INHOUD. Voorwoord / V. Afkortingenlijst / XXI. Verkort aangehaalde literatuur / XXIII 1. DE VERBINTENIS IN HET ALGEMEEN / 1

Transcriptie

1 INHOUD Voorwoord / V Afkortingenlijst / XXI Verkort aangehaalde literatuur / XXIII 1. DE VERBINTENIS IN HET ALGEMEEN / Inleiding /1 1. Verbintenissenrecht en goederenrecht / 1 2. De codificatie van het verbintenissenrecht / 1 3. Het verbintenissenrecht in de Nederlandse codificatie / 2 3a. Invloed Europese Unie / 3 3b. Invloed EVRM / 5 3c. Internationale studies en een voorstel voor een Europees kooprecht / 5 4. Inhoud van dit boek / Het begrip verbintenis /7 5. Wat is een verbintenis? / 7 6. De verbintenis in het spraakgebruik / 7 7. Een vermogensrechtelijke prestatie / 7 8. Op geld waardeerbaar? / 8 9. Rechtens afdwingbaar / Verbintenissen en andere rechtsplichten / Rechtsplichten van partijen die niet verbintenissen zijn / Natuurlijke verbintenissen / Niet-afdwingbare verbintenissen / Soorten natuurlijke verbintenissen / Zijn natuurlijke verbintenissen wel verbintenissen? / Natuurlijke verbintenissen nader beschouwd / Natuurlijke verbintenis en schenking / Vervallen / De natuurlijke verbintenis en de fiscus / Natuurlijke verbintenis en nietigheid / Rechtsgevolgen van natuurlijke verbintenissen / 17 IX

2 21. Versterking van de natuurlijke verbintenis / Omzetting van een natuurlijke verbintenis / Bronnen van verbintenis / De wet als enige bron van verbintenissen / Toch een open systeem van verbintenissen / Verbintenissen die uit de wet voortvloeien / De inhoud van de verbintenis / Uitleg en inhoud van de verbintenis / De zogenaamde normatieve uitleg van rechtshandelingen / Redelijkheid en billijkheid als grondnorm / Aanvulling van de verbintenis / Beperkende of derogerende werking van de redelijkheid en billijkheid / De geschiedenis van art. 6:2 lid 2 en van art. 6:248 lid 2 / Verschil met de aanvullende werking van redelijkheid en billijkheid / Toepassingen van de beperkende werking van redelijkheid en billijkheid / Verbintenissen met meer dan twee partijen / Pluraliteit / Pluraliteit van schuldenaren / Gedeeltelijke aansprakelijkheid of aansprakelijkheid voor het geheel? / Deelbare en ondeelbare schulden / Dezelfde schuld / Hoofdelijke aansprakelijkheid / Bronnen van hoofdelijkheid / Gedeeltelijke aansprakelijkheid is uitzondering / Wettelijke uitbreiding van hoofdelijke aansprakelijkheid / Hoofdelijkheid na overgang van de schuld / Gevolgen van hoofdelijke aansprakelijkheid / De verhouding tot de schuldeiser / De onderlinge verhouding van hoofdelijke schuldenaren / Onderling regres bij meer hoofdelijke schuldenaren / Verweermiddelen tegen bijdrageplicht / Subrogatie / Verhaal bij insolventie / Pluraliteit van schuldeisers / Uitgangspunt / Gemeenschap tussen schuldeisers / Bescherming schuldenaar / Het vorderingsrecht valt in een gemeenschap; gevolgen / Vordering valt niet in gemeenschap / 42 X

3 1.7 Onderscheiding van verbintenissen naar de inhoud / Geven, doen of niet doen / Inspanningsverbintenissen en resultaatsverbintenissen / Garantieverbintenissen / Alternatieve verbintenissen / Facultatieve verbintenissen / Generieke en specifieke verbintenissen / Beperkt belang / Tijdsbepaling en voorwaarde / Inleiding / De verbintenis onder tijdsbepaling / De voorwaardelijke verbintenis / Bij overeenkomst bedongen / Onzekere toekomstige gebeurtenis / De noodzakelijke en de onmogelijke voorwaarde / Beïnvloeding van de vervulling van de voorwaarde / Opschortende of ontbindende voorwaarde / Ongeoorloofde voorwaarde / Potestatieve voorwaarde / Onzuivere potestatieve voorwaarde / Stilzwijgend bedongen voorwaarde / NAKOMING EN RECHTSVORDERINGEN / Nakoming / Nakoming, betaling, voldoening / Gevolg van nakoming: tenietgaan van de verbintenis / Wettelijke regeling van de nakoming / Is nakoming een rechtshandeling? / Vervallen / Regelend recht / Algemene uitgangspunten / Nakoming van verbintenissen om te geven / Toerekening van de prestatie op een bepaalde schuld / Nakoming door middel van waardepapier / Kosten van de nakoming en bewijs van kwijting / Opvolgende kwitanties / Wettelijke verplichtingen tot het stellen van zekerheid / Voldoening van de schuld aan de schuldeiser / Nakoming door voldoening aan een onbekwame schuldeiser / Voldoening van de schuld aan een ander dan de schuldeiser / De onbevoegde schuldeiser / Bijzondere bescherming van de schuldenaar / Vereiste voor bescherming / 72 XI

4 93. Gelijke bescherming voor de derde die nakomt / Twijfel aan wie te betalen / 74 94a. Nakoming van geldschulden / Veroordeling tot nakoming en executie / Vordering tot nakoming / Vervallen / Reële executie / Indirecte reële executie / Geldschulden / Wettelijke regeling / Geld als ruilmiddel (chartaal geld) / Giraal geld / Geld als rekeneenheid / Nominaliteitsbeginsel / Uitzonderingen op het nominaliteitsbeginsel / Betaling in chartaal of giraal geld / Uitsluiting van girale betaling / Plaats van betaling / Schadevergoeding bij verzuim / Wettelijke rente / a. Wettelijke rente bij handelsovereenkomsten / Buitenlands geld (nakoming) / Buitenlands geld (koersschade bij verzuim) / a. Betaling door incasso / Verrekening / Begrip verrekening / Wettelijke regeling / Maatschappelijke betekenis van de verrekening / Verrekening alleen door verklaring / De verklaring / Vereisten voor de bevoegdheid tot verrekening / Terugwerkende kracht van de verrekeningsverklaring / Ontnemen van werking aan de verrekeningsverklaring / Verschillende plaatsen van betaling / Verrekening na verjaring en verleend uitstel / Verrekening en overgang van het vorderingsrecht / Verrekening na beslag of de vestiging van een beperkt recht / Verrekening en borgtocht / Verrekening van rechtswege bij rekening-courant / Bijzondere bepalingen omtrent verrekening in rekening-courant / Kwitantie / 101 XII

5 3. NIET-NAKOMING / Inleiding / Overzicht van de mogelijkheden van de schuldeiser in geval van niet-nakoming / Wettelijke regelingen / Soms is de niet-nakoming toe te rekenen aan de schuldeiser / Terminologie / Verzuim, niet-nakomen en tekortkoming / Wanprestatie en overmacht / Onmogelijkheid van de prestatie / Algemeen / Wanprestatie of overmacht / Blijvende onmogelijkheid / Tijdelijke onmogelijkheid / Opschorting / Algemeen / Algemene regeling / Bijzondere regelingen / Retentierecht en de algemene regeling van de opschortingsbevoegdheid / Rechtsgrond / Functies van opschorting / Contractuele uitbreiding en beperking van opschorting / Plan van behandeling: algemene regeling en exceptio non adimpleti contractus / Vereisten / Opeisbare vordering / Tot voldoening van zijn vordering plaatsvindt / Connexiteit. Algemeen / Connexiteit. Voldoende samenhang / Connexiteit. Tegenover elkaar staande verplichtingen / Connexiteit bij leverantiecontracten / Proportionaliteit: gedeeltelijk of verkeerd presteren / Uitbreidingen / Beperkingen / Verhouding algemene regeling exceptio non adimpleti contractus / 129 XIII

6 3.4.3 Een beroep op een opschortingsrecht / Redelijkheid en billijkheid / Nakoming, schadevergoeding, ontbinding en schuldeisersverzuim / Opschorting op onjuiste gronden / Schuldeisersverzuim / Algemeen / Wat is schuldeisersverzuim / Gevallen, waarin schuldeisersverzuim vaak zal voorkomen / Schuldeisersovermacht / Schuldeisersverzuim is geen wanprestatie / Gevolgen voor schuldeiser en schuldenaar / Schuldeisersverzuim en schuldenaarsverzuim sluiten elkaar uit / Nakoming, schadevergoeding, ontbinding en opschorting / De andere verbintenis / De positie van de schuldenaar wordt versterkt / Bewaring / Bevrijding van de verbintenis / Gevolgen voor derden / Hoofdelijke verbondenheid / Meerdere schuldeisers / Aanbod door een derde / Einde van het schuldeisersverzuim / In welke gevallen eindigt het schuldeisersverzuim? / Schadevergoeding / Wanprestatie en overmacht / Algemeen / Samenhang tussen overmacht en onmogelijkheid / Toerekening krachtens schuld, wet, rechtshandeling, de in het verkeer geldende opvattingen of andere factoren / Hulppersonen / Hulppersoon al dan niet tevens ondergeschikte / Hulpzaken / Verkeersopvattingen / Overige categorieën / Garanderen en vrijtekenen / Garanderen Algemeen / Garanderen Uitleg / Garanderen Gevolgen / Vrijtekenen Algemeen / 162 XIV

7 184. Vrijtekenen Geldigheid / Vrijtekenen Uitleg / Vrijtekenen Redelijkheid en billijkheid / Is wel of niet een ingebrekestelling vereist? / Vertragingsschade, gevolgschade, vervangingsschade / Verzuim of blijvende onmogelijkheid / De verzuimregeling / Wanneer is er sprake van verzuim? / Gevolgen van verzuim / Verzuim na een ingebrekestelling met aanmaning / De inhoud van de ingebrekestelling met aanmaning / Verzuim na een ingebrekestelling zonder aanmaning / Verzuim zonder ingebrekestelling. De in de wet genoemde gevallen / Verzuim zonder ingebrekestelling. Niet in de wet genoemde gevallen / Verspringen van het risico / Vertragingsschade / Vergoeding van vervangingsschade na omzetting van de verbintenis / Zuivering van het verzuim / Einde van het verzuim / De prestatie is blijvend onmogelijk / Algemeen / Van rechtswege vervangingsschade / Gevolgschade / Meteen opeisbaar / Stellen en bewijzen / Algemeen / De schuldenaar moet overmacht aantonen / Soms schadevergoeding bij overmacht / Drie vereisten / Voldoening door cessie / Factoren buiten afd / Algemene regeling inzake de verplichting tot schadevergoeding / Samenloop met andere leerstukken / Enkele andere gevolgen van niet-nakoming / Twee wettelijke gevallen van rechtsverwerking / Algemeen / Termijnstelling door de schuldenaar / 192 XV

8 212. Termijnstelling bij betwisting van ondeugdelijkheid van de prestatie / De schuldeiser moet tijdig protesteren / Andere gevolgen van niet-nakoming / Verkoop van een zaak waarvan bewaring bezwaarlijk is / Soms executie of verrekening bij overmacht / Boetebeding / Algemeen / Accessoir met uitzonderingen / Uitleg / Matiging / Aanvulling / Mogelijkheden vóór opeisbaarheid / Drie gevallen / Gevolgen / Bijzondere bepalingen bij koop en faillissement / Ontbinding / In welke gevallen ontbinding mogelijk is / Wederkerige overeenkomst / Uitbreiding en beperking / Grondslag / Geen ontbinding bij schuldeisersverzuim / Verjaring / Verzuim dan wel blijvende of tijdelijke onmogelijkheid / Algemeen / Verzuim / Fatale termijn / Blijvende en tijdelijke onmogelijkheid / Leidt gevolgschade tot ontbindingsbevoegdheid? / Twee manieren van ontbinding / Schriftelijke of langs elektronische weg uitgebrachte verklaring / Declaratoire uitspraak van de rechter / Constitutieve uitspraak van de rechter / Een andere ontbinding dan aanvankelijk beoogd? / Gevolgen / Bevrijding van de daardoor getroffen verbintenissen / Verbintenissen tot ongedaanmaking / Geen terugwerkende kracht / Recht van reclame / 221 XVI

9 242. Tijdstip van ontbinding / Niet-nakoming van ongedaanmakingsverbintenissen / Toevallige onmogelijkheid van teruggave / De ontvanger heeft een zorgplicht / De aard van de prestatie sluit ongedaanmaking uit / De ontvanger is te kwader trouw / Afgifte van vruchten en vergoeding van kosten en schade / Handelingsonbekwame ontvanger / Schadevergoeding / Wijziging waardeverhouding / Gedeeltelijke ontbinding / Algemeen / Keuzevrijheid schuldeiser? / Evenredige vermindering / De ontbinding moet gerechtvaardigd zijn / Algemeen / Bewijslast / Ontbinding en de mogelijkheid tot zuivering / Zuivering vóór ontbinding / Zuivering en de vordering tot ontbinding / Zuivering en ontbinding door een schriftelijke verklaring / Actieve houding vereist voor de bevrijding van de eigen verplichting / Ontbinding moet gevorderd worden / Eventueel schadevergoeding plus verrekening en opschorting / Meerpartijenovereenkomst / Algemeen / Ontbinding / Opschorting / OVERGANG VAN VORDERINGEN EN SCHULDEN / a. Inleiding / Overgang van vorderingen / Overgang van vorderingen / Wat overgaat op de nieuwe schuldeiser / Bevoegdheden die niet nevenrechten zijn / Samenwerking van de vorige en de nieuwe schuldeiser / Gevolgen van overgang voor de schuldenaar / Overdracht van order- en toondervorderingen / 247 XVII

10 271. Vernietiging of ontbinding door de schuldenaar / Overgang bij wijze van subrogatie / De in art. 6:150 geregelde gevallen / Gevolgen van subrogatie ex art. 6:150 / Benadeling van de gesubrogeerde / Schuld- en contractsoverneming / Schuldoverneming / Toestemming bij voorbaat / Nevenrechten / Abstracte rechtshandeling. Ongeldigheid en ontbinding van de rechtsverhouding tussen de oude en de nieuwe schuldenaar / Contractsoverneming / Wat overgaat / Toepasselijke wetsbepalingen / HET EINDE VAN DE VERBINTENIS; VERJARING / Algemeen / Wijzen van tenietgaan van een verbintenis / Afstand / Afstand / Afstand is een overeenkomst / Afstand en schenking / Totstandkoming van de afstand / Afstand en schuldvernieuwing / Rechtsverwerking / Betekenis van rechtsverwerking in de praktijk / Rechtsverwerking en afstand van recht / Rechtsverwerking en stilzwijgende afstand van recht / Verschil in rechtsgevolg? / (Vervallen.) / Vermenging / Algemeen / Hetzelfde vermogen / Uitzonderingen / Rechtsgevolg van vermenging jegens derden / Verjaring en verval / Vorderingsrecht en tijdsverloop / Werking van verjaring en verval / Wettelijke regeling van verjaring en verval; invloed EVRM en EU-recht / Verjaringstermijn of vervaltermijn? / 272 XVIII

11 304. Ratio / Verjaringsvragen / Overzicht van de verjaringstermijnen / (1) Tot nakoming van een verbintenis uit overeenkomst tot een geven of doen (art. 3:307) / (2) Tot nakoming van verbintenissen tot periodieke betaling (art. 3:308) / (3) Uit onverschuldigde betaling (art. 3:309) / (4) Tot vergoeding van schade of tot betaling van een bedongen boete (art. 3:310) / Milieuschade; gevaarlijke stoffen; bodembeweging / Slachtoffers van misdrijven / Schade door letsel of overlijden / (5) Overige rechten bij tekortkoming in de nakoming (art. 3:311) / De coördinatiebepaling van art. 3:312 / (6) Tot opeising van een cultuurgoed (art. 3:310a-3:310c) / (7) Verspreide termijnen / (8) De algemene termijn van twintig jaar / (9) Aanvangsbepalingen; revindicatie e.a. / Aanvang, lengte en einde van verjaringstermijnen / Dubbele verjaringstermijnen. Redelijkheid en billijkheid / Stuiting van de verjaring / Gevolg van stuiting / Verlenging van de verjaring / Contractuele verjaringstermijnen / Afstand van verjaring / Verjaring en persoonlijke of zakelijke zekerheid / Verjaring van de executie van uitspraken / Analogische toepassing buiten het vermogensrecht / 301 Jurisprudentieregister / 303 Wetsartikelenregister / 319 Trefwoordenregister / 327 XIX