4bonds. F&C Investments 4e kwartaal Expect excellence

Transcriptie

1 4bonds F&C Investments 4e kwartaal 2012 Expect excellence

2 Inhoud Introductie 3 Engagement per sector 4 Basismaterialen 4 Consumentengoederen 5 Consumentendiensten 6 Financiële ondernemingen 7 Gezondheidszorg 10 Industriële ondernemingen 11 Olie en gas 12 Telecommunicatie 17 Nutsbedrijven 18 Engagement per onderneming 19 Doelstellingen actief aandeelhouderschap 21 2

3 Introductie In dit vertrouwelijke responsible engagement-overlayverslag voor bedrijfsobligaties (reo 4bonds) vindt u gedetailleerde informatie over de actieve dialoog die F&C namens u met ondernemingen heeft gevoerd. Hiermee willen wij de belangen van investeerders beschermen, verantwoord ondernemen stimuleren, de creditrating waarborgen en het risico minimaliseren. Dit wordt bereikt door de krachten van aandeel- en obligatiehouders te bundelen. Dat dit verslag voor een deel ook vertrouwelijk is, doet recht aan het feit dat veel van het succes dat wij boeken bij het stimuleren van positieve veranderingen bij ondernemingen is gestoeld op het opbouwen van vertrouwen en op het respecteren van vertrouwelijkheid. Zijn onze actieve inspanningen toch al publiekelijk bekend of brengen ze in onze optiek de voortgang van de dialoog niet in gevaar, dan kunt u ze terugvinden in onze openbare reo -viewpoints. In tegenstelling tot deze vertrouwelijke rapportage zijn deze viewpoints vrij voor publicatie. Hoofdpunten Het afgelopen kwartaal hebben we met 282 ondernemingen de dialoog gevoerd en 56 mijlpalen behaald. Bij F&C spreken we van zo n mijlpaal als het beleid, de prestatie of het gedrag van een onderneming door tussenkomst van F&C verbetert. Tot die mijlpalen behoren: n Amgen Inc. heeft het terugvorderingsbeleid uitgebreid en aangescherpt. De onderneming kan bonussen aanpassen of aandelen terugvorderen als beleid is geschonden. Het bestaande beleid is hiermee fors verruimd en maakt actie mogelijk tegen senior management die verantwoordelijk zijn voor onverantwoorde verkooptechnieken, ongepaste marketingpraktijken of overtredingen van productiestandaarden. Informatieverschaffing is ook een speerpunt van het nieuwe beleid. Dat vormt een waarschuwing aan andere werknemers over de vergaande gevolgen van schendingen van de bedrijfsethiek. F&C heeft met een kleine groep beleggers het afgelopen jaar samen met de secretarissen van de vennootschap van negen farmaceutische bedrijven aan deze uitbreiding van de standaarden gewerkt. n Goldman Sachs Group Inc. heeft de statuten aangepast. Beleggers die (samen) 25% of meer van de uitstaande aandelen bezitten, hebben nu het recht om een buitengewone aandeelhoudersvergadering te beleggen. Deze wijziging geeft beleggers de mogelijkheid om waar nodig de strategie of besluiten van het bestuur aan te vechten. F&C heeft in een gesprek voorafgaand aan de jaarvergadering van 2011 duidelijk aangegeven vóór buitengewone aandeelhoudersvergaderingen te zijn. We hebben ons vervolgens achter een aandeelhoudersmotie van die strekking geschaard. F&C is alleen zelf voorstander van een drempel van 5%. Dat maakt het voor meer aandeelhouders mogelijk om gebruik te maken van deze procedure. n JP Morgan Chase & Co heeft een sociaal- en milieurisicobeleid voor de financiering van de schaliegasindustrie ontwikkeld en bekendgemaakt. Het beleid biedt een kader waarmee de bank de risico s van kredietverlening en emissieactiviteiten voor schaliegaswinnende ondernemingen kan signaleren en beheersen. Het nieuwe beleid versterkt het totale risicobeheer van de bank en verlaagt het risico van wanbetalingen. Wij hebben over het risicobeheer met betrekking tot de effecten van financieringsactiviteiten voor schaliegas sinds 2011 diverse malen één-opéén met JP Morgan Chase gesproken. Daarnaast is ook een driedaagse gezamenlijke reis naar de VS gemaakt. n Apache Corporation heeft interne streefdoelen voor CO 2 -uitstootreductie geformuleerd en die gekoppeld aan de beloningen. Voor ondernemingen in sectoren met een hoge uitstoot (zoals olie en gas) is het belangrijk om bedrijfsonderdelen te stimuleren de uitstoot terug te dringen. In het licht van de zich aandienende wet- en regelgeving over klimaatverandering is zo n verlaging nodig wil de onderneming operationeel efficiënt blijven en kosten vermijden. F&C heeft de afgelopen jaren talloze keren met Apache gesproken en suggesties aangedragen over de CO 2 -beheersing. We blijven ons nu verder inzetten voor de ontwikkeling van een publiek, groepsbreed streefdoel voor de CO 2 -uitstoot. Vertrouwelijkheid Dit verslag is deels vertrouwelijk. De mate van vertrouwelijkheid wordt daarbij als volgt gedefinieerd: Vertrouwelijk niet voor publicatie: deze onderdelen zijn bestemd voor intern gebruik door de klanten van F&C en mogen niet worden gepubliceerd of aan een breder publiek worden gecommuniceerd. Publieke informatie de informatie kan na de aangegeven datum worden behandeld als niet-vertrouwelijk: Die datum valt meestal zes maanden na de publicatiedatum van de rapportage waarin de onderdelen voor het eerst verschenen. Na die datum kunnen de bewuste onderdelen worden gebruikt in uw communicatie naar deelnemers en/of andere belanghebbenden. Neemt u bij twijfel over de mate van vertrouwelijkheid en welke informatie er al dan niet vrij is voor publicatie voordat u tot publicatie overgaat contact op met F&C. Toelichting De van externe bronnen of derden ontvangen gegevens in deze rapportage zijn mogelijk niet door F&C Management Limited geverifieerd; alle door F&C Management Limited verstrekte gegevens zijn gebaseerd op berekeningen per 31/12/2012. Deze reo 4bondsrapportage doet verslag van de belangrijkste engagementactiviteiten die F&C het afgelopen kwartaal heeft uitgevoerd ten behoeve van de beleggingen in aandelen en bedrijfsobligaties. Deze rapportage geeft dan ook geen complete weergave van de engagementactiviteiten die F&C heeft uitgevoerd met betrekking tot de totale beleggingsportefeuille die F&C ten behoeve van de geadresseerde onder (fiduciair) beheer heeft. 3

4 Engagement per sector Basismaterialen Barrick Gold Corporation (CA) Onderwerp: Milieu (Overige); Gebieden met een zwakke corporate governance; Mensenrechten (Overige); Relatie met de gemeenschap; Veiligheid; Rapportage en informatieverschaffing; Vaststellen duurzaamheidsbeleid; Actieve contacten met belanghebbenden; Duurzaamheid (Overige) : Mijnbouwbedrijf De Pascua-Lama goudmijn, het paradepaardje van Barrick, ligt op de grens van Argentinië en Chili. Over het project is vanwege de nabijheid van gletsjers controverse ontstaan, onder andere in de vorm van demonstraties en petities voor sluiting door invloedrijke NGO s. F&C heeft Barrick Gold hierop aangesproken en aangedrongen op een voortvarender aanpak van de communicatie met belanghebbenden. We hebben gevraagd om meer en betere contacten met de lokale bevolking over de mogelijke effecten van de bedrijfsactiviteiten op de kwaliteit en beschikbaarheid van water. Ook zien we graag dat Barrick directer ingaat op de diverse zorgpunten, die in de verslagen van de NGO s zijn gesignaleerd. De erts die Barrick mag winnen, bevindt zich volgens de onderneming niet onder ijsvlaktes of gletsjers. Barrick doet er verder alles aan om het effect op gletsjers tot het minimum te beperken. Dat geldt ook voor de hoeveelheid en kwaliteit van het water dat verder in het proces bij de boeren terechtkomt. Uit de jongste inventarisatie van de milieueffecten in 2011 blijkt bovendien dat de onderneming de milieuwetgeving volledig naleeft, inclusief de bescherming van gletsjers. Barrick heeft kort geleden speciaal voor dit project een website gelanceerd, die concreter op de zorgpunten ingaat. Contacten met de lokale belanghebbenden bestaan onder andere uit regelmatig overleg met vertegenwoordigers uit de gemeenschap, presentaties voor de lokale gemeenschap en andere belangengroeperingen alsook maandelijkse verspreiding van documentatie over de laatste vorderingen van het project. We vinden het een positieve, maar wat late ontwikkeling dat Barrick de transparantie en de relatie met de lokale gemeenschap verbetert. De problemen zijn daarmee nog niet voorbij: behalve dat de kosten aanzienlijk zijn overschreden (naar verluidt de aanleiding voor het vertrek van de CEO), is in Argentinië kort geleden de nationale gletsjerwet aangenomen. Lopende mijnbouwprojecten als Pascua- Lama krijgen te maken met een nieuwe milieucontrole, waarmee de overheid de omvang van de effecten op gletsjers bepaalt. De positie van het project kan hierdoor veranderen, de kosten kunnen stijgen en de tegenstand vanuit de maatschappij en de milieubeweging kan groeien. 4

5 Consumentengoederen Olam International (SG) Onderwerp: Biodiversiteitsbeheer; Voeding; Arbeidsomstandigheden toeleveringsketen; Vaststellen duurzaamheidsbeleid : Producent van landbouwproducten F&C is om de tafel gaan zitten met Olam International over de beheersing van de risico s en kansen in verband met de grondstoffenactiviteiten. F&C wilde in het bijzonder weten hoe Olam met leveranciers werkt en ervoor zorgt dat het aanbod zeker en kwalitatief goed is. Ook hebben we gevraagd naar de waarde van duurzaam gecertificeerde grondstoffen voor het bedrijf en naar mogelijkheden tot samenwerking op het gebied van de internationale voedselveiligheid (een groeiend punt van zorg in het bedrijfsleven en bij het grote publiek). Olam schetste het Farmer Livelihoodprogramma voor ruim kleine boeren. De onderneming werkt direct met boeren aan duurzame certificering, financiering, agritechnieken en de aanvoer van kwalitatief hoogwaardige zaden. Het rendement op deze investering zit voor de onderneming vooral in betere kwaliteit en hogere opbrengsten alsook in het feit dat Olam zo kan inspelen op veranderende klantbehoeften; niet zozeer in de beperkte meeropbrengst die er in de markt voor duurzame producten valt te realiseren. Ter onderbouwing haalde Olam een recent verslag van Rainforest Alliance aan: gemiddeld verbeteren de opbrengsten met 18% bij boeren die duurzaam gecertificeerd zijn. De onderneming benadrukte tot slot dat voor een goede infrastructuur in onderontwikkelde regio s samenwerking noodzakelijk is. Olam probeert samen met vooraanstaande NGO s de financiering voor infrastructuurprojecten te realiseren. Met collega-bedrijven samenwerken blijkt vanwege zorgen over kartelvorming niet mogelijk. Het bedrijfsmodel van Olam heeft de duurzame aanvoer van grondstoffen als uitgangspunt. De onderneming ontwikkelt gepaste ketenstrategieën voor directe inkoop en investeringen in infrastructuur. F&C blijft de geboekte voortgang volgen. We letten daarbij in het bijzonder op de problematiek die Olam zelf aangeeft: gebrek aan infrastructuur voor gegevensverzameling en de beheersing van toeleveringsketens in uiteenlopende rechtsgebieden (met andere belastingen accijnsregels). Muddy Waters, een activistisch hedgefonds, heeft Olam na een bezoek aan de onderneming in een rapport beschuldigd van onjuiste weergave van de activa en opbrengsten. F&C zal deze beschuldigingen nader met Olam opnemen nadat de onderneming een formeel antwoord heeft gepubliceerd. 5

6 Consumentendiensten WPP Group Plc (VK) F&C heeft afzonderlijk met de CEO en de voorzitter van WPP gesproken over de controversiële beloning van de bedrijfstop en samenstelling van het bestuur, onderwerpen die we in eerdere gesprekken hadden aangekaart. De CEO sprak zich uit vóór de huidige structuur en de forse omvang van de totale bezoldiging. De voorzitter wilde graag weten wat wij vonden van de eerste voorstellen van het bestuur om de beloningsstructuur te wijzigen en de omvang van het basissalaris te verlagen. Onderwerp: Bezoldiging : Marketing & communicatiebedrijf De CEO was het oneens met onze inschatting dat de topbeloningen bij WPP overdreven zijn voor de omvang en de complexiteit van het bedrijf en dat ze slecht op de prestaties zijn afgestemd. De niet-uitvoerende leden van het bestuur kwamen daarentegen met een voorstel dat aan de zorgen van de aandeelhouders tegemoetkomt. Zij stelden een wijziging van de beloningsstructuur voor, met onder andere verlaging van het basissalaris en de bonusmogelijkheden van de CEO; een herziening van de bonusregeling die toegespitst zou worden op feitelijke realisatie van de financiële en strategische doelstellingen van WPP; en de introductie van een nieuwe langetermijnbonusregeling op basis van een mix van totaal aandeelhoudersrendement en rendement op vermogen als maatstaf. De voorzitter bevestigde dat er plannen zijn om de samenstelling van het bestuur te herzien en te vernieuwen. Langzittende en afwezige bestuurders worden in 2013 vervangen door ten minste twee nieuwe nietuitvoerende bestuurders. Uit deze vervolggesprekken komt duidelijk naar voren dat de bezoldiging van de CEO symptomatisch is voor een groter corporate-governanceprobleem bij WPP. De CEO overheerst het bestuur en ziet niet-uitvoerende bestuurders slechts als gewaardeerde adviseurs, maar niet als toezichthouders op het uitvoerende management. F&C staat positief tegenover veel van de bezoldigingsvoorstellen van het bestuur; we hebben geadviseerd om als tegenhanger voor de voorgestelde rendement op vermogen -maatstaf ook een groeimaatstaf te introduceren. We vinden het totaal van de bezoldiging van de CEO echter nog altijd onaanvaardbaar hoog en hebben gevraagd om een verdere verlaging met het oog op het omvangrijke aandelenbelang dat de CEO in de onderneming heeft. Omdat dit tot ernstige retentieproblemen kan leiden, hebben we de voorzitter aangeraden van start te gaan met de opvolgingsplanning voor de CEO (naast de vernieuwing van het bestuur). F&C zal ook in 2013 de gesprekken met de onderneming voortzetten. 6

7 Financiële ondernemingen BNP Paribas (FR) Onderwerp: Duurzaamheid (Overige); Vaststellen duurzaamheidsbeleid : Financiële dienstverlener F&C heeft in Parijs met BNP Paribas gesproken over de beheersing van sectorspecifieke maatschappelijke en milieurisico s in de financieringsactiviteiten bij deze grootste bank van Frankrijk. We zijn blij met de voortgang die het afgelopen jaar is geboekt bij de beoordeling van de milieurisico s van elektriciteit uit kernenergie en kolen. We hebben de onderneming geadviseerd na te denken over zaken die zich op dit moment aandienen, zoals oliezanden en schaliegas. BNP Paribas doet er volgens ons goed aan beleid voor deze sectoren met een sterke impact op het milieu te ontwikkelen. F&C heeft heel 2011 en 2012 samen met BNP Paribas en andere financiële instellingen gewerkt aan de Shale Gas Financing Guidance Note. Ons advies is om dat memorandum als uitgangspunt te nemen voor schaliegasbeleid. De bank was blij met onze suggestie en meldde dat er wordt gewerkt aan milieuen sociaal risicobeleid voor de financiering van de oliezandsector. Dat beleid wordt de komende maanden gepubliceerd. Omdat het in Frankrijk door maatschappelijke en politieke tegenstand nog jaren kan duren voordat er op commerciële basis hydraulisch wordt gefractureerd ( fraccen ), had de formulering van risicobeleid voor schaliegas geen prioriteit. F&C staat positief tegenover de ontwikkeling en publicatie door BNP van financieringsbeleid voor oliezandactiviteiten, waarin ook de maatschappelijke en milieueffecten aan de orde komen. Dat BNP niet staat te popelen om zo n zelfde beleid voor schaliegas te formuleren, is in onze optiek een verkeerde inschatting. Gezien het feit dat veel van de grondstoffenwinnende klanten van de bank buiten Frankrijk op grote schaal fraccen, zou de bank hier toch echt wat meer vaart achter moeten zetten. F&C blijft via een werkgroep van belangrijke financiële instellingen met BNP Paribas in gesprek. 7

8 Financiële ondernemingen Deutsche Bank AG (DE) Onderwerp: Bezoldiging; Bestuursstructuur; Corporate governance (Overige); Ethiek (Overige); Vaststellen duurzaamheidsbeleid : Financiële dienstverlener Een groep institutionele beleggers (aandelen- en obligatiehouders) heeft onder aanvoerderschap van F&C met leden van het senior management van Deutsche Bank gesproken over het duurzaamheidsprogramma en belangrijke corporate-governancekwesties. In onze benadering van de bankensector staat stabiliteit van het systeem centraal. Daarnaast zetten we ons in voor financiële gezondheid op de lange termijn van afzonderlijke banken en de sector als geheel. Positief vonden we de nieuwe Strategie van Deutsche Bank, die als doel heeft de financiële slagkracht van de bank verder op te bouwen en die een plaats voor Deutsche Bank ziet in de voorhoede van de cultuuromslag in de sector. We hebben daarnaast gepleit voor meer nadruk op bedrijfsethiek met het oog op de recente complianceschandalen in de sector, waaronder de manipulatie van het Libor-rentetarief, de schending van sancties en frauduleuze marketing van securitisaties. De bank beschreef hoe duurzaamheid in de gewone praktijk is ingebouwd. Duurzaamheid is bij Deutsche Bank geen extra kostenpost of complianceactiviteit. Op diverse terreinen aanpalend aan duurzaamheid is het beleid aangescherpt en de bank doet geen zaken met klanten die betrokken zijn bij de productie van clustermunitie. Acties van maatschappelijke groeperingen hebben ertoe geleid dat de bank nu het effect onderzoekt van grondstoffeninvesteringen op de prijzen en het aanbod van voedsel. Totdat de bank hierover definitieve conclusies heeft getrokken, komen er geen nieuwe landbouwfondsproducten bij. F&C is ervan overtuigd dat het de Deutsche Bank ernst is met de duurzaamheidsinitiatieven. We tekenen hierbij wel aan dat de beschikbare middelen voor dit speerpunt relatief gering zijn in vergelijking met de omvang en het bereik van de bank. Het streven naar cultuuromslag is positief, maar ambitieus. We blijven de onderneming volgen. In 2013 evalueren we hoe Deutsche Bank het welslagen van het programma heeft beoordeeld en gemeten. 8

9 Financiële ondernemingen HSBC (VK) Onderwerp: Bezoldiging; Ethiek (Overige) : Internationale financiële dienstverlener F&C heeft met de voorzitter en Chief Legal Officer gesproken over de voortgaande aanpak van de problemen bij HSBC. De compliance heeft gefaald (kosten: $ 1,9 miljard), waardoor de sancties tegen Iran konden worden omzeild en er geld is witgewassen. F&C heeft sinds de publicatie van het rapport van de Amerikaanse senaat een aantal één-op-één gesprekken gevoerd. Bij deze bijeenkomst hebben we gevraagd naar de geboekte voortgang met de hervorming van de ethische prestaties. We wilden weten hoe het zogenoemde courageous integrity -programma over persoonlijke verantwoordelijkheid werd ingezet om werknemers tot de juiste ethische beslissingen te bewegen. Zie voor meer informatie de Reo Confidential rapportage van het derde kwartaal De voorzitter is zich zeer bewust van het feit dat het grote publiek geen vertrouwen meer heeft in HSBC. Hij vat de noodzaak om dat vertrouwen terug te winnen zeer serieus op. Volgens hem moet HSBC streven naar een gedragsmodel. Omdat gedrag echter moeilijk valt te meten, zal de bank dit met regels en controle moeten bereiken. Hij meldde verder dat de bank het trainingsprogramma courageous integrity en persoonlijke verantwoordelijkheid naar een groter aantal mensen uitbreidt. Met behulp van die training kan de medewerker moeilijke afwegingen op een integere manier maken. In de training wordt deze bovendien gestimuleerd om bij twijfel het senior meanagement te raadplegen. HSBC pakt de ernstige tekortkomingen in de compliance voortvarend aan. Toch blijft de bank in onze optiek gevoelig voor schandalen. De Amerikaanse autoriteiten hebben een boete opgelegd van $ 1,9 miljard. Dat is meer dan de helft van de winst in het derde kwartaal. De bank kan het zich niet veroorloven om gedragsfouten te blijven maken. We blijven nauw in gesprek met het senior management en het bestuur van de bank. 9

10 Gezondheidszorg UnitedHealth Group Inc. (VS) Onderwerp: Audit en controle; Rapportage en informatieverschaffing : Managed-care onderneming F&C heeft samen met andere beleggers met de voorzitter van de bestuurscommissie Public Policy, Strategies & Responsibility van deze toonaangevende Amerikaanse zorginstelling gesproken. We hebben gevraagd om publicatie van beleid en processen die de onderneming hanteert om de risico s van de politieke activiteiten te evalueren en te beheersen. We vroegen verder om meer informatie over de eigenlijke jaarlijkse bestedingen. F&C heeft vorig jaar vóór een aandeelhoudersmotie gestemd waarin UnitedHealth werd opgeroepen om informatie over politieke donaties bekend te maken. Het bestuur zou volgens F&C het uiteindelijke toezicht op politieke donaties moeten uitoefenen. De bestuurder heeft het Enterprise Risk Management (ERM)-proces bij United Health toegelicht en uitgelegd hoe het bestuur tot de conclusie is gekomen dat de politieke activiteiten geen buitensporig risico voor de onderneming vormen. Voor een deel is deze evaluatie gebaseerd op de conclusie dat, hoewel de risico s aanzienlijk zijn, deze op dit moment goed worden beheerst. Zij gaf verder aan dat de onderneming het informatiebeleid vooralsnog niet zal veranderen. F&C vond de uitleg van de bestuurder over de beheersing van de risico s van politieke activiteit bemoedigend. De onderneming blijft echter bij veel sectorgenoten achter voor wat betreft de informatieverschaffing over politieke bestedingen. F&C zal zich ook in 2013 mogelijk weer aansluiten bij een aandeelhoudersmotie die oproept tot betere informatieverschaffing. 10

11 Industriële ondernemingen Cargill Inc (VK) Onderwerp: Audit en controle; Volksgezondheid (Overige); Rapportage en informatieverschaffing : Landbouw- en voedselproducent F&C heeft contact gezocht met de voorzitter. We wilden graag meer inzicht in de uitdagingen, risico s en kansen die deze landbouw- en voedselproducent ziet in verband met de voedselveiligheid en de prijsvolatiliteit van grondstoffen. F&C vroeg vooral ook naar het toezicht op het prijsrisico van grondstoffen; wat de onderneming doet om het aanbod van belangrijke gewassen te vergroten; en wat op macroniveau de benadering is ten aanzien van zaken die met voedselveiligheid te maken hebben. Bij Cargill is het risicobeheer in elk bedrijfsonderdeel verankerd. De Chief Risk Officer heeft zitting in het bestuur. Bovendien heeft Cargill een apart Commodity Risk Committee, dat direct aan het bestuur rapporteert. Omdat de onderneming de landbouwgoederen overal ter wereld vandaan haalt, liggen er juist in de slechte distributie van voedsel kansen: Cargill zorgt dat grondstoffen uit gebieden van overvloed terechtkomen in gebieden van schaarste. De onderneming is verder betrokken bij internationale organisaties als het World Economic Forum en werkt mee aan oplossingen voor voedselveiligheid. F&C schetst en communiceert conclusies over best practice over elke schakel in de waardeketen. Van de onderneming vragen we: 1) specifieke streefdoelen en ambities ter ondersteuning van de geschetste strategische richting; 2) meting van de geboekte voortgang ten opzichte van de geformuleerde doelen en rapportage daarover aan beleggers. 11

12 Olie en gas Apache Corporation (VS) Onderwerp: Ecosystemen (Overige); Duurzame marketing; Voeding; Kernconventies ILO; Rapportage en informatieverschaffing : Olie- en gasmaatschappij Naar aanleiding van een brief aan de CEO/voorzitter over betere verslaglegging van kwesties op het gebied van milieu en maatschappij heeft F&C met Apache gesproken over: 1) de formulering van reductiedoelstellingen voor de uitstoot van broeikasgassen; 2) de ontwikkeling en publicatie van nieuwe maatstaven waarin de veiligheidscultuur en procesveiligheid beter tot uitdrukking komen; 3) de bewaking van standaarden op het gebied van milieu, gezondheid & veiligheid bij joint ventures waar Apache zelf niet de exploitant is; en 4) stimulering van transparantie over opbrengsten in de vorm van publieke steun aan Dodd Frank Section De onderneming heeft op regioniveau reductiedoelstellingen geformuleerd en daar de bezoldiging aan gekoppeld. Recent is de vergaring van groepsbrede gegevens over broeikasgassen geconsolideerd; de formulering van één groepsbreed streefgetal moet nog plaatsvinden. Apache ontwikkelt op het gebied van veiligheid een consistente verzameling prestatieindicatoren (bijvoorbeeld afgeronde trainingen, op tijd voltooide inspecties, afronding corrigerende maatregelen etc.) maar heeft nog niet besloten hierover te rapporteren. Over de transparantie van de opbrengsten zegt Apache zich niet publiekelijk vóór de Amerikaanse wetgeving te zullen uitspreken. Wel zal de onderneming voldoen aan alle eventuele nieuwe informatievereisten. Apache boekt nog steeds voortgang met haar CO 2 -beheerstrategie. We blijven verdere verbeteringen van de informatieverschaffing volgen. De rapportage over veiligheid is van een goed niveau van transparantie in vergelijking met concurrenten van dezelfde omvang. Er is in de hele sector echter duidelijk ruimte voor verbetering als het aankomt op de ontwikkeling van indicatoren die de veiligheidscultuur beter meten. Apache zal als middelgrote exploitant met relatief weinig activiteiten buiten Noord-Amerika en Europa in vergelijking tot grotere spelers in de sector voor wat betreft steun voor Dodd-Frank over opbrengstentransparantie weinig bijdragen. In het verdere wetgevingsproces blijven we uitkijken naar mogelijkheden om oliemaatschappijen tot een publieke opstelling te bewegen. We willen er namelijk zeker van zijn dat de definitieve wetgeving in de VS (en in Europa) een krachtig kader vormt voor een nieuwe, sectorbrede standaard. 12

13 Olie en gas BP (VK) Onderwerp: Beheersing en rapportage uitstoot; Milieunormen; Verontreinigingsbeheersing; Gezondheid en veiligheid : Olie- en gasexploratie- en productiemaatschappij We hebben ons wederom verdiept in de implementatie van de veiligheidshervormingen bij BP. We richtten ons daarbij met name op informatie waaruit blijkt hoe de veiligheidscultuur is veranderd. We hebben gevraagd hoe de onderneming potentiële veiligheidslacunes heeft gedicht en wilden weten hoe de risico s van werkzaamheden in onderaanneming zijn aangepast in de nieuwe toezichtsstructuur. Met betrekking tot de recent aangekondigde transactie met Russische oliegigant Rosneft hebben we nadrukkelijk gevraagd naar duediligenceinformatie over milieu-, veiligheidsen corporate-governancerisico s. Tot slot hebben we het onderwerp CO 2 -reductie ter sprake gebracht. De aandacht bij BP zit de laatste jaren vooral bij veiligheidsbeheer; de strategie voor CO 2 -beheersing is in het slop geraakt en de CO 2 -intensiteit van de bedrijfsactiviteiten is toegenomen. BP overweegt de publicatie van een vollediger verzameling indicatoren voor de veiligheidsprestaties. De onderneming standaardiseert ondertussen een aantal zachtere indicatoren (waaruit de kracht van de veiligheidscultuur valt op te maken) en wil in de rapportage eigenlijk niet verder gaan dan de wettelijke standaardrapportages. BP heeft uitgebreide informatie over de versterkte veiligheidsprocedures gegeven. Er wordt onder andere een nieuw, real-time bewakingscentrum voor olieputten in de VS ingericht dat een extra veiligheidslaag toevoegt. BP blijft verder het aantal relaties met onderaannemende derde partijen terugdringen en heeft intern belangrijke expertise opgebouwd op belangrijke gebieden voor de veiligheid. BP liet weten dat eisen voor energie-efficiëntie inmiddels verankerd zijn in de internationale operationele managementssystemen voor ieder bedrijfsonderdeel. Of er een nieuwe, groepsbrede CO 2 -reductiedoelstelling komt, meldde BP echter niet. (Zie voor nadere details over CO 2 -beheer het eerste kwartaal van 2012.) De nieuwe structuur voor de toezicht op veiligheid bij BP is goed ingericht. De focus verlegt zich nu dan ook naar het effect op veiligheidsgedrag en -prestaties. We zijn blij met de recente benoeming van een onafhankelijke expert die de veiligheidshervormingen bij BP gaat beoordelen. Wij hebben gevraagd of BP het verslag en de aanbevelingen van die expert publiek bekend wil maken. Verder zullen we aandringen op de uitbreiding van het toezichtsysteem op veiligheid (zoals de bewaking van boorputten op afstand) naar de internationale activiteiten. BP heeft de afgelopen jaren diverse activiteiten afgestoten en blijft zich nu vooral richten op activiteiten met een hoger risico als kernexpertise, zoals booractiviteiten in diep water en in het noordpoolgebied. In die context is het van het grootste belang dat BP in samenwerkingsverbanden de milieuen gezondheids- en veiligheidsrisico s actief kan beheersen (bijvoorbeeld Rosneft in Rusland en Reliance in India). Dat ging de onderneming in de eerdere joint venture met TNK niet makkelijk af. 13

14 Olie en gas Chesapeake Energy Corporation (CA) Onderwerp: Audit en controle; Bezoldiging; Bestuursstructuur; Rechten aandeelhouders; Beheersing en rapportage uitstoot; Verontreinigingsbeheersing; Politieke invloed; Relatie met de gemeenschap; Gezondheid en veiligheid : Olie- en gasmaatschappij F&C heeft met Chesapeake gesproken over de verbetering van de rapportage over milieu, gezondheid en veiligheid. F&C heeft de onderneming gevraagd om: 1) reductiedoelstellingen voor de uitstoot van operationele broeikasgassen te formuleren; 2) nieuwe maatstaven te ontwikkelen en te publiceren waaruit beter blijkt hoe de onderneming de veiligheidscultuur versterkt; 3) te beschrijven hoe Chesapeake zich op rampen voorbereidt en over olielekken rapporteert ; en 4) verslag uit te brengen over de effectiviteit van de strategie om een vertrouwensband op te bouwen met lokale gemeenschappen in Amerikaanse regio s voor schaliegas. Chesapeake ontwikkelt zijn eerste volledige MVO-verslag en heeft ons gevraagd onze aanbevelingen te komen bespreken. Op dit moment is er geen streefdoel voor de uitstoot van broeikasgassen, maar de onderneming zet zich wel in voor de voortgaande reductie van de uitstoot en overweegt verbetering van de transparantie en formulering van operationele doelstellingen in de toekomst. In het nieuwe duurzaamheidsverslag staat meer informatie over veiligheid en milieuprestaties. Chesapeake heeft alleen nog niet definitief gemaakt wat de onderneming precies gaat publiceren. Contacten met de gemeenschap worden uitgebreider beschreven, al is niet duidelijk in hoeverre de onderneming transparantie wil bieden over eventuele geschillen met gemeenschappen en over de oplossing van die geschillen. Wij zien de publicatie van dit eerste duurzaamheidsverslag als een kans voor Chesapeake om de betrekkelijk zwakke verslaglegging te verbeteren. Ook kan dat verslag als routekaart voor medewerkers fungeren, met prioriteiten voor actie in de toekomst. Ons engagement kwam op het juiste moment: gezien de interne discussies bij de onderneming over de vorm van het verslag konden wij een beleggersperspectief geven op de noodzaak voor een evenwichtige rapportage, die vooral op feiten en cijfers gebaseerd is. We voorzien een terughoudende aanpak en verwachten niet dat de onderneming publieke doelstellingen voor de belangrijkste effecten op milieu, gezondheid en veiligheid formuleert (in tegenstelling tot voor de uitstoot van broeikasgassen) of dat er uitgebreide informatie komt over de beheersing van lokale controverses of milieu-, gezondheids- of veiligheidsschendingen. Na een aantal belangrijke corporategovernanceschandalen als gevolg van een zwak bestuur en een zich als koning gedragende CEO lijkt de onderneming zich nu te richten op het herstel van haar reputatie. Wij houden in de gaten hoe deze positieve ontwikkeling zich vertaalt naar feitelijke verbeteringen in de beheersing van en rapportage over milieu-, veiligheids- en gemeenschapseffecten in

15 Olie en gas Eni (IT) Onderwerp: Beheersing en rapportage uitstoot; Milieunormen; Omkoping en corruptie; Relatie met de gemeenschap; Gebieden met een zwakke corporate governance; Vaststellen duurzaamheidsbeleid; Rapportage en informatieverschaffing : Energiebedrijf (vinden, produceren, transporteren, transformeren en marketing van olie en gas) Met het oog op de recente verkiezingen in Libië wilden we graag dat Eni bij de nieuwe regering ijvert voor transparantie over opbrengsten. We hebben Eni verteld over onze recente reis naar Nigeria en de inzichten die we daar hebben opgedaan. Ons advies aan Eni was om samen met collega-bedrijven de Nigeriaanse overheid effectiever te bewerken om meer te doen aan de uit de hand lopende oliediefstal in de Nigerdelta. Voor de oplossing van deze crisis is een totaalplan nodig om verontreiniging en diefstal tegen te gaan. We hebben tot slot ook doorgevraagd naar de manier waarop de onderneming omgaat met veiligheid van de activiteiten in het noordpoolgebied. Eni spreekt zich niet openlijk uit voor transparantiestandaarden in Libië, tenzij de overheid daar zelf al achter staat. De onderneming houdt wel in de gaten hoe de transparantiewetgeving zich in de VS en Europa ontwikkelt. Het kan dus gebeuren dat Eni ook zonder de toestemming van de Libische overheid over opbrengsten en betalingen moet rapporteren, wil de onderneming de beursnotering in de VS en Europa behouden. Eni heeft net als Koninklijke Olie/Shell in Nigeria maatregelen getroffen die de onderneming beter in staat stelt om op sabotage en ongevallen te reageren en eventuele schade uit olielekken te herstellen. De meeste activiteiten van Eni in het noordpoolgebied vinden plaats in ijsvrije wateren (wat het risico enigszins vermindert). De onderneming heeft de systemen aangescherpt die olielekken in afgelegen gebieden onder slechte weeromstandigheden moeten voorkomen en aanpakken. De terughoudende en passieve opstelling van Eni in Libië (helaas vergelijkbaar met collega-bedrijven) maakt transparantie in Libië onwaarschijnlijk in de nabije toekomst. We blijven ondernemingen echter stimuleren om de ontwikkelende normen voor beursnotering in de VS en de EU in te zetten als middel om overheden zover te krijgen transparante standaarden te gaan gebruiken. De werkwijze van Eni in Nigeria is wat verbeterd, maar de politieke situatie in de Nigerdelta verslechtert alleen nog maar. Eni en andere exploitanten zouden veel meer samen de overheid moeten stimuleren zich in de strijd tegen oliediefstal en corruptie te mengen en de sociaal-economische stabiliteit in de regio weer op te bouwen. Tot slot: de informatieverschaffing over de activiteiten in het noordpoolgebied is niet gedetailleerd genoeg. Eni zou moeten aangeven hoe het veiligheidsbeheer wordt verbeterd en zichtbaar moeten maken op welke manier de onderneming op worst case ongevallen is voorbereid. 15

16 Olie en gas Suncor Energy Inc (CA) Onderwerp: Beheersing en rapportage uitstoot; Strategie klimaatverandering; Biodiversiteitsbeheer; Water; Gebieden met een zwakke corporate governance; Vaststellen duurzaamheidsbeleid; Rapportage en informatieverschaffing : Oliezandenmaatschappij Ook het afgelopen kwartaal namen we weer deel aan de belanghebbendenadviesgroep bij Suncor, de leidende Canadese oliezandenmaatschappij. De actiepunten van de laatste bijeenkomst in Calgary in februari 2012 zijn de revue gepasseerd. We wilden weten of en hoe het nieuwe sectorverband Canada s Oil Sands Innovation Alliance (COSIA) heeft bijgedragen aan een versnelde formulering van duidelijke doelstellingen voor de vermindering van de belangrijkste milieueffecten van oliezanden. We hebben de onderneming tevens gevraagd om zich publiekelijk uit te spreken voor de ontwikkeling van een verplichte transparantienorm over inkomsten in Canada. Voor Suncor trekt dat het speelveld gelijk: de onderneming moet die informatie volgens nieuwe Amerikaanse wetgeving nu al bekendmaken. De onderneming heeft vanwege de Amerikaanse hausse in schaliegas de groeiprognoses naar beneden bijgesteld. Investeringen gaan nu naar de verdere verbetering van de kwaliteit en efficiëntie van de bestaande activiteiten. Volgens de onderneming kan dit ook ten goede komen aan de milieuprestaties. COSIA is volgens Suncor inderdaad bezig met de formulering van totaaldoelstellingen voor de milieuprestaties. Nog niet duidelijk is echter hoe de tijdslijnen en het proces voor de feitelijke toepassing hiervan er voor de leden uitziet. Suncor heeft tot slot een onafhankelijk adviesbureau opdracht gegeven om potentiële technologieverbeteringen te onderzoeken die de CO 2 -intensiteit van oliezandactiviteiten moeten reduceren. De bedoeling is om de bevindingen van dat onderzoek mee te nemen in de ondernemingsstrategie voor CO 2 -beheer. Positief staan we nog altijd tegenover het potentieel van COSIA om de gezamenlijke ontwikkeling van technologieoplossingen ter versnellen die de milieueffecten van oliezanden verminderen. Dat Suncor streeft naar een reductiedoel voor broeikasgassen (wordt nog bekendgemaakt) is welkom nieuws. Ondanks deze positieve ontwikkelingen baart het trage tempo van de verbeteringen in de milieuprestaties ons zorgen. We vragen de sector (via COSIA en via bedrijfsleden als Suncor) om een duidelijkere langetermijnvisie voor de ontwikkeling van oliezanden. In die visie zou rekening gehouden moeten worden met de waarschijnlijke aanscherping van de nationale en internationale wet- en regelgeving over CO 2 en over andere natuurlijke hulpbronnen (zoals water). Tot slot zijn we blij met de melding dat Suncor kan voldoen aan de zich ontwikkelende Amerikaanse regels over inkomstentransparantie. We zullen blijven vragen om steun van het bedrijfsleven voor de ontwikkeling van vergelijkbare wetgeving in Canada. 16

17 Telecommunicatie Deutsche Telekom AG (DE) Onderwerp: Corporate governance (Overige); Bestuursstructuur; Omkoping en corruptie : Aanbieder van communicatie-, entertainment- en IT-diensten F&C heeft vragen gesteld over het omkopings- en corruptierisico dat Deutsche Telekom loopt, zowel in de eigen activiteiten als bij dochters in gedeeltelijk eigendom. Aanleiding was het onderzoek naar corruptie en de forse boetes voor een aantal joint ventures in Oost-Europa. We kregen schriftelijk antwoord op onze vragen en hadden vervolgens een constructief gesprek met de afdeling Compliance. Dat bracht enige verduidelijking over de werkwijzen van de onderneming op dit gebied. Een speciale risico-evaluatieafdeling beoordeelt jaarlijks de gegevensbeveiliging en corruptierisico s op het niveau van de groep en van de dochterondernemingen. Elk bedrijfsonderdeel heeft een systeem voor compliancebeheer. Inkoop- en complianceafdelingen doen samen het due-diligenceonderzoek naar adviseurs, tussenpersonen en zakenpartners. In alle contracten zijn anticorruptiebepalingen opgenomen; de naleving van de gedragscode van Deutsche Telekom is een vereiste. Voor medewerkers is er een klokkenluiderregeling. Alle onderbouwde meldingen gaan ter evaluatie naar het senior management. Alle medewerkers krijgen via e-learning trainingen op het gebied van anti-omkoping- en -corruptie aangeboden, de hogere functies gaan meer de diepte in. Deutsche Telekom heeft alle vertrouwen dat de procedures volgens de Britse Bribery Act toereikend zijn. Dat geldt tevens voor alle dochterondernemingen waarvan zij de meerderheid van de aandelen in handen heeft. De onderneming lijkt alles in het werk te stellen om de beoordeling van corruptierisico s te verbeteren. Datzelfde geldt voor de nalevings- en bewakingssystemen. Punt van zorg is dat de raad van commissarissen geen actief toezicht op corruptierisico houdt. Volgens Deutsche Telekom is de geconstateerde corruptie bij Magyar Telekom een overblijfsel uit het verleden; onduidelijk is echter in hoeverre er vergelijkbare zaken uit het verleden te verwachten vallen. Ook kunnen we niet inschatten in welke mate de onderneming bij joint ventures het beleid en de werkwijzen kan bepalen of beïnvloeden als ze niet de meerderheid van de aandelen bezit. We zien reden voor verder engagement. Dat zal zich vooral richten op de versterking van de rol van de raad van commissarissen bij het toezicht op belangrijke niet-financiële risico s, waaronder bedrijfsethiek. Andere speerpunten zijn de versterking van de invloed bij joint ventures en dochterondernemingen en verbetering van de informatieverschaffing aan beleggers. 17

18 Nutsbedrijven Enel SpA (IT) Onderwerp: Strategie klimaatverandering; Water; Milieunormen; Gezondheid en veiligheid; Rapportage en informatieverschaffing; Vaststellen duurzaamheidsbeleid : Energiebedrijf F&C heeft deelgenomen aan een webinar over milieu en maatschappij met de CFO van deze energieonderneming. We hebben de gelegenheid aangegrepen om de dialoog aan te gaan over waterbeheer. We wilden in het bijzonder weten of de onderneming in haar waterstrategie rekening had gehouden met eventuele toekomstige veranderingen in de beschikbaarheid van water als gevolg van klimaatverandering. We hebben Enel daarnaast verzocht de CDP Watervragenlijst in te vullen, gezien het belang van de beschikbaarheid van water voor de elektriciteitsproductie. Enel runt op dit moment een programma over de aanpassing aan klimaatverandering en de mogelijke invloed daarvan op het bedrijf. Dat programma loopt naar verwachting af in De onderneming denkt nog na over de CDP Watervragenlijst. Enel is sterk in duurzaamheidsrapportage en de dialoog met beleggers, zoals wel blijkt uit het feit dat de onderneming de CFO op de webinar zette. Uit de reactie over waterbeheer komt een progressieve aanpak naar voren. We hebben na de webinar per verzocht om een intensief gesprek. De reactie op andere beleggersvragen (over zaken als de nieuwe kolengestookte elektriciteitscentrale in Roemenië) was minder constructief. De CFO vermeed specifieke punten en hield zich bij processen. Onze feedback was dat de toepassing van een proces in de praktijk de enige manier is om beleggers te overtuigen van echt leiderschap in duurzaamheidskwesties. We hebben verzocht om meer openheid in de toekomst. 18

19 reo 4 bonds Vierde kwartaal 2012 Engagement per onderneming D H B F G M K A C L Onderneming Land Aandelen Vastrentend Actief benaderd* Voorlichting* Ondernemingsbestuur (CG) Duurzaamheidsbeheer en -rapportage Bedrijfsethiek Mensenrechten Arbeidsomstandigheden Volksgezondheid Milieubeheer Ecosysteemdiensten Klimaatverandering Milestones Amgen Inc. VS J J D Apache Corporation VS J J B G A C ArcelorMittal LU J J F Assicurazioni Generali SpA IT J J D Banco Santander ES J J D Barclays VK J J D B L Barrick Gold Corporation CA J J H F K BNP Paribas FR J J H BP VK J J G K C L Cargill Inc VK J J D H M Carrefour FR J J D H B M K A C Casino Guichard Perrachon SA FR J J H K A Chesapeake Energy Corporation VS J J D B F G K C Compass Group VK J J D H B G M K Credit Agricole FR J J H C Deutsche Bank AG DE J J D H B Deutsche Telekom AG DE J J D B Devon Energy Corporation VS J J H Edison International VS J J H G K EMC Corporation VS J J D G L Enel SpA IT J J H G K A C Eni IT J J H B F K C Forest Laboratories VS J J D France Telecom FR J J D H B F Fresenius Medical Care DE J J B Gazprom RU J J D GDF Suez FR J J H G K L Gilead Sciences Inc. VS J J B GlaxoSmithKline VK J J D H B M Goldcorp CA J J H Golden Agri Resources SG J J G M A C Goldman Sachs Group Inc. VS J J D H B HSBC VK J J D B Iberdrola ES J J H G K L J Sainsbury VK J J D H B G M K JPMorgan Chase & Co VS J J H C Kraft Foods Inc./Mondelez International, Inc. VS J J D H B M K C Macy's Inc. VS J J D H B G Newmont Mining Corporation VS J J F G L NextEra Energy, Inc. VS J J D Nordstrom Inc. VS J J D B G Olam International SG J J H G M A Pepsico Inc. VS J J D B Pernod-Ricard SA FR J J A Pfizer Inc VS J J B C QVC Inc. VS J J B G L Een milestone geeft aan dat een onderneming haar beleid, praktijk of performance heeft verbeterd, nadat F&C de onderneming hierop heeft aangesproken. * Actief benaderd geeft aan waar F&C een actieve dialoog met de betreffende onderneming is aangegaan. Voorlichting refereert naar engagement met een grotere groep ondernemingen. 19

20 reo 4 bonds Vierde kwartaal 2012 Engagement per onderneming D H B F G M K A C L Onderneming Land Aandelen Vastrentend Actief benaderd* RWE AG DE J J H G K Safeway Inc. VS J J D L Sappi Ltd ZA J J D Southern Company VS J J H G K Standard Chartered Plc VK J J H L Steinhoff International Holdings Ltd ZA J J D Suncor Energy Inc CA J J H F A C Symantec Corporation VS J J D Target Corporation VS J J B G Tesco Plc VK J J D H B G M K A C Total, S.A. FR J J H F UBS AG CH J J D B K L Voorlichting* Ondernemingsbestuur (CG) UnitedHealth Group Inc. VS J J D H Vale S.A. BR J J H F G L WellPoint Inc. VS J J D H B WPP Group Plc VK J J D Xerox Corporation VS J J G Duurzaamheidsbeheer en -rapportage Bedrijfsethiek Mensenrechten Arbeidsomstandigheden Volksgezondheid Milieubeheer Ecosysteemdiensten Klimaatverandering Milestones L Een milestone geeft aan dat een onderneming haar beleid, praktijk of performance heeft verbeterd, nadat F&C de onderneming hierop heeft aangesproken. * Actief benaderd geeft aan waar F&C een actieve dialoog met de betreffende onderneming is aangegaan. Voorlichting refereert naar engagement met een grotere groep ondernemingen. 20