/*^ of. Û"^ r^ Aan ONDE RWIJS RAAD. 31 januari O.R. 293 Exp. Bericht op schrijven d.d. 22 december 1967, A.V.O

Transcriptie

1 ONDE RWIJS RAAD SECRETARIAAT: BEZUIDENHOUTSEWEG 125 S-GRAVENHAGE TEL Û"^ r^ 31 januari 1968 /*^ of O.R. 293 Exp. Bericht op schrijven d.d. 22 december 1967, A.V.O Betreft: studierechten m.a.v.o. D/AB Zijne Excellentie de staatssecretaris van onderwijs en wetenschappen, Nieuwe Uitleg 1, 's-gravenhage. Aan Met belangstelling heeft de Onderwijsraad kennisgenomen van het hem bij uw schrijven dd. $2 december 1967» A.V.O » toegezonden ontwerp-koninklijk besluit, ingevolge artikel VI van de Experimentenwet, ter zake van de toekenning van studierechten aan de getuigschriften van met gunstig afgelegd eindexamen aan een school voor m.a.v.o., dan wel aan een afdeling voor m.a.v.o. met driejarige cursus. Op grond van de besprekingen in de Tweede, Derde, Vierde en Vijfde Afdeling heeft de Raad thans de eer u het volgende te berichten. De Raad moge u in herinnering brengen, dat in zijn advies dd. 6 december 1966, O.R. 267 Exp., betreffende het eindexamenreglement en -programma driejarig m.a.v.o., de Raad uitging van de gedachte, dat m.a.v.o.-3 moet worden gezien als een nieuwe vorm van u.l.o.-3, "bestemd voor de wa,t zwakkere leerlingen". Deze zienswijze was geheel in overeenstemming met de parlementaire gedachtenwisseling bij de totstandkoming van artikel 9 van de Wet op het voortgezet onderwijs. Vanuit deze achtergrond gaf de Raad te kennen, dat het eindexamenniveau m.a.v.o.-3 "zeker niet een al te zwaar karakter zal kunnen dragen". De Raad vervolgde, dat de praktijkervaring zou moeten uitwijzen, hoe verder met het m.a.v.o. kan worden gehandeld. Bij brief van 5 april 1967, A.V.O , bevestigde u, dat de omschrijving "van het eindexamenprogramma de indruk wekt, dat er hoge, mogelijk te hoge, eisen aan de kandidaten zullen worden gesteld. Het niveau en de omvang van de examenstof kunnen echter pas uit de praktijk blijken." Nu is het de Raad niet bekend, of de praktijkervaringen, in het bijzonder met het eindexamen m.a.v.o.-3 in 1967» inmiddels hebben uitgewezen, dat het niveau van de m.a.v.o.-3 experimenten aanzienlijk hoger ligt dan van de driejarige u.l.o,- scholen. Wel blijkt uit de aan de Raad overgelegde stukken, dat zich een evolutie heeft voorgedaan in de gedachten over de m.a.v o.-afdeling, waardoor deze nu beschouwd zou kunnen worden als een vrijwel volwaardige vooropleiding tot het middelbaar beroepsonderwijs. Onbekend is het de Raad evenwel, of deze voortschrijdende gedachtenvorming over opzet en doelstelling van m.a.v.o.-3 door ervaringen met experimenten wordt geschraagd. Uw voorstel heeft mede hierdoor tot uiteenlopende reacties aanleiding gegeven, zoals uit het vervolg moge blijken.

2 Onderwijsraad O.R. 293 Exp I In het algemeen zou een bezwaar tegen de nieuwe zienswijze kunnen zijn, dat zij - zoals de inspecteur van het gymnasiaal en middelbaar onderwijs in de vijfde inspectie B, dr. C.M. Geerars, in zijn advies dd. 21 oktober 1967 opmerkt - tot gevolg kan hebben, dat de m.a.v.o.-3 afdeling de normale opleiding wordt en de vierjarige m.a.v.o.-school een secundaire plaats krijgt. Dit zou dan in afwijking zijn van de oorspronkelijke bedoeling van de wetgever, vastgelegd in artikel 9, eerste lid, van de Wet op het voortgezet onderwijs. Deze wettelijke opzet heeft de Tweede Afdeling in haar overwegingen voorop gesteld. Weliswaar zijn er haars inziens wel redenen om te verwachten, dat er vanuit de maatschappij - onder meer bij het h.a.v.o. - behoefte zal blijven bestaan aan een vierjarige m.a.v.o.-opleiding, doch naar haar mening zal het accent, in strijd met de Wet, bij de driejarige afdeling komen te liggen. Van deze afdeling acht zij nog niet aangetoond, dat zij de nieuwe taak op zich kan nemen. De Derde Afdeling heeft overwogen, dat het blijkens uw voorstel kennelijk mogelijk is te achten, dat de leerlingen van de m.a.v.o.-3 afdeling, juist op grond van het beperkte examenpakket (vijf vakken) binnen drie jaren voldoende niveau bereiken. Met de Vierde en Vijfde Afdeling ziet zij dan, in het belang van de doorstroming, van het nieuwe opleidingsschema als belangrijk voordeel, dat de opleidingsduur van acht jaar (4+4) kan worden ingekort tot zeven jaar (3 + 4). De Wet zal deze ontwikkeling dan te zijner tijd kunnen sanctioneren. De Derde Afdeling kan zich daarom met de nieuwe opzet wel verenigen. De Vijfde Afdeling stelt, met het oog op de belangen van het sociaal - pedagogisch onderwijs, geen redenen te hebben om op beperking van de toelating aan te dringen. Wel vestigt deze Afdeling de aandacht op de mogelijkheid, dat de doorstroming op enkele schooltypen van middelbaar sociaal-pedagogisch onderwijs nog wel bezwaren zal opleveren, in verband met de betrekkelijk jeugdige leeftijd, waarop het driejarig m.a.v.o. abituriënten aflevert en de bijzondere eisen van geschiktheid, die de scholen voor sociaal-pedagogisch onderwijs aan haar leerlingen moeten stellen. De Vierde Afdeling heeft overwogen, dat, wil het mogelijk zijn aan het m.a.v.o.-3 dipl omarecht en toe te kennen, zoals in het ontwerp-koninklijk besluit voorgesteld, het noodzakelijk zal zijn, dat het niveau van de vijf examenvakken voor m.a.v.o.-3 aanzienlijk hoger ligt dan bij het afsluitend examen van U Dit houdt, overeenkomstig artikel 35, tweede lid, van de Overgangswet W.V.O., een distanci'éring in van u en een aanvaarding van u.l.o.-a, echter onder voorbehoud, dat voor de vijf door de kandidaat te kiezen vakken inderdaad vrij stevige eisen worden gesteld. Zou aan deze voorwaarde niet worden voldaan, dan zou de toelating tot het middelbaar beroepsonderwijs toch problematisch worden.

3 '. Onderwijsraad O.H. 293 Exp In aansluiting op de laatste alinea geeft de Raad u te kennen het noodzakelijk te achten, dat over het niveau van het eindexamen m.a.v.o.-3 overleg gepleegd wordt met de scholen voor middelbaar beroepsonderwijs, die op m.a.v.o.-3 formeel aansluiting zullen geven. Bij uitblijven van een door overleg tot stand te brengen feitelijke aansluiting, vreest de Raad, dat de praktijk tot niveauverlaging van het middelbaar beroepsonderwijs, in elk geval in het eerste leerjaar, zal leiden. Juist nu het hier gaat om experimenten, beveelt de Raad aan, de examenopgaven te doen opstellen in overleg met het middelbaar beroepsonderwijs. Ook de contrôle op deze examens zal degelijk moeten zijn, waarbij bovendien de sector van het middelbaar beroepsonderwijs ware te betrekken. Ook indien aan vorenstaande voorwaarden wordt voldaan, acht de Raad het gevaar aanwezig, dat het recht van toelating van een abituriënt met m.a.v.o.-3 tot, bijvoorbeeld, uitgebreid technische scholen, denkbeeldig wordt, zolang deze scholen uit voldoende gegadigden kunnen kiezen. Nu er in feite al een numerus clausus bestaat voor het u.t.o., zullen alleen de beste kandidaten kans op toelating maken. De Raad betwijfelt, of de kansen van gediplomeerden van het m.a.v.o.-3 in dit verband hoog aangeslagen kunnen worden. Het is hem bijvoorbeeld opgevallen, dat in het eindexamenprogramma m.a.v.o.-3, onder wiskunde, het werken met logarithmen - onontbeerlijk voor wie uitgebreid technisch onderwijs gaat volgen - geheel ontbreekt. De garantie voor de aansluiting is daarentegen in het concepteindexamenprogramma m.a.v.o.-4 - dat de Raad tot zijn leedwezen niet om advies heeft ontvangen - eerder gegegeven.zo valt op, dat de eisen voor wiskunde en natuur- en scheikunde moderner zijn dan voor m.a.v.o.-3. Nu m.a.v.o.-3 met een beperkt examenpakket toch aansluiting zal geven op enige vormen van middelbaar beroepsonderwijs, meent de Raad, dat enige verdieping van de stof in de richting van het concept-programma van m.a.v.o.-4, mag worden verwacht. Exacte ervaring met de experimenten zal moeten uitwijzen, of op de ingeslagen weg in de te zijner tijd te treffen algemene maatregel van bestuur kan worden voortgegaan. De Raad wenst zich in dit verband voor de definitieve regeling, zowel van de eindexamenprogramma's als van de aan de diploma's te verbinden studierechten, nog alle voorbehoud te maken. Als gevolg van de aan het diploma m.a.v.o.-3 te verbinden studierechten, is de toekomst voor het m.a.v.o.-4 niet duidelijk. Deze onduidelijkheid wordt nog versterkt door do voorgestelde redactie van artikel 4. tweede lid; indien de daar aangebrachte restrictie, dat het eindexamen de wiskunde en de natuur- of scheikunde moet hebben omva"t om toelating te kunnen verkrijgen tot een school voor middelbaar technisch of zeevaartonderwijs, ook slaat op het vierjarige m.a.v.o. - hetgeen taalkundig het geval is - dan klemt de vraag, welke leerling met

4 Onderwijsraad O.R. 293 Exp aspiraties voor dat onderwijs nog de lange vierjarige weg zal kiezen, indien de driejarige weg - hoewel voor wiskunde en natuur- of scheikunde onmiskenbaar van mindere kwaliteit - hem ook aan de begeerde studierechten kan helpen. Een andere consequentie van de verzwaring van m.a.v.o.-3 f althans vergeleken met de oorspronkelijke bedoeling van het desbetreffende amendement op artikel 9 van de Wet op het voortgezet onderwijs, zal zijn, dat leerlingen, voor wie tot dusverre u.l.o.-3 een uitweg was, het leerlingenbestand van het l.e.a.o. zullen gaan versterken. De nieuwere gedachten omtrent m.a.v.o.-3 zullen, gezien vanuit de leerlingen, de behoefte aan l.e.a.o. doen stijgen. Anderzijds herhaalt de Raad, dat de behoefte aan l.e.a.o. vanuit de maatschappij nog allerminst duidelijk is. De voortgaande automatisering in de administratie stelt in dit opzicht niet gerust. De vraag zal zijn, of de verdieping van het m.a.v.o.-3 op de duur omvang, opzet en doelstelling van het l.e.a.o. onaangetast z*li»e- laten. Artikel 4» tweede lid, geeft de Raad vervolgens aanleiding tot de vraag, of de bijzin "waaraan het onderwijs in de wiskunde en de natuur- en scheikunde op de voorgrond staat" explicatief dan wel determinatief bedoeld is. De Raad vermoedt het laatste. Hij kan zich echter geen middelbare scholen voor zeevaartonderwijs voorstellen, en evenmin scholen voor middelbaar technisch onderwijs, waaraan het onderwijs in de genoemde vakken niet op de voorgrond staat. Bovendien rijst de vraag, welk criterium zal bepalen, of aan een school, als hier bedoeld, het onderwijs in de wiskunde en de natuur- of scheikunde op de voorgrond staat. Zal dat zijn een bepaald aantal aan deze vakken te besteden uren, of zal dat verbonden worden aan bepaalde eisen ten aanzien van het leerplan en/of het examenprogramma van de school? Is inderdaad bedoeld, dat het onderwijs op de school in de betreffende vakken op de voorgrond moet staan, of in de eventuele afdeling of studierichting, waartoe de toelating wordt verlangd? En zou de constatering, dat aan een school niet cumulatief de wiskunde en de natuur- of scheikunde op de voorgrond staan, doch bijvoorbeeld slechts het onderwijs in de wiskunde, tot de conclusie moeten voeren, dat een gediplomeerde van m.a.v.o.-3 zelfs zonder wiskunde recht op toelating zou hebben? De Raad beveelt u aan de formulering van artikel 4» tweede lid, nader te bezien en daarbij vooral interpretatieverschillen over de toekenning van rechten te voorkomen door een zo eenvoudig mogelijke en sluitende redactie te kiezen. Wat nog de redactie betreft, kan in het licht van artikel 1 en artikel 2, in artikel 4» eerste en tweede lid,

5 r Onderwijsraad O.R. 293 Exp de toevoeging "middelbaar" inderdaad achterwege blijven. Dit geldt dan evenwel ook voor het derde en vierde lid. Namens de Onderwijsraad, (dr. j4-^bstmân7 Onder-voorzitter) (mr. H. Drop, \ ^ \