Pagina 12 IC-verpleegkundigen verlenen zorg in Malawi. Pagina 5 Frank van de Veerdonk ontmoet zestig Nobelprijswinnaars

Transcriptie

1 VEERTIENDAAGS INFORMATIEBLAD VAN HET UNIVERSITAIR MEDISCH CENTRUM ST RADBOUD JAARGANG 36 NUMMER juli 2010 Goede communicatie voorkomt incidenten De afdeling Intensive Care en Medium Care gaat werken als in de luchtvaart. Van augustus tot half oktober volgen alle 336 medewerkers in groepjes van vijftien hiervoor een tweedaagse cursus. We willen excelleren, ook op het gebied van veiligheid. Jannie Meussen Met name op de IC is de complexiteit van zorg groot. Er gebeurt veel onverwacht. Ben je net met een intensieve patiënt bezig, wordt er een volgende doodzieke patiënt binnengebracht die niet kan wachten. Wij hebben allemaal het gevoel dat we multifunctionele multimensen zijn, die alles tegelijk kunnen. Maar dat is natuurlijk niet zo, met het risico dat er wat mis kan gaan, benadrukt afdelingshoofd prof.dr. Hans van der Hoeven. Om dat te voorkomen moeten we goede afspraken maken over de samenwerking en communicatie binnen de teams. Dat doen we via het CRM veiligheidsprogramma (zie kader). Patiënten mogen geen schade oplopen, doordat wij niet goed samenwerken. Uitgangspunt daarbij is het gemeenschappelijke besef dat je in een onveilige situatie verkeert, waarin vanalles kan misgaan. En dat je er samen álles aan doet om fouten als gevolg van slechte communicatie te voorkomen. Van der Hoeven: Regel één daarbij is dat iedereen gelijk is. Ook een leerlingverpleegkundige die ziet dat een intensivist door de hectiek iets vergeet, Foto: Flip Franssen Werken als in de luchtvaart Slechte communicatie tussen gezagvoerder en co-piloten in de cockpit veroorzaakte in 1977 het vliegtuigongeluk in Tenerife. Kort daarop is de veiligheidstraining Crew Resource Management (CRM) ontwikkeld. Ook in ziekenhuizen treden met name tijdens acute situaties incidenten op als de samenwerking tussen de verschillende disciplines niet optimaal is. Daarom is van deze CRM-training een landelijke vertaalslag gemaakt naar de zorg. De afdeling Hartkatheterisatie werkt al een jaar met deze methode en zou niet anders meer willen. Na de IC gaat wellicht ook Kindergeneeskunde op deze wijze werken. moét hem of haar daarop aanspreken. Dat is een cultuurverandering. We zijn het niet gewend om elkaar kritiek te geven in het dagelijkse werk, terwijl je daar wel van leert. Verder maken we afspraken voor acute situaties zoals een reanimatie. Dan is het muisstil en één iemand heeft de leiding, zodat er zo min mogelijk ruis ontstaat. Bovendien gaan we vlak voor risicovolle ingrepen op uniforme wijze briefen: wat gaan we doen, hoe, wat zijn bijzonderheden van de patiënt? En debriefen: hoe is het gegaan, wat kan er beter? De nieuwe werkwijze kost iets meer tijd, maar levert volgens Van der Hoeven veel op. Procedures zullen soepeler en veiliger verlopen. Uit literatuur blijkt dat 30/40 procent van de IC-medewerkers depressief of burnout raakt. Wel tien keer per maand hebben ze te maken met stressvolle situaties. Met deze nieuwe werkwijze voelen zij zich daarin beter gesteund. Dus zowel de patiënt als het team worden er beter van. n Pagina 4 Kandidaten gezocht voor ondernemingsraad en onderdeelcommissies Pagina 5 Frank van de Veerdonk ontmoet zestig Nobelprijswinnaars Pagina 6 Een tijdbom in het hoofd Pagina 12 IC-verpleegkundigen verlenen zorg in Malawi

2 radbode Beleid kunst inhoud Interview Reportage Hendrik Kerstens beperkt zich als fotograaf in de keuze van zijn onderwerp, of nauwkeuriger hij heeft slechts één model: zijn dochter Paula. Reeds vanaf haar kinderjaren tot de jonge vrouw die ze thans is, fotografeert hij haar. Daarbij moeten we niet denken aan kiekjes of documentaire registraties. Er ver bovenuit stijgend, zien we steeds een soort van portret, veelal in een ingetogen enscenering. En deze laatste alludeert regelmatig aan oude meesters uit de schilderkunst. Het is niet toevallig dat in teksten over zijn werk steeds weer de naam van Johannes Vermeer opduikt. Echter, terwijl diverse foto s die sfeer uitademen, is het feitelijke verschil erg groot. Zo draagt in zijn misschien wel bekendste foto, de vrouw geen wit gesteven kap maar is het gewoon een witte plastic tas die op haar hoofd is gedrapeerd. Bij andere foto s moeten we eerder aan andere culturen denken. Het zijn dan ook de stemming en de concentratie door Kerstens in de foto ondergebracht, die voor een ervaring van gelijkenis zorgen. Ze worden onderstreept door een subtiel spel met het licht dat in iedere foto wordt opgevoerd om het als een hoogtepunt vast te leggen. De foto van Hendrik Kerstens in de collectie van het UMC St Radboud, is met dezelfde concentratie en scherpe blik gemaakt. Daarin tilt hij zijn dochter boven haar individuele situatie uit om haar tot een soort universeel niveau van pubermeisje te voeren. Met een wat melancholische en onzekere blik laat ze ons zien dat ze niet langer helemaal met zichzelf samenvalt, terwijl ze door de uitdrukking van de mond juist in zichzelf opgesloten lijkt te zijn. Ze kan dan wel via haar truitje uitschreeuwen waar ze niet al van houdt, ze staat er in al haar eenzame kwetsbaarheid. Daan Van Speybroeck Verkiezingen OR en OC s Ellen van Steenveldt, Henk Joosten en Jack de Groot draaien al jaren enthousiast in de medezeggenschap mee. Stel je kandidaat, is hun advies. Om tafel met Nobelprijswinnaars Internist/infectioloog Frank van de Veerdonk nam deel aan de Lindau Ontmoetingsdagen met zestig Nobelprijswinnaars. Iedereen die daar rondloopt heeft iets te vertellen Een tijdbom in het hoofd UMC-neurochirurg dr. Joost de Vries en wereldautoriteit prof. dr. Ajay Wahkloo beproefden hier een zelf ontwikkelde stent, die een aneurysma afdicht en toch bloed doorlaat. 9 Onderzoek Succesvol symposium bewegingsonderzoek Het symposium Motor neuroscience, met alle groten van het vakgebied, was prachtige reclame voor de Nijmeegse wetenschappelijke en klinische inspanningen, stelt medeorganisator prof.dr. Bas Bloem. En verder... Hemodynamisch lab meet interactie bloeddruk en hersendoorbloeding, Minder en veilig fixeren, Nieuwsladder 3 Column buitenland 7 In bedrijf 8 Prijzen/benoemingen 9 Stroomstoring succesvol opgevangen, Mensen, Ingezonden 11 Ethiek 12 Hendrik Kerstens, I love C-print, 150 x 120 cm, opgenomen in de fotogalerij Studiecentrum eerste verdieping. agenda OECUMENISCHE VIERINGEN uur personeelsrestaurant: zondag 25 juli Els Groeneveld, zondag 1 augustus Jacqueline van Meurs, zondag 8 augustus en 15 augustus Anneke de Vries, zondag 22 augustus Wim Smeets, zondag 29 augustus Jacqueline van Meurs en zondag 5 september Ans Bertens. PAOG-Heyendael Voor nadere info: 16 en 30 september Praktische Stralingshygiëne niveau 4A, bestemd voor: radiodiagnostisch en radiotherapeutisch laboranten S e c t i e B i j s c h o l i n g, Radboud Zorgacademie Sectie Bijscholing van de Radboud Zorgacademie verzorgt bijscholing voor medewerkers van het UMC St Radboud en voor externe klanten. Vanaf heden is deelname aan onze scholingen ook mogelijk vanuit het Persoonlijk Budget. U kunt dit aangeven bij het inschrijven. Meer informatie: 22 september Basiscursus eerste hulp, examen op 17 november. Inschrijven tot 22 augustus. 14 okt. 4 nov. en 13 jan. Cursus Kennismaken met verpleegkundig onderzoek en EBP, duur 2,5 dag. Inschrijven tot 1 september. 26 oktober en 9 december Tweedaagse cursus deskundigheidsbevordering, werkbegeleiding en coaching, bestemd voor senior verpleegkundigen en aandachtsvelders. Inschrijven tot 15 september. Najaar Reanimatielessen voor geïnteresseerden in de avonduren. Het is mogelijk dit te regelen via uw Persoonlijke Budget. De Personeelsvereniging Radboud verzorgt de organisatie van de lessen. Zie Introducés zijn ook welkom. Cursus medische terminologie. Inschrijven tot 2 aug. OVERIG 14 september NCMLS-seminar van uur in de Colloquiumkamer op de 8e verdieping van het NCMLS gebouw, route 289, Spreker: prof.dr. Ron Heeren, FOM-institute Amolf, Group Leader Bio Imaging Mass Spectrometry, Amsterdam. Titel: Mass spectrometric imaging of biomedical tissues. 15 september Patiënten informatie avond Nervus vagus stimu latie, georganiseerd door de Epilepsie Vereniging Nederland, in samenspraak met de afdeling Neurochirurgie van het UMC St Radboud. Informatie en/of aanmelden: Marrie Kuijper, tel , NVS@epilepsievereniging.nl; b.g.g september Symposium De kracht van schakels georganiseerd door Het Kinderziekenhuis UMC St Radboud in samenwerking met het Integraal Kankercentrum Oost (IKO). Bestemd voor medici, paramedici, pedagogisch medewerkers, verpleegkundigen en andere geïnteresseerden. Centraal thema: kinderen met hersentumoren. Locatie: Aula, Radboud Universiteit, uur. Inschrijven tot 15 september via Informatie: Tessa de Leur, adviseur deskundigheidsbevordering IKO , t.deleur@iko.nl. Olga van Bergen, verpleegkundig consulent kinderoncologie UMCN/ IKO, , o.vanbergen@cukz.umcn.nl 2

3 beleid Denken kost veel energie Eind juni is het hemodynamisch laboratorium van de afdeling Geriatrie heropend. We kunnen hier de interactie tussen bloeddruk en hersendoorbloeding meten en de invloed daarvan op het geheugen. Dat is wereldwijd vrij uniek, vertelt onderzoeker/klinisch geriater Jurgen Claassen. Ook onderzoekers van andere afdelingen kunnen profijt hebben van deze faciliteit. Terwijl zijn studiegenoten toekijken, hangt een student Biomedische Wetenschappen ondersteboven op een gekantelde onderzoekstafel, aangesloten op allerlei apparatuur. Zij meten voor een studieproject de hersendoorbloeding in deze stand, vertelt Claassen. Maar normaal gesproken wordt het hemodynamisch laboratorium gebruikt voor wetenschappelijk onderzoek met ouderen. We laten hen bijvoorbeeld afwisselend zitten en staan, waardoor de bloeddruk gaat schommelen, of we laten hen geheugentesten doen. We meten daarbij de bloeddruk, hersendoorbloeding en de zuurstofvoorziening in de hersenschors, vertelt Claassen. Voorheen kon dat alleen in een MRI-apparaat. Nu zitten patiënten heel ontspannen met wat plakkers op hun hoofd en lichaam. Bovendien kunnen we zo hersenvaatveranderingen meten bij Alzheimer, iets wat we voorheen pas bij obductie konden vaststellen. Dr. Jurgen Claassen begeleidt hier studenten Biomedische Wetenschappen bij het meten van de hersendoor bloeding in hangstand. Interactie meten Het hemodynamisch laboratorium is vorige maand heropend met de meest verfijnde analysetechnieken. Claassen legt uit: Denken kost veel energie. De hersenen hebben extra zuurstof en glucose nodig. Dat regelt het lichaam door de bloeddruk te reguleren en daarmee de hersendoorbloeding. Het unieke van ons lab is dat je die interactie kunt meten. Dat geeft inzicht in ziekteprocessen waarbij de hersendoorbloeding een rol speelt, zoals Alzheimer. We hebben bijvoorbeeld aangetoond dat bij geheugenverlies door Alzheimer niet alleen eiwit neerslaat in de zenuwcellen, maar ook in de bloedvaten van de hersenen. We doen momenteel onderzoek met de afdeling Fysiologie en de universiteit van Wageningen naar de invloed van bloeddrukverlagers en visolie op de hersendoorbloeding en daarmee op het geheugen. Ook hebben we inmiddels de aanname weerlegd dat ouderen een hoge bloeddruk nodig hebben om hun hersendoorbloeding op peil te houden. In het buitenland worden voor een beter geheugen zelfs bloeddrukverhogers aan ouderen voorgeschreven, in Nederland wordt soms niet ingegrepen bij hoge bloeddruk. Maar wij hebben bewezen dat het lichaam die hersendoorbloeding prima zelf regelt, ook bij ouderen. We gebruiken het laboratorium nu alleen voor onderzoek van de afdeling Geriatrie, maar bij veel meer ziektebeelden speelt de hersendoorbloeding een rol. Denk aan hypertensie, beroerte, diabetes of bijvoorbeeld parkinson. Claassen wil langs deze weg onderzoekers van andere afdelingen wijzen op zijn lab. Ik wil graag met geïnteresseerden brainstormen over de mogelijkheden. Claassen is bereikbaar via: telefoon of via mail: JM radbode nieuwsladder Vierdaagseonderzoek Het onderzoeksteam van inspanningsfysioloog prof.dr. Maria Hopman richt zijn onderzoek op wandelaars met hart- en vaatziekten én op de warme weersomstandigheden. Het betreft vooral mensen die een hoge bloeddruk hebben en plastabletten gebruiken. En mensen die een hartinfarct hebben gehad. Bij de deelnemers van het onderzoek worden de lichaamtemperatuur, hartfrequentie en vochtbalans gemeten, zowel in rust als tijdens het wandelen. Er worden hartfilmpjes gemaakt en er zijn bloed- en urinecontroles. R a d b o u d S c i e n c e A w a r d s Eind september worden de eerste Radboud Science Awards uitgereikt aan onderzoekers van de Radboud Universiteit en het UMC St Radboud, met de belangrijkste wetenschappelijke doorbraken van het afgelopen jaar. De jury maakt bij de opening van het academisch jaar , maandag 30 augustus, de zes genomineerden bekend. N i e u w e m e e t t e c h n i e k v e r b e t e r t zorg voor pasgeborenen Bij baby s die een probleem hebben met hun bloedsomloop zijn betrouwbare gegevens over de hoeveelheid bloed die het hartje rondpompt van levensbelang. Tot dusver ontbrak een methode om die hoeveelheid objectief vast te stellen. Willem- Pieter de Boode, kinderarts in het UMC St Radboud heeft een methode onderzocht, waarmee dat wél kan. Meer informatie: zie persbericht op onze site. STOPhersentumoren.nl Dankzij de subsidie van STOPhersentumoren.nl kan het UMC St Radboud een belangrijke stap zetten op weg naar het ontwikkelen van immunotherapie bij hersentumoren in Nederland. Om het onderzoek te financieren organiseert STOPhersentumoren.nl een bijzondere actie: Steppen tegen Kanker. Op 28 augustus steppen honderden deelnemers de Alpe d Huez op. Het geld komt volledig ten goede aan het onderzoek naar hersentumoren. Zie Minder en veilig fixeren Regelmatig is er in de media ophef over het vastbinden van onrustige patiënten. Een beschermende maatregel die in Nederland voor een aantal patiënten tot de dood leidde. Het Radboud gaat onderzoeken hoe vaak patiënten worden gefixeerd, of er voldoende kennis in huis is en welk materiaal wordt gebruikt. Er zijn verschillende materialen in omloop om patiënten aan bed of rolstoel vast te binden. Zo zit de Zweedse band om de buik van een patiënt die weer met twee andere banden aan het bed wordt vastgemaakt. Bij ernstige onrust liggen patiënten soms ook met enkels en polsen aan het bed vast, omdat ze de neiging hebben aan een stoma of infuus te trekken. Fixeren kan als het niet goed wordt uitgevoerd levensbedreigend zijn. Nadat verschillende patiënten door fixatie de dood vonden, heeft het de aandacht van de Inspectie voor de Gezondheidszorg. De Raad van Bestuur gaf de afdeling Geriatrie en Psychiatrie de opdracht het fixeren van patiënten in kaart te brengen. Dat gaan de verpleegkundige experts Gabriël Roodbol, Psychiatrie en Anke persoon, Geriatrie, de komende maanden doen. Doel is om te kijken welke materialen wij gebruiken en of verpleegkundigen patiënten veilig fixeren, zegt Roodbol. In de keuze van het materiaal en de manier van fixeren gaat het wel eens mis. Voor zeer onrustige patiënten moet je andere middelen gebruiken dan voor minder onrustige patiënten. En belangrijk is hoe je fixeert. Fixeer je te los, dan heeft de patiënt teveel bewegingsvrijheid en kan hij door met zijn benen uit het bed te hangen bekneld raken en stikken. We willen minder en beter fixeren, stelt Persoon. Maar fixeren afschaffen is in een ziekenhuis niet haalbaar. Overigens wordt op Geriatrie en Psychiatrie niet het meest gefixeerd. Integendeel, zegt Persoon. Wij hebben dagelijks te maken met verwarde patiënten en herkennen een delier (verwardheid) heel snel. Een derde van het aantal delieren is te voorkomen door patiënten een gelijkmatig dagritme aan te bieden, patiënten helpen zich te oriënteren, aan valpreventie te doen, maar ook simpel door een patiënt zijn gehoorapparaat in te doen en/of zijn bril op te zetten. Voor het onderzoek moeten afdelingen vier weken rapporteren hoe vaak ze fixeren. Er zijn twee assistentonderzoekers voor drie maanden aangesteld. Tijdens verrassingsbezoeken worden deskundigheid, het aantal fixaties en het fixatiemateriaal op afdelingen geïnspecteerd. Er wordt een dossieranalyse gedaan en uiteindelijk zal er een programma van eisen komen voor het te gebruiken materiaal. De werkgroep zal aanbevelingen doen voor eventuele scholing. Per 1 september is het project afgerond. ND Zevenheuvelenloop Op 21 november vindt de 27ste Zevenheuvelenloop plaats. Wilt u meelopen in een Radboud bedrijventeam: schrijf u dan nu in! Stuur een naar info@pvradboud.nl o.v.v. Zevenheuvelenloop, waarin u aangeeft mee te willen lopen als loper van een topteam, hooglerarenteam, als individuele loper, met een aantal collega s of als volledig team van tien lopers. U ontvangt vervolgens van de Personeelsvereniging een met link naar de speciaal voor het Radboud ontwikkelde inschrijfmodule én individuele code die nodig zijn voor de inschrijving voor een Radboud bedrijventeam. Dit jaar is de Stichting Lopen voor Nieuw Leven het officiele goede doel van de Zevenheuvelenloop. Zie en inranet. Vrijwilligers Dekkerswald Het UMC zoekt voor het Centrum voor Chronische ziekten Dekkerswald (UCCZ) vrijwilligers die met patiënten gaan werken. Het betreft het Geriatrie in de Ziekenhuizen-project (GIDZ), waarmee men de geriatrische zorg in ziekenhuizen wil verbeteren. Uniek in Nederland! Is iemand in uw omgeving hiervoor geschikt en minimaal 3 uur per week beschikbaar? Nodig hem/haar uit om zich aan te melden! Voor meer informatie: of informatie@zowelnn.nl. 3

4 BELEID radbode Verkiezingen ondernemingsraad en onderdeelcommissies Binnenkort zijn de verkiezingen voor de ondernemingsraad en de onderdeelcommissies. Hiervoor worden kandidaten gezocht. Ellen van Steenveldt, Henk Joosten en Jack de Groot draaien al jaren enthousiast in de medezeggenschap mee. Samen met 25 OR- en 50 OC-leden behartigen zij de belangen van alle medewerkers van het UMC St Radboud. Stel je kandidaat, is hun advies. Je krijgt inzicht in de organisatie. Het geeft voldoening als je iets voor collega s kunt bereiken. En het versterkt je Radboudiaans gevoel Marloes Dekker J e k r i j g t v e e l i n z i c h t i n d e o r g a n i s a t i e Ellen van Steenveldt, verpleegkundige IC neonatologie, OR-lid sinds Medezeggens c h a p s o r g a n e n De OR is de stem van de medewerkers en een sparringpartner voor de Raad van Bestuur (RvB). Daarmee speelt de OR een belangrijke rol bij de besluitvorming binnen het UMC St Radboud. De OR overlegt met de voorzitter van de RvB over onderwerpen die alle medewerkers aangaan. De OR heeft zijn eigen onderdeelcommissies ingesteld voor het overleg over onderdelen van het bedrijf. De onderwerpen waarover de OR en OC s overleggen betreffen vooral de bedrijfsvoering: de OR op strategisch niveau en de OC s op afdelingsniveau. De wet op de ondernemingsraden maakt daarbij een onderscheid tussen de focus op grote organisatieveranderingen enerzijds en wijziging van sociale regelingen anderzijds. Maar de wet geeft de OR over feitelijk alle onderwerpen die de organisatie aangaan het bespreekrecht. Sinds 1999 ben ik werkzaam in het UMC St Radboud. Naast mijn werk als verpleegkundige wilde ik me ontwikkelen in bredere zin; de organisatie beter leren kennen en mee kunnen praten met de bestuurders. Binnen de OR zit ik in de commissie Sociaal Beleid en ben ik de linking pin vanuit de OR naar de onderdeelcommissie Extern 3. Als OR-lid krijg je veel inzicht in de organisatie. Je ziet hoe lijnen lopen, hoe de regie wordt gevoerd en hoe het er op strategisch niveau aan toegaat. Dat zijn voor mij de krenten in de pap. Normaal gesproken ben je daar als medewerker niet bij betrokken. Een OR-hoogtepunt? Dat de OR heeft mogen adviseren tijdens de reorganisatie die is ingezet in En voor mij persoonlijk, dat ik door de OR gevraagd ben de leergang Strategisch sturing geven aan de OR te volgen. Voor mij blijkt hieruit dat ze vertrouwen in me hebben. 4 Foto: Eric Scholten Foto: Eric Scholten Het is ook een vorm van netwerken Jack de Groot, geestelijk verzorger en sinds kort voorzitter van de OC Overige. Als geestelijk verzorger sta je voor de belangen van de patiënt, als OC-lid voor de belangen van de medewerker. Het lid zijn van de OC levert mij een dieper inzicht in de organisatie op. Daarnaast versterkt het mijn Radboudiaans gevoel en is het OC-werk een vorm van netwerken. Je leert steeds meer mensen uit de organisatie kennen. Ik kan nog weinig wapenfeiten noemen van de afgelopen drie jaar, maar dat is eigenlijk ook een pluspunt. Dit betekent namelijk dat er nog geen strijdpunten zijn geweest. Wel is gebleken uit de evaluatie dat we serieus genomen worden door de Raad van Bestuur. Een goed signaal vind ik dat er per november een extra onderdeelcommissie bij komt. Wil je een concrete bijdrage leveren aan de organisatie, weet je van aanpakken en kan je de dingen benoemen die je om je heen ziet? Meld je dan aan als kandidaat voor één van de onderdeelcommissies of de ondernemingsraad. Vrijmoedigheid wordt op prijs gesteld, aan alleen maar ja-knikkers heeft de werkgever niets. Het levert mij waardering en erkenning op Henk Joosten, operationeel manager afdeling Anatomie, voorzitter van de OC Extern 1. Een onderdeelcommissie is de spreekbuis voor de medewerkers. Ik wil graag voor mijn collega s opkomen. Daarvoor moet je goed weten wat hen bezighoudt en waar ze zich druk om maken. Ideaal zou zijn dat de publieke tribune bij elke OC-vergadering vol zou zitten met medewerkers. Dan weten we wat er speelt en dat komt ons bedrijf ten goede. Als het bedrijf goed draait, gaat het met ons ook goed. De OC levert mij waardering en erkenning op. De OC Extern 1 is beoordeeld tot Best Practice door de medewerkers van het OR-bureau, de bestuurders en medewerkers van de concernstaf. Daar zijn we trots op. Dat wij goed functioneren komt door een goede samenstelling van ervaren OC-leden en nieuwelingen. Een hoogtepunt in de afgelopen drie jaar is dat wij in de bres sprongen voor een groep medewerkers die een onverwachte roosterwijziging kreeg. De tribune zat vol tijdens de vergadering. Uiteindelijk is dit voor alle partijen positief afgelopen door de medewerkers te betrekken in het proces. Als je iets bereikt hebt voor je collega s, geeft dat veel voldoening. Bovendien zit je dichtbij het vuur en ben je snel op de hoogte van wat er speelt in het ziekenhuis. Er zijn altijd OC-leden nodig dus meld je aan! Belangstelling? Kijk voor meer informatie op intranet: Organisatie Medezeggenschap Ondernemingsraad, of neem contact op met OR-secretaris Frank van Oldeniel. n

5 interview radbode Jonge onderzoekers en Nobelprijswinnaars inspireren elkaar in Lindau Frank van de Veerdonk was onder de indruk van de 85-jarige scheikundige Oliver Smithies. Volgens hem speelt er bij het winnen van de Nobelprijs altijd een dosis geluk mee. Foto: Jan van Teeffelen L i n d a u ontmoetingsdagen De Lindau Ontmoetingsdagen van jonge veelbelovende onderzoekers met Nobelprijswinnaars zijn in 1951 in het leven geroepen door de adellijke familie Bernadotte. Ze vinden jaarlijks plaats - dit jaar van 27 juni tot 3 juli voor de zestigste keer - met als doel het overdragen van kennis tussen generaties wetenschappers, het versterken van internationale netwerken en het inspireren van zowel jonge wetenschappers als Nobelprijswinnaars. Afwisselend staan de vakgebieden chemie, natuurkunde en geneeskunde/fysiologie centraal. Om de vijf jaar - ook dit jaar - is er een interdisciplinaire ronde. Vanuit Nederland draagt de KNAW kandidaten voor, waaruit de Lindau-organisatie vervolgens selecteert. Lindau is een schiereilandje op de grens van Oostenrijk, Duitsland en Zwitserland. Samen met circa zeshonderd andere veelbelovende jonge onderzoekers (waarvan twaalf uit Nederland) nam internist/ infectioloog Frank van de Veerdonk begin juli deel aan de Lindau Ontmoetingsdagen met zestig Nobelprijswinnaars. Het was geweldig. Iedereen die daar rondloopt heeft iets te vertellen Jannie Meussen Wat is dit!, dacht internist/infectioloog Frank van de Veerdonk toen hij de openingsceremonie van de Lindau Ontmoetingsdagen onderging (zie kader). Barones Bettina Bernadotte sprak ons eervol en statig toe, het leek wel de troonrede. Daarna moesten we in twee rijen het podium op voor de zogenaamde Polonaise Lindau, de mannen met een roos voor de vrouwen. Alsof ik in een ander tijdperk was beland. Hij twijfelde vooraf of hij zou gaan, omdat zijn vrouw 39 weken zwanger was. Maar ik vond het zo n eer. Uit wereldwijde aanmeldingen bij de Lindauorganisatie zijn er zeshonderd deelnemers gekozen. En daar zit je dan bij. Hij geniet zichtbaar na. Bladert regelmatig in een dik jaarboek met alle deelnemers, zowel jonge onderzoekers als Nobelprijswinnaars, om iemand aan te wijzen. In de ochtend kon je aanschuiven bij lezingen. s Middags trok je je in groepjes van twintig met een laureaat naar keuze terug. Zonder journalisten, heel informeel, met echt één op één contact. Bijvoorbeeld met prof. David Gross van de deeltjesversneller in Zwitserland, die de oerknal nabootst. Ik was de enige niet-natuurkundige in zijn gezelschap, daarom was hij benieuwd waar ik me mee bezighield. En dan merk je dat zo n levende legende oprecht geïnteresseerd is in míjn vragen. Sommige Nobelprijswinnaars zijn stokoud, maar nog zo pienter en bij de les. Hij imiteert de biochemicus dr. Edmond Fisscher, moeilijk lopend en enorm doof. Iedereen heeft daar iets te vertellen, het zijn allemaal fanatieke onderzoekers. Gesprekken lopen vanzelf. Met een aanloopje over het land waar je vandaan komt en de economische crisis beland je zo bij het vakgebied. En dan merk je dat er vaak herkenning en overlap is. We kregen allemaal businesskaartjes met persoonlijke gegevens. Ik heb wel veertig kaartjes met mensen uitgewisseld. Geen concrete ideeën maar wel openingen, mocht ik in mijn onderzoek iets op hun terrein tegenkomen. Dat netwerken en elkaar inspireren werkt écht in Lindau. Dosis geluk Onder de indruk was Van de Veerdonk van de 85-jarige scheikundige Oliver Smithies. Met name om zijn gedrevenheid en enthousiasme. Als kind gooide hij al allemaal stofjes bij elkaar, met soms gevaarlijke ontploffingen tot gevolg, en hij gaat nog steeds elke zaterdag naar zijn lab. Volgens hem speelt er bij het winnen van de Nobelprijs altijd een dosis geluk mee. Door iets veelbelovends te vinden, waar niet al duizend onderzoekers mee bezig zijn. Zijn pleidooi was: S o m m i g e n z i j n s t o k o u d, m a a r n o g z o p i e n t e r e n b i j de les bijt je erin vast, het moet voelen als een hobby, en ga op zoek naar telkens nieuwe antwoorden. Hoopt Van de Veerdonk zelf ooit de Nobelprijs te winnen? Ik vond het wel grappig dat de barones me nariep Tot over twintig jaar, nadat ik haar had uitgelegd dat ik een dag eerder wegging omdat mijn vrouw op bevallen stond. Nee, die verwachting heb ik niet, maar wél de passie. Niet alleen in mijn werk. Als ik gitaar speel, wil ik een nieuw stuk helemaal doorgronden. Hoe is het opgebouwd, met welke partijen? Dat je het daarna dan ook nog mooi kunt spelen voor publiek, is voor mij eigenlijk bijzaak. Zo gaat het ook met mijn onderzoek. Ik richt me op schimmels en afweermechanismen. Je leest wat, komt achter dingen, daar zoek je op door, eigenlijk is het één grote puzzel. Hoe herkent ons afweersysteem schimmels? Daarvoor hebben we receptoren. Die tasten de cellen af en herkennen wat lichaamsvreemd is en wat van onszelf. Vervolgens wordt er gepraat en komt er zonodig een afweerreactie op gang. Ik weet inmiddels dat de T-helper-17 een belangrijke afweerreactie is bij schimmels. In onderzoek met muizen heb ik vastgesteld dat er zonder deze receptor geen afweer is. Verder heb ik een receptor geïdentificeerd die belangrijk is voor deze T-helper-17-reactie. Zo kom je steeds een stap verder. Ik heb hier de afgelopen drie jaar leuke dingen over opgeschreven. Dat heeft geleid tot vijftien publicaties in gerenommeerde internationale bladen en tot diverse prijzen. Vandaar dat mijn begeleider prof.dr. Mihai Netea zei: Jij komt echt in aanmerking voor Lindau, zal ik je voordragen bij de KNAW? Zo simpel is het! n 5

6 reportage Een aneurysma in een hersenbloedvat is een tikkende tijdbom. Wanneer de uitgestulpte vaatwand barst, is de resulterende bloeding voor de helft van de mensen een fatale. UMC-neurochirurg dr. Joost de Vries houdt zich samen met studiegenoot en wereldautoriteit prof. dr. Ajay Wahkloo al jaren bezig met de behandeling. Afgelopen maand beproefden ze in het UMC St Radboud een zelf ontwikkelde stent, die het aneurysma afdicht en toch bloed doorlaat. Paul van Laere Het oogt als een simpel veertje, de gloednieuwe stent die neuroradioloog prof. dr. Ajay Kumar Wahkloo, met enige trots aan neurochirurg dr. Joost de Vries laat zien. Maar dat minuscule cilindervormige gaasje van nog geen 4 mm doorsnee is een stukje zeer geavanceerde technologie. Het geheim zit vooral in de structuur van het fijnmazige raster, dat zowel in staat is bloed tegen te houden als door te laten, afhankelijk van de stromingsnelheid. Wahkloo is zojuist gearriveerd uit Frankfurt, maar begint onmiddellijk gepassioneerd te vertellen over zijn nieuwe stent, vrucht van jarenlange research. Het Surpass device is in labmodellen getest en vervolgens in dierproeven. Nu is de beslissende fase aangebroken. Samen met De Vries zal hij voor de eerst in Nederland de stent gaan plaatsen bij een patiënt met een aneurysma in een van de hersenslagaders. Wahkloo is een autoriteit op dit gebied. Al meer dan twee decennia houdt hij zich intensief bezig met deze vaatafwijkingen, net als De Vries, met wie hij eind jaren tachtig in het Zuid-Duitse Freiburg een opleiding volgde voor de behandeling ervan. Aneurysma s zijn zwakke plekken in de vaatwand waardoor de slagader op die plaats uitstulpt. Je kunt het vergelijken met een bobbel op een fietsband, legt De Vries uit. Aneurysma s in het hoofd zitten vrijwel altijd op de splitsing van twee slagaders, meestal aan de onderkant van de hersenen of hersenstam. Waarschijnlijk is zo n zwakke plek aangeboren, het aneurysma ontwikkelt zich langzaam tijdens het leven. Versnellende factoren zijn een hoge bloeddruk en atherosclerose. De UMC-neurochirurgen Jeroen Boogaarts en Joost de Vries en neuroradioloog Ajay Wahkloo (vlnr) bezig met de katheterisa Een tijdbom in het h Luikje in de schedel Hét grote gevaar van een aneurysma is natuurlijk dat de wand het begeeft, met een bloeding als gevolg. In Nederland overkomt dit jaarlijks zo n vijftienhonderd mensen. Ze zijn meestal tussen de 40 en 60 jaar en overwegend vrouw. Het bloed komt vrij tussen de hersenvliezen, aan de buitenzijde van de hersenen. Voor ongeveer de helft van de getroffenen zijn de gevolgen desastreus; ze overlijden of komen terecht in een verpleeghuis. De bloeding komt in de regel als een donderslag bij heldere hemel. Soms wordt het aneurysma tevoren per toeval ontdekt. De Vries: Dan zien we het op een scan die om een andere reden is gemaakt, bijvoorbeeld vanwege een mogelijke hersenaandoening. Het komt ook voor dat mensen klachten hebben. De mevrouw die we dadelijk behandelen, had uitval bij het zien en ook pijn. Het bleek dat een aneurysma op de oogzenuw drukte. De klassieke behandeling van een hersenaneurysma is het plaatsen van een klemmetje op de uitbochting. Dat doen we via een luikje dat we in de schedel maken. Het M e t d e z e n i e u w e s t e n t b e n j e i n é é n k e e r k l a a r e n h o e f j e n i e t m e e r t e h e r b e h a n d e l e n. D a t s c h e e l t e e n h o o p i n r i s i c o, t i j d e n g e l d Ajay Wahkloo (Universiteit van Massachusetts, Worchester, VS) toont Joost de Vries de nieuwe zelf ontwikkelde stent. is heel effectief, maar wel erg bewerkelijk. Zo n 15 jaar geleden deed de katheterisatie zijn intrede. Via de liesslagader brengen we een katheter naar de bedreigde plek, waarna we de uitstulping vullen met coils spiraalvormige platina draadjes. Daardoor stolt het bloed in de uitbolling en uiteindelijk groeit de opening mooi dicht met bindweefsel. Althans, dat is de bedoeling. Helaas gebeurt dat niet altijd. Bij ongeveer eenderde van de patiënten moeten we nabehandelen. We voegen dan extra coils toe en plaatsen tevens een stent die de uitstulping afsluit en steun geeft aan de vaatwand. Wahkloo s nieuwste stent is weer een stap verder. De 6

7 radbode W e z o e k e n n a a r n i e u w e m a n i e r e n, z o d a t w e d e s t e n t o o k b i j a c u t e p a t i ë n t e n k u n n e n toepassen buitenland In deze rubriek schrijven studenten over bijzondere gebeurtenissen in het buitenland. Dit keer Heleen Oudenhoven over haar ervaringen in Indonesië. tie van de hersenslagader. oofd Foto s: Paul van Laere Vries: Het idee is dat met deze stent geen coils meer nodig zijn. Het raster is veel fijnmaziger dan de huidige stents en stremt zodoende de bloedstroom naar de uitstulping. In het aneurysma komt het bloed tot stilstand en stolt. Over de stent groeit dan geleidelijk een normale vaatwand. Je bent dus in één keer klaar en hoeft niet meer te herbehandelen. Dat scheelt een hoop in risico, tijd en geld. Het UMC St Radboud is het enige centrum in Nederland waar dezelfde neurochirurgen zowel de open operatie als de kathetertechniek beheersen. De Vries: In bijna alle andere centra is dat gescheiden. Dat maakt volgens ons de logistiek en de keuze van de soort behandeling lastiger. Stabilisatie Op de katheterisatiekamer nemen De Vries en collega neurochirurg Jeroen Boogaarts samen met Wahkloo minutieus de ingreep door. Ze buigen zich nog een keer over het CT-beeld van het aneurysma en besluiten om voor alle zekerheid toch eerst een stuk of vijf coils aan te brengen. De uitstulping blijkt erg groot. We zijn bang dat er een instabiel stollingsproces kan ontstaan. Die coils zorgen voor stabilisatie. Overigens zouden we met de oude techniek zo n vijftig coils plaatsen, aldus Wahkloo. Dan begint de ingreep, en manoeuvreert De Vries de katheters naar de bedreigde plek. Katheterisatie van het hoofd is lastiger dan van het hart. De Vries: Het is veel verder en moeilijker te bereiken. De bloedvaatjes zijn bochtiger, het is een soort achtbaan. De slangetjes en stent moeten slap zijn, maar ook niet tè slap, ze moeten niet blijven steken in een bocht. Verder zijn de vaatjes kleiner, er is minder speelruimte. Een derde moeilijkheid is dat de stent het aneurysma moet afsluiten maar wel alle andere zijtakken moet openlaten. Dat was ook de uitdaging bij het ontwerpen van de nieuwe stent. Het vereiste veel kennis van stroomdynamica, om ervoor te zorgen dat de stent bloedstromen zowel tegenhoudt als doorlaat, afhankelijk van het stroomprofiel. Na dik twee uur zit de nieuwe stent op zijn plek. De Vries en Wahkloo, die aan de operatietafel de Engelse taal mixen met het Duits van hun gezamenlijke opleiding, zijn zufrieden. Binnenkort staan in het UMC St Radboud nog andere patiënten op het programma. In totaal zullen in deze testfase tien patiënten behandeld worden, om de juiste aanpak te bepalen en te kijken of de techniek inderdaad zijn belofte waarmaakt. Acute patiënten De Vries heeft de volgende stap al in zijn hoofd. Een stent is een vreemd lichaam, dat activeert stolling. Maar je wilt natuurlijk geen trombose in de bloedbaan. Daarom krijgen patiënten ter voorbereiding op de ingreep antistollingsmiddelen, zoals Ascal en Plavix. Maar voor acute patiënten die net een bloeding hebben doorgemaakt, zijn deze middelen niet geschikt vanwege het risico op een hernieuwde bloeding. Daarom plaatsen we in die acute fase slechts zelden een stent. We zoeken dus naar nieuwe manieren om die prikkeling van de bloedstolling tegen te gaan, zodat we deze nieuwe stent ook bij acute patiënten kunnen toepassen. Maar goed, eerst afwachten of dit allemaal goed gaat. Dan zien we verder. n Het is druk op de Spoedeisende Hulp (SEH) als er een ontroostbaar huilend jongetje van zeven maanden wordt binnengebracht met koorts en diarree. Zijn moeder praat honderduit: Kijk eens kindje wat we een mooie en bijzondere dokter hebben. Lach eens naar dokter Hellen. Ja, ja, nu komt alles goed, deze dokter uit Nederland gaat je weer beter maken Ik glimlach een beetje bezwaard bij deze overschatting van mijn kunnen, want over het algemeen heb je als coassistent in Indonesië weinig invloed op het beleid dat gevoerd wordt. De Indonesische arts vraagt me om intraveneuze antibiotica voor te schrijven. Meestal zet ik vraagtekens bij het royale antibioticabeleid hier, maar in dit geval lijkt het me misschien toch geen slecht idee. In de loop van de week lijkt mijn patiëntje langzaam op te knappen, maar op vrijdag zitten zijn moeder en oma er verslagen bij. De koorts is terug en de diarree wordt steeds erger. In het weekend ben ik vrij, maar op zondag verveel ik me een beetje. Aangezien we naast het ziekenhuis wonen, besluit ik een rondje te maken langs de patiënten die ik vorige week op de SEH gezien heb. D e z e d o k t e r u i t N e d e r l a n d g a a t j e weer beter maken Als ik op de zaal aankom waar mijn patiëntje verblijft, samen met nog zeven andere kinderen en hun families, lukt het de moeder zelfs niet om me met haar gebruikelijke vrolijkheid te begroeten. In het Indonesisch ratelt ze veel te snel tegen me aan. Haar kindje heeft opnieuw hoge koorts met koude rillingen, wil niet meer stoppen met huilen, en heeft vandaag drie toevallen gehad! Ik luister bezorgd. Omdat ik niet weet wat ik anders moet, doe ik wat alle dokters in zo n geval doen. Ik tover mijn stethoscoop te voorschijn en onderwerp mijn patiëntje aan een ogenschijnlijk grondig onderzoek. Ik kan in ieder geval geen alarmsymptomen ontdekken. Toch niet gerustgesteld besluit ik de volgende ochtend voor het appel, dat elke ochtend stipt om zeven uur plaatsvindt, nog maar even langs te gaan. De Vries en Wahkloo beoordelen nog een keer de scan van het hersenaneurysma, op het scherm zichtbaar als een grote zwarte vlek. Maar als ik s avonds na het eten in één van de warungs in de buurt naar huis loop, word ik toegeroepen. Dr. Hellen! Dr. Hellen. En daar zitten op een muurtje mijn patiëntje met zijn moeder en oma. Ze zien er vrolijk uit, zelfs het jongetje zit te lachen! Oma grijpt mijn ene arm vast en schudt me door elkaar, moeder pakt de andere arm. Dr. Hellen, het gaat alweer veel beter! De koorts is gezakt en hij huilt niet meer! Oma kijkt me stralend aan. O, hij was zo ziek vandaag, maar toen kwam dr. Hellen en die heeft hem onderzocht, en toen is hij weer beter geworden! Tsja, Indonesië is vol magie. Laten we het daar maar op houden 7

8 in bedrijf radbode bekenden terug te zien, zegt hij. Iedereen is meer dan welkom. JG Peter Hein exposeert samen met schilder Wim Zorn op zaterdag 31 juli en zondag 1 augustus in het kerkje van Persingen in de Ooijpolder. Openingstijden: uur. Zie ook het verwerven van bepaalde competenties. Daardoor kunnen wij ze beter begeleiden, zegt Bartels. Bartels en Heijser denken dat de nieuwe manier van beoordelen prima overdraagbaar is naar andere afdelingen en ziekenhuizen. Heijser: Het gebruikersgemak van het instrument is groot. Bovendien is het flexibel: competenties en scores kun je zo aanpassen. FvdB Expositie Peter Hein Tekenen met brons In 2001 gooide Peter Hein het roer radicaal om. Van gynaecoloog in het Radboud werd hij fulltime beeldend kunstenaar in Friesland. Hij maakt voornamelijk bronzen objecten. Op 31 juli en 1 augustus komt hij terug naar Gelderland en exposeert zijn werk in het kerkje van Persingen. Ik besef voortdurend dat het leven broos is en kort, zegt Hein. Ik vind het belangrijk om in de tijd die ik beschikbaar heb, mijn talenten zo goed mogelijk te gebruiken. Het geeft mij verder veel vreugde en voldoening om te werken aan tastbare schoonheid. Hein laat zich inspireren door beweging en actie. Zijn figuren zijn vaak druk in de weer, zoekend, klimmend naar grote hoogten of balancerend op grote wielen. De laatste tijd concentreert hij zich vooral op de interactie tussen meerdere figuren. Hij geeft vorm aan de begrippen vertrouwen en aandacht, maar ook aan onderlinge strijd. Veel van zijn werk heeft, bijna tegen wil en dank, een humoristische ondertoon. In zijn bronzen werkstukken is Hein in wezen tekenaar. Ik teken als het ware in brons, zegt hij. De bronzen voorwerpen bouw ik op uit getekende lijnen in de ruimte. Eigenlijk probeer ik de zwaarte van het brons op te heffen. Peter Hein bewaart veel warme herinneringen aan de meer dan kwart eeuw, die hij aan het UMC St Radboud verbonden is geweest. Een belangrijke reden om nu in Persingen te exposeren is de hoop om veel oude Flexibel Beoordelingsinstrument a(n)ios Neurochirurgie Neurochirurgen bespraken de voortgang van arts-assistenten altijd tijdens hun tweewekelijkse stafoverleg. Dat ging vaak van de hak op de tak, zegt neurochirurg/ opleider Ronald Bartels. Iedereen riep wat over de assistenten, maar een structurele monitoring van hun competenties ontbrak. Bovendien was de verslaglegging verre van eenduidig. Dat moest efficiënter en kwalitatief beter, vond Bartels. Hij bedacht hiervoor een tool. Uitgangspunt van dit instrument vormen de zes competentiegroepen van de Medisch Specialisten Registratie Commissie: medisch handelen, communicatie, samenwerking, kennis en wetenschap, organisatie en professionaliteit. Bartels: Deze groepen zijn onderverdeeld in een aantal competenties. Per groep hebben wij telkens de een of twee belangrijkste gekozen en in onze tool verwerkt. Voor de competentiegroep professionaliteit is dat bijvoorbeeld: geeft blijk van zelfkritiek; kent eigen mogelijkheden, maar ook beperkingen. De artsen scoren de competenties op een schaal van 4 tot en met 10. Daarnaast kunnen zij een toelichting geven op hun beoordeling. Het succes staat of valt met het invullen van de beoordelingstool. Om het de stafleden zo makkelijk mogelijk te maken, ontwikkelden Martin Pahlplatz en Ton Smits van de Productgroep ICT een webapplicatie, die wordt beheerd door Miranda Heijser (bedrijfsleider Neurochirurgie). Aan het eind van iedere maand stuur ik de artsen een reminder met het verzoek in te loggen, de digitale beoordelingen in te vullen en naar mij te sturen. Ik draai de resultaten uit voor de bespreking in het stafoverleg. De beoordelingen worden ook gebruikt tijdens de driemaandelijkse voortgangsgesprekken met artsassistenten. Doordat we nu systematisch oordelen verzamelen van meerdere neurochirurgen, merken we eerder als arts-assistenten moeilijkheden hebben met Meer info bij ICT-informatiemanagers. Dienstkleding Vrijwilligers in een nieuw jasje Herkenbaarheid en uitstraling, dat zijn de motieven geweest om vrijwilligers van het UMC St Radboud in een nieuw jasje te steken, zegt Sandra van Elk, stafmedewerker Logistiek en Services. We hebben voor hen een bordeauxrode gilet laten ontwerpen met daarop het logo van het Radboud dat ze over de eigen kleding dragen. Voor vrijwilligers van het Centraal Meldpunt ging de nieuwe kleding per 1 juli in. In september volgen de overige vrijwilligers. ND Vrouwen aan de top Oog hebben voor vrouwelijk talent Het Radboud wil meer diversiteit aan de top. Recent is de eerste ronde van het Female Career Development Programme afgerond. Vrouwelijke medisch specialisten leren hierin hoe ze hun talenten optimaal kunnen benutten. Acht vrouwelijke medisch specialisten leerden in het Female Career Development Programme hoe ze hun talenten optimaal kunnen benutten voor hun academische carrière. Ze volgden masterclasses, kregen coaching en intervisie. Het was verrijkend om buiten je eigenlijke werk met collega s te bespreken welke valkuilen je tegenkomt en waar je krachten liggen, vertelt dermatoloog Carine van der Vleuten. Ik ben tien jaar staflid en wil me ontplooien in mijn sturende rol als voorzitter van Hecovan (multidisciplinaire werkgroep, red.). Ik heb bijvoorbeeld geleerd me nu ook echt te focussen op dit doel en sneller nee te zeggen tegen andere dingen. De afdeling Dermatologie heeft al veel diversiteit in de top. De helft van de staf is vrouw. Daar zit geen bewust beleid achter, zegt afdelingshoofd Peter van de Kerkhof. We selecteren gewoon de beste kandidaat. We zoeken wel oplossingen voor de individuele situatie van een medewerker. Zo moeten vrouwen werk kunnen combineren met een gezin. Als vrouw word je echter niet voorgetrokken, zegt Van der Vleuten. Ik werk 0.8 fte. Zo heb ik één dag per week voor mezelf en mijn gezin. Praktisch werk ik meer dan 36 uur. Niet erg, ik zie mijn werk ook als hobby. Ik heb bewust gekozen voor Dermatologie, waar je regelmatige diensten draait. Een vrouw piekt later Op KNO is, voor het eerst in vijftig jaar, een vrouw toegetreden tot de medische staf. Afdelingshoofd Henri Marres: Vrouwen profileren zich minder dan mannen. Maar ze vallen wel op door hun flexibiliteit en organisatievermogen om werk met privé te combineren. Eigenschappen die in een academische loopbaan uitstekend van pas komen. Van de Kerkhof: Een man die zich voor 100 procent kan richten op zijn werk, piekt op jongere leeftijd. Vrouwen die ook kinderen willen krijgen, kunnen eigenlijk pas later bijvoorbeeld hoogleraar worden. Afdelingen moeten ervoor zorgen dat vrouwen later in hun carrière ook nog een flinke stap kunnen maken. Myrthe Hol is de eerste vrouw in de staf KNO. Ik zal zeker vrouwelijke kwaliteiten inbrengen. Een vrouw is doorgaans meer invoelend en meer gericht op communicatie. Patiënten waarderen dat, ervaart ze. In de staf voel ik me niet zozeer vrouw tussen mannen, maar vooral een van de professionals. Ik werk vier dagen, in de praktijk is dat vaak meer. Zo kan ik wel één dag voor mijn kinderen thuis zijn. Drie dagen is te weinig, want je moet er in een academische carrière wel volop voor gaan. GM Het Female Career Development Programme is opgezet door DIVAS. Dit najaar start een nieuwe ronde, zie Werken bij het UMC St Radboud, DIVAS. 8

9 onderzoek Nijmegen op kaart gezet als centrum motor neuroscience Op 1 en 2 juli vond in Nijmegen het symposium Motor neuroscience plaats. Met alle groten van het vakgebied aanwezig, was het prachtige reclame voor de Nijmeegse wetenschappelijke en klinische inspanningen binnen dit vakgebied, stelt medeorganisator prof. Bas Bloem. Marten Dooper Het Nijmeegse symposium vormde de warming up voor het grote symposium van de FENS, de Federation of European Neuroscience Societies, dat van 3 tot 7 juli in Amsterdam werd gehouden, vertelt Bloem, hoogleraar Neurologische bewegingsstoornissen en medisch directeur van het Parkinson Centrum Nijmegen. Dat is een heel groot, jaarlijks terugkerend symposium waar duizenden neurowetenschappers bijeenkomen. Dat maakt dat het ook een heel breed symposium is. Met onderwerpen variërend van de biologie van stressverwerking, de rol van emotie bij het herinneren en taalverwerving tot de manier waarop wij de delen van ons lichaam herkennen als zijnde van onszelf. Allemaal heel interessant natuurlijk, maar het nadeel van zo n groot en breed opgezet symposium is dat je op je eigen vakgebied, in mijn geval de neurologie van beweging, soms behoorlijk loopt te zoeken naar nieuwtjes. Internationale toppers bijeen Om die reden stelde Bloem s collega, de Deen prof. Jens Bo Nielssen, voor om voorafgaand aan het FENS symposium in Amsterdam een satellite symposium te organiseren, toegespitst op het thema motor neuroscience. Dat is zo n beetje alles wat te maken heeft met hersenen en beweging, vertaalt Bloem. Nielssen benaderde mij en prof. Stan Gielen over dit idee en opperde toen meteen Nijmegen als locatie voor het satellite symposium. Wat wij natuurlijk als een grote eer beschouwen. Immers, eigen grenzen heen te kijken, ideeën uit te wisselen en samen nieuwe ideeën te genereren. Zo waren er verhalen van onderzoekers die zich helemaal richten op de rol van de kleine hersenen bij beweging, onderzoekers die zich richten op de rol van de grote hersenen bij beweging, onderzoekers die zich richten op de precieze rol en werking van het evenwichtsorgaan bij beweging enzovoort. Maar ook onderzoekers met verhalen over de plasticiteit van het brein ten aanzien van het uitvoeren van bewegingen en over de aansturing van het trillen van het lichaam, een belangrijk kenmerk bij de ziekte van Parkinson. Soepel samenwerken Deze mensen beseffen goed dat hun bijdrage maar één klein onderdeel is van het totale verhaal over hoe beweging ontstaat, wat er hierbij mis kan gaan en hoe dan effectief te handelen. Het is mooi als je ze allemaal bij elkaar kunt brengen en met elkaar laat discussiëren. Zo n bijeenkomst imiteert als het ware het functioneren van de hersenen zelf. Elk onderdeel is onmisbaar, maar alleen als alle onderdelen soepel met elkaar samenwerken ontstaat de gewenste actie. Dat geldt ook voor het onderzoek. Alleen als alle subspecialisten hun kennis met elkaar delen, kom je tot een beter begrip van de rol die de hersenen spelen bij beweging en kun je succesvol werken aan oplossingen voor problemen bij bewegingen. Tijdens die twee dagen zijn dan ook talloze nieuwe ideeën geopperd en vele nieuwe samenwerkingsverbanden ontstaan. Veel vakgenoten vonden het Nijmeegse satellite symposium nuttiger dan het aansluitende symposium in Amsterdam, hoorde ik achteraf. radbode prijzen en benoemingen Benoemingen faculteit Dr. André van der Ven is benoemd tot hoogleraar International Health aan de Faculteit der Medische Wetenschappen. International Health richt zich op mondiale gezondheidsvraagstukken. Van der Ven zal zich richten op armoedegerelateerde ziekten in ontwikkelingslanden. Dr. Menko-Jan de Boer is benoemd tot hoogleraar Cardiologie. Dr. Dick van Soolingen is benoemd tot bijzonder hoogleraar Translationeel Onderzoek Tuberculose. Dr. Joost Hoenderop is benoemd tot hoogleraar met als leeropdracht Moleculaire Nierfysiologie. Karin Veltman 15 juli is mr. Karin Veltman benoemd tot directeur van het Servicebedrijf. Veltman heeft haar sporen verdiend in de detailhandel, waar zij directiefuncties vervulde bij onder meer Hema en Prénatal. Daarnaast vervulde zij tal van advies- en interimopdrachten in het midden- en kleinbedrijf op het gebied van commerciële strategie, werkprocessen en werkorganisatie. Ze zal leiding geven aan de volgende ontwikkelingsfase van het Servicebedrijf. P r i j z e n De NCEBP PhD-award voor beste proefschrift 2009 is uitgereikt aan dr. Sita Vermeulen voor haar onderzoek Genetic epidemiology of homocysteine and related diseases. De CaRe Award is uitgereikt aan dr. Jochen Cals voor beste dissertatie op het gebied van eerstelijnszorg. Dr. Roos Masereeuw, UHD bij de afdeling Farmacologie en Toxicologie, kreeg de Galenus Research Prijs Deze prestigieuze prijs is van grote betekenis voor fundamenteel of klinisch geneesmiddelenonderzoek. Roos Masereeuw kreeg de prijs voor haar innovatieve onderzoek naar de regulatie van farmacontransporteiwitten bij nierschade en herstel. Internist-hematoloog Walter van der Velden, Hematologie, ontving de Young Investigator Award. Zijn presentatie Intestinal damage determines the inflammatory response and risk for early complications in patients receiving conditioning for haematopoietic stem cell transplantation behoorde tot de beste presentaties. O n d e r z o e k s g e l d v o o r v i j f U M C St Radboud-projecten Vijf onderzoeken aan het UMC St Radboud zijn gehonoreerd met een onderzoekssubsidie van het BBMRI-NL van ten hoogste c ,-. Het gaat om onderzoeken van dr. Paul Span, prof.dr. Bart Kiemeney, prof.dr. Nine Knoers, dr. Wilbert Peters en prof.dr. Guillén Fernandez. De projecten starten tussen nu en september en lopen uiterlijk een jaar. Info: Door kennis te delen kun je succesvol werken aan oplossingen voor problemen bij bewegingen. vanwege het grote symposium in Amsterdam was dit een unieke gelegenheid om alle internationale topwetenschappers op het gebied van de motor neuroscience hier in Nijmegen bij elkaar te krijgen. I d e e ë n u i t w i s s e l e n Bloem, Gielen en Nielssen gingen aan de slag en zetten een tweedaags symposium op. Uiteindelijk verzamelden zich een kleine tweehonderd onderzoekers op 1 en 2 juli in Nijmegen. Het was een groot succes, blikt Bloem tevreden terug. De verscheidenheid aan onderwerpen was klein genoeg om iedere voordracht voor elke deelnemer interessant te houden maar toch ook weer groot genoeg om de deelnemers de kans te bieden over hun Waardevolle marketing Maar niet alleen voor het vakgebied van de motor neuroscience was het symposium een groot succes, constateert Bloem. We hebben door het organiseren van dit symposium tevens Nijmegen goed op de kaart gezet als centrum op het gebied van de motor neuroscience. Buiten de voordrachten en postersessies om hebben we onze gasten de Nijmeegse onderzoeksfaciliteiten laten zien. Waaronder onze recent in gebruik genomen valsimulator. Dat leverde naast veel enthousiasme meteen ook een aantal nieuwe internationale samenwerkingsverbanden op. Daarnaast hebben veel jonge Nijmeegse onderzoekers de resultaten van hun studies kunnen presenteren. Al met al, durf ik te stellen, is het symposium behalve wetenschappelijk waardevol ook waardevol geweest op het gebied van de marketing. Marketing van onze onderzoeksgroep, maar ook marketing van het UMC, onze onderzoeksschool het Donders Institute for Brain, Cognition and Behaviour, de universiteit en de stad. n Promoties Promotie mw. S.M. Archbold, maandag 23 augustus om uur. Titel: Deaf education. Changed by cochlear implantation? Promotie dhr. C.J. Coulson, woensdag 25 augustus om uur. Titel: Microtechnologies in cochlear implantation Promotie drs. Koen Grootens, donderdag 26 augustus om uur. Titel: Cognitive dysfunction and effects of antipsychotics in schizophrenia and borderline personality disorder * Locatie: Radboud Universiteit, Academiezaal Aula, Comeniuslaan 2, tenzij anders vermeld. Voor een volledig overzicht en korte inhoud van promoties, oraties en afscheidsredes, zie ingang Research, klikken op Science Agenda 9

10 Taalcursussen In september starten de volgende cursussen: anderstaligen Nieuw vanaf september: Middelweg 12 te Molenhoek Lb Op een zeer goede locatie in bosrijke omgeving gelegen, kwalitatief hoogwaardig vrijstaande Villa Vraagprijs ,- k.k. met inpandige dubbele garage, kelder en aanpandige kantoor/praktijkruimte. De inhoud van de woning bedraagt ca. 900 m3 en van de woning en kantoor/ praktijkruimte samen ca m3. Woonoppervlakte ca. 270 m2. Perceelsgrootte ca m2. In 8 minuten per spoor bereikbaar vanaf het UMC AMC St. Radboud. willin to learn Radboud in to Languages maakt deel uit van de Radboud Universiteit Nijmegen. KAAIJ ADVOCATEN 1E CONSULT (20 MIN.) GRATIS Voor meer informatie bel of kijk op Voor de persoonlijke aanpak FRANSESTRAAT JA NIJMEGEN Mr. Michaëla B.M. Kaaij, gecertificeerd NMI mediator Mr. Drs. H.A.M. Schouten TEL : (024) Strafrecht, mediation, echtscheiding, alimentatie, omgangsregeling en andere familiezaken, huur, arbeid en ontslag, uitkering, consument en incasso. Te koop: Dorpsstraat 7a, Wanroij Vraagprijs: ,- euro k.k. Op unieke locatie in dorpshart van Wanroij gelegen royale penthouse met berging en royaal dakterras met veel privacy. Bouwjaar: 2005 Woonoppervlakte: ca. 136 m2 (incl. 30 m2 dakterras) Gelegen op ca. 10 autominuten van snelweg A73 en A77 en op 25 minuten van Nijmegen. Voor meer informatie bel Makelaardij Nooijen of kijk op Wist je dat? je bij het 16e eeuws feestgelegenheid Old Cave terecht kunt voor al uw feesten in besloten club kijk even op van 25 tot 450 gasten met de romantiek van toen en het comfort van nu Adviesburo van den Berk uw partner voor financiële zekerheid (sinds 1963) Financiële planning Praktijkfinanciering Hypotheken Praktijkbemiddeling Verzekeringen Pensioenen Regentessestraat 3 T AM Nijmegen F adviesburo@vandenberk.com Colofon Radbode is een tweewekelijks personeelsblad van het UMC St Radboud. Oplage: Redactie: Nelleke Dinnissen (hoofdredactie), Jannie Meussen (eindredactie) en Gijs Munnichs Aan dit nummer werkten mee: Femke van den Berg, Marloes Dekker, Marten Dooper, Flip Franssen, Joke Groeneveld, Paul van Laere, Eugenie van Schaik, Daan Van Speybroeck, Jan van Teeffelen radbode@sb.umcn.nl, telefoon: Correspondentie: UMC St Radboud, 528 Product groep Communicatie, Postbus 9101, 6500 HB Nijmegen Redactieraad: prof.dr. Rob Bleichrodt, Peter van Dijk, Henk Gerrits, mr. æmiel Kerckhoffs. prof.dr. Louis Kollee, dr. Erik de Laat Vormgeving en lay-out: Puntkomma Nijmegen Druk: Wegener Nieuwsdrukkerij Gelderland Advertenties: Bureau van Vliet, , zandvoort@bureauvanvliet.com Abonnement: 13,60 euro, informatie Sylvia van Brück-Engelen De volgende Radbode verschijnt vrijdag 3 september Van nieuwe kennis naar nieuwe routine Op 1 mei is dr. Marieke Zegers gestart als implementatiefellow. Haar taak is te onderzoeken hoe nieuwe wetenschappelijke kennis optimaal ingebouwd kan worden in de dagelijkse werkroutine. Men dient namelijk voor ogen te houden dat niets qua voorbereiding moeilijker, qua succes twijfelachtiger en qua uitwerking gevaarlijker is dan zich opwerpen als iemand die vernieuwing wil doorvoeren. De Florentijnse staatsman Niccolò Machiavelli ( ) zag het eeuwen geleden al goed. Het leveren van nieuwe (wetenschappelijke) kennis, bijvoorbeeld op het gebied van de gezondheidszorg, is één ding; het aanpassen van de dagelijkse routine aan de nieuwe kennis is nog heel iets anders. Alles wat er moet gebeuren om van nieuwe kennis te komen tot een nieuwe werkroutine, valt onder de term implementatie, vertelt Marieke Zegers. Ondanks de waarschuwende woorden van Machiavelli heerste decennialang de gedachte dat nieuwe kennis wel vanzelf tot een nieuwe, betere of effectievere manier van werken zou leiden. Zegers: Dat bleek een misverstand. Implementatie gaat doorgaans niet vanzelf. Er moet actief aan gewerkt worden, is inmiddels duidelijk. In het verlengde hiervan is het ook duidelijk dat implementeren een vak op zich is. Een vak dat wetenschappelijk onderbouwd dient te worden. Implementatiekunde onderzoekt hoe het proces van implementatie verloopt. Wat zijn de randvoorwaarden die een snelle en succesvolle implementatie ondersteunen en welke factoren belemmeren de implementatie? Hoe verspreid je kennis in een bepaalde situatie optimaal, enzovoort? Algemene kennis daarover is nodig om te voorkomen dat iedereen die nieuwe kennis wil implementeren weer opnieuw het wiel moet uitvinden. Juist om die algemene kennis te genereren heeft ZonMw het mogelijk gemaakt in Nederland verspreid over de academische ziekenhuizen en twee topklinische ziekenhuizen tien zogeheten implementatiefellows aan te stellen. In Nijmegen is Marieke Zegers sinds 1 mei aangesteld als implementatiefellow bij IQ healthcare, hét internationale topinstituut op het gebied van onderzoek naar de kwaliteit en veiligheid van zorg. Dit instituut is ook betrokken bij de opleiding van de tien Nederlandse implementatiefellows. Het is de bedoeling dat ik in de drie jaar die mijn aanstelling duurt binnen het UMC St Radboud het implementatieonderzoek op Accountancy: m.hilbrands@acconavm.nl Fiscaal: a.vanmil@acconavm.nl Kantoor Nijmegen Kerkenbos BB Nijmegen T de agenda ga zetten. Onder andere via een consultatieronde die moet uitwijzen welke richtlijnen als gevolg van implementatieproblemen niet gebruikt worden. En door onderzoek te doen naar de oorzaken daarvan. Door implementatietrajecten wetenschappelijk te bestuderen, ontstaat overkoepelende kennis, implementatiekennis. Die kennis is nodig om er voor te zorgen dat nieuwe kennis in de toekomst met zo min mogelijk horten en stoten zijn weg vindt naar de dagelijkse routine. MD 10

11 mensen E l s S c h u t 24 juni was Els Schut 25 jaar in dienst. Zij begon als huishoudelijk medewerkster. Niet haar droombaan. Na diverse opleidingen, door een positieve uitstraling en een groot verantwoordelijkheidsgevoel vond zij al snel een andere baan. Tot 2004 was zij voedingsassistente bij het kindercluster. Werken voor en met patiënten gaf haar veel voldoening. In 2004 kwam Els als secretaresse patiëntenzorgsecretariaat werken bij Pathologie. Zij leverde binnen de coupesadministratie een belangrijke bijdrage aan het wegwerken van de achterstand en aan de nieuwe opzet van de werkprocessen. Haar klantvriendelijkheid en servicebereidheid zijn groot en worden alom gewaardeerd. Collegialiteit staat bij Els hoog in het vaandel. Zij is een teamplayer, flexibel en altijd bereid om te helpen. Bedankt Els voor je inzet. Van harte gefeliciteerd! Marian van de Geer, hoofd secretariaten Pathologie. Ily Kersten-de Ridder Ily Kersten-de Ridder was op 1 juli 25 jaar in dienst. Zij is al die jaren onlosmakelijk verbonden geweest met de afdeling Facturering. Zij levert op haar eigen werkterrein (patiëntenfacturatie) een bijzondere bijdrage in de ontwikkeling en voortgang van de werkzaamheden. Ily heeft haar jubileum, samen met collega s, gevierd tijdens een lunch. Ans Sonnemans Per 1 augustus is Ans Sonnemans als verpleegkundige 25 jaar in dienst. Zij behaalde haar A-diploma in 1978 in het ziekenhuis Medisch Centrum Geleen. Hierna heeft zij de aantekening voor kinderverpleging behaald in Amsterdam. Via de Maartenskliniek is zij in 1985 bij ons terechtgekomen op de Kinderdialyse. Na twee jaar wilde Ans graag terug naar een verpleegafdeling en kwam werken op de afdeling Orthopedie. Wij kennen Ans als een hardwerkende, attente en fijne collega. Ans gaat 100 procent voor haar patiënten en heeft oog voor de mens achter de patiënt. Collega s kunnen altijd rekenen op haar flexibele houding; zij heeft al veel diensten opgelost. Daarnaast blijft Ans enthousiast over haar werk en heeft zij mede het aandachtsveld Ergocoach nieuw leven in geblazen. Wij hopen dat we nog lang gebruik mogen maken van haar kwaliteiten. Namens alle collega s van afdeling Orthopedie Jacco van Hulst, hoofdverpleegkundige Orthopedie, Saskia Vonk, bedrijfsleidster Orthopedie en Prof. Rene Veth, hoofd Ortho-pedie. P e e r D r e i s s e n Peer Dreissen is per 1 augusutus 40 jaar in dienst van het Algemeen Tandtechnisch Laboratorium. Hij specialiseerde zich na een grondige opleiding op de tandtechnische school en door toedoen van ervaren collega s tot technicus kroon- en brugwerk. In deze 40 jaar heeft hij zich ontwikkeld tot een alleskunner op het gebied van metalen structuren en dragers. Hij heeft de mooiste dingen gemaakt. Humor, collegialiteit, kunde en ruime ervaring zijn bepalend voor het functioneren van Peer op dit moment. Geheel naar zijn wens wordt dit jubileum gevierd met een diner met de naaste collega s. Bedankt Peer voor je inzet, we hopen nog enige tijd van je kunde te profiteren. P. Kerkhoff/lid MT ATL Marian Janssen Op 17 augustus is Marian Janssen 25 jaar werkzaam bij de Schoonmaak. Zij is destijds gestart in het toenmalige B-gebouw en heeft op diverse verpleegafdelingen gewerkt. Enkele jaren geleden heeft zij de overstap gemaakt naar Geneeskunde en Onderwijs. Wij feliciteren Marian met dit jubileum en wensen haar nog fijne jaren binnen onze afdeling toe. Marian viert haar jubileum tijdens een feestelijke lunch met haar collega s. Nicole Gies-Houthuys, teamleider Schoonmaak M a r j a n J o n k e r Na 38 jaar verlaat Marjan Jonker, verpleegkundige Q2Strand, het Radboud. Met het vertrek van Marjan verliezen we een betrokken, zeer bekwame en ervaren kinderverpleegkundige. Steun en toeverlaat voor de kinderen en hun ouders. Doortastend, deskundig en adequaat handelend maar vooral ook geduldig, lief en zorgzaam. Zij heeft vele jonge collega s met raad en daad bijgestaan en velen hebben het verpleegkundige beroep met behulp van Marjan verdieping kunnen geven. We gaan een goede collega missen. We wensen haar allemaal veel geluk, gezondheid en nog vele mooie vakanties toe. Namens alle collega s van Q2Strand Margriet van Buuren Gerard Swinkels Met ingang van 1 september gaat Gerard met pensioen. In 1977 trad hij in dienst als Intensive Care verpleegkundige op de afdeling Thorax/ hartchirurgie, destijds OP3 genoemd. Een aantal jaren daarna is hij gaan werken op de Algemeen Intensive Care unit H35 (voorheen H31/ H32). Gerard heeft in deze 33 jaar de enorme technologische ontwikkeling binnen de Intensive Care zorg meegemaakt. De zorg voor de patiënt en zijn naasten en de klinische blik van de verpleegkundige is voor hem al die tijd belangrijk gebleven. Hij deed dit op de voor hem karakteristieke, toegewijde manier. Hij heeft aangegeven zijn werkperiode af te willen sluiten te midden van zijn directe collega s. Gerard, namens al je collega s op de IC; hartelijk dank voor je inzet en je getoonde werkmentaliteit. Geniet van je vrije tijd. Marie-José Jorna, hoofdverpleegkundige H35 Berendien Stoltenborg- Hogenkamp Op 16 augustus viert Berendien Stoltenborg-Hogenkamp haar 25-jarig jubileum als analiste binnen het Laboratorium voor Genetische, Endocriene en Metabole ziekten (LGEM) van de afdeling Laboratoriumgeneeskunde. Berendien heeft van 1975 tot 1982 gewerkt als klinisch chemisch analist op het toenmalig klinisch chemisch laboratorium Psychiatrie/Neurologie. Na een onderbreking van acht jaar (in 1990) is ze weer teruggekomen en gaan werken binnen ons lab Kindergeneeskunde en Neurologie. Zij heeft gedurende deze jaren op diverse plekken in het lab haar waarde bewezen. Wij kennen haar als een analiste met hart voor de zaak die met een gezonde kritische blik analysemethodes opzet en uitvoert ten behoeve van patiëntenzorg en patiëntgebonden laboratoriumonderzoek. Daarnaast zet zij zich in voor de organisatie van de nieuwe afdeling Laboratoriumgeneeskunde, waarvan het LGEM sinds 2009 deel uit maakt. Sinds 8,5 jaar is zij als lid van de spiergroep werkzaam en haar werk, tezamen met dat van haar collega s, levert een belangrijke bijdrage aan de sterke positie die het UMC St Radboud heeft op het gebied van diagnostiek en onderzoek van mitochondriële ziekten. Wij feliciteren Berendien met dit jubileum en willen haar van harte bedanken voor haar inzet gedurende de afgelopen 25 jaar. ing. W. Heys, hoofdanalist dr. R. Rodenburg, klinisch biochemisch geneticus mitochondriële ziekten prof. dr. R. Wevers, hoofd LGEM Bert Clappers Op 1 augustus is het 25 jaar geleden dat Bert Clappers, medewerker logistiek / afvalmanagement van het Servicebedrijf, in dienst trad bij het UMC St Radboud. Wij bedanken Bert voor zijn inzet gedurende deze jaren en hopen ook voor de toekomst op een fijne samenwerking. Bert heeft ervoor gekozen zijn jubileum in besloten kring te vieren. Hans Joosten, operationeel manager logistiek PGL&S / Servicebedrijf radbode Kees van de Velde Op 1 september gaat Kees van de Velde met pensioen. Na een dienstverband van bijna 20 jaar is 30 augustus zijn laatste werkdag bij het UMC St Radboud. Kees is op dit moment werkzaam als beleidsmedewerker bij het bedrijfsbureau van het Servicebedrijf. Wij kennen hem als een zeer warme en betrokken collega met een groot gevoel voor humor. Kees heeft zich ook jaren ingezet voor de Ondernemingsraad en Onderdeelcommissie SB. Kees heeft ervoor gekozen zijn afscheid in kleine kring te vieren om daarna met volle teugen te genieten van zijn vrije tijd. Wij wensen Kees nog veel gelukkige en gezonde jaren toe. Ingrid van Kleef-van Deelen, directiesecretaris Bedrijfsbureau Bijdragen voor de rubriek Mensen (maximaal 150 woorden) kunt u tot uiterlijk vrijdag uur in de week vóór verschijnen mailen naar mensen@sb.umcn.nl, voorzien van een scherpe digitale foto met een hoge resolutie. Oproep Hart voor een beperking Ik ben een 44-jarige actieve bedlegerige vrouw. Maatschappelijk werker en voorzitter van de stichting Hart voor een Beperking. Ik ben bedlegerig geworden door een combinatie van het syndroom van Marfan en Posttraumatische dystrofie in drie van de vier ledematen. Mijn stichting richt zich op mensen die volledig of gedeeltelijk bedlegerig zijn en die nog actief in het leven staan. Ik ben op zoek naar specialisten of arts-assistenten die mijn stichting zouden willen ondersteunen betreffende vragen uit de doelgroep zoals hierboven beschreven. Ik denk dan aan gespecialiseerde artsen op het gebied van volledig of gedeeltelijk bedlegerige mensen. Een eindopdracht van arts-assistenten zou ook tot de mogelijkheden kunnen behoren als het deze doelgroep betreft. Ik denk dan aan het doen van onderzoek en het bieden van ondersteuning. Hebt u na het lezen van deze oproep interesse om stichting Hart voor een Beperking medisch te ondersteunen dan kunt u mij bellen via telefoonnummer: of Christel t Hart Ingezonden Bericht van een dankbare patiënt Eind april, begin mei heb ik in het Radboudziekenhuis gelegen. Ik was zeer ernstig ziek door een niertumor die ervoor zorgde dat mijn gezondheid dagelijks behoorlijk achteruitging. Na een aantal onderzoeken ben ik uiteindelijk toch met spoed geopereerd, omdat de situatie kritiek begon te worden. Prof. Mulders van Urologie en de hartchirurg hebben mijn nier verwijderd en twee bypasses aangebracht. De zeer risicovolle operatie is helemaal goed gegaan en ik ben nu langzaamaan weer de oude aan het worden. Mijn opname op de afdeling Urologie was mede dankzij de liefdevolle verzorging, verpleging en medische begeleiding een zeer goede tijd. Hartelijk dank hiervoor! Mw. J. Gravendeel. Stroomstoring succesvol opgevangen Op woensdag 14 juli viel door noodweer in een groot deel van Gelderland het elektriciteitsnet uit. Bij het UMC St Radboud kwamen gelijktijdig dertien noodstroomaggregaten in bedrijf. Deze werkten feilloos, maar er kwam heel wat bij kijken. Toen het openbare net uitviel en door een blikseminslag een storing optrad in brandmeldinstallaties en de personenoproepinstallaties werden achtereenvolgens medewerkers van de calamiteitenorganisatie opgeroepen en de Technische Hulpploeg. De Meldkamer kreeg veel telefonische vragen en meldingen die ze doorgaf aan het Centraal Operationeel Team (COT). Het COT voerde de regie. Er werden onder andere brandwachten ingezet en extra telefoons uitgedeeld. Elk half uur bracht het COT de situatie in kaart. Er was zorg om vriezers en andere belangrijke apparatuur. Bij het centrale OK-complex was een lage drukalarm dat met de resetknop kon worden hersteld. Ook de slagboom van de personeelsparkeergarage ging niet meer open. Medewerkers van Technisch Onderhoud liepen urenlang alle storingen na om ze vervolgens te herstellen. Bij de bloedbank Sanquin waren zorgen over de continuïteit van de noodstroomvoorziening. Maar die bleek 100 procent te werken. Er was contact met het energiebedrijf. Het energiebedrijf liet het ziekenhuis voorgaan en om uur was de netspanning terug. Technisch Onderhoud ging tot diep in de nacht door met reparaties en het vullen van de olietanks. De volgende dag konden de meeste UMC medewerkers weer gewoon aan de slag. Wel lagen er op diverse afdelingen stroomgroepen uit, wat in de loop van de ochtend verholpen is. Na evaluatie stelde het COT vast dat storingsmeldingen spoedig en efficiënt zijn afgehandeld en dat de meeste afdelingen goed weten dat ze bij een storing bellen. Een punt van aandacht blijft dat alle afdelingen actuele bereikbaarheidslijsten met telefoonnummers en continuïteitsplannen beschikbaar hebben en medewerkers weten hoe te handelen bij een calamiteit. Alleen zo kan het UMC de processen en de veiligheid van zorg bij calamiteiten waarborgen. Drs. Ineke Rots-Hendriks, voorzitter COT 11

12 radbode In Malawi is zorg nog écht mensenwerk IC-verpleegkundigen Mieke van Helden en Rosanne van de Vossenberg trokken naar Malawi om zorg te verlenen aan kinderen in een lokaal ziekenhuis. Ze ervoeren hoe je, ondanks ál je kennis en ervaring als verpleegkundige, soms niets kunt doen. Maar ook zagen ze hoe weerbaar een mens kan zijn. En wat de kracht van speelgoed is. Gijs Munnichs Twee weken lang verruilden Mieke van Helden en Rosanne van de Vossenberg de Kinder IC van het Radboud voor het Trinity Hospital in Malawi (Centraal Afrika), een van de armste landen ter wereld. Ze verleenden er zorg aan onder meer kinderen met hiv, wondinfecties, malaria en de mazelen. We zijn nu net een paar dagen terug, vertelt Van Helden begin juni. Het verblijf heeft heel veel indruk op ons gemaakt. We praten er nog veel over na. Eigenlijk moet alles nog een plek krijgen. Doodzieke kinderen zagen ze. Kinderen die in een welvarend land veel betere kansen op genezing hebben. In Malawi is de dood onderdeel van het leven, heeft Van de Vossenberg ervaren. Mensen gaan er nuchterder mee om. Het is moeilijk om geconfronteerd te worden met kinderen die sterven doordat de zorg tekortschiet. Zo stierf een baby vlak na een keizersnede. Dat was in Nederland niet gebeurd. H e t i s m o e i l i j k o m g e c o n f r o n t e e r d t e w o r d e n m e t k i n d e r e n d i e s t e r v e n d o o r d a t d e z o r g tekortschiet Trots Er zijn hen diverse beelden bijgebleven. Het meeste indruk maakte een doodzieke peuter met de mazelen, op sterven na dood, gedragen op de rug van zijn moeder. Een donker kindje, maar helemaal wit van het ziek zijn, vertelt Van de Vossenberg. De moeder liet ons, ondanks de zeer schrijnende situatie, trots haar kind zien. Maak maar foto s, gebaarde ze. Wij konden alleen maar kijken, stonden perplex. Daar sta je met ál je kennis en Mieke van Helden (links) en Rosanne van de Vossenberg verruilden voor twee weken de Kinder IC van het Radboud voor het Trinity Hospital in Malawi. ervaring In dit geval konden we echter niets doen. Dat voelde ontzettend frustrerend. Dit kind is waarschijnlijk nu overleden. Een steentje bijdragen, dat is de reden waarom de twee verpleegkundigen naar Malawi trokken. Via een collega kwamen ze in contact met het Trinity Hospital. Van Helden: We werken nu allebei acht jaar als verpleegkundige. Het is al jaren een wens om naar een ontwikkelingsland te gaan. Niet om als blanke te vertellen hoe het allemaal moet, wel om te kijken of je de zorg iets kan verbeteren. Ze namen stethoscopen, saturatiemeters en speelgoed mee voor het ziekenhuis in Malawi. Gekocht met ingezameld geld van hun collega s uit het Radboud. Van Helden: Je kunt speelgoed goed therapeutisch inzetten. Een achtjarig meisje had haar hele arm derdegraads verbrand en durfde deze niet meer te bewegen. Voor Afrikaanse kinderen is speelgoed echt iets heel bijzonders. Toen we haar met een bellenblaas lieten spelen, ging ze haar arm wel weer gebruiken. Het is heel mooi om te zien dat speelgoed zo n krachtige uitwerking heeft. Het warme hart van Afrika Hightech apparatuur zoals op de IC s van het Radboud hebben ze in Centraal Afrika uiteraard niet. In Malawi is de zorg nog écht mensenwerk. Hartfrequenties worden via de pols gemeten. Het zuurstofgehalte wordt afgelezen aan de kleur van de lippen. Zorgverleners vertrouwen daar op hun eigen klinische blik, zegt Van de Vossenberg. En die is ongelooflijk goed. En dan sta je versteld wat er onder primitieve omstandigheden wel mogelijk is, vult Van Helden aan. Een kind met malaria had zeker 41 graden koorts, was doodziek, reageerde nergens meer op. Een dood vogeltje. Hier zou het direct aan de koelapparatuur komen te liggen. Het enige dat ze in Malawi konden doen, was een natte doek tegen haar leggen. Dat bleek te werken. Een paar dagen later was het kind buiten aan het spelen met een ballon. Ongelooflijk. Dan zie je hoe weerbaar een mens kan zijn. De twee verpleegkundigen willen zeker nog een keer terug naar Malawi. Van de Vossenberg: Ons bezoek nu is vooral een verkenning geweest. Een volgende keer zouden we bijvoorbeeld veel over hygiëne kunnen leren aan de verpleegkundigen daar. En we willen vanuit het Radboud geld in blijven zamelen om spullen te sturen. De inwoners van Malawi zijn zo aardig en gastvrij. We voelden ons ontzettend welkom. Malawi wordt terecht het warme hart van Afrika genoemd. Voor deze mensen blijven we ons graag inzetten. n ethiek De dokter als medicijn In zijn bekende boek The Doctor, his Patient and the Illness (1964) stelt de uit Hongarije afkomstige, Engelse psychiater Michael Balint dat in de algemene praktijk verreweg het meest gebruikte geneesmiddel de dokter zelf is, maar dat er nog weinig farmacologische kennis van dit belangrijke geneesmiddel bestaat. Het boek heeft jarenlang gefungeerd als het fundament van zogenoemde Balint-groepen, waarin huisartsen systematisch reflecteren op problemen die zich met patiënten kunnen voordoen inclusief hun eigen rol daarin. Afgezien van deze praktische toepassingsmogelijkheid van het boek, is de metafoor de dokter als medicijn een vruchtbaar uitgangspunt voor verdere farmacologische exploratie: Wat is de dosis waarin de dokter zich zelf moet voorschrijven? In welke vorm en hoe vaak? Wat zijn de bijwerkingen? Bestaan er allergische reacties? Op basis van deze metaforische beschrijving van de arts-patiënt-relatie zou een farmacologie van het geneesmiddel dokter kunnen worden ontwikkeld. De voor de hand liggende vraag of de dokter ook als een placebo kan fungeren, lijkt me bevestigend beantwoord te kunnen worden. Placebo-effecten zijn inherent aan het medisch handelen. De verwachtingen van patiënten en de betekenis die zij aan een behandeling toekennen zijn van invloed op het genezingsproces en hierbij speelt de houding van de arts een belangrijke rol. Van de dokter als medicijn is het een kleine stap naar de dokter als medicijnman. Maar dan overschrijden we wellicht een grens. De dokter als medicijnman en vanzelfsprekend wordt hier niet de apotheker bedoeld - roept voor velen beelden op van priesters of sjamanen die met magische middelen hun patiënten genezing willen brengen. Deze praktijk staat ver af van de moderne regulier werkende arts. In gangbare discussies over placebo s gaat het vaak om uitdrukkingen als schijn doet wonderen, the lie that heals of simpelweg om bedrog. Mij lijkt echter dat de metafoor de dokter als medicijn en placebo ook op een positieve manier kan worden benaderd. Dan zijn veeleer empathie, hoop en vooral vertrouwen sleutelwoorden. Hoe vaak moet de dokter zichzelf als zodanig voorschrijven? Minstens bij iedere patiënt. Indien dit gebeurt in een adequate dosering, zie ik geen problemen qua bijwerkingen, allergische reacties of resistentieontwikkeling. Wat een adequate dosering is, is echter niet precies vast te stellen zoals bij echte geneesmiddelen. Hier komt een dosis praktische wijsheid bij kijken die zelf weer onderdeel uitmaakt van het medicijn dokter. Wim Dekkers 12