VOEDINGSVOORSCHRIFTEN BIJ NEFROPATHIE EN NIERDIALYSE BIJ DIABETES MELLITUS

Transcriptie

1 VOEDINGSVOORSCHRIFTEN BIJ NEFROPATHIE EN NIERDIALYSE BIJ DIABETES MELLITUS Marijke Van Rijsselberghe Hoofddiëtiste-Diabeteseducator OLV-ziekenhuis Aalst-Asse-Ninove

2 Algemeen Diabetes: Acute verwikkelingen Chronische verwikkelingen Retinopathie Nefropathie Neuropathie Voetproblemen Cardiovasculair lijden => Hoge kosten voor gezondheidszorg, zowel preventie als behandeling

3 Casus (1) Dhr. A (78 jaar) Diabetes type 2: 1987 Insuline opstart: 1999 Consultaties endocrinologie, nefrologie, cardiologie, oftalmologie, neurologie

4 - Zowel bij type 1 als type 2 - Frequente complicatie - Verschillende stadia: - Hyperfiltratie - Albuminurie (micro- / macro-) - Dalende glomerulaire filtratie snelheid (GFR) - End stage renal disease

5 hyperglycemie micro-angiopathie schade glomerulair vaatkluwen Albuminurie Proteïnurie GFR creatinine creatinine Hypertensie Neuropathie Retinopathie Macro-angiopathie

6 Casus (2) Dhr. A (78 jaar) Diabetes type 2: 1987 / Insuline opstart: 1999 Opname 2006: switch insuline G = 110 kg, BD = 150/85 mmhg, HbA1c = 9,3% = 78 mmol/mol Welk advies?

7 Diabetesvoeding = Gezonde, evenwichtige voeding Actieve voedingsdriehoek Internationale normen Speciale aandacht voor: Koolhydraten Vetten Energiebehoefte

8 NATRIUMBEPERKING 1. Behandeling van hypertensie en oedemen 2. Aanbeveling 6 g NaCl DASH-studie = 2400 mg Na 3. Cave zoutarme handelsproducten = kaliumrijk!

9 Natriumbeperking: hoe? Gemiddelde inname: 4000 mg Na of 10 g NaCl ± 20 à 30 % extra toevoeging ± 15% van nature uit ± 55 à 65% van industrie Beperking: 2400 mg Na of 6 g NaCl geen extra toevoeging (-20%) productenkeuze (-20%)

10 Natriumrijke producten Zout: keukenzout, zeezout, selderijzout, jodiumzout, kipkruiden, vleeskruiden 1 bouillonblokje (10g) = 5 g zout = 1 koffielepel 2 sneden rauwe hesp (80g) = 5 g zout

11 Natriumrijke producten 1 g zout = 100g groentenconserven = 100g visconserven = 50g vleesconserven = 1 snede vaste kaas = 1 snede gerookte vis = 1 eetlepel garnalen = 1 blokje smeerkaas = 2 sneetjes bacon = 1 snede rookvlees = 3 sneden brood

12 Casus (3) Dhr. A (78 jaar) Diabetes type 2: 1987 / Insuline opstart: 1999 Consultatie 2009: labo + start kaliumverlagende medicatie Welk advies? norm Ureum mg/dl Kreatinine 1,97 0,7-1,2 mg/dl HbA1c 8,7 4-6% Kalium 5,70 3,5-4,9mEq/l Triglyceriden mg/dl Cholesterol 231 <190mg/dl MDRD 34 >90ml/min/1,73m

13 preventie KALIUM hyperkaliëmie hartritmestoornissen K in bloed voeding 3-5 meq/l > 5000 mg K 5-6 meq/l < 4000 mg K > 6 meq/l < 2500 mg K

14 Kaliumrijke voedingsmiddelen 1. Aardappelen 2. Groenten 3. Fruit 4. Volkoren producten

15 1. Aardappelen 2x koken Kaliumbeperking: hoe? te mijden: frieten, chips, stomen, microgolf alternatieven met weinig K: witte rijst en pasta

16 Kaliumbeperking: hoe? 1. Aardappelen 2. Groenten keuze: max. 400 mg K / 100 g rauw 1 portie ( g) / dag koken in veel water, kookvocht niet gebruiken te mijden: groentesap, verse spinazie, spruiten, schorseneren, champignons, witte bonen

17 Kaliumbeperking: hoe? 1. Aardappelen 2. Groenten 3. Fruit keuze: max. 250 mg K / 100 g rauw 1 verse vrucht / dag te mijden: abrikoos, banaan, kiwi, meloen, noten, gedroogd fruit, fruitsap alternatieven met minder K: blikfruit (geen sap gebruiken), limonade

18 Kaliumbeperking: hoe? 1. Aardappelen 2. Groenten 3. Fruit 4. Volkoren producten te mijden: volkorenbrood, -rijst, -deegwaren, muesli, zemelen, alternatieven met minder K: wit en lichtbruin brood, beschuiten, pistolets, cornflakes

19 Casus (4) Dhr. A (78 jaar) Diabetes type 2: 1987 / Insuline opstart: 1999 Consultatie 2011: labo + start fosfaatbinder + frequent hypo s, Unidiamicron => Glurenorm Welk advies? norm Ureum mg/dl Kreatinine 2,27 0,7-1,2 mg/dl HbA1c 8,0 (64) 4-6%(20-42 mmol/mol) Kalium 4,74 3,5-4,9mEq/l Fosfaat 5,2 2,7-4,5 mg/dl MDRD 28 >90ml/min/1,73m

20 FOSFOR Preventie hyperfosfatemie renaal botlijden sec. hyperparathyroïdie Fosfaatwaarden (bloed) voeding 3-5 meq/l > 1500 mg P 5-6 meq/l < 1200 mg P > 6 meq/l < 1000 mg P

21 Fosforbeperking: hoe? 1. Beperken van vaste kaas vlees vis 2. Alternatieven met minder P platte kaas, verse kaas calciumverrijkte sojadrink (sorbet)

22 Fosforbeperking: hoe? 3. Te mijden: Smeerkaas Wild, orgaanvlees, rookvlees Mosselen, garnalen Volkoren producten Cacaoverwerkingen Gedroogd fruit, noten Cola, bier

23 Casus (5) Dhr. A (78 jaar) Diabetes type 2: 1987 / Insuline opstart: 1999 Opname 2013: plaatsing AV-fistel Welk advies? norm Ureum mg/dl Kreatinine 5,19 0,7-1,2 mg/dl HbA1c 7,2 (55) 4-6%(20-42 mmol/mol) Kalium 4,42 3,5-4,9mEq/l Fosfaat 1,64 0,87-1,45 mmol/l Albumine 38,0 35,0-50,0 g/l MDRD 11 >90ml/min/1,73m

24 EIWITBEPERKING Hoeveel? Nierinsufficiëntie: 0,8 g E/kg LG Nefrotisch syndroom: 0,8 g E/kg LG + eiwitverlies ESRF: 0,6 à 0,7 g E/kg LG Niervervangende therapie: min. 1 1,2 g E/kg LG ONDUIDELIJK IN RECENTSTE STUDIES: CFR. RICHTLIJN GEZONDE VOEDING ~ 0,8 ge / kg LG, max. 1 ge/kg LG

25 Hoeveel? EIWITBEPERKING GEZONDE VOEDING: 15 tot max. 20 en % of 1g eiwit/kg! Bij nefropathie = 0,8g eiwit/kg! Bij niervervangende therapie: nood aan eiwitten verhoogd

26 Eiwitbeperking Aandachtspunten: 1. Positieve N-balans nastreven: Kwaliteit eiwitten + voldoende energie 2. Realistisch voedingsplan opstellen: * 20 (à 30) % t.o.v. huidige E-inname * eiwitarme producten vermijden

27 Doel voedingsaanpassing Nefropathie afremmen Cardiovasculaire problemen beperken Preventie malnutritie Normale leefstijl nastreven

28 Casus (6) Dhr. A (78 jaar) Diabetes type 2: 1987 / Insuline opstart: : start dialyse Welk advies?

29 Hoeveel? VOCHTBEPERKING - Afhankelijk van diurese (1l + ) - Dialysedag/niet-dialysedag Hoe? - ALLE dranken - Kleine slokken, kleine kopjes en glazen, maatbeker ter controle

30 FASEN AANDACHT VOEDING 1. Albuminurie - glycemie (HbA1c) - bloeddruk - diab. voeding! - natrium 2. Gevorderde / Macro-albuminurie - glycemie (HbA1c) - bloeddruk - malnutritie? - diab. voeding! - natrium - (eiwit ) - energie!

31 FASEN AANDACHT VOEDING 3. Nierfalen ESRF - glycemie (HbA1c) - bloeddruk - malnutritie - ureum - kalium - fosfor - diab. voeding! - natrium - (eiwit ) - energie - kalium - fosfor 4. Dialyse - glycemie (HbA1c) - bloeddruk - malnutritie - kalium - fosfor - vocht - diab. voeding! - natrium - eiwit + energie - kalium - fosfor - vocht

32 1. Nefropathie afremmen Hoe voeding aanpassen? Aanvaardbare glycemie HbA1c < 8% (DCCT) // <7% Aanvaardbare bloeddruk BD < 130/80 mmhg / < 120/75 mmhg afvalstoffen beperken: ureum, fosfor, urinezuur, creatinine, kalium rookstop aangepaste diab. voeding zoutbeperking gezonde leefstijl aangepaste beperkingen

33 1. Nefropathie afremmen 2. Cardio-vasculaire problemen beperken Hoe voeding aanpassen? Aanvaardbare bloedlipiden Optimaal: chol < 190 mg/dl LDL < 100mg/dl // < 70mg/dl HDL > mg/dl Trigl. < 150 mg/dl Aanvaardbare bloeddruk < 130/80 mmhg (<120/75 mmhg) Rookstop Lichaamsbeweging V: En% waarvan: max. 10 En% VV 5,3-10 En% MOV En% EOV zoutbeperking gezonde leefstijl

34 1. Nefropathie afremmen 2. Cardio-vasculaire problemen beperken 3. Preventie malnutritie Hoe voeding aanpassen? optimale voedingstoestand bereiken of behouden voldoende energie en essentiële nutriënten vroegtijdige toepassing

35 1. Nefropathie afremmen 2. Cardio-vasculaire problemen beperken 3. Preventie malnutritie 4. Normale leefstijl nastreven * prioriteiten leggen * realistisch voedingsplan

36 Voedingsaanpassing: hoe? 1. Voedingsanamnese 2. Individuele aanpassing, naargelang: bloedanalyse diabetesmedicatie prioriteiten behoefte leggen!! eetlust

37 Voedingsaanpassing: hoe? 3. Follow-up gewichtscontrole voldoende energie evaluatie voedingsinname evenwichtige voeding navraag hypo s: insulineklaring therapie aanpassen nakijken bloedwaarden: ureum, kalium, fosfor, albumine, creatinine Voeding corrigeren

38 1. Hypo s Specifieke problemen ureum voedingsinname versterkte insulinewerking Aanpassing therapie ( insulineklaring) Voedingsaanpassing: kleine, frequente maaltijden

39 Specifieke problemen 2. Ondervoeding ureum voedingsinname angst progressie nierfalen Voldoende energie vanaf start dieet Regelmatige gewichtscontrole Evaluatie voedingsinname Voedingsaanpassing en overleg ngl. bloeduitslagen, therapie en eetlust

40 BEDANKT VOOR UW AANDACHT!