Resultaten van de proeven 2010 : wintergranen en eiwitgewassen in zuivere teelt of in mengteelt

Transcriptie

1 Nummer 6 Oktober 2010 RESULTAAT VAN DE ACTIES IN HET KADER VAN DE TAK «VEEVOEDING» Resultaten van de proeven 2010 : wintergranen en eiwitgewassen in zuivere teelt of in mengteelt 1. Context Een zomer of winter mengteelt van een graangewas met een voedererwt worden algemeen toegepast en wordt zelfs goed beheerst in de melkveebedrijven. Om het risico op opbrengstverliezen door legering te vermijden mag het aandeel erwten in de oogst niet groter dan 20% zijn. De teelt van eiwitgewassen, erwten en veldbonen, in mengteelt met een graangewas laat het toe om het aandeel eiwit in de oogst of het eiwitgehalte van het krachtvoer te verhogen. In het kader van het interreg vetabio project hebben de parners uit: NordPas de Calais (DA59), Vlaanderen (PCBT) en Wallonie (CRAW, CEB) op 3 plaatsen proefvelden aangelegd met de mengteelten van: triticale voedererwt, triticalewinterveldboon, triticaleeiwiterwt en wintertarwevoedererwt. 13/06/10WahaTriticale/Veldbonen 13/06/10WahaVeldbonen Eigenschappen van de drie soorten wintereiwitgewassen Tabel 1 geeft een overzicht van de eigenschappen van de eiwitgewassen die in proef werden opgenomen. Binnen dezelfde soort kunnen de verschillen tussen de rassen wel sterk variëren. In de fiches van ITAB is er meer technische informatie beschikbaar rond dit onderwerp. Tabel 1 Drie soorten wintereiwitgewassen Voedererwt Eiwiterwt Bloemkleur en tannines* Gekleurd met tannines Wit zonder tannines kelkblad Eiwitgehalte groei Uitstoeling Koude tolerantie Zaai datum *** Zaaidiepte Ziekte tolerantie Legergevoeligheid Vroegrijpheid Feuillues (bladeren) 23 24% Niet gedetermineerd Ja 15 C tot 20 C vanaf 20/10 3cm Goed Geen Laat (na het graan) Affila (ranken) 20% Gedetermineerd Nee 10 C tot 15 C /10 tot 15/11 34 cm gevoelig (anthracnose) Gemiddeld Vroeg (samen met vroeg graangewas) Landbouwkundig Een steungewas (triticale, spelt, haver ) is noodzakelijk. Weinig stikstof en lichtcompetitie in een zuivere teelt waardoor de onkruidonderdrukking laag is. Gevoelig voor legering tijdens het afrijpen Winter veldboon Gekleurd met tannines Wit zonder tannines** 28 30% (witte bloem) Gedetermineerd ja 5 C tot 12 C /10 tot 10/11 >8cm**** gevoelig (anthracnose) Goed Laat (na het graan) De vorstresistentie is de belangrijkste limiterende factor. De onkruidonderdrukking van de teelt is laag maar mechanische onkruidbestrijding mogelijk (wiedeg, schoffelen) * de aanwezigheid van tannine is een positieve factor voor de herkauwers (meer bestendig eiwit) maar is een negatieve eigenschap voor éénmagigen. ** Ras GLADICE. *** vroeg zaaien vermindert de vorstresistentie en het hernemen van de groei in de lente. **** Uit Franse ervaring blijkt dat diep zaaien de overwinteringskansen verhoogt, in Vlaanderen is daar geen ervaring mee 1

2 3. Teelt en omgevingsomstandigheden op de 3 proefvelden Tabel 2 : beschrijving van de proefvelden NordPas de Calais (59) Marcq en Ostrevent NordPas de Calais (59) Carvin Vlaanderen Alveringem Wallonië Waha (FamenneArdenne) Bodemtype Leem Leem Zandleem Zware leem hoogteligging 45m 28m 10 m 291 m T C min / max Sneeuw 14 C/ >30 C Vorst zonder sneeuw 14 C/ >30 C Vorst zonder sneeuw 7 C/ 32 C Weinig sneeuw 14 C/ 35 C Persistente sneeuw Rotatie Akkerbouw Akkerbouw Groenteteelt Akkerbouw melkvee Voorteelt Triticale Aardappelen Wortelen Spelt Stikstofoverschot 94 eenhedenn 50 eenheden N Bemesting Geen 39 eenhedenn verenmeel Geen Geen (1300) Zaaidatum 18/11/09 12/11/09 11/11/09 19/10/09 Oogstdatum 10/08/10 10/08/10 20/08/10 12/08/10 gangbare zaaidichtheid (graan/m²) Triticale Tarwe Veldbonen Eiwiterwten Voedererwten Bijzonderheden Lage stikstofhoeveelheden bevoordelen de eiwitgewassen Hoge onkruiddruk (opwas van koolzaad) Schade aan de veldboon door de bonenkever (15 tot 26% van het graan) Goede zaaiomstandigheden Oogst voor de regen Bodem:sterk toegeslaan =>slechte opkomst van het graangewas (40 tot 60%) Belangrijke wildschade aan de erwten door de duiven. => vertraagde groei en lagere vruchtbezetting Nachtvorst eind april Sterke druk van melde op de veldbonen => manuele onkruidbestrijding in de zuivere veldboonteelt (begin juli) Onweer midden juli => legering De belangrijkste kenmerken van het afgelopen teeltjaar : De zaai werd snel gevolgd door de winter. De winter was lang en koud, in Wallonië was de bodem een aanzienlijke tijd bedekt met sneeuw. De opeenvolging van vorst en dooi waren vooral nadelig voor de veldbonen. In deze teelt bleef de schade zichtbaar tot april (in april was er nog nachtvorst). De winter werd gevolgd door een koud en droog voorjaar. De droogte heeft tot begin augustus aangehouden. Eind juni begin juli werden er piektemperaturen hoger dan 30 C opgemeten. Augustus was daarentegen regenachtig waardoor de oogst ongeveer 10 dagen werd uitgesteld ondanks het oogstrijp gewas. 4. De resultaten: Opbrengst en kwaliteit van de zuivere teelt en mengteelt De resultaten worden onder de vorm van grafieken weergegeven, de opbrengst werd gestandaardiseerd naar een vochtgehalte van 15%. Het zijn experimentele opbrengsten, om een beeld te geven van normale teeltomstandigheden moeten ze met 20% verminderd worden. 4.1 Mengteelt triticale/ voedererwten De gebruikte rassen voedererwten zijn: ASSAS en PICARD en het nieuwe ras ARCTA. De landbouwers hebben gemeld dat het ras ASSAS een lichte vermindering van de vorstresistentie vertoont. Bij ASSAS werden er in vergelijking met de andere rassen meer symptomen gevonden die op koudestress wijzen (bruinverkleuringen op blad en stengel) maar er werden in vergelijking met de andere rassen geen grotere uitval waargenomen. Daarentegen was ASSAS sneller rijp en kende het een gemiddelde vegetatieve ontwikkeling. Om deze reden was de mengteelt met ASSAS het minst gevoelig aan legering in de proef in Waha. In de proeven op de andere plaatsen waren er geen verschillen in opbrengsten of verhoudingen tussen de verschillende rassen voedererwten. 2

3 1. Bij een hogere opbrengst van het graangewas daalt het aandeel erwten. Of andersom naarmate de opbrengst van het graan daalt, stijgt het aandeel erwten. 2. Als het aandeel erwten bij de oogst hoger is dan % (Waha) dan verhoogt het risico op legering en opbrengstverliezen. 3. Wanneer de verwachte opbrengst gemiddeld is (5.000 kg/ha) moet de zaaidensiteit van de rassen PICARD en ARCTA beperkt worden tot 15 zaden/m² om legering te vermijden. 4. Wanneer deze raadgevingen opgevolgd worden, kan de mengteelt met triticale een bruto opbrengststijging realiseren (+5% tot +9%). 5. Tezelfdertijd zorgt de mengteelt er voor dat het eiwitgehalte verbeterd (+10 à 20gr PDI/kgMS) zonder dat daarbij de energiewaarde daalt. 4.2 Mengteelt triticalewinterveldboon Wat is de optimale densiteit van het steungewas Om het effect van densiteit na te gaan werd de veldboon DIVA in de mengteelt met triticale op 3 verschillende densiteiten ingezaaid:, 50 en 75% van de gangbare zaaidichtheid 1. Wat de densiteit betreft : de triticale (GRANDVAL) heeft een rol gespeeld als steungewas en de opbrengst van zuivere teelt of een mengteelt is gelijkaardig. 2. Het aandeel veldbonen in de oogst stijgt logischerwijze wanneer de densiteit van triticale daalt. 3. Hoewel de verschillen in opbrengst niet significant zijn, lijkt de optimale zaaidensiteit van triticale (figuur 2) op 50% van de gangbare zaaidichtheid te liggen. Bij deze densiteit is de bruto opbrengst van de mengteelt, zoals de DVE en VEM, het hoogst. Gedragen de verschillende veldboonrassen zich op een andere manier in een mengteelt of zuiver teelt? Vier rassen veldbonen: DIVA, GLADICE, IRENA en OLAN werden (aan 80% van de volledige dosis) in mengteelt met een 3

4 triticale GRANDVAL (aan 50% van de volledige dosis) ingezaaid 1. In Waha en in Marcq was de zuivere teelt van veldbonen sterk veronkruid. Zonder manuele interventie tegen de melde zou er in Waha geen oogst mogelijk geweest zijn. 2. In de mengteelt heeft de triticale (GRANDVAL) zijn rol als onkruiddrukker goed uitgevoerd door de lege plaatsen in te palmen. De onkruiden werden goed onderdrukt zonder mechanische interventie. 3. De klassering voor de vorstresistentie op basis van de densiteitverliezen bij het uitkomen van de winter is hetzelfde als het CTPS klassement (Comité technique permanent de la sélection) : DIVA(26%) > OLAN(34%) = GLADICE(35%) > IRENA(71%) IRENA(zeer vorstgevoelig, werd niet geoogst) 4. OLAN is later rijp (+10 dagen) en gevoeliger aan legering (35%) dan DIVA (16%) en GLADICE(15%). Bij het uitkomen van de winter herleeft OLAN wel beter en het ras heeft een betere uitstoeling en vegetatieve ontwikkeling tijdens de verdere groei. 5. Het rendement van een zuivere veldbonenteelt is laag. Alleen OLAN onderscheid zich van de anderen met een hogere opbrengst in Marcq (+17%) en in Waha (+8%). DIVA laat de beste resultaten zien in Alveringem (4T/ha) daar was de plantdichtheid correct en de onkruiddruk laag. 6. De opbrengst van de mengteelt is vergelijkbaar met de zuivere teelt van triticale : 5% in Marcq +5% in Waha en +12% in Alveringem. Geen van deze verschillen waren significant. 7. Het aandeel veldbonen in de oogst was in Waha niet groter dan 22%, in Marcq was het aandeel slechts 10%. Det aandeel is gelijkwaardig aan het aandeel erwten in de mengteelt triticalevoedererwten. De te lage dichtheid van de veldbonen, door de verliezen tijdens de winter, kan deze resultaten voor een deel verklaren. 8. In Alveringem werd een veel groter aandeel veldbonen opgemeten, daar werd 40% van de oogst ingenomen door veldbonen. De opbrengst van de mengteelt lag 12% hoger dan de zuivere teelt (7350 kg/ha) en de voedingswaarde verbeterde met +47gr DVE/kg 4.3. Mengteelt tarwe/eiwiterwt Vier rassen van winter eiwiterwt werden aan 80% van de gangbare zaaidichtheid (80 zaden/m²) in een mengteelt met een wintertarwe (APACHE of AZZERTY) aan 50% van de gangbare zaaidichtheid ingezaaid. Gezien het grote belang van legering en onkruiden werd geen enkele zuivere eiwiterwtenteelt geoogst. 4

5 Nummer 6 Oktober 2010 BILAN 1. ISARD DES en ACTIONS JAMES zijn ORGANISEES het best resistent DANS tegen de LE vorst, CADRE met 10% DU densiteitverlies VOLET «LEGUMES», tussen de zaai en het uitkomen van de winter tegen 40% verlies voor DOVE en ENDURO. LUCY is zeer gevoelig (70%) en kan in dit gebied niet geteeld worden. 2. In Waha was de mengteelt van wintertarwe/eiwiterwt gevoeliger aan legering (zware onweders in juli) in vergelijking met een mengteelt met triticale. ISARD is het gevoeligst aan legering (99%), de verliezen zijn aanzienlijk in vergelijking met de zuiver teelt van wintertarwe. 3. Ondanks de legering waren de opbrengsten van de mengteelten met DOVE, ENDURO en JAMES vergelijkbaar met de zuivere teelt van wintertarwe maar geen enkel ras heeft het vooropgestelde doel van 50% erwten bereikt. JAMES was met 30% de meest competitieve ras gevolgd door DOVE (20%) en ENDURO (14%). 4. In Alveringem werd er geen legering vastgesteld maar het verwijderen van de eindknop door de duiven in het voorjaar was verantwoordelijk voor een verminderde ontwikkeling en een vruchtzetting. Dit had ook een invloed op het aandeel erwten in de oogst (<10%) en de opbrengst (8%) Mengteelt triticale/eiwiterwt Door het verschil in lengte en afrijpen tussen het graan en eiwitgewas is deze mengteelt minder voordelig. Maar omwille van de interesse van enkele landbouwers werden ze toch ter verkenning uitgezaaid in Waha en Alveringem (figuur 5). 1. De eiwiterwten ontwikkelen zich beter wanneer ze gecombineerd worden met een triticale ras dat een lager groeipotentieel (Waha versus Alveringem en TALENTRO versus GRANDVAL). 2. In Waha heeft de triticale voor een betere steun gezorgd in vergelijking met de wintertarwe. De legering bleef betperkt tot 26%. Toch was het voordeel van een mengteelt triticaleeiwiterwt minder groot in vergelijking met een veldboon of een voedererwt. 3. In Alveringem, heeft legering geen invloed gehad op de opbrengst. De competitiviteit van de triticale en de vertraagde groei van de erwten door de schade veroorzaakt door duiven verklaart het beperkt voordeel van de mengteelt GRANDVALvoedererwt in vergelijking met een zuivere teelt of andere mengteelten (TriticaleVeldbonen en TriticaleVoedererwten) 5. Conclusie 1. De biologische teelt van een zuiver wintereiwitgewas, veldboon of voedererwt, worden in onze regio s afgeraden omwille van het belangrijke risico s (vorstresistentie, legering en veronkruiding) die deze teelten met zich meedragen. 2. De mengteelt triticale voedererwt heeft zijn voordeel ten opzichte van een zuivere triticaleteelt bevestigd door een hoger bruto rendement en kwaliteit te leveren. Het is een vaste waarde als het aandeel erwten in de oogst het objectief van 20% niet overstijgt, als dit toch het geval is kan legering voor belangrijke verliezen zorgen. 1. Gebruik een sterk steungewas van het type GRANDVAL en zaai aan volle dosis. 2. Pas de zaaidichtheid van de voedererwten aan. Met PICARD en ARCTA mag de zaaidichtheid niet groter zijn d a n 15 zaden/m², met ASSAS mag men tot 20 zaden/m² zaaien. 3. Wanneer het verwachte potentieel van de triticale minder is, of het gebruikte graangewas minder steun kan bieden moeten de zaaihoeveelheden verminderd worden. 4. Let op het duizendkorrelgewicht (DKG) van het ras. Maak gebruik van de formule [kg/ha = (zaden/m²) x DKG / 100]. Zie Tabel 3 5

6 Ras DKG zaden/m² Tabel 3 zaaihoeveelheid (in kg/ha) voor 3 verschillende rassen voedererwten ASSAS 175 PICAR ARCTA De mengteelt wintertarweeiwiterwten kan een interessant alternatief zijn als men wil streven naar een aandeel erwten dat groter dan 20% is. Respecteer daarvoor de volgende aanbevelingen : 1. Het is noodzakelijk dat de percelen beschermd worden tegen aanvallen van duiven. Als dat niet mogelijk is kies dan voor een mengteelt met veldbonen of voedererwten. 2. Kies rassen die minder gevoelig zijn aan legering (sluit ISARD uit) en vorst resistent zijn (sluit LUCY uit). We bevelen JAMES aan, het is een eerder laat ras en heeft een goede groei na de winter. 3. Het moet een vroeg wintertarweras zijn, met een gemiddelde hoogte en het mag vooral niet legergevoelig zijn (sluit APACHE uit) 4. De tarwe werd aan de helft van de dosis gezaaid en de erwten aan 80% (60 tot 70 zaden/m²) vanaf 20 oktober in de koudste gebieden. 4. De mengteelt triticaleveldbonen is eveneens mogelijk maar de oogst kan tegenvallen bij een lange en strenge winter. 1. Het ras DIVA is het meest resistent tegen de vorst. 2. De zaaidiepte speelt een essentiële rol. Zaai eind oktober begin november en doe dit in twee werkgangen. In de eerste werkgang wordt de veldboon gezaaid op een minimum diepte van 10cm met een schijfzaaimachine ( tot 30 zaden/m²). Tijdens de tweede werkgang wordt de triticale op een normale diepte gezaaid aan de helft van de normale dosis Samenvatting van de rassenproef biologische baktarwe en triticale We stellen hier de resultaten voor van de rassenproeven biologische baktarwe en triticale uitgevoerd door de partners van het VETABIO project die uitgevoerd werden in het kader van hun regionaal programma. Tabel 4 : rassenproeven van wintergranen, omschrijving van het proefterrein Partner Chambre Agriculture 59 Frankrijk CEBVEGEMAR Wallonië PCBT Vlaanderen baktarwe / Triticale Baktarwe Triticale Regio NordPas de Calais Hesbaye WestVlaanderen locatie Carvin (59) Bodegnée (4537) Alveringem bodem leem Zware leem Zand leem Rotatie Akkerbouw Groenten graangewas Groenteteelt Voorteelt Aardappelen Aardappelen Wortelen Zaai 12/11 12/11 11/11 Zaaidichtheid (zaden/ 400 / m² Rest stikstof 94 eenheden Bemesting 300 kg/ha Veermeel eenheden op 17/4 orgamine 50 eenheden op 30/03 bloedmeel 1130 Oogst 10/08 22/08 20/08 Opbrengst (kg/ha) / Bijzonderheden Slechte mineralisatie in het voorjaar Bodem werd toegeslaan Sterk gelegerd schot Bodem werd toegeslaan => slechte opkomst Late oogst => slecht hectoliter gewicht Schot 6

7 Resultaten van de rassenproef baktarwe Tabel 5 : rassenproef baktarwe 09 10, Nord Pas de Calais in Carvin, A. Lecat (CA59) Ras Opbr. kg/hl Eiwit Hoogte Kwaliteit Vroegrijp Type Opmerking Kg/ha % cm heid Barock VT ½ V W Niet gevoelig Lear VT Niet gevoelig Oxebo BT ½ LL W Opbrengst/eiwit Apache BT V ½ W Attlass VT V ½ W Veevoer Brentano BT ½ L ZW Nieuw ras Swinggy BT Lage kwaliteit Pannonikus BT+ V½ V ½ WW Opbrengst/kwaliteit Renan/Attlass/ Saturnus Aérobic <75 BT Slechte kwaliteit Midas BT ½ V W Opbrengst/kwaliteit Chevalier BT L Slechte kwaliteit Caphorn Mayen Renan VT ½ V ZW Titlis VT Biocer Saturnus VT ½ V W Kwaliteit Blasius VT ½ V½L Kwaliteit Ségor VT Biocer ToeLIchting Goede condities tijdens de zaai en ondanks de strenge winter zijn de rassen toch goed de winter doorgekomen. Het koude en droge weer heeft in het voorjaar lang aangesleept waardoor de mineralisatie sterk vertraagd werd. Door deze vertragingen waren de nutriënten begin juni pas beschikbaar voor de planten. Het proefveld werd voor het slechte weer van augustus geoogst. Al deze factoren verklaren waarom het eiwitgehalte lager is! Tabel 6: Rassenproef baktarwe 09 10, Wallonië, E. Montignie (CEB) en A. Vilret (CPLVégémar) Variété Rendement Verse P.S. Protéine Hagberg Zélény kg/ha 1=versé (kg/hl) % Julius , , ,0 Tommi , , ,1 Tuareg , , ,7 Akteur , , ,4 Fortis , , ,0 Mulan , , ,7 Dekan , , ,6 Camp Remy , , ,2 Schammane , ,2 3 37,1 Toelichting Deze proef werd vooral opgezet om een globaal beeld te geven van wat er op de markt beschikbaar is. Ondanks het moeilijke teeltjaar konden we waarnemen dat de opbrengsten verhoogd zijn. Om die reden werd er een slechte bakkwaliteit verwacht. Die bleek ondanks de late oogst (op de grens van schot voor sommige rassen) toch normaal te zijn. Meer informatie over deze proef is te vinden op 7

8 Resultaten van de rassenproef triticale Tabel 7 :triticale rassen 09 10, NordPas de Calais in Carvin, Alain Lecat (CA59) Rassen Opbrengst Hectoliter gewicht. Eiwit Hoogte Vroegrijpheid Opmerking kg/ha (kg/hl) % Tremplin ½ P½ T Résistant Pizzaro ½ T Seconzac ½ P½ T Sensible RJ Grandval ½ T Résistant Tarzan ½ PP Amarillo ½ PP Dukato (seigle) P Sol séchant Collégial ½ PP Vuka ½ P Intégral Sensible RJ Toelichting In vergelijking met een eerste tarweteelt, kan het beste triticaleras niet dezelfde goede resultaten zorgen als de meest productieve tarwerassen zoals Attlass of Barock. Triticale blijft dus een graansoort voor graan na graanteelt. Tabel 8 : triticale rassen 09 10, West Vlaanderen, Alveringem, A. Beeckman (PCBT) Rassen Opbrengst Opkomst Bedekking Hoogte Hectoliter gewicht kg/ha % 29/apr kg/hl Constant , Grandval Joyce , Collegial , Madilo , Moyenne Pizarro , Passus , Sequenz , Agrano , Talentro Toelichting Door de regen vlak na zaaien werd de bodem dichtgeslaan waardoor de opkomst slecht was. Hierdoor waren er sterke verschillen in densiteit tussen de verschillende rassen die in sommige gevallen belangrijk genoeg waren om de opbrengstverschillen te beïnvloed. De oogst was door het wisselvallige weer laat, dit verklaart het lage hectolitergewicht. 8 Union Européenne Fond Européen de Développement Régional Interreg efface les frontières Interreg doet grenzen vervagen