Arbeidsmarktenquête 2006

Transcriptie

1 Arbeidsmarktenquête 2006 Verwachtingen en meningen over de arbeidsmarkt van morgen 15 november 2006 Raad voor Werk en Inkomen Research voor Beleid

2 Inleiding In deze rapportage worden de resultaten van de Arbeidsmarktenquête 2006 bekend gemaakt. Het doel van de enquête was zicht te krijgen op de meningen en verwachtingen van arbeidsmarktprofessionals over de arbeidsmarkt in de komende jaren ( ). De enquête werd gehouden in het kader van het Najaarscongres (15 november) van de RWI over de arbeidsmarkt van morgen. De Arbeidsmarktenquête 2006 is via de elektronische nieuwsbrief RWI-zine uitgezet onder de relaties van de RWI. Het betreft hier personen die vanuit diverse invalshoeken een rechtstreekse, beroepsmatige relatie hebben met de arbeids- en reïntegratiemarkt, kortom: arbeidsmarktprofessionals. In de enquête zijn de volgende groepen onderscheiden: Uitvoerders: uitvoerders in de sociale zekerheid (CWI, UWV, SVB); Reïntegratiebedrijven: reïntegratiebedrijven, maar ook: arbodiensten, interventiebedrijven en scholingsinstituten; Veld werknemers: werknemers(organisaties), cliënten, publiek; Veld werkgevers: werkgevers(organisaties); Overheid: de overheidssector (politiek en ambtelijk, zowel lokaal als landelijk); Rest (bijvoorbeeld: onderzoeks- en adviesbureaus/-organisaties). In totaal hebben 733 personen de (internet)vragenlijst ingevuld, een respons van 25%. De resultaten van deze enquête geven een goed beeld van de opvattingen van arbeidsmarktprofessionals. De resultaten kunnen echter niet worden opgevat als de mening van de Nederlandse bevolking als geheel. De resultaten zijn onderverdeeld in vijf thema s: 1. algemene verwachtingen ten aanzien van de arbeidsmarkt; 2. externe ontwikkelingen; 3. arbeidsvoorwaarden en arbeidsrelaties; 4. arbeidsmarkt en onderwijs; 5. beleid. In de volgende hoofdstukken worden deze thema s nader bekeken. De rapportage sluiten we af met de conclusies die uit de resultaten getrokken kunnen worden. In de bijlage is een aantal antwoorden opgenomen per respondentgroep. 1. Algemene verwachtingen ten aanzien van de arbeidsmarkt Aan de respondenten is een aantal vragen voorgelegd over algemene arbeidsmarktverwachtingen voor de korte en middellange termijn. Dit is de periode van 2007 tot en met

3 Werkgelegenheid Allereerst is gevraagd naar de verwachtingen ten aanzien van de werkgelegenheid in deze periode. Tabel 1.1 toont de resultaten. Tabel 1.1 Verwachting werkgelegenheid ( ) fors stijgen % licht stijgen % stabiel blijven 48 7% licht dalen 21 3% fors dalen 3 0% weet niet/geen mening 9 1% De arbeidsmarktprofessionals blijken buitengewoon optimistisch over de werkgelegenheidsontwikkeling. Het overgrote deel van de respondenten (bijna 90%) voorziet een lichte tot forse stijging van de werkgelegenheid in de nabije toekomst. Slechts een zeer klein aantal denkt dat de werkgelegenheid zal dalen. Wanneer gekeken wordt naar verschillende groepen valt op dat werknemers/cliënten minder positieve verwachtingen hebben dan de andere groepen (zie de bijlage, pagina 17). Werkloosheid Vervolgens is gevraagd naar de verwachtingen ten aanzien van de werkloosheid. Hierover is men eveneens optimistisch, zij het in mindere mate dan over de werkgelegenheid. Tabel 1.2 laat dit zien. Tabel 1.2 Verwachting werkloosheid ( ) fors stijgen 16 2% licht stijgen 78 11% stabiel blijven 89 12% licht dalen % fors dalen % weet niet/geen mening 7 1% De meerderheid (bijna driekwart) denkt dat de werkloosheid zal dalen. Een kwart van de mensen denkt dat de werkloosheid stabiel blijft of zelfs stijgt. Interessant in vergelijking met de vorige tabel is dat kennelijk een groep respondenten wel een stijging van de werkgelegenheid voorziet, maar geen daling van de werkloosheid. Wellicht gaan zij ervan uit dat de nieuwe werkgelegenheid vooral wordt opgevuld door mensen die nu inactief zijn (zoals herintreders). Jeugdwerkloosheid Het thema werkloosheid is verder onderverdeeld in jeugdwerkloosheid en werkloosheid onder allochtonen. Een ruime meerderheid van de arbeidsmarktprofessionals verwacht een daling van de jeugdwerkloosheid, zoals blijkt uit tabel

4 Tabel 1.3 Verwachting jeugdwerkloosheid ( ) fors stijgen 25 3% licht stijgen 95 13% stabiel blijven 94 13% licht dalen % fors dalen % weet niet/geen mening 13 2% Een opvallend grote groep (31%) voorziet een forse daling van de jeugdwerkloosheid. Nog eens 38% verwacht een lichte daling. Een behoorlijke minderheid (29%) denkt dat de jeugdwerkloosheid stabiel blijft of stijgt. Werkloosheid allochtonen Over de werkloosheid onder allochtonen zijn de respondenten minder positief dan over de jeugdwerkloosheid. Ook hier is er een verdeeldheid onder de respondenten. Tabel 1.4 laat dit zien. Tabel 1.4 Verwachting werkloosheid onder allochtonen ( ) fors stijgen 39 5% licht stijgen % stabiel blijven % licht dalen % fors dalen 47 6% weet niet/geen mening 13 2% Iets meer dan de helft van de respondenten is positief over de ontwikkeling van de werkloosheid onder allochtonen. Daarentegen denkt in totaal 20% dat de werkloosheid zal stijgen. Over de groep allochtonen is men dus minder optimistisch dan over de werkloosheid in het algemeen of de jeugdwerkloosheid. Opvallend is dat de overheidsvertegenwoordigers in het algemeen positiever zijn over de werkloosheidsontwikkeling dan de overige respondenten. Dit geldt zowel ten aanzien van werkloosheid in het algemeen als voor de hierboven onderscheiden doelgroepen. In figuur 1.1 is per groep de verwachting ten aanzien van de werkloosheid weergegeven. 4

5 Figuur 1.1 Verwachtingen werkloosheid per groep <Dalen Stijgen> Werkloosheid in algemeen Jeugdwerkloosheid (15-25 jaar) Werkloosheid onder allochtonen Uitvoering sociale Zekerheid Reïntegratiebedrijven Veld: Werknemers Veld: werkgevers Overheid Rest Totaal Een korte balk betekent dus een positieve kijk op de werkloosheid. Naast het feit dat uit figuur 1.1 blijkt dat de overheid het meest optimistisch is over de werkloosheid, blijkt ook dat reïntegratiebedrijven het meest negatief zijn. Dit geldt met name voor jeugdwerkloosheid. Arbeidsparticipatie vrouwen Naast vragen over werkgelegenheid en werkloosheid is ook gevraagd naar de arbeidsparticipatie van vrouwen. Zal deze stijgen of dalen in de aankomende periode? De antwoorden staan weergegeven in tabel 1.5 Tabel 1.5 Verwachting arbeidsparticipatie van vrouwen ( ) fors stijgen 65 9% licht stijgen % stabiel blijven % licht dalen 24 3% fors dalen 3 0% weet niet/geen mening 5 1% De meerderheid verwacht een lichte stijging of stabilisatie; een kleine groep ziet een forse stijging. Deze uitkomst is in lijn met hetgeen hierboven al naar voren kwam: men verwacht een stijging van de werkgelegenheid, en kennelijk zal een deel daarvan worden vervuld door vrouwen die meer participeren. Daardoor blijven de verwachtingen ten aanzien van de werkloosheid wellicht enigszins getemperd. 5

6 2. Externe ontwikkelingen Ontwikkelingen die niet direct door het Nederlandse overheidsbeleid te beïnvloeden zijn, kunnen wel hun weerslag hebben op de arbeidsmarkt. In de enquête is een aantal van deze zogenoemde externe ontwikkelingen voorgelegd. Het was aan de respondenten om deze ontwikkelingen te rangschikken in volgorde van belangrijkheid voor de arbeidsmarkt. Figuur 2.1 toont de resultaten in bewerkte vorm. Figuur 2.1 Mate van belang op de arbeidsmarkt Vergrijzing Toename wereldhandel Technologische ontwikkelingen Verplaatsing werkgelegenheid naar buitenland Europese integratie <minder van belang meer van belang> De vergrijzing wordt met enige afstand als de voornaamste ontwikkeling beschouwd. Daarna volgen de toename van de wereldhandel en technologische ontwikkelingen. Europese integratie wordt het minst van belang geacht. Een vergelijking tussen de groepen laat enkele interessante verschillen zien. Werknemers vinden vooral technologische ontwikkelingen van belang. Opvallend is dat verplaatsing van werkgelegenheid naar het buitenland door deze groep het minst van belang wordt geacht. Vergrijzing leeft vooral bij overheidsvertegenwoordigers en de reïntegratiebedrijven. In de bijlage op pagina 16 staat een overzicht van de scores per groep. Vergrijzing Op enkele specifieke ontwikkelingen is in de enquête dieper ingegaan. Allereerst is gevraagd hoe men aankijkt tegen de problematiek van de vergrijzing. De antwoorden op de vraag: hoe wordt in uw ogen de vergrijzingsproblematiek tegemoet getreden? staan in tabel

7 Tabel 2.1 Inschatting vergrijzingsproblematiek zwaar onderschat 80 11% onderschat % juist ingeschat % overschat % zwaar overschat 26 4% weet niet/geen mening 9 1% Iets meer dan de helft van de respondenten meent dat de problematiek wordt onderschat, sommigen menen zelfs zwaar onderschat. Toch is ook nog een behoorlijk deel van de respondenten van mening dat het probleem wordt overschat. Dat zijn met name uitvoerders in de sociale zekerheid (zie de bijlage, pagina 19). Ook is gevraagd wie de verantwoordelijkheid moet dragen om eventuele knelpunten als gevolg van de vergrijzing op te vangen. Hierover zijn de respondenten het grotendeels eens. Figuur 2.2 Verantwoordelijkheid opvangen knelpunten als gevolg van vergrijzing 1% overheid 15% sociale partners 52% 20% individuele bedrijven/werkgevers individuele werknemers 1% 11% alle groepen in gelijke mate weet niet De respondenten zien vooral heil in collectieve oplossingen met alle groepen tezamen. Bij voorkeur met alle groepen, op de voet gevolgd door sociale partners en de overheid. Individuele bedrijven en werknemers worden veel minder vaak genoemd. Hoewel onder alle groepen respondenten de opvatting overheerst dat alle partijen verantwoordelijk zijn voor het opvangen van eventuele knelpunten, zijn ook verschillen zichtbaar, zoals de tabel 2.2 laat zien. 7

8 Tabel 2.2 Wie draagt de verantwoordelijkheid om de eventuele knelpunten als gevolg van de vergrijzing op te vangen? Respondentgroepen > Uitvoering sociale zekerheid Reïntegratie Veld: werknemers Veld: werkgevers Overheid overheid 14% 15% 17% 26% 10% 13% sociale partners 9% 21% 22% 22% 24% 16% Rest individuele bedrijven/werkgevers individuele werknemers bovenstaande groepen in gelijke mate weet niet/geen mening totaal 14% 10% 11% 12% 11% 14% 1% 1% 3% 61% 51% 49% 40% 52% 57% 2% 2% 1% 100% 100% 100% 100% 100% 100% Van de werkgevers vindt meer dan een kwart (26%) dat vooral de overheid de verantwoordelijkheid moet dragen. Van de overheidsvertegenwoordigers heeft slechts 10% deze opvatting. Offshoring Vervolgens is een vraag gesteld over het fenomeen offshoring. Hieronder wordt het verplaatsen van productie naar het buitenland verstaan. Aan de respondenten is de vraag voorgelegd of men verwacht dat deze ontwikkeling doorzet of afneemt. Tabel 2.3 Verwachting offshoring ( ) fors stijgen % licht stijgen % stabiel blijven % licht dalen 33 5% fors dalen 1 0% weet niet/geen mening 7 1% Tweederde van de respondenten voorziet een toename van de offshoring. Vooral uitvoerders in de sociale zekerheid denken dat offshoring toeneemt. Respondenten vanuit de overheid denken minder vaak dat deze ontwikkeling zich voordoet. Opvallend is ook dat werkgevers en werknemers hier dezelfde verwachting over hebben (zie de bijlage, pagina 17). Uit de vergelijking met de eerder gepresenteerde tabel 1.1 over de werkgelegenheidsontwikkeling kan worden opgemaakt dat men kennelijk niet verwacht dat de offshoring banen gaat kosten in Nederland. Vrijwel iedereen voorziet immers een stijging van de werkgelegenheid. 8

9 3. Arbeidsvoorwaarden en arbeidsrelaties In de enquête is ook een aantal vragen opgenomen over de verwachtingen ten aanzien van arbeidsvoorwaarden en arbeidsrelaties in de toekomst. Werkweek van 40 uur Allereerst is de stelling voorgelegd dat de standaardwerkweek weer uit 40 uur zou moeten bestaan. Van de ondervraagden is 64% het daar niet mee eens, zoals blijkt uit tabel 3.1. Tabel 3.1 Standaard werkweek moet weer uit ten minste 40 uur bestaan zeer mee eens 54 7% mee eens % oneens % zeer mee oneens % weet niet/geen mening 18 2% Met name de werkgevers en reïntegratiebedrijven zijn het eens met deze stelling. De uitvoerders in de sociale zekerheid en de werknemers zijn het minder vaak met de stelling eens (zie de bijlage, pagina 18). Salarisontwikkeling Een andere stelling die is voorgelegd aan de respondenten betrof de vraag of men verwacht dat de lonen zullen stijgen als gevolg van een schaarste van het arbeidsaanbod. Uit tabel 3.2 komt naar voren dat bijna de helft van de respondenten geen sterke loonontwikkeling verwacht als gevolg van schaarste. Een iets kleinere groep van 38% verwacht dat echter wel. Een relatief grote groep (12%) weet het niet. Tabel 3.2 In 2010 is arbeidsaanbod zo schaars dat hierdoor de lonen sterk zullen stijgen zeer mee eens 18 2% mee eens % oneens % zeer mee oneens 23 3% weet niet/geen mening 86 12% Ten slotte is gevraagd naar de verwachtingen ten aanzien van de inkomensverschillen tussen werkenden. Vrijwel niemand verwacht een afname van de inkomensverschillen. Het overgrote deel van de respondenten voorziet een stijging, een behoorlijk aantal respondenten zelfs een forse stijging. 9

10 Tabel 3.3 Verwachting inkomensverschillen tussen werkenden ( ) fors stijgen % licht stijgen % stabiel blijven % licht dalen 34 5% fors dalen 2 0% weet niet/geen mening 8 1% Totaal % Een loonstijging als gevolg van onvoldoende aanbod wordt door slechts een minderheid van de respondenten aannemelijk geacht, maar een groot deel verwacht wel dat de verschillen zullen toenemen. Kennelijk verwacht men dus dat slechts een bepaalde groep mensen zal profiteren van verbeteringen op de arbeidsmarkt. Scholing en employability Scholing en employability zijn onderwerpen die vaak in de publiciteit komen. Aan de respondenten is gevraagd of zij denken dat scholing de belangrijkste arbeidsvoorwaarde wordt na het salaris. Tabel 3.4 Scholing wordt, na het salaris, de komende jaren de belangrijkste arbeidsvoorwaarde zeer mee eens % mee eens % oneens % zeer mee oneens 11 2% weet niet/geen mening 22 3% Uit tabel 3.4 is af te lezen dat 75% van de respondenten denkt dat scholing de belangrijkste arbeidsvoorwaarde wordt na het salaris. Vooral werknemers en reïntegratiebedrijven menen dat dit het geval zal zijn (zie de bijlage, pagina 18). Ook is gevraagd wie verantwoordelijk zou moeten zijn voor het bevorderen van een bredere inzetbaarheid. Werkgever, werknemer en overheid in onderlinge samenwerking zouden hiervoor verantwoordelijk moeten zijn, aldus de arbeidsmarktprofessionals. Figuur 3.1 laat dit duidelijk zien. Figuur 3.1 Het bevorderen van employability (brede inzetbaarheid) is een verantwoordelijkheid van de 17% werknemer 70% 12% 1% werkgever overheid alle bovenstaande partijen in gelijke mate 10

11 Hoewel alle groepen van mening zijn dat vooral iedereen gezamenlijk verantwoordelijk is, zijn er ook verschillen. Tabel 3.5 Het bevorderen van employability is een verantwoordelijkheid van de Respondentgroep > vooral werknemer Uitvoering sociale zekerheid Reïntegratiebedrijven Veld: werknemers Veld: werkgevers Overheid 16% 15% 7% 26% 16% 21% Rest vooral werkgever 11% 11% 15% 12% 20% 7% overheid 1% 1% 5% alle bovenstaande partijen in gelijke mate totaal 74% 73% 78% 62% 63% 68% 100% 100% 100% 100% 100% 100% Een kwart van de werkgevers vindt dat vooral de werknemer verantwoordelijk is voor employability; slechts 7% van de werknemers deelt deze mening. Overheidsvertegenwoordigers vinden relatief vaak dat employability vooral een verantwoordelijkheid is van de werkgever. Werknemers zouden hun employability kunnen vergroten door rechten vanuit de levensloopregeling te gebruiken voor scholingsverlof. Aan de respondenten is gevraagd of zij denken dat dit ook zal gebeuren. Tabel 3.6 Werkenden zullen hun opgebouwde rechten in levensloopregelingen steeds vaker benutten voor scholing zeer mee eens 11 2% mee eens % oneens % zeer mee oneens 95 13% weet niet/geen mening 96 13% De meeste respondenten verwachten niet dat levenslooprechten gebruikt gaan worden voor scholing. Slechts 18% ziet dat gebeuren. Kennelijk verwacht men dat levensloop meer gebruikt gaat worden voor zaken als vervroegd uittreden of combinaties van arbeid en zorg. Relatief veel respondenten (13%) geven aan dat zij het niet weten of geen mening hebben over dit punt. Dit geeft aan dat over de effecten van de levensloopregeling nog veel onzekerheid bestaat. 11

12 4. Arbeidsmarkt en onderwijs Over de relatie tussen onderwijs en arbeidsmarkt zijn twee vragen in de enquête opgenomen. Allereerst is gevraagd naar de aansluiting tussen (beroeps)onderwijs en arbeidsmarkt in de ogen van de arbeidsmarktprofessionals. Tabel 4.1 De aansluiting tussen het (beroeps)onderwijs en de arbeidsmarkt is op dit moment goed 10 1% voldoende % matig % slecht % zeer slecht 46 6% weet niet/geen mening 20 3% De respondenten oordelen in grote meerderheid negatief over de aansluiting: bijna 80% vindt deze matig tot zeer slecht. Vrijwel niemand noemt de aansluiting goed. Ten tweede is gevraagd hoe men aankijkt tegen de problematiek van het (vermeende) tekort aan hoger opgeleiden. Uit tabel 4.2 blijkt dat bijna de helft (49%) vindt dat deze problematiek wordt onderschat. Een groep van 20% vindt echter dat het dreigende tekort wordt overschat. Hierover bestaat dus verschil van opvatting. Tabel 4.2 De problematiek van het (dreigend) tekort aan hoger opgeleiden wordt zwaar onderschat 54 7% onderschat % juist ingeschat % overschat % zwaar overschat 14 2% weet niet/geen mening 25 3% Er is weinig verschil tussen de diverse groepen respondenten op dit punt (zie de bijlage, pagina 19). 12

13 5. Beleid Ten slotte is gevraagd naar beleidsaspecten: wat moet gebeuren op arbeidsmarktgebied? De respondenten mochten een aantal mogelijke beleidsmaatregelen rangschikken op volgorde van noodzakelijkheid. Figuur 5.1 laat de bewerkte resultaten zien. Figuur 5.1 Noodzakelijkheid van beleidsmaatregelen Deelname aan middelbaar onderwijs bevorderen Deelname aan hoger onderwijs bevorderen Verlagen administratieve lastendruk bedrijven Kinderopvang goedkoper maken Ontslagrecht versoepelen Grenzen arbeidsmarkt verder openstellen voor mensen buiten de EU Verhoging pensioenleeftijd tot minimaal 67 jaar <minder noodzakelijk meer noodzakelijk> Onderwijs (en dan met name middelbaar onderwijs) blijkt met afstand de grootste prioriteit voor de arbeidsmarktprofessionals. Maatregelen die kunnen worden uitgelegd als het versoepelen van de arbeidsmarkt (grenzen openstellen, versoepelen ontslagrecht) zijn veel minder populair. Het verhogen van de pensioenleeftijd ten slotte heeft de minste prioriteit. Zeker dit laatste punt is opvallend, omdat men wel aangeeft dat de vergrijzing een onderschat probleem is. Tot slot is een vraag opgenomen over reïntegratie. Aan de respondenten is gevraagd naar het nut van reïntegratieactiviteiten voor de onderkant van de arbeidsmarkt. 13

14 Tabel 5.1 Reïntegratie-inspanningen voor de harde kern van de onderkant van de arbeidsmarkt zijn te duur en zinloos zeer mee eens 80 11% mee eens % oneens % zeer mee oneens % weet niet/geen mening 14 2% Meer dan een derde (35%) is het eens met de stelling dat reïntegratie-inspanningen te duur en zinloos zijn. Tweederde is het oneens of zeer oneens. De stelling wordt met afstand het vaakst onderschreven door werkgevers en het minst - niet verrassend - door reïntegratiebedrijven. Toch meent ook van deze groep nog ongeveer een kwart dat reïntegratieactiviteiten voor de onderkant te duur en zinloos zijn. 14

15 Conclusies De respondenten zijn eensgezind positief over de werkgelegenheid in de komende jaren. Dit ondanks het feit dat men in meerderheid wel verplaatsing van werkgelegenheid naar het buitenland verwacht. Werknemers/cliënten zijn het minst positief over de werkgelegenheidsontwikkeling. Over de werkloosheid is men wat minder positief en minder eensgezind. Een meerderheid van de respondenten verwacht een (lichte) daling, maar ook een vrij grote groep denkt dat de werkloosheid licht zal stijgen. Volgens de respondenten zullen jongeren meer profiteren van de aantrekkende werkgelegenheid dan allochtonen. Overheidsvertegenwoordigers zijn positiever over de ontwikkeling van de werkloosheid dan overige respondenten; reïntegratiebedrijven zijn het meest negatief. Er wordt een lichte toename van de arbeidsparticipatie van vrouwen verwacht. Er bestaat verdeeldheid onder de respondenten over de vraag of de salarissen in het algemeen gaan toenemen wegens personeelsschaarste. Wel bestaat grote overeenstemming over het toenemen van de inkomensverschillen. De vergrijzing wordt als de voornaamste ontwikkeling met invloed op de arbeidsmarkt beschouwd. Toch zijn maatregelen die hier specifiek betrekking op hebben (zoals het verhogen van de pensioenleeftijd of het verlengen van de werkweek tot 40 uur) niet de meest noodzakelijke volgens de respondenten. Scholing wordt door de arbeidsmarktprofessionals als zeer belangrijk aangemerkt. Juist op dit terrein worden ook de grootste knelpunten ervaren. De aansluiting tussen onderwijs en arbeidsmarkt wordt als matig tot slecht beschouwd en maatregelen om het opleidingsniveau te verhogen worden als zeer noodzakelijk benoemd. Een groot deel van de respondenten denkt dat scholing na het salaris de belangrijkste arbeidsvoorwaarde wordt. Onderwijs (en dan met name middelbaar onderwijs) blijkt met afstand de grootste prioriteit voor de arbeidsmarktprofessionals. Maatregelen die kunnen worden uitgelegd als het versoepelen van de arbeidsmarkt (grenzen openstellen, versoepelen ontslagrecht) zijn veel minder populair. Het verhogen van de pensioenleeftijd ten slotte heeft de minste prioriteit. Een kwart van de reïntegratiebedrijven vindt reïntegratie-inspanningen voor de onderkant van de arbeidsmarkt te duur en zinloos. 15

16 Bijlage Antwoorden per respondentgroep < lager belang hoger belang > Verplaatsing werkgelegenheid naar buitenland Technologische ontwikkelingen Vergrijzing Toename wereldhandel Europese integratie Uitvoering sociale Zekerheid Reïntegratiebedrijven Veld: werknemers, publiek Veld: werkgevers Overheid Rest Totaal 16

17 < dalen stijgen > De werkgelegenheid in Nederland zal naar uw verwachting in de periode De werkloosheid in Nederland zal naar uw verwachting in de periode De jeugdwerkloosheid (15-25 jaar) in Nederland zal naar uw verwachting in de periode De werkloosheid onder allochtonen zal naar uw verwachting in de periode De arbeidsparticipatie van vrouwen zal naar uw verwachting in de periode De inkomensverschillen tussen werkenden in Nederland zullen naar uw verwachting in de periode De verplaatsing van productie naar andere landen (offshoring) van middelbaar en hoger gekwalificeerde arbeid zal naar uw verwachting de komende jaren Uitvoering sociale Zekerheid Reïntegratiebedrijven Veld: werknemers, publiek Veld: werkgevers Overheid Rest Totaal 17

18 < oneens eens > De standaard werkweek moet weer uit ten minste 40 uur bestaan Scholing wordt, na het salaris, de komende jaren de belangrijkste arbeidsvoorwaarde In 2010 is het arbeidsaanbod zo schaars geworden dat hierdoor de lonen sterk zullen stijgen Werkenden zullen hun opgebouwde rechten in levensloopregelingen steeds vaker benutten voor scholing Reïntegratie-inspanningen voor de harde kern van de onderkant van de arbeidsmarkt zijn te duur en zinloos Uitvoering sociale Zekerheid Reïntegratiebedrijven Veld: werknemers, publiek Veld: werkgevers Overheid Rest Totaal < slecht goed > De aansluiting tussen het (beroeps)onderwijs en de arbeidsmarkt is op dit moment Uitvoering sociale Zekerheid Reïntegratiebedrijven Veld: werknemers, publiek Veld: werkgevers Overheid Rest Totaal 18

19 < onderschat overschat > Hoe wordt in uw ogen de vergrijzingsproblematiek in Nederland voor wat betreft de arbeidsmarkteffecten tegemoet getreden De problematiek van het (dreigend) tekort aan hoger opgeleiden wordt in uw ogen Uitvoering sociale Zekerheid Reïntegratiebedrijven Veld: werknemers, publiek Veld: werkgevers Overheid Rest Totaal < minder noodzakelijk meer noodzakelijk > Verhoging pensioenleeftijd tot minimaal 67 jaar Verlagen administratieve lastendruk bedrijven Ontslagrecht versoepelen Deelname aan hoger onderwijs bevorderen Deelname aan middelbaar onderwijs bevorderen Kinderopvang goedkoper maken Grenzen arbeidsmarkt verder openstellen voor mensen buiten de EU Uitvoering sociale Zekerheid Reïntegratiebedrijven Veld: werknemers, publiek Veld: werkgevers Overheid Rest Totaal 19