma is opgesteld volgens het dagboek van een arts in de loopgraven van WOI. Tijdens het organiseren van deze reis merkte ik dat het niet gemakkelijk is om vrije tijd in het dagprogramma te integreren. Bij het dagprogramma van mijn case is het belangrijk dat de reizigers de verschillende bezienswaardigheden van de reis aandoen om zo het verhaal van dokter Lievens te volgen. Daarom is er weinig vrijheid aanwezig in het programma. Wat wel zeker aanwezig is, is de beleving. Zowel op de autocar als in het landschap kan je het verhaal meevolgen. De

61 61 reisleider vertelt het verhaal zoals het geschreven staat in het dagboek. Op de autocar kan je het leven van de arts volgen door het beeldmateriaal die op de TV-schermen wordt getoond. Ik concentreer me daarbij vanzelfsprekend op de groepservaring, waarbij het evident is dat de beroepservaring van de reis centraal staat. Doorheen mijn scriptie kan ik de autocarsector enkele tips meegeven. Ten eerste moet er rekening gehouden worden met de trends bij het jongere doelpubliek. Toch mogen ze het doelpubliek van nu niet uit het oog verliezen. Momenteel zijn het vooral senioren en medioren die een reis boeken. Je moet bij hen ook nieuwe producten ontwikkelen aangezien het aantal reizen met medioren of senioren ook daalt. Ten tweede moet de sector op zoek gaan naar verschillende niches. Deze niches zorgen ervoor dat je een bepaald publiek kan aantrekken. De autocarondernemers moeten zich beter onderscheiden van hun concurrenten. Zo kunnen ze aantonen wat de meerwaarde is van een autocar en welke mogelijkheden er allemaal zijn. Tijdens mijn scriptie merkte ik dat er in de verschillende segmenten mogelijkheden zijn tot productvernieuwing. De themareizen in combinatie met de autocar doen het volgens de autocarnemers goed bij een jonger doelpubliek. Ten derde moeten er aanpassingen gebeuren in de aangeboden programma s. Veel van deze programma s blijven dezelfde en de medioren wensen nieuwe reisprogramma s om uit te kiezen. Een volgende conclusie die ik gemaakt heb tijdens mijn scriptie is dat de functie van de reisleider niet mag verdwijnen. De reisleider is van groot belang bij een autocarreis. Hij is het die de meerwaarde kan zijn op de reis. Tijdens de reis zorgt de reisleider net voor dat ietsje meer. Hij kan ondersteuning bieden bij het getoonde beeldmateriaal en iets extra vertellen over een bezienswaardigheid. Beeldmateriaal op de autocar kan de reisleider niet vervangen. Wat wel klopt is dat de manier van gidsen moet veranderen om jongere mensen aan te spreken. Vandaag worden op een autocarreis vaak te veel feiten verteld, uit de brainstorm van de BAAV was tendens nummer 1 beleving. Deze beleving moet op de dag van vandaag veel meer in de programma s te vinden zijn. Door klassieke daguitstappen om te buigen naar een verhaal met waarde kan een jonger publiek zich geroepen voelen om een autocarreis mee te maken. Om het negatieve imago om te buigen naar een positief imago is er nog veel werk aan de winkel. De BAAV heeft de eerste stap gezet met de oprichting van de campagne Busfan. Met deze campagne kunnen mensen deelnemen om een autocarreis te winnen die ze zelf hebben opgesteld. Ik vind dat deze campagne wat actiever moet werken en de meerwaarde van de autocar moet meegeven met de consumenten. De grootste meerwaarde die een autocar kan bieden is dat het reizen met de autocar onmiddellijk begint wanneer je opstapt. Vanaf het moment dat je op de autocar zit, hoef je je nergens nog zorgen om te maken. De autocar brengt je naar het hotel en de bezienswaardigheden. Je hoeft je niet druk te maken om een parkeerplaats te zoeken Tijdens de reis kan de autocar ook een meerwaarde

62 62 bieden doordat de uitleg van de gids ondersteund kan worden door beeldmateriaal. De TV-schermen en DVD-spelers kunnen tijdens de rit ook gebruikt worden als entertainment. Tijdens een langdurige rit kan er een film worden afgespeeld. Vervolgens is reizen met de autocar een groepsgebeuren. Je bent op reis met een groep die dezelfde interesse deelt waardoor sociale contacten leggen gemakkelijk wordt. Vervolgens is het comfort van de autocar de laatste jaren veel verbeterd. Op veel autocars is er meer luxe aanwezig en is er gezorgd voor een grotere beenruimte. Dit komt omdat de autocars een sterrenclassificatie moeten ondergaan. Op basis van de verschillende comfortpunten wordt deze classificatie toegekend. Vanuit de sector merk ik dat niet elke autocarondernemer staat te springen om innovatieve reizen te organiseren. De ondernemers gaan wel akkoord dat er iets moet veranderen, maar willen zelf niet instaan voor de kosten. Dit komt omdat veel bedrijven aan een zeer kleine winstmarge werken en nog net het hoofd boven water kunnen houden. Als de sector met deze zaken rekening houdt kan er met de campagne Busfan wel degelijk een positiever imago bereikt worden. Om dit volledig te garanderen moeten er aan de basis enkele aanpassingen plaatsvinden zoals betere programma s. De onterechte vooroordelen moeten beter weggecommuniceerd worden om een positievere kijk te krijgen op het autocartoerisme. Als laatste conclusie uit mijn scriptie kan ik besluiten dat het maken van dit project enige tijd in beslag neemt. Je moet je in de sector verdiepen om de achtergrond van de cijfers te begrijpen. Een half jaar is te kort om deze sector door te lichten, gelukkig had ik goede hulp vanuit de opleiding en daarbuiten waardoor het me gelukt is om dit werk te realiseren. Naast de informatie correct opzoeken, is het belangrijk dat je alles tijdig plant zodat je voldoende tijd kunt maken om een correct werk neer te schrijven. Het belangrijkste dat ik uit mijn scriptie heb geleerd, is hoe de autocarsector in elkaar zit. Daar ben ik de mensen die mij daarin hebben geholpen zeer dankbaar voor. Nu heb ik ook een andere kijk op het reizen met een autocar.

63 63 6 Bijlagen Lijst met bijlagen Bijlage I: Tabellen met de verschillende autocarondernemers Bijlage II: Mail van Patrick Boisdenghien (FBAA) over de evolutie van de autocars. Bijlage III: RDA Marktforschungsbericht_2012: Das Image der Busreise Bijlage IV: Prijsvoorstel van idbus Bijlage V: Diksmuide Groepsmenu s 2013 Bijlage VI: Subsidiereglement GoneWest

64 Bijlage I: Tabellen van de verschillende autocarondernemers. (geraadpleegd op 22/04/2012)

65 65

66 66

67 67

68 68

69 69

70 70

71 71

72 72

73 73

74 74

75 75

76 76

77 Bijlage II: Mail van Patrick Boisdenghien (FBAA) over de evolutie van de autocars. Van: Patrick Boisdenghien Verzonden: vrijdag 3 mei :01 Aan: Van Den Heede Vicky Onderwerp: RE: cijfers rond autocarondernemingen en activiteiten autocarondernemingen Geachte, Gelieve hieronder de evolutie van de voertuigen, onderverdeeld per kwaliteitskeuring. Hoogachtend, Patrick Bois d'enghien A. Ongeregeld vervoer (touringcars) Indien de sector van het ongeregeld vervoer de enige is die nog ressorteert onder de bevoegdheid van de Federale Overheidsdienst Mobiliteit en Vervoer, dan wint de rol van de Europese Unie steeds meer aan belang wegens de oprichting van de Europese eenheidsmarkt. Met de uitbreiding van de E.U. met 10 nieuwe lidstaten op 01/05/04 en met Bulgarije en Roemenië op 01/01/07 is dit belang nog toegenomen. De uitvoering van ongeregelde diensten is onderhevig aan een machtiging afgeleverd door de Federale Overheidsdienst Mobiliteit en Vervoer, mits de voorwaarden van toegang tot het beroep en tot de markt vervuld zijn. Om toe te treden tot het beroep moet iedere ondernemer beschikken over een vestiging in België met ruimten waarin hij de vervoersdocumenten bewaart en over één of meer voertuigen ingeschreven overeenkomstig de wetgeving, daadwerkelijk en permanent de activiteiten met betrekking tot het (de) voertuig(en) verrichten met de nodige administratieve en technische uitrusting in een in België gelegen exploitatievestiging, houder zijn van een getuigschrift van beroepsbekwaamheid voor het internationaal personenvervoer, een getuigschrift van goed zedelijk gedrag kunnen voorleggen en het bewijs leveren van een financiële draagkracht van voor de eerste touringcar en voor iedere bijkomende autocar. Alleen de voertuigen die beantwoorden aan de bepalingen van het Ministerieel Besluit van 25/03/86 inzake kwaliteitscontrole zijn als touringcar erkend en bijgevolg gemachtigd om ongeregelde diensten uit te voeren. Dit verplicht systeem, dat in 1986 ingesteld werd samen met de borgtocht, heeft een gevoelige verbetering van het comfortniveau van de Belgische touringcarvloot ingeluid waardoor ze nu de comfortabelste ter wereld is.

78 78 De gemeenschappelijke regels toegang tot de internationale markt voor touringcaren autobusdiensten worden vastgelegd door de Verordening 1073/2009. Sedert 01/06/92 is de Europese eenheidsmarkt een werkelijkheid op het vlak van het gemeenschappelijk personenvervoer over de weg waarbij de vrije prestatie van diensten zonder discriminatie wegens nationaliteit of vestigingsplaats gewaarborgd wordt. Te noteren dat door de oprichting van de Europese Economische Ruimte de toepassing van deze regel sedert 01/07/94 uitgebreid werd tot Noorwegen. De EEG-Verordening 11/98 die in voege getreden is op 11/12/98 heeft het principe van de vrije uitvoering van diensten bevestigd en is zelfs verder gegaan in deze richting door alle ongeregelde diensten te liberaliseren. Vooral te benadrukken is de definitie van ongeregeld vervoer dat al het vervoer is dat niet aan de definitie van geregeld vervoer beantwoordt, met inbegrip van de pendeldiensten waarvan de definitie als

79 79 dusdanig trouwens afgeschaft wordt. Deze bepalingen worden bevestigd door de Verordening EG 1073/2009 Sedert 11/06/99 moet een communautaire vergunning zich aan boord van iedere touringcar bevinden. België heeft deze verplichting uitgebreid tot alle touringcars al voeren ze nationaal ongeregeld vervoer uit. Het effect van de Europese eenheidsmarkt wordt nog versterkt door het principe van vrije uitvoering van cabotagevervoer (= nationaal vervoer in een andere lidstaat dan het vestigingsland) onder de vorm van ongeregelde diensten mits het voorleggen van een reisblad. Het grootste probleem waarmee de sector van het ongeregeld vervoer kampt, is de invoering sedert 11/04/07 van nieuwe rij- en rusttijden die absoluut geen rekening houden met de specificiteit van de touringcarsector en maatregelen opleggen die uitgewerkt werden voor het goederenvervoer. Al werd de 12 dagen-regeling heringevoerd door de Verordening EG 1073/2009 dan zijn de omkaderingsvoorwaarden te restrictief om een reële verbetering in te houden. Bovendien is het gebrek aan flexibiliteit in het werk van de autocarchauffeurs nog niet opgelost. From: Van Den Heede Vicky Sent: woensdag 17 april :42 To: Yves Mannaerts Cc: 'Geert Van Lierde' Subject: cijfers rond autocarondernemingen en activiteiten autocarondernemingen Geachte heer Mannaerts Naar aanleiding van een onderzoek naar innovatief autocartoerisme, zijn wij met onze opleiding op zoek naar cijfermateriaal. Graag willen we zicht krijgen op de evolutie van het aantal autocarondernemingen enerzijds in de voorbije 10 à 15 jaar; anderzijds willen we graag zicht krijgen op eventuele verschuivingen op het vlak van activiteit (meer of minder toeristisch georiënteerd). Het is na een tip van Geert Van Lierde dat we ons met deze vraag tot u wenden. We hopen dat u ons hierbij verder op weg kan zetten. Alvast hartelijk dank voor uw antwoord! Met vriendelijke groeten Vicky Van Den Heede Opleidingscoördinator Toerisme en recreatiemanagement Howest, de Hogeschool West-Vlaanderen

80 Bijlage III: RDA Marktforschungsbericht_2012: Das Image der Busreise

81 Bijlage IV: Prijsvoorstel idbus.

82 Bijlage V: Diksmuide Groepsmenu s 2013

regionale economie lokale economie centrumbeheer detailhandel toerisme plaatsmarketing

regionale economie lokale economie centrumbeheer detailhandel toerisme plaatsmarketing regionale economie lokale economie centrumbeheer detailhandel toerisme plaatsmarketing De positie van de autocar op de Belgische reismarkt September 2011 Inhoud Marktevoluties inzake het gebruik van de

Nadere informatie

De positie van de autocar op de Belgische reismarkt

De positie van de autocar op de Belgische reismarkt De positie van de autocar op de Belgische reismarkt September 215 Inhoud Marktevoluties inzake het gebruik van de autocar als transportmiddel bij: 1. lange vakanties 2. korte vakanties 3. enkele reisproducten

Nadere informatie

Overzicht items. Profiel respondenten Huidig en geplande reisaanbod De innovatiestatus Kennis van innovatiemogelijkheden Drempels en motivatoren

Overzicht items. Profiel respondenten Huidig en geplande reisaanbod De innovatiestatus Kennis van innovatiemogelijkheden Drempels en motivatoren WP2: nulmeting Respons +/- 90-tal enquêtes ingevuld (verschilt per vraag) Indicatief voor innovatiestatus van Vlaamse autocarsector Evenwichtige steekproef naar locatie, typologie activiteiten Overzicht

Nadere informatie

De Belgische reismarkt. www.wes.be

De Belgische reismarkt. www.wes.be De Belgische reismarkt www.wes.be 3 De Belgische reismarkt in 212 13,9 miljoen commerciële reizen 7,3 miljard euro 4,2,8 9,7 6,5 in België buitenland in België buitenland 4 De touringcar is het transportmiddel

Nadere informatie

Stand van zaken VICA projecten

Stand van zaken VICA projecten Stand van zaken VICA projecten Reeds lopende VICA-projecten De Kantoorbus Het aanbieden van een hoogwaardige busverbinding naar met OV slecht bereikbare bedrijventerreinen. Een belangrijk voordeel hierbij

Nadere informatie

Eindexamen aardrijkskunde vmbo gl/tl II

Eindexamen aardrijkskunde vmbo gl/tl II Meerkeuzevragen Schrijf alleen de hoofdletter van het goede antwoord op. Open vragen Geef niet meer antwoorden (redenen, voorbeelden e.d.) dan er worden gevraagd. Als er bijvoorbeeld twee redenen worden

Nadere informatie

groott e kenmerken koopproces

groott e kenmerken koopproces ONDERZOEKSVOORSTEL Doel? Opvolgen van de grootte van de Belgische reismarkt, in aantal reizen en bestedingen (vakanties, korte vakanties en diverse marktsegmenten zoals citytrips, wintersport,...) Opvolgen

Nadere informatie

verkeer veilige veiligheid verbindingen BIJLAGE 6: TAG CLOUDS MOBILITEIT staat stad stiptheid stress tijd tram trein treinen uur veilig

verkeer veilige veiligheid verbindingen BIJLAGE 6: TAG CLOUDS MOBILITEIT staat stad stiptheid stress tijd tram trein treinen uur veilig flexibiliteit genoeg geraken gezondheid goed goede goedkoop grote BIJLAGE 6: TAG CLOUDS MOBILITEIT Grafische voorstelling open antwoorden andere belangrijke zaken bij verplaatsingen aankomen aansluiting

Nadere informatie

'U heeft eventueel recht op compensatie als uw vlucht vertraagd of geannuleerd is

'U heeft eventueel recht op compensatie als uw vlucht vertraagd of geannuleerd is 'U heeft eventueel recht op compensatie als uw vlucht vertraagd of geannuleerd is De vakantietijd is weer voorbij en dat is standaard de tijd dat we veel klachten horen van mensen die in vertraagde of

Nadere informatie

De positie van de Vlaamse kust op de Belgische reismarkt

De positie van de Vlaamse kust op de Belgische reismarkt Kusttoerisme West-Vlaanderen Werkt 3, 28 De positie van de Vlaamse kust op de Belgische reismarkt Foto: Evelien Christiaens Rik De Keyser bestuurder-directeur en hoofd afdeling toerisme, WES Evelien Christiaens

Nadere informatie

Bedrijfsprofiel. 1 & 2 sterrenhotels in beeld. Anders denken, anders doen. In dit profiel: Van Spronsen & Partners horeca-advies December 2006

Bedrijfsprofiel. 1 & 2 sterrenhotels in beeld. Anders denken, anders doen. In dit profiel: Van Spronsen & Partners horeca-advies December 2006 Bedrijfsprofiel 1 & 2 sterrenhotels in beeld Van Spronsen & Partners horeca-advies December 26 In dit profiel: Aanbod - - - - - - - - - - - - - - - -2 Ontwikkeling - - - - - - - - - - - - 3 Branche onder

Nadere informatie

Hotels - cijfermatige trends (tot 2013)

Hotels - cijfermatige trends (tot 2013) Hotels - cijfermatige trends (tot 2013) 1 Inhoudsopgave Gebruikte termen... 4 Methodologie... 6 1. Commerciële logies in Vlaanderen... 8 1.1. Vlaanderen... 8 1.1.1. Evolutie aantal aankomsten en overnachtingen

Nadere informatie

Wie is de Vlaamse toerist? Zeeuwse ondernemers in Gent, 21 april 2015

Wie is de Vlaamse toerist? Zeeuwse ondernemers in Gent, 21 april 2015 Wie is de Vlaamse toerist? Zeeuwse ondernemers in Gent, 21 april 2015 Belang van de Belgische markt Reisverkeer vanuit België naar Nederland Vakanties (4n+) (2012): 328.000 Korte vakanties (1-3n) (2012):

Nadere informatie

40 jaar reisgedrag van de Belgen

40 jaar reisgedrag van de Belgen Kusttoerisme West-Vlaanderen Werkt 3, 28 4 jaar reisgedrag van de Belgen Foto: Chantal Bisschop Rik De Keyser bestuurder-directeur en hoofd afdeling toerisme, WES Trends in de maatschappij, het consumentengedrag

Nadere informatie

Instituut voor de autocar en de autobus v.z.w. Institut pour l autocar et l autobus a.s.b.l. NALYSE VAN DE SECTORALE ARBEIDSMARKT

Instituut voor de autocar en de autobus v.z.w. Institut pour l autocar et l autobus a.s.b.l. NALYSE VAN DE SECTORALE ARBEIDSMARKT Instituut voor de autocar en de autobus v.z.w. Institut pour l autocar et l autobus a.s.b.l. NALYSE VAN DE SECTORALE ARBEIDSMARKT HD/--/HD/ECO.13/2010.13/048 mei 2010 ICB Instituut voor de autocar en de

Nadere informatie

DANKWOORD 12 OVER DE AUTEURS 14 HOE GEBRUIK JE DIT BOEK? 15 INLEIDING 16 DEEL I. DE REISMARKT 19 WAT VIND JE IN DIT HOOFDSTUK? 20 DE REISMARKT 21

DANKWOORD 12 OVER DE AUTEURS 14 HOE GEBRUIK JE DIT BOEK? 15 INLEIDING 16 DEEL I. DE REISMARKT 19 WAT VIND JE IN DIT HOOFDSTUK? 20 DE REISMARKT 21 Inhoud 5 INHOUD DANKWOORD 12 OVER DE AUTEURS 14 HOE GEBRUIK JE DIT BOEK? 15 INLEIDING 16 DEEL I. DE REISMARKT 19 WAT VIND JE IN DIT HOOFDSTUK? 20 DE REISMARKT 21 De historische ontwikkeling 21 De toeristische

Nadere informatie

Nederlander minder op vakantie in 2010

Nederlander minder op vakantie in 2010 Vakantieparticipatie De vakantieparticipatie geeft het percentage van de Nederlandse bevolking weer dat in het onderzoeksjaar minstens één keer op vakantie is geweest. In de vorige eeuw is de vakantieparticipatie,

Nadere informatie

Staten Generaal 2013 Kennisintro

Staten Generaal 2013 Kennisintro Staten Generaal 2013 Kennisintro Vincent Nijs @centnijs inhoud Kwantitatief wereld - Europa Vlaanderen 7 miljoen buitenlandse aankomsten in 2015? Kwalitatief: tevredenheid van onze klanten? tellen is vertellen

Nadere informatie

TOERISTISCHE AANKOMSTEN EN OVERNACHTINGEN IN 2010

TOERISTISCHE AANKOMSTEN EN OVERNACHTINGEN IN 2010 UPDATE CIJFERS TOERISTISCHE AANKOMSTEN EN OVERNACHTINGEN IN 2010 Bron: FOD Economie, Algemene Directie Statistiek en Economische Informatie Verwerking: Stad Genk, Dienst Beleidsplanning Aankomsten en overnachtingen

Nadere informatie

14 de VAKANTIEBAROMETER VAN EUROP ASSISTANCE: LICHTE STIJGING VAN HET VAKANTIEBUDGET VAN DE BELGEN, MAAR AANTAL BELGISCHE REISLUSTIGEN NEEMT AF

14 de VAKANTIEBAROMETER VAN EUROP ASSISTANCE: LICHTE STIJGING VAN HET VAKANTIEBUDGET VAN DE BELGEN, MAAR AANTAL BELGISCHE REISLUSTIGEN NEEMT AF 14 de VAKANTIEBAROMETER VAN EUROP ASSISTANCE: LICHTE STIJGING VAN HET VAKANTIEBUDGET VAN DE BELGEN, MAAR AANTAL BELGISCHE REISLUSTIGEN NEEMT AF De jaarlijkse Europese Vakantiebarometer van Europ Assistance

Nadere informatie

Vakantiegedrag. Waar gaat deze kaart over? Wat wordt er van jou verwacht? Factoren die van invloed zijn op vakantiegedrag. Wat is vakantiegedrag?

Vakantiegedrag. Waar gaat deze kaart over? Wat wordt er van jou verwacht? Factoren die van invloed zijn op vakantiegedrag. Wat is vakantiegedrag? Waar gaat deze kaart over? Deze kaart gaat over vakantiegedrag van mensen. Het maakt je duidelijk waarom mensen met vakantie gaan en hoe de keuze voor een vakantie tot stand komt. Wat wordt er van jou

Nadere informatie

VROEGBOEKVOORDELEN TUI VLIEGVAKANTIES ZOMER 2018 TUI LAAGSTE PRIJSGARANTIE TUI GARANTIES. TUI vroegboekgarantie TUI omruilgarantie TUI KORTINGEN

VROEGBOEKVOORDELEN TUI VLIEGVAKANTIES ZOMER 2018 TUI LAAGSTE PRIJSGARANTIE TUI GARANTIES. TUI vroegboekgarantie TUI omruilgarantie TUI KORTINGEN VROEGBOEKVOORDELEN TUI VLIEGVAKANTIES ZOMER 2018 TUI LAAGSTE PRIJSGARANTIE + EXTRA KORTING VAN 50 TUI GARANTIES TUI vroegboekgarantie TUI omruilgarantie TUI KORTINGEN Vroegboekkorting hotel Boek NU -korting

Nadere informatie

FAQ Luchthavenvervoer Tui Belgium

FAQ  Luchthavenvervoer Tui Belgium FAQ www.billo.be Luchthavenvervoer Tui Belgium 1) Wie is www.billo.be? En wat doen ze? Dankzij onze partner Billo.be (onderdeel van Eurolimo Group en onze partner voor de VIPdrive service van Vip Selection)

Nadere informatie

toerisme vlaanderen Toerisme in Kerncijfers 2010

toerisme vlaanderen Toerisme in Kerncijfers 2010 toerisme vlaanderen Toerisme in Kerncijfers 2010 Toerisme in Vlaanderen Aantal overnachtingen en aankomsten in België (2010) overnachtingen % aankomsten % gemiddelde verblijfsduur (nachten) Vlaamse Gewest

Nadere informatie

POLSSLAG VLAAMSE HORECA

POLSSLAG VLAAMSE HORECA 13/06/2017 SYNTHESE: De omzetgroei vertraagt in het laatste kwartaal van 2016 bij restaurants en drinkgelegenheden. De omzetdaling bij hotels loopt ten einde. De horecaprijzen stijgen minder snel dan vorige

Nadere informatie

Mobiliteit & duurzaamheid Leaserijder wordt steeds duurzamer. www.alphabet.com

Mobiliteit & duurzaamheid Leaserijder wordt steeds duurzamer. www.alphabet.com Mobiliteit & duurzaamheid Leaserijder wordt steeds duurzamer www.alphabet.com Duurzame mobiliteit. Onderzoek naar gedrag en keuzes van leaserijders op gebied van duurzaamheid. Leaserijders steeds milieubewuster.

Nadere informatie

Toerisme in Vlaanderen

Toerisme in Vlaanderen Toerisme in Kerncijfers 2011 Toerisme in Vlaanderen Aantal overnachtingen en aankomsten in België (2011) overnachtingen % aankomsten % gemiddelde verblijfsduur (nachten) Vlaams Gewest 23.466.371 65% 8.041.529

Nadere informatie

Analytics rapport: AmbiSphere

Analytics rapport: AmbiSphere www.vanhaelewyn.be/webdesign Industrieweg 3 marketing@vanhaelewyn.be B-3001 HAASRODE (op afspraak) +32 (0) 495 61 58 05 Analytics rapport: AmbiSphere 1 november 2008 30 november 2008 V = vaststelling V

Nadere informatie

Texelhopper. 24 september 2015

Texelhopper. 24 september 2015 Texelhopper 24 september 2015 Waarom doen we de pilot Texelhopper? Visie OV 2020; Texels initiatief BOVT; Uitgangspunten Wens: aanbod speelt beter in op vraag (door slimme inzet verschillende vervoersmiddelen)

Nadere informatie

REISBUREAU INHOUDSOPGAVE

REISBUREAU INHOUDSOPGAVE REISBUREAU INHOUDSOPGAVE Inleiding... 2 Aan het werk... 2 Klemtonen van de opleiding... 3 Onderwijskundige aanpak... 3 Programmagids... 4 Studiemateriaal... 4 Lessenrooster... 5 Stage & afstudeerproject...

Nadere informatie

De vastgoedactiviteit volgt de evolutie van het aantal vastgoed-gerelateerde dossiers op die maandelijks binnekomen in de notariskantoren.

De vastgoedactiviteit volgt de evolutie van het aantal vastgoed-gerelateerde dossiers op die maandelijks binnekomen in de notariskantoren. NOTARISBAROMETER VASTGOED AAN DE KUST WWW.NOTARIS.BE S1 2017 VASTGOEDACTIVITEIT AAN DE KUST De vastgoedactiviteit volgt de evolutie van het aantal vastgoed-gerelateerde dossiers op die maandelijks binnekomen

Nadere informatie

Mei Wat is het interessantste om naar het buitenland te reizen Het vliegtuig, de trein of de autocar?

Mei Wat is het interessantste om naar het buitenland te reizen Het vliegtuig, de trein of de autocar? Wat is het interessantste om naar het buitenland te reizen Het vliegtuig, de trein of de autocar? Mei 2019 Instituut voor de autocar en de autobus Institut pour l autocar et l autobus DURABILITEIT ONDERZOEK

Nadere informatie

ZOMERKAMP. onderzoek 2012

ZOMERKAMP. onderzoek 2012 ZOMERKAMP onderzoek 2012 Lorem Ipsum 2 Het gaat goed met de zomerkampen in Nederland! Door jeugdkamp.net In maart 2012 benaderde jeugdkamp.net ruim 80 organisatoren van jeugd- en zomerkampen met het verzoek

Nadere informatie

BEDRIJFSMODEL STRESSTEST. Gebruik van de tool Template Voorbeeld

BEDRIJFSMODEL STRESSTEST. Gebruik van de tool Template Voorbeeld BEDRIJFSMODEL STRESSTEST Gebruik van de tool Template Voorbeeld Bedrijfsmodel Stresstest De Bedrijfsmodel Stresstest helpt je te begrijpen of je bedrijf toekomstbestendig is. Veranderingen in de markt,

Nadere informatie

Europese Raad WERKBLAD

Europese Raad WERKBLAD Europese Raad Jullie vinden het belangrijk dat mensen sneller en goedkoper met de trein kunnen reizen tussen Europese hoofdsteden. Zo hoeft niet iedereen meer in het vliegtuig te stappen voor korte afstanden.

Nadere informatie

Een reis plannen via internet

Een reis plannen via internet Weetjes Een reis plannen via internet Infosessie bibliotheek 25 november 2015 Meer dan de helft van de Vlamingen boekt hun reis online. 36% boekt online omwille van de prijs. Even belangrijk is de omschrijving

Nadere informatie

Conjunctuurbericht, 3 e kwartaal 2018

Conjunctuurbericht, 3 e kwartaal 2018 Beroepsgoederenvervoer over de Weg Deelmarktrapportage Sierteeltvervoer 15 e jaargang nr. 3 Zoetermeer, 20 november 2018 INHOUDSOPGAVE Conjunctuurbericht, 3 e kwartaal 2018 Niveau bedrijvigheid daalt Ook

Nadere informatie

Eindexamen economie 1 havo 2000-I

Eindexamen economie 1 havo 2000-I Opgave 1 Meer mensen aan de slag Het terugdringen van de werkloosheid is in veel landen een belangrijke doelstelling van de overheid. Om dat doel te bereiken, streeft de overheid meestal naar groei van

Nadere informatie

Cijfermatige trends in de hotelsector

Cijfermatige trends in de hotelsector Cijfermatige trends in de hotelsector 1 Inhoudsopgave Gebruikte termen... 4 Methodologie... 6 1. Commerciële logies in Vlaanderen... 9 1.1. Vlaanderen... 9 1.1.1. Evolutie aantal aankomsten en overnachtingen

Nadere informatie

NOORDFRANKRIJK. Een reis langs oorlogsmonumenten van WOI 07/09-09/09/2018 OZ GROEPSREIZEN 2018

NOORDFRANKRIJK. Een reis langs oorlogsmonumenten van WOI 07/09-09/09/2018 OZ GROEPSREIZEN 2018 OZ GROEPSREIZEN 2018 NOORDFRANKRIJK 07/09-09/09/2018 Een reis langs oorlogsmonumenten van WOI De Eerste Wereldoorlog tekent onze geschiedenis. Ook in het Noorden van Frankrijk vinden we de sporen ervan

Nadere informatie

GEMIDDELDE PRIJZEN EVOLUTIE 2017 S1 2018

GEMIDDELDE PRIJZEN EVOLUTIE 2017 S1 2018 NOTARISBAROMETER VASTGOED AAN DE KUST WWW.NOTARIS.BE S1 2018 OVERZICHT ACTIVITEIT EVOLUTIE S1 2017 S1 2018 GEMIDDELDE PRIJZEN EVOLUTIE 2017 S1 2018 VASTGOEDACTIVITEIT AAN DE KUST De index voor de vastgoedactiviteit

Nadere informatie

De Kusttram = duurzaam toerisme

De Kusttram = duurzaam toerisme De Kusttram = duurzaam toerisme Toelichting door: Dirk Schockaert, De Lijn West-Vlaanderen Sinds 1885 > een unieke traditie In 1885 > eerste tramlijn tussen Oostende en Nieuwpoort In 1912 > eerste elektrische

Nadere informatie

HEEL DUITSLAND met de ICE trein vanaf 39 met de IC Bus vanaf 14 KEULEN FRANKFURT BERLIJN MÜNCHEN DÜSSELDORF

HEEL DUITSLAND met de ICE trein vanaf 39 met de IC Bus vanaf 14 KEULEN FRANKFURT BERLIJN MÜNCHEN DÜSSELDORF KEULEN HAMBURG FRANKFURT BREMEN HANNOVER DORTMUND LEIPZIG LUIK AKEN BONN KEULEN DRESDEN FRANKFURT (M) KARLSRUHE NÜRNBERG STUTTGART HEEL DUITSLAND met de ICE trein 39 met de IC Bus 14 Dienstregeling & prijzen

Nadere informatie

Vakantieganger in commercieel logies Kust. Persconferentie 20 juni 2017

Vakantieganger in commercieel logies Kust. Persconferentie 20 juni 2017 Vakantieganger in commercieel logies Kust Persconferentie 20 juni 2017 Vakantiegangers in commercieel logies aan de Kust 2,5 miljoen vakantiegangers in commercieel logies in 2015 37% AANDEEL 2011 32% Vakantiewoning

Nadere informatie

HIER FOTO INVOEGEN BREEDTE 210mm x HOOGTE 99mm. Online boekingen in de hotelsector

HIER FOTO INVOEGEN BREEDTE 210mm x HOOGTE 99mm. Online boekingen in de hotelsector HIER FOTO INVOEGEN BREEDTE 210mm x HOOGTE 99mm Online boekingen in de hotelsector 2008 Guidea - Kenniscentrum voor Toerisme en Horeca vzw Deze informatie werd met de grootste zorg samengesteld. Guidea,

Nadere informatie

Mobiliteitsclub VAB onderzoek jongeren en mobiliteit

Mobiliteitsclub VAB onderzoek jongeren en mobiliteit 1 Maarten Matienko maarten.matienko @vab.be t 03 210 70 80 m 0495 53 61 42 Jongeren en mobiliteit 13 november 2017 Mobiliteitsclub VAB onderzoek jongeren en mobiliteit Sterke groei van het autogebruik

Nadere informatie

TUI BELGIË. Bedrijfsvoorstelling 2019

TUI BELGIË. Bedrijfsvoorstelling 2019 TUI BELGIË Bedrijfsvoorstelling 2019 INHOUD TUI GROEP, 'S WERELDS GROOTSTE TOERISMEGROEP WAARDEN VAN TUI TUI GROEP, DRIE REGIO'S TUI BELGIË: - TUI TOUR OPERATOR - TUI RETAIL - TUI FLY 2 TUI GROEP 'S WERELDS

Nadere informatie

UITSLAGEN WONEN ENQUÊTE

UITSLAGEN WONEN ENQUÊTE UITSLAGEN WONEN ENQUÊTE 3 E KWARTAAL 211 Gemaakt voor NVM Wonen Gemaakt door NVM Data & Research Inhoudsopgave 1 Introductie enquête... 3 1.1 Periode... 3 1.2 Respons... 3 2 Staat van de woningmarkt...

Nadere informatie

Standaard Eurobarometer 84. Die publieke opinie in de Europese Unie

Standaard Eurobarometer 84. Die publieke opinie in de Europese Unie Die publieke opinie in de Europese Unie Opiniepeiling besteld en gecoördineerd door de Europese Commissie, Directoraat-generaal Communicatie. Dit werd opgesteld voor de Vertegenwoordiging van de Europese

Nadere informatie

Migrerende euromunten

Migrerende euromunten Migrerende euromunten Inleiding Op 1 januari 2002 werden in vijftien Europese landen (twaalf grote en drie heel kleine) euromunten en - biljetten in omloop gebracht. Wat de munten betreft, ging het in

Nadere informatie

TRENDRAPPORT KUST 2013-2014

TRENDRAPPORT KUST 2013-2014 TRENDRAPPORT KUST 2013-2014 Inhoudsopgave Kerncijfers kusttoerisme... 1 Deel 1: Aanbod Logiescapaciteit in bedden... 9 Hotels... 10 Gastenkamers... 12 Jeugdlogies en vakantiecentra... 13 Kampeerbedrijven

Nadere informatie

Resultaten enquête Uithoornlijn

Resultaten enquête Uithoornlijn Resultaten enquête Uithoornlijn Juni 2015 Resultaten enquête Uithoornlijn Inleiding De gemeente Uithoorn en de Stadsregio Amsterdam willen graag weten wat inwoners van Uithoorn belangrijk vinden aan het

Nadere informatie

BIJLAGE 1: Frequentietabellen

BIJLAGE 1: Frequentietabellen BIJLAGE 1: Frequentietabellen UW VERVOERMIDDELEN 1. Geef aan hoe vaak u de volgende vervoermiddelen gebruikt. 1.1 Auto als bestuurder Aantal Gewogen Nooit of minder dan één keer per jaar 1.144 8,8 9,1

Nadere informatie

Toerisme in Mechelen groeit kwantitatief en kwalitatief

Toerisme in Mechelen groeit kwantitatief en kwalitatief Mechelen, 15 januari 2019 Hoe ziet de gemiddelde Mechelse toerist eruit? Waarom kiest hij/zij voor onze bestemming? En welke activiteiten staan op het verlanglijstje van onze bezoekers? Op de nieuwjaarsreceptie

Nadere informatie

Geluidshinder nadelig voor de verkoopprijs van woningen

Geluidshinder nadelig voor de verkoopprijs van woningen pagina 1 van 5 Intro Minder woningen verkocht Prijsontwikkeling ERA-KU Leuven Vastgoedindex geeft inzicht in de werkelijke prijsontwikkeling De negatieve invloed van lawaai op de prijs van een woning Reistijden

Nadere informatie

Instituut voor de autocar en de autobus v.z.w. Institut pour l autocar et l autobus a.s.b.l. NALYSE VAN DE SECTORALE ARBEIDSMARKT

Instituut voor de autocar en de autobus v.z.w. Institut pour l autocar et l autobus a.s.b.l. NALYSE VAN DE SECTORALE ARBEIDSMARKT Instituut voor de autocar en de autobus v.z.w. Institut pour l autocar et l autobus a.s.b.l. NALYSE VAN DE SECTORALE ARBEIDSMARKT JNL/NC/JNL/ECO.01/2012.01/001 Januari 2012 ICB Instituut voor de autocar

Nadere informatie

VROEGBOEKVOORDELEN TUI VLIEGVAKANTIES ZOMER 2019 TUI VROEGBOEKGARANTIE GRATIS LUCHTHAVENVERVOER BILLO. KORTINGEN tot meer dan 700 p.p.

VROEGBOEKVOORDELEN TUI VLIEGVAKANTIES ZOMER 2019 TUI VROEGBOEKGARANTIE GRATIS LUCHTHAVENVERVOER BILLO. KORTINGEN tot meer dan 700 p.p. VROEGBOEKVOORDELEN TUI VLIEGVAKANTIES ZOMER 2019 TEM 8/1 TUI VROEGBOEKGARANTIE GRATIS LUCHTHAVENVERVOER BILLO KORTINGEN tot meer dan 700 p.p. 2 e PERSOON GRATIS KINDEREN GRATIS TIJDENS SCHOOLVAKANTIES

Nadere informatie

Brugse Ommeland. Meet- en Onderzoeksproject Fietsnetwerk Brugse Ommeland 2008

Brugse Ommeland. Meet- en Onderzoeksproject Fietsnetwerk Brugse Ommeland 2008 Brugse Ommeland Meet- en Onderzoeksproject Fietsnetwerk 2008 Inhoud presentatie Doelstellingen onderzoek fietsnetwerk (FNW) Brugse Ommeland Westtoer methodologie Meten van recreatieve fietsers op fietsnetwerken

Nadere informatie

LOGBOEK Werkweek 24 t/m 28 juni

LOGBOEK Werkweek 24 t/m 28 juni LOGBOEK Werkweek 24 t/m 28 juni Leerlingen: 1.) 2.) 3.) 4.) 5.) Coach: Groepsnaam: 1 LOGBOEK WERKWEEK Inhoudsopgave Inhoudsopgave Inhoudsopgave... 2 Planning... 3 De opdrachten... 4 Reisplan... 5 Stap

Nadere informatie

Regionale Analyse. Alkmaar e.o. NVM regio (noord) Kennemerland. 4 e kwartaal , Alkmaar

Regionale Analyse. Alkmaar e.o. NVM regio (noord) Kennemerland. 4 e kwartaal , Alkmaar Regionale Analyse Alkmaar e.o. NVM regio (noord) Kennemerland 4 e kwartaal 2018 10-1-2019, Alkmaar 1 Welkom bij regionale analyse van de regio (noord) Kennemerland*. Deze rapportage is gemaakt door VLIEG

Nadere informatie

2. Stelt de minister een verschuiving vast van de nationaliteit van de bezoekers? Welke conclusies trekt de ministers uit deze cijfers?

2. Stelt de minister een verschuiving vast van de nationaliteit van de bezoekers? Welke conclusies trekt de ministers uit deze cijfers? VLAAMS PARLEMENT SCHRIFTELIJKE VRAGEN GEERT BOURGEOIS VICEMINISTER-PRESIDENT VAN DE VLAAMSE REGERING, VLAAMS MINISTER VAN BESTUURSZAKEN, BINNENLANDS BESTUUR, INBURGERING, TOERISME EN VLAAMSE RAND Vraag

Nadere informatie

WAT IS DE LIBERATION ROUTE EUROPA

WAT IS DE LIBERATION ROUTE EUROPA EUROPA INHOUDSOPGAVE Inhoud Liberation Route Europa 3 Stichting 4 Route 4 Arrangementen 5 Evenementen 5 Luisterplekken 6 App 7 Financiele ondersteuning 7 Pagina 2. Liberation Route Europa Liberation Route

Nadere informatie

MarketScan Spanje 2011

MarketScan Spanje 2011 MarketScan Spanje 2011 NBTC Onderzoek NBTC Madrid Leidschendam 3-2-2012 Nederlands Bureau voor Toerisme & Congressen Nederlands Bureau voor Toerisme & Congressen Het NBTC is de leidende destinatiemarketingorganisatie

Nadere informatie

INNOVATIEBROCHURE 1.0

INNOVATIEBROCHURE 1.0 Deze innovatiebrochure is een initiatief van BAAV, VRA en Thomas More Hogeschool, in het kader van een VIS-traject van het Instituut voor de aanmoediging van Innovatie door Wetenschap en Technologie in

Nadere informatie

Regionale Analyse. Alkmaar e.o. NVM regio (noord) Kennemerland. 2 e kwartaal , Alkmaar

Regionale Analyse. Alkmaar e.o. NVM regio (noord) Kennemerland. 2 e kwartaal , Alkmaar Regionale Analyse Alkmaar e.o. NVM regio (noord) Kennemerland 2 e kwartaal 2018 12-7-2018, Alkmaar 1 Welkom bij regionale analyse van de regio (noord) Kennemerland*. Deze rapportage is gemaakt door VLIEG

Nadere informatie

31 Met Velo fietsen: praktisch

31 Met Velo fietsen: praktisch 31 Met Velo fietsen: praktisch VELO APP in real-time opzoeken in welke Velo-stations er beschikbare fietsen of vrije plaatsen zijn zoeken naar een Velo-station of specifieke locatie in Antwerpen en je

Nadere informatie

Kunstlaan 47-49, 1000 BRUSSEL Eric AERDEN Vooruitgangsstraat 56, 1210 BRUSSEL T GSM Persbericht

Kunstlaan 47-49, 1000 BRUSSEL Eric AERDEN Vooruitgangsstraat 56, 1210 BRUSSEL T GSM Persbericht Cel Externe Communicatie Kunstlaan 47-49, 1000 BRUSSEL Eric AERDEN Vooruitgangsstraat 56, 1210 BRUSSEL T. 02-2773408 GSM 0473-916424 Persbericht Datum: 26 november 2007 Betreft: Bijna 200 indicatoren geven

Nadere informatie

Voor wie? Meetingbureaus in België en het buitenland Zakenreisbureaus en beroepsfederaties Autoverhuur Logiesbedrijven Transportbedrijven...

Voor wie? Meetingbureaus in België en het buitenland Zakenreisbureaus en beroepsfederaties Autoverhuur Logiesbedrijven Transportbedrijven... ONDERZOEKSVOORSTEL Doel? Wat krijgt u? In kaart brengen en opvolgen van het profiel en gedrag van de Belgische zakenreiziger: Grootte van de Belgische zakenreismarkt (aantal reizen, overnachtingen, bestedingen)

Nadere informatie

Tabel 69: Verdeling van het gavpppd volgens geslacht en hoofdvervoerswijze. meerdere verplaatsingen heeft gemaakt.

Tabel 69: Verdeling van het gavpppd volgens geslacht en hoofdvervoerswijze. meerdere verplaatsingen heeft gemaakt. 2.2 Gavpppd en socio-economische kenmerken Iedereen die mobiliteit en verplaatsingsgedrag bestudeert, heeft wellicht al wel eens van een studie gehoord waarin socio-economische kenmerken gebruikt worden

Nadere informatie

Analyse van de vooraanmeldingen voor de lerarenopleidingen

Analyse van de vooraanmeldingen voor de lerarenopleidingen Analyse van de vooraanmeldingen voor de lerarenopleidingen Aanmelding voor opleidingen tot vo docent steeds vroeger, pabo trekt steeds minder late aanmelders juni 2009 Inleiding Om de (toekomstige) leraartekorten

Nadere informatie

BOORDTABELLEN HORECA SYNTHESE: OVERZICHT: MAART /03/2017

BOORDTABELLEN HORECA SYNTHESE: OVERZICHT: MAART /03/2017 07/03/2017 SYNTHESE: Er is een opmerkelijke versnelling van de omzetgroei in het derde kwartaal bij restaurants en drinkgelegenheden. Hotels en catering kennen nog steeds een dalende omzet. De horecaprijzen

Nadere informatie

Toerisme & Recreatie. 3 e graad TSO

Toerisme & Recreatie. 3 e graad TSO Toerisme & Recreatie 3 e graad TSO 1 PROFIEL Ben je op zoek naar een brede kijk op de wereld? Ben je vrij actief en zou je graag werken met (groepen) mensen? Organiseer je graag? Spreekt entertainen of

Nadere informatie

5 mei Onderzoek: Vliegverkeer in Nederland

5 mei Onderzoek: Vliegverkeer in Nederland 5 mei 2018 Onderzoek: Vliegverkeer in Nederland Over het EenVandaag Opiniepanel Het EenVandaag Opiniepanel bestaat uit ruim 55.000 mensen. Zij beantwoorden vragenlijsten op basis van een online onderzoek.

Nadere informatie

Decreet Toerisme voor Allen

Decreet Toerisme voor Allen Decreet Toerisme voor Allen Korte kennismaking Michel Vandendriessche - gedelegeerd-bestuurder Pasar vzw - Bestuurder OITS - Bestuurder vakantiecentra, reisbureau - Voorzitter transitiegroep Presentatie=visie

Nadere informatie

3 Gemiddeld aantal afgelegde kilometer per persoon per dag (gaakpppd)

3 Gemiddeld aantal afgelegde kilometer per persoon per dag (gaakpppd) 3 Gemiddeld aantal afgelegde kilometer per persoon per dag (gaakpppd) 3.1 Algemeen Het gemiddeld aantal afgelegde kilometer per persoon per dag bedraagt anno 2008 41,6 km 1. Ook voor deze indicator beschikken

Nadere informatie

Provinciaal Handels- en Taalinstituut

Provinciaal Handels- en Taalinstituut Provinciaal Handels- en Taalinstituut Henleykaai 83 9000 GENT tel. 09 267 12 10 fax 09 267 12 11 Secundair-na-Secundair van de 3 de graad tso 3 de graad TOERISME en ORGANISATIE (studiegebied Toerisme)

Nadere informatie

Sterkste groei bij werknemers

Sterkste groei bij werknemers In 1994 stagneerde de ontwikkeling van de koopkracht nog. In de daarop volgende jaren nam de koopkracht echter steeds sterker toe: met 1% in 1995 tot 1,5% in 1997. De grootste stijging,,7%, deed zich voor

Nadere informatie

West-Vlaamse bouwbarometer blijft in het rood

West-Vlaamse bouwbarometer blijft in het rood Barometer West-Vlaamse bouwondernemers vierde kwartaal 2015 West-Vlaamse bouwbarometer blijft in het rood Verlaging loonkost nu nodig om binnenlandse jobs te behouden De bouwbarometer die Bouwunie elk

Nadere informatie

N B T C A F D E L I N G R E S E A R CH M A A R T 2 0 1 1 TOERISME IN PERSPECTIEF

N B T C A F D E L I N G R E S E A R CH M A A R T 2 0 1 1 TOERISME IN PERSPECTIEF N B T C A F D E L I N G R E S E A R CH M A A R T 2 0 1 1 TOERISME IN PERSPECTIEF 2011 ONTWIKKELINGEN MBT T OT INKOMEND EN BINNENLANDS TOERISM E NADER BEKEKEN Toerisme in perspectief 2011 Ontwikkelingen

Nadere informatie

1. Algemene informatie over Pegase Airport Service

1. Algemene informatie over Pegase Airport Service 1. Algemene informatie over Pegase Airport Service 1.1 Wat is Pegase Airport Service? Pegase Airport Service is een dienst die exclusief wordt aangeboden bij geselecteerde pakketreizen (vlucht + hotel/cruise)

Nadere informatie

Wat zie jij er uitgeslapen uit... Monitoringsrapport 2.0

Wat zie jij er uitgeslapen uit... Monitoringsrapport 2.0 Wat zie jij er uitgeslapen uit... Monitoringsrapport 2. Inhoud 1 Inleiding... 5 2 Werving en achtergronden deelnemers... 6 2.1 Interpretatie van de gegevens...6 2.2 Werving...6 2.3 Doelgroep...7 2.4 Kenmerken

Nadere informatie

WEDSTRIJDREGLEMENT. Art. 1 : Definities :

WEDSTRIJDREGLEMENT. Art. 1 : Definities : WEDSTRIJDREGLEMENT Art. 1 : Definities : - Hogescholen Met de hogescholen wordt bedoeld de vijf hogescholen in Vlaanderen en Brussel die de Bacheloropleiding in Toerisme en Recreatiemanagement aanbieden,

Nadere informatie

Boekingsvoorwaarden Trav l

Boekingsvoorwaarden Trav l Boekingsvoorwaarden Trav l 1. Boeking De vakantieboeker (jijzelf of een gemachtigde) gaat bij boeking akkoord met onze boekingsvoorwaarden. De vakantieboeker machtigt Trav l om familie of begeleider van

Nadere informatie

Toerisme in Kerncijfers editie 2015

Toerisme in Kerncijfers editie 2015 Toerisme in Kerncijfers editie 2015 Evolutie van het internationaal toerisme 1980-2014 (in miljoen aankomsten) Toerisme is en blijft een groeiende sector, met enkele periodes van vertraagde groei: 1200

Nadere informatie

Geslacht sexe Frequency mannelijk vrouwelijk

Geslacht sexe Frequency mannelijk vrouwelijk 3.2 Gaakpppd en socio-economische kenmerken Tabel 13: Gaakpppd volgens geslacht Geslacht sexe mannelijk 49.29611 vrouwelijk 34.28252 Opvallend is het grote verschil in de gemiddelde afgelegde afstand dag

Nadere informatie

Koninklijke Beuk is een personenvervoer- en reisorganisatie met allure. Vanuit Noordwijk, Hilversum en Amsterdam organiseert Beuk wereldwijd

Koninklijke Beuk is een personenvervoer- en reisorganisatie met allure. Vanuit Noordwijk, Hilversum en Amsterdam organiseert Beuk wereldwijd Koninklijke Beuk is een personenvervoer- en reisorganisatie met allure. Vanuit Noordwijk, Hilversum en Amsterdam organiseert Beuk wereldwijd personenvervoer en geheel verzorgde, op maat gemaakte, incentives,

Nadere informatie

BESLUIT. Besluit van de directeur-generaal van de Nederlandse mededingingsautoriteit als bedoeld in artikel 37, eerste lid, van de Mededingingswet.

BESLUIT. Besluit van de directeur-generaal van de Nederlandse mededingingsautoriteit als bedoeld in artikel 37, eerste lid, van de Mededingingswet. BESLUIT Besluit van de directeur-generaal van de Nederlandse mededingingsautoriteit als bedoeld in artikel 37, eerste lid, van de Mededingingswet. Zaaknummer 1257 / Airtours - Traveltrend I. MELDING 1.

Nadere informatie

Examen VWO. Wiskunde A1,2 (nieuwe stijl)

Examen VWO. Wiskunde A1,2 (nieuwe stijl) Wiskunde A1,2 (nieuwe stijl) Examen VWO Voorbereidend Wetenschappelijk Onderwijs Tijdvak 2 Woensdag 18 juni 13.3 16.3 uur 2 3 Voor dit examen zijn maximaal zijn 88 punten te behalen; het examen bestaat

Nadere informatie

Notitie Wat kost RegioTaxiPlus

Notitie Wat kost RegioTaxiPlus Aan : Het college Van : Robrecht Lentink, afdeling samenleving Betreft : Notitie Wat kost RegioTaxiPlus Datum : 5 april 2012 Notitie Wat kost RegioTaxiPlus ( in relatie tot het Tweede besluit voorzieningen

Nadere informatie

Examen HAVO. Economie 1

Examen HAVO. Economie 1 Economie 1 Examen HAVO Hoger Algemeen Voortgezet Onderwijs Tijdvak 2 Woensdag 21 juni 13.30 16.00 uur 20 00 Dit examen bestaat uit 31 vragen. Voor elk vraagnummer is aangegeven hoeveel punten met een goed

Nadere informatie

Met de Fotografie op reis naar Rotterdam.

Met de Fotografie op reis naar Rotterdam. Met de Fotografie op reis naar Rotterdam. PROGRAMMA ROTTERDAM ZATERDAG 19 MAART: 07:00 uur Bagage inladen. Aan parking bij de Magdalena Zaal in de Magdalenastraat te Brugge. Je kan hier gratis uw wagen

Nadere informatie

3VRAAGT: 8 juli 2018 Auteur: Lotte Kamphuis VLIEGEN

3VRAAGT: 8 juli 2018 Auteur: Lotte Kamphuis VLIEGEN 3VRAAGT: 8 juli 2018 Auteur: Lotte Kamphuis VLIEGEN Samenvatting Vliegschaamte? Daar hebben de meeste jongeren geen last van De zomer is losgebarsten. Hét moment voor vakantiegangers om met hun handdoekje

Nadere informatie

VOLG HET NEDERLANDS ELFTAL TIJDENS HET EK EN GA MEE MET DE ORANJE KARAVAAN MET VERBLIJF OP DE HOLLAND CAMPING

VOLG HET NEDERLANDS ELFTAL TIJDENS HET EK EN GA MEE MET DE ORANJE KARAVAAN MET VERBLIJF OP DE HOLLAND CAMPING EUROCULT LITO VOLG HET NEDERLANDS ELFTAL TIJDENS HET EK EN GA MEE MET DE ORANJE KARAVAAN MET VERBLIJF OP DE HOLLAND CAMPING Postbus 13050 3507 LB Utrecht Wittevrouwenstraat 36 3512 CV Utrecht Tel: 030

Nadere informatie

Gezondheid: uw Europese ziekteverzekeringskaart altijd mee op vakantie?

Gezondheid: uw Europese ziekteverzekeringskaart altijd mee op vakantie? MEMO/11/406 Brussel, 16 juni 2011 Gezondheid: uw Europese ziekteverzekeringskaart altijd mee op vakantie? Vakantie verwacht het onverwachte. Gaat u binnenkort op reis in de EU of naar IJsland, Liechtenstein,

Nadere informatie

Bediende in de logistieke sector: kansen voor vrouwen?

Bediende in de logistieke sector: kansen voor vrouwen? Bediende in de logistieke sector: kansen voor vrouwen? Welke percepties leven er bij werknemers en studenten omtrent de logistieke sector? Lynn De Bock en Valerie Smid trachten in hun gezamenlijke masterproef

Nadere informatie

De Nederlandse vakantiemarkt Trends & verwachting. Vakantiebeurs 12 januari 2016 Ad Schalekamp & Kees van der Most

De Nederlandse vakantiemarkt Trends & verwachting. Vakantiebeurs 12 januari 2016 Ad Schalekamp & Kees van der Most De Nederlandse vakantiemarkt Trends & verwachting Vakantiebeurs 12 januari 2016 Ad Schalekamp & Kees van der Most Over NBTC-NIPO Research Wij zijn een full service onderzoeksbureau op het gebied van vakantie,

Nadere informatie