BESLUIT. Besluit van de directeur-generaal van de Nederlandse Mededingingsautoriteit als bedoeld in artikel 37, eerste lid, van de Mededingingswet.

Transcriptie

1 Nederlandse Mededingingsautoriteit BESLUIT Besluit van de directeur-generaal van de Nederlandse Mededingingsautoriteit als bedoeld in artikel 37, eerste lid, van de Mededingingswet. Nummer 3244 / 25 Betreft zaak: 3244/Thuiszorg Den Haag - Stichting GDVV groep I. MELDING 1. Op 23 november 2004 heeft de directeur-generaal van de Nederlandse Mededingingsautoriteit een melding ontvangen van een voorgenomen concentratie in de zin van artikel 34 van de Mededingingswet. Hierin is medegedeeld dat Stichting Thuiszorg Den Haag en Stichting GDVV groep zijn gefuseerd, in de zin van artikel 27, onder a, van de Mededingingswet. Van de melding is mededeling gedaan in Staatscourant 231 van 30 november Naar aanleiding van de mededeling in de Staatscourant zijn geen zienswijzen van derden naar voren gebracht. Ambtshalve zijn vragen gesteld aan verschillende marktpartijen. II. PARTIJEN 2. Stichting Thuiszorg Den Haag (hierna: Thuiszorg Den Haag) is een stichting naar Nederlands recht. Thuiszorg Den Haag verleent diensten op het gebied van thuiszorg in het kader van de Algemene Wet Bijzondere Ziektekosten (hierna: AWBZ), waaronder verpleging, verzorging en huishoudelijke dienstverlening. Daarnaast is zij actief op het gebied van uitleen van hulpmiddelen, jeugdgezondheidszorg, thuisalarmering, cursussen, voeding- en dieetadvies gezondheidsvoorlichting en advisering, en aanvullende producten en diensten op het gebied van veilig en comfortabel wonen. 3. Stichting GDVV Groep (hierna GDVV) is een stichting naar Nederlands recht. GDVV verleent diensten op het gebied van ouderenzorg in het kader van de AWBZ. GDVV is werkzaam op het gebied van intramurale verpleging en verzorging vanuit tien locaties. Vanuit deze locaties worden ook activiteiten op het gebied van extramurale verpleging en verzorging ondernomen. III. DE GEMELDE OPERATIE 4. Op 1 januari 2003 hebben Thuiszorg Den Haag en GDVV Stichting Meavitagroep (hierna: Meavita) opgericht. Deze stichting voert het bestuur over partijen. De afzonderlijke stichtingen zouden als aparte rechtspersonen blijven bestaan. Het voornemen tot oprichting van deze stichting werd op 28 november 2002 aan de directeur-generaal van de NMa gemeld. Op basis van de door partijen overgelegde aanvullende informatie werd destijds geconcludeerd dat er 1 Openbare versie

2 geen sprake was van een concentratie in de zin van artikel 27 van de Mededingingswet. Derhalve werd geoordeeld dat de transactie niet binnen het toepassingsbereik van het concentratietoezicht viel. Op 13 december 2002 hebben partijen de concentratiemelding ingetrokken. 5. In de loop van de tijd is gebleken dat partijen een verdergaande vorm van samenwerking zijn aangegaan dan gemeld in Op grond van waargenomen feitelijke omstandigheden en door partijen overgelegde gegevens kan worden geconcludeerd dat er sprake is van de vorming van één economische eenheid. Er is sprake van een zodanig samenvoegen van activiteiten van voorheen onafhankelijke ondernemingen dat er sprake is van een fusie tussen Thuiszorg Den Haag en GDVV in de zin van artikel 27, sub a van de Mededingingswet. IV. TOEPASSELIJKHEID VAN HET CONCENTRATIETOEZICHT 6. De gemelde operatie is een concentratie in de zin van artikel 27, onder a, van de Mededingingswet. De hierboven, onder punt 5, omschreven samenwerking heeft ertoe geleid dat twee voorheen van elkaar onafhankelijke ondernemingen zijn gefuseerd 6. Betrokken ondernemingen zijn Thuiszorg Den Haag en GDVV. 7. Uit de bij de melding ter beschikking gestelde omzetgegevens blijkt dat de gemelde concentratie binnen de werkingssfeer van het in hoofdstuk 5 van de Mededingingswet geregelde concentratietoezicht valt. V. BEOORDELING Relevante productmarkten Extramurale AWBZ-zorg 8. In onderhavige zaak kan, evenals in eerdere besluiten, 1 worden uitgegaan van aparte relevante markten voor intramurale en extramurale AWBZ-zorg. Voor het onderhavige besluit is alleen de markt voor extramurale AWBZ-zorg van belang, aangezien de activiteiten van partijen alleen op dit gebied overlap vertonen. 9. Thuiszorg omvat de volgende in de AWBZ omschreven functies: verpleging thuis, persoonlijke verzorging thuis, alsmede huishoudelijke verzorging thuis. 2 In eerdere besluiten 3 is 1 Zie onder andere het besluit van 31 december 2003 in zaak 3827/Icare De Trans, punt 22 en het besluit van 15 november 2004 in zaak 4177/Stichting Evean Zorg De Weeren, punt Zie beleidsregel II-624/III-803, Definities extramurale zorg, 2 Openbare versie

3 aangegeven dat extramurale instellingen doorgaans al deze drie functies aanbieden. De drie genoemde functies kennen evenwel enigszins afwijkende concurrentieverhoudingen. Met name bestaan er aanwijzingen dat toetreding tot de functie huishoudelijke verzorging thuis eenvoudiger is dan toetreding tot de andere twee functies. Evenals in de genoemde besluiten 4 kan echter ook in onderhavige zaak in het midden worden gelaten of er sprake is van één markt voor AWBZthuiszorg, dan wel dat sprake is van meerdere markten voor thuiszorg, nader onderverdeeld naar functie, aangezien de materiële beoordeling hierdoor niet wordt beïnvloed (zie punt 16 tot en met 19). Relevante geografische markten 10. Kenmerk van thuiszorg is dat deze vorm van zorg bij cliënten thuis wordt geleverd. Een zorgvrager is daarmee aangewezen op de thuiszorginstellingen die daadwerkelijk actief zijn waar deze zorgvrager woonachtig is. Vanuit het perspectief van de cliënt geredeneerd zijn de markten derhalve lokaal. 11. Grote gevestigde thuiszorgaanbieders zijn doorgaans actief in zogenaamde werkgebieden. Dit zijn aaneensluitende gebieden van gemeenten waarin zij thuiszorg aanbieden. Een belangrijke marktpartij in het stelsel van AWBZ-zorg is het zorgkantoor, dat als taak heeft zorg voor iedere cliënt in de regio waarvoor het verantwoordelijk is (hierna: zorgkantoorregio) in te kopen. 12. In eerdere besluiten 5 is aangegeven dat de werkgebieden van grote gevestigde thuiszorgaanbieders doorgaans niet of nauwelijks overlap vertonen met die van andere grote gevestigde spelers en dat het voor de mededingingsrechtelijke beoordeling in een dergelijk geval om het even is of wordt uitgegaan van een lokale markt of dat wordt uitgegaan van werkgebieden. 13. In eerdere besluiten 6 is aangegeven dat er drempels bestaan voor spelers om vanuit het werkgebied actief te worden in het werkgebied van een andere gevestigde speler. De feitelijke omstandigheden ten aanzien van toetredingsdrempels in de werkgebieden van gevestigde partijen kunnen per regio verschillen en dienen dus in elke zaak specifiek te worden onderzocht. 3 Zie het besluit van 17 januari 2005 in zaak 4161/De Runne - Kruiswerk Mark en Maas - Thebe, punt 12, het besluit van 31 december 2004 in zaak 4295/Stichting Icare Sensire Thuiszorg Groningen, punt 16 en het besluit in zaak 4177/Stichting Evean Zorg De Weeren, reeds aangehaald, punt Zie het besluit in zaak 4161/De Runne - Kruiswerk Mark en Maas - Thebe, reeds aangehaald, punt 12, het besluit in zaak 4295/Stichting Icare Sensire Thuiszorg Groningen, reeds aangehaald, punt 16 en het besluit in zaak 4177/Stichting Evean Zorg De Weeren, reeds aangehaald, punt Zie bijvoorbeeld het besluit in zaak 4295/Stichting Icare Sensire Thuiszorg Groningen, reeds aangehaald, punt Zie het besluit in zaak 4161/De Runne - Kruiswerk Mark en Maas - Thebe, reeds aangehaald, punt 25 en het besluit in zaak 4295/Stichting Icare Sensire Thuiszorg Groningen, reeds aangehaald, punt Openbare versie

4 Tevens is in bovengenoemde besluiten aangegeven dat de drempels om actief te worden in een andere zorgkantoorregio in vergelijking met toetreding in een ander werkgebied hoger zijn. Vanuit het perspectief van de aanbodzijde van de markt bestaat er daarom geen reden om uit te gaan van ruimere markten dan de zorgkantoorregio. 14. Op basis van het bovenstaande kan worden geconcludeerd dat de geografische markt voor thuiszorg ten minste het werkgebied van een grote, gevestigde speler omvat en ten hoogste de zorgkantoorregio. De exacte afbakening van de geografische markt dient per regio specifiek te worden bekeken. 15. In de zorgkantoorregio Haaglanden 7 waren de grote, gevestigde spelers traditioneel ieder gericht op een deel van de regio Haaglanden: Thuiszorg Den Haag op de stad Den Haag, Zorggroep Horst- en Vlietstreek (inmiddels opgegaan in Stichting Florence) op de randgemeenten van Den Haag, en Zorgring op Zoetermeer. Stichting Florence en Meavita zijn echter in toenemende mate actief in elkaars werkgebieden. Stichting Florence heeft aangegeven dat zij momenteel ruim 10% van haar omzet behaalt in de gemeente Den Haag en dat dit percentage geleidelijk stijgt. Thuiszorg Den Haag 8 heeft onlangs een vestiging in Mariahoeve geopend, van waaruit niet alleen klanten in dit deel van Den Haag, maar ook klanten uit Leidschendam en Voorburg worden bediend. Meavita en stichting Florence hebben bovendien wederzijds aangegeven dat zij elkaar beschouwen als de belangrijkste concurrent, ondanks het feit dat zij in het verleden verschillende werkgebieden hadden. Van de overige spelers is een aantal actief in de gehele regio Haaglanden. Voorbeelden hiervan zijn Sichting Thuiszorg Nederland (hierna: STN) en H+B, de twee grootste aanbieders na de drie van oudsher gevestigde instellingen in Haaglanden. Aldus is er in de regio Haaglanden in toenemende mate sprake van overlappende werkgebieden van de diverse aanbieders. Aangezien de regio Haaglanden een sterk verstedelijkt gebied is, is aannemelijk dat het voor een thuiszorgaanbieder mogelijk is het werkgebied uit te breiden naar gemeenten binnen de regio waar men voordien niet actief was 9. Om de hiervoor genoemde redenen zal in het onderhavige geval worden uitgegaan van een geografische markt die de zorgkantoorregio Haaglanden omvat. B. GEVOLGEN VAN DE CONCENTRATIE 16. In totaal werden er in de regio Haaglanden in 2003 ongeveer 4,8 miljoen uren thuiszorg gerealiseerd 10. Het marktaandeel van partijen bedroeg circa [40-50]% (Thuiszorg Den Haag [40-7 Hiertoe behoren de gemeenten Den Haag, Rijswijk, Leidschendam-Voorburg, Wassenaar en Zoetermeer. 8 Binnen Meavita opereert Thuiszorg Den Haag vooralsnog tevens onder de oude naam. 9 Vgl. zaak 4295/Stichting Icare Sensire Thuiszorg Groningen, reeds aangehaald, punt Bron: Zorgkantoor Haaglanden. 4 Openbare versie

5 50]% en GDVV 11 [0-10]%). Indien een nader onderscheid wordt gemaakt naar mogelijke deelmarkten is er geen overlap tussen partijen op het gebied van huishoudelijke verzorging, aangezien GDVV niet op dit gebied actief is. Het marktaandeel van partijen op het gebied van persoonlijke verzorging bedraagt eveneens circa [40-50]% (Thuiszorg Den Haag [40-50]% en GDVV [0-10]%), het marktaandeel op het gebied van verpleging bedraagt [30-40]% (Thuiszorg Den Haag [30-40]% en GDVV [0-10]%). GDVV is met name in de directe omgeving van haar verpleeg- en verzorgingshuizen actief op het gebied van thuiszorg. De toevoeging van GDVV aan het marktaandeel van Thuiszorg Den Haag op de markt voor thuiszorg en op de mogelijke deelmarkt voor persoonlijke verzorging is met circa [0-10]% zeer gering. 17. Thuiszorg Den Haag was van oudsher een zeer grote, gevestigde aanbieder, die haar activiteiten concentreerde in de stad Den Haag. In de afgelopen jaren hebben Thuiszorg Den Haag en Meavita in toenemende mate concurrentie ondervonden van andere aanbieders van thuiszorg in de Regio Haaglanden, waaronder enkele recente toetreders. De marktaandelen van de belangrijkste concurrent, Stichting Florence, bedragen ongeveer de helft van dat van Meavita. STN, een landelijke thuiszorginstelling, had in 2003 marktaandelen die ongeveer een kwart bedroegen van de marktaandelen van partijen. Zorgring, dat actief is in Zoetermeer, is in de regio Haaglanden van ongeveer gelijke omvang als STN. Van de recente toetreders is H+B de grootste. Andere nieuwe toetreders zijn BTO en A&M de Ruiter. De marktaandelen van deze nieuwe toetreders bedragen vooralsnog hooguit enkele procenten. Tenslotte zijn intramurale instellingen in toenemende mate actief op het gebied van thuiszorg in de omgeving van verpleeg- en verzorgingshuizen. Voorbeelden hiervan zijn Stichting Woon- en Zorgcentra Haaglanden (WZH) en Stichting Wassenaarse Zorgverlening. Uit gegevens van Zorgkantoor Haaglanden blijkt dat de marktaandelen van Thuiszorg Den Haag in 2004 met gemiddeld 5 procentpunten zijn afgenomen, voornamelijk ten gunste van STN, H+B en, in mindere mate, Stichting Florence. Het marktaandeel van GDVV is stabiel gebleven. 18. Zorgkantoor Haaglanden heeft aangegeven dat diverse aanbieders belangstelling hebben getoond om toe te treden tot de markt voor thuiszorg in de regio. Het Zorgkantoor zal mogelijk één of meerdere van deze kandidaat-toetreders contracteren. Hierdoor wordt potentiële concurrentiedruk uitgeoefend op de zittende aanbieders. 19. Gezien de geringe toevoeging van GDVV aan het marktaandeel van Thuiszorg Den Haag, en mede in aanmerking genomen de aanwezigheid van andere actuele en potentiële concurrenten en het dalende marktaandeel van Meavita op het gebied van thuiszorg, kan worden geconcludeerd dat er geen reden is om aan te nemen dat als gevolg van de concentratie een economische machtspositie is ontstaan of versterkt die tot gevolg heeft dat een daadwerkelijke 11 Binnen Meavita opereert GDVV inmiddels onder de naam Meavita Woonzorg. 5 Openbare versie

6 mededinging op de markt voor thuiszorg en mogelijke deelmarkten op significante wijze wordt belemmerd. VI. CONCLUSIE 20. Na onderzoek van deze melding is de directeur-generaal van de Nederlandse Mededingingsautoriteit tot de conclusie gekomen dat de gemelde operatie binnen de werkingssfeer valt van het in hoofdstuk 5 van de Mededingingswet geregelde concentratietoezicht. Hij heeft geen reden om aan te nemen dat als gevolg van die concentratie een economische machtspositie kan ontstaan of worden versterkt die tot gevolg heeft dat een daadwerkelijke mededinging op de Nederlandse markt of een deel daarvan op significante wijze wordt belemmerd. 21. Gelet op het bovenstaande deelt de directeur-generaal van de Nederlandse Mededingingsautoriteit mede dat voor het tot stand brengen van de concentratie waarop de melding betrekking heeft geen vergunning is vereist. Datum: 9 maart 2005 De directeur-generaal van de Nederlandse Mededingingsautoriteit, voor deze: W.g. Mr. J. Schönau Directeur Concentratiecontrole Tegen dit besluit kan degene, wiens belang rechtstreeks bij dit besluit is betrokken, binnen zes weken na de dag van bekendmaking van dit besluit een gemotiveerd beroepschrift indienen bij de arrondissementsrechtbank te Rotterdam, sector bestuursrecht, Postbus 50951, 3007 BM Rotterdam 6 Openbare versie