Les 7 Drie Hollandse denkers

Transcriptie

1 Les 7 Drie Hollandse denkers gatentekst versie 1 In de Nederlandse varen al eeuwenlang handelsschepen af en. Door de eeuwen heen werden niet goederen aangevoerd, maar zetten ook vreemdelingen aan wal. Ze brachten hun eigen en gewoontes mee. De autochtone bevolking afwachtend. Maar om de handel niet benadelen, probeerden de Nederlanders zo veel aan hun wensen te voldoen. Nieuwe werd een onopvallend kerkje beloofd en en filosofische ideeën van de vreemdelingen in de loop van de tijd plaats in de cultuur. Schipperen noemen Nederlanders dat: een middenweg vinden tussen belangen en ideeën, compromissen sluiten om iedereen tevreden te stellen. Herkennen we schipperen ook bij grote Nederlandse denkers? hoe tolerant waren de Nederlanders ten van de ideeën van hun eigen? Laten we kennismaken met drie grote denkers. Erasmus (± ) Erasmus, is dat niet architect van die mooie brug over Nieuwe Maas? De bedenker van het uitwisselingsprogramma voor studenten? De directeur van metrolijn, of de Rotterdamse universiteit? De beweren dat hij een échte Rotterdammer. Ze hebben gelijk: Erasmus is rond geboren in Rotterdam en daarom noemde zich Erasmus van Rotterdam. Maar de gebiedt te zeggen dat hij maar jaar in Rotterdam heeft gewoond. Voor Rotterdamse kinderen was hij eeuwenlang de van dat standbeeld in het centrum de stad. Daar staat hij met open boek in zijn handen. Wie het beeld kwam, keek er ingespannen, want bij de klokslag van ieder zou het standbeeld een bladzijde van boek omslaan. Maar hoe goed de ook keken, ze waren altijd net laat. Het boek waar Erasmus in te bladeren is waarschijnlijk de Bijbel. maakte zelf een vertaling van de brontekst omdat hij de Latijnse vertaling goed vond. Een revolutionaire actie! Het hem op veel kritiek van de kerk te staan: zelf aan het gaan met het heilige woord van, dat was in die tijd ondenkbaar. zijn kant had Erasmus veel kritiek de pronkzucht en het machtsdenken binnen katholieke kerk. Hij vond dat hij vrijheid moest hebben om zijn standpunt laten horen. Maar mensen met afwijkende liepen het gevaar om door de vervolgd te worden. Dat is Erasmus overkomen. Was dat omdat hij zelf was? Durfde de kerk geen stappen ondernemen omdat Erasmus inmiddels in heel werd beschouwd als een gerespecteerde geleerde? is hij niet vervolgd dankzij de die zo typisch is voor Erasmus waardoor zijn scherpe standpunten gerelativeerd worden? effect zie je bijvoorbeeld in Erasmus bekende werk, de Lof der zotheid. wordt alles wat iedereen als dom belachelijk beschouwt, uitgebreid geprezen. Waar het vooral om gaat is een persoonlijke met God. Hij roept zijn lezers om het geloof toe te passen het dagelijks leven. De kerk richt veel te veel op de vorm: missen op zondag, minstens één bedevaart je leven, vasten op vrijdag, enz. stelt volgens Erasmus allemaal niets voor je niet vanuit je hart gelooft. standpunten sluiten nauw aan bij die de Duitse hervormer en tijdgenoot Maarten ( ). Toch werd Erasmus nooit een voorstander Luthers ideeën omdat hij ze te vond. Erasmus vond dat Luther een negatief beeld van de mensen gaf. vond namelijk dat de mens van slecht is. Bovendien koerste Luther met revolutionaire ideeën recht op een splitsing Gatentekst - Les 7 Drie Hollandse denkers 1

2 de kerk af. Daar zag Erasmus in. Hij zag het liefst iedereen lid van die éne christelijke kerk hij dan wel in alle vrijheid mening wilde geven. Een echte schipperaar? Hugo de Groot ( ) Het koperen beeld van is gemaakt op initiatief van Hugo Groot, die juridisch adviseur van de Rotterdam was. Hugo de Groot werd wonder van Holland genoemd nadat hij zijn vijftiende een boekje over navigatie en beroemd werd. Van wie is zee? Die vraag beantwoordde De Groot zijn boek De Vrije Zee, dat schreef in opdracht van de VOC. stond ermee aan de wieg van internationaal recht. De Groot vond dat zeeën van iedereen zijn en dat landen vrije toegang tot de zee hebben om te kunnen reizen en. Omdat het kapen van schepen in tijd als een normaal recht werd, vond De Groot dat de kustwateren het gezag van de landen zouden vallen zodat kapers en vijandige schepen konden worden. De handel werd beschermd tegelijkertijd werd het kapen niet volledig verklaard. Een geniaal idee, of spreekt de Nederlandse handelsgeest? Wegens zijn beroep De Groot vaak verzeild in politiek- conflicten. De Groot was van mening er binnen de kerk ruimte moest voor verschillende opvattingen en hij vond het gezag van de staat boven van de kerk stond. Een van Groots collega s en medestanders werd vermoord De Groot werd door zijn vijanden in kasteel Loevestein. Maar hij ontsnapte, in een boekenkist, en vluchtte naar. De Groot bleef vechten voor vrede. meest invloedrijke werk gaat dan ook het recht van oorlog en vrede. mag een staat een oorlog beginnen? De Groot kan dat alleen als natuurlijke rechten van de mensen niet aangetast. Natuurlijke rechten zijn rechten die mensen hebben, gewoon omdat ze als geboren zijn. Vrijheid van denken en vallen bijvoorbeeld onder dit recht. Op van dit recht werd later gestreden de slavernij en werd er gepleit een humane behandeling van wetsovertreders. Het van deze vader van verschillende rechten we in zijn geboortestad Delft, op Grote Markt. Daar staat hij met wetboek in zijn hand. Spinoza ( ) Wat is voor Rotterdam, moet Spinoza worden Amsterdam, vond een groep Amsterdamse burgers Vreemd genoeg bestond er van zeventiende-eeuwse Amsterdamse filosoof geen monument zijn stad. Ze regelden een ontwerp, en toestemming tot plaatsing van het dat zich nu in de buurt van de plek waar ooit het van Spinoza stond. Spinoza s Portugese ouders naar het tolerante Nederland. In hun waren zij als joden hun leven zeker. Nederland gedoogde de joden, mits hun geloof onopvallend zouden uiten en niet met het geloof van anderen bemoeien. Een schoolvoorbeeld van schipperen. Spinoza zich echter niet aan deze voorwaarde, maakte zijn radicale ideeën over God. Volgens hem is God iets onpersoonlijks geen plan of wil kent, maar wordt bepaald door de natuurwetten. De is God, de Bijbel is mensenwerk de feitelijke godsdienst is te vinden de wetenschap, aldus Spinoza. Onder aan monument staat de tekst: het doel de staat is de vrijheid. Het naar Spinoza s betoog voor een volledig samenleving waarin de staat (dus niet kerk!) het recht heeft om allerlei de ruimte te geven en waarin censuur minimaal is. Zijn standpunt werd de kerk opgevat als een directe. In 1675 was Spinoza s belangrijkste werk, Ethica, klaar. Inmiddels ging het gerucht Spinoza in het boek beweerde dat niet bestaat. Onterecht! Maar de sfeer Spinoza werd grimmig. Spinoza besloot het niet te laten uitgeven. Het verscheen na zijn dood, zoals hij had met zijn huisbaas. Gatentekst - Les 7 Drie Hollandse denkers 2

3 Erasmus, De Groot, : drie grote Hollandse denkers die, vanwege uitgesproken opvattingen op religieus terrein, niet hardop konden zeggen wat ze dachten, het beroemde tolerante klimaat in Nederland. gatentekst versie 2 In de Nederlandse havens varen al eeuwenlang handelsschepen en aan. Door de eeuwen heen werden niet alleen aangevoerd, maar zetten ook vreemdelingen voet aan. Ze brachten hun eigen ideeën en gewoontes. De autochtone bevolking reageerde afwachtend. Maar om handel niet te benadelen, probeerden de Nederlanders veel mogelijk aan hun wensen te voldoen. geloven werd een onopvallend kerkje beloofd en en filosofische ideeën van de vreemdelingen kregen de loop van de tijd een plaats de cultuur. Schipperen noemen de Nederlanders dat: middenweg vinden tussen verschillende belangen en ideeën, sluiten om zo iedereen tevreden te stellen. we dit schipperen ook bij grote Nederlandse? En hoe tolerant waren de Nederlanders ten van de ideeën van hun eigen filosofen? we kennismaken met drie grote Hollandse denkers. Erasmus (± ) Erasmus, is dat niet de architect van mooie brug over de Nieuwe Maas? De van het internationale uitwisselingsprogramma voor studenten? De van die metrolijn, of de Rotterdamse universiteit? Rotterdammers beweren dat hij een échte Rotterdammer. Ze hebben gelijk: Erasmus is rond 1469 in Rotterdam en daarom noemde hij zich van Rotterdam. Maar de waarheid gebiedt te dat hij maar drie jaar in Rotterdam gewoond. Voor de Rotterdamse kinderen was hij de meneer van dat standbeeld in het van de stad. Daar staat hij met open boek in zijn handen. Wie langs beeld kwam, keek er ingespannen naar, want de klokslag van ieder uur zou het een bladzijde van zijn boek omslaan. Maar goed de kinderen ook keken, ze waren net te laat. Het boek waar Erasmus staat te bladeren is waarschijnlijk de Bijbel. maakte zelf een vertaling van de Griekse omdat hij de Latijnse vertaling niet goed. Een revolutionaire actie! Het kwam hem op kritiek van de katholieke kerk te staan: aan het werk gaan met het heilige van God, dat was in die tijd. Van zijn kant had Erasmus veel kritiek de pronkzucht en het machtsdenken binnen de kerk. Hij vond dat hij de vrijheid hebben om zijn standpunt te laten horen. mensen met afwijkende ideeën liepen het gevaar door de kerk vervolgd te worden. Dat Erasmus nooit overkomen. Was dat omdat hij priester was? Durfde de kerk geen stappen ondernemen omdat Erasmus inmiddels in heel Europa beschouwd als een gerespecteerde geleerde? Of is niet vervolgd dankzij de humor die zo is voor Erasmus en waardoor zijn scherpe gerelativeerd worden? Dat effect zie je bijvoorbeeld Erasmus meest bekende werk, de Lof der. Daarin wordt alles wat iedereen als dom belachelijk beschouwt, uitgebreid geprezen. Waar het Erasmus om gaat is een persoonlijke band met. Hij roept zijn lezers op om het toe te passen in het dagelijks leven. kerk richt zich veel te veel op vorm: verplichte missen op zondag, minstens één in je leven, vasten op vrijdag, enz. stelt volgens Erasmus allemaal niets voor als niet vanuit je hart gelooft. Zijn standpunten nauw aan bij die van de Duitse en tijdgenoot Maarten Luther ( ). Toch werd Erasmus een voorstander van Luthers ideeën omdat hij te extreem vond. Erasmus vond dat Luther te negatief beeld van de mensen gaf. vond namelijk dat de mens van nature is. Bovendien Gatentekst - Les 7 Drie Hollandse denkers 3

4 koerste Luther met zijn revolutionaire recht op een splitsing binnen de kerk. Daar zag Erasmus niets in. Hij zag liefst iedereen als lid van die éne kerk waarover hij dan wel in alle zijn mening wilde geven. Een echte schipperaar? Hugo de Groot ( ) Het koperen beeld van Erasmus gemaakt op initiatief van Hugo de Groot, juridisch adviseur van de stad Rotterdam was. de Groot werd het wonder van Holland nadat hij op zijn vijftiende een boekje navigatie schreef en beroemd werd. Van wie de zee? Die vraag beantwoordde De Groot zijn boek De Vrije Zee, dat hij in opdracht van de VOC. Hij stond aan de wieg van het internationaal recht. Groot vond dat de zeeën van iedereen en dat alle landen vrije toegang tot zee moeten hebben om te kunnen reizen handelen. Omdat het kapen van schepen in tijd als een normaal recht werd beschouwd, De Groot dat de kustwateren onder het van de landen zouden moeten vallen zodat en vijandige schepen vervolgd konden worden. De werd beschermd en tegelijkertijd werd het kapen volledig illegaal verklaard. Een geniaal idee, of hier de Nederlandse handelsgeest? Wegens zijn beroep De Groot vaak verzeild in politiek-religieuze. De Groot was van mening dat er de kerk ruimte moest zijn voor verschillende en hij vond dat het gezag van staat boven dat van de kerk stond. van De Groots collega s en medestanders werd en De Groot werd door zijn vijanden in kasteel Loevestein. Maar hij ontsnapte, verstopt een boekenkist, en vluchtte naar Parijs. De bleef vechten voor vrede. Zijn meest invloedrijke gaat dan ook over het recht van en vrede. Wanneer mag een staat een beginnen? Volgens De Groot kan dat alleen de natuurlijke rechten van de mensen niet aangetast. Natuurlijke rechten zijn rechten die alle hebben, gewoon omdat ze als mens geboren. Vrijheid van denken en meningsuiting vallen bijvoorbeeld dit recht. Op basis van dit recht later gestreden tegen de slavernij en werd gepleit voor een humane behandeling van wetsovertreders. standbeeld van deze vader van verschillende rechten we in zijn geboortestad Delft, op de Markt. Daar staat hij met een wetboek zijn hand. Spinoza ( ) Wat Erasmus is voor, moet Spinoza worden voor Amsterdam, vond een Amsterdamse burgers in Vreemd genoeg bestond van deze zeventiende-eeuwse Amsterdamse filosoof geen in zijn stad. Ze regelden een ontwerp, en toestemming tot plaatsing van het standbeeld zich nu in de buurt bevindt van plek waar ooit het geboortehuis van Spinoza. Spinoza s Portugese ouders vluchtten naar het tolerante. In hun land waren zij als joden leven niet zeker. Nederland gedoogde de joden, ze hun geloof onopvallend zouden uiten en niet met het geloof van anderen zouden. Een schoolvoorbeeld van schipperen. Spinoza hield zich niet aan deze voorwaarde, hij maakte zijn ideeën over God openbaar. Volgens hem is iets onpersoonlijks dat geen plan of wil, maar dat wordt bepaald door de natuurwetten. natuur is God, de Bijbel is mensenwerk de feitelijke godsdienst is te vinden in wetenschap, aldus Spinoza. Onder aan het monument de tekst: het doel van de staat de vrijheid. Het verwijst naar Spinoza s betoog een volledig tolerante samenleving waarin de staat niet de kerk het recht heeft om geloven de ruimte te geven en waarin censuur minimaal is. Zijn standpunt werd door kerk opgevat als een directe oorlogsverklaring. In was Spinoza s belangrijkste werk, de Ethica, klaar. ging het gerucht dat Spinoza in het beweerde dat God niet bestaat. Onterecht! Maar sfeer rond Spinoza werd grimmig. Spinoza besloot boek niet te laten uitgeven. Het verscheen na zijn dood, zoals hij had afgesproken zijn huisbaas. Gatentekst - Les 7 Drie Hollandse denkers 4

5 Erasmus, De Groot, Spinoza: drie Hollandse denkers die, vanwege hun uitgesproken opvattingen religieus terrein, niet altijd hardop konden zeggen ze dachten, ondanks het beroemde tolerante klimaat Nederland. Gatentekst - Les 7 Drie Hollandse denkers 5