Het enige model dat we kunnen hanteren van de werkelijkheid is de werkelijkheid zelf

Transcriptie

1 Een uitgave van De Haan Advocaten & Notarissen Mei 2009 De Haan advocaten & notarissen opent nieuw kantoor met paneldebat over het leven na de crisis Het enige model dat we kunnen hanteren van de werkelijkheid is de werkelijkheid zelf Groningen, 21 april Voor een volgepakte zaal met bijna 200 gasten bestijgt Winfryd de Haan het katheder om cliënten en relaties welkom te heten. Aanleiding voor deze bijeenkomst is de opening van de nieuwe vestiging van het kantoor dat zijn naam draagt op het Groninger Europark. Hij schetst, niet zonder verbazing, de geschiedenis van het kantoor dat zo n 30 jaar geleden begon als strafrechtkantoor in Groningen en zich vervolgens uitbreidde met kleine vestigingen in plaatsen als Veendam, Meppel, Winschoten en Assen. Met de verhuizing van het kantoor naar het pand aan de Zilverlaan werd in. de stap gezet om ook grotere cliënten te gaan bedienen. En het betrekken van het hagelnieuwe en zelf ontwikkelde pand aan de Van Elmptstraat is voorlopig de kroon op het onstuimige ontwikkelingstraject van De Haan gedurende drie decennia. Winfryd de Haan: Ons kantoor heeft een traject afgelegd dat aan een rit in een rollercoaster doet denken. De keuze voor dit pand geeft niet alleen fysieke ruimte voor verdere groei maar geeft ook ruimte in je hoofd. Als je denkt in mogelijkheden, dan gebeurt er ook wat. Onze focus ligt al lang niet meer alleen in het Noord-Oosten. We zijn gefuseerd met het kantoor van TuinmanSleijfer in Leeuwarden en hebben vervolgens, naast onze andere vestigingen in As- sen en Zwolle, de stap naar het Westen gezet met ons kantoor in Almere. De Haan wil niet verhelen dat de economische crisis ook van invloed is op zijn kantoor. Het notariaat van De Haan ontkomt niet aan de crisis op de huizenmarkt, terwijl het verhuren van verdiepingen in het nieuwe pand aan andere huurders nu anders verloopt dan aanvankelijk werd gedacht: Ik heb helemaal niet de behoefte daar mooie praatjes over op te hangen. De economie heeft als gespreksonderwerp het weerpraatje vervangen. Daarbij zijn er voor ons kantoor zowel bedreigingen als kansen. Bijvoorbeeld in het arbeidsrecht en in de insolventiepraktijk. Onze curatoren hebben het momenteel buitengewoon druk met een aantal grote faillissementen. Als advocaten en notarissen staan wij midden in de economie, vandaar ook het debat van vanmiddag. Vraag: als De Haan eerder had geweten dat er een crisis van deze omvang zat aan te komen, had hij dan ook dit pand gebouwd? Zijn antwoord: Ja, altijd! Na het welkom door de gastheer van de middag houdt Prof. Steven Brakman, hoogleraar internationale economie aan de Rijksuniversiteit Groningen, een inleiding. 21 april 2009: Vallen en weer opstaan - paneldebat over leven na de crisis ter gelegenheid van opening nieuw kantoor De Haan advocaten en notarissen Vervolg op pagina 4 Groningen Almere Leeuwarden Assen Zwolle Hamburg 01

2 Vijf advocaten van De Haan over hun werk Bewakingsbeambte wordt dealmaker Ruud Glas (45) heeft niet de gebaande weg afgelegd om advocaat te worden. Omdat hij, toen hij begin 20 was, niet goed wist wat hij wilde, verdiende hij eerst een tijdje de kost als portier. Via een avondstudie werd hij alsnog advocaat en begon in 1993 bij de vestiging in Leeuwarden. Als partner werd hij vervolgens lid van het bestuur en stond daarmee ook aan de wieg van de fusie in Glas houdt zich bezig met civielrechtelijk vastgoed met aandacht voor huur- en bouwrecht. Hij adviseert zowel als procedeert voor zijn cliënten, waaronder makelaars, projectontwikkelaars, aannemers en architecten. Ruud Glas Wij behoren met 5 vestigingen en ruim 130 medewerkers tot de 25 grootste juridische dienstverleners in Nederland Anne-Henk van der Wal: Alles wat groeit en bloeit en ons altijd weer boeit Anne-Henk van der Wal, net als Ruud Glas verbonden aan de Leeuwarder vestiging van De Haan, begon zijn loopbaan als agrarisch advocaat. Tegenwoordig richt hij zich vooral op de juridische aspecten van vastgoed, zoals koop en verkoop, erfdienstbaarheden, huur en ruimtelijke ordening. Zijn cliënten zijn o.m. makelaars en (agrarische) ondernemers, voor wie hij ook nog pachtzaken doet. In zijn praktijk heeft hij niet direct last van de economische crisis, maar je ziet wel meer executies en ook opeens meer vraag naar pandaktes, waarmee mensen zekerheid willen stellen. Van der Wal: Hoewel het grootste gedeelte van mijn praktijk zich afspeelt in de onroerend goed-wereld en zaken die daarvan zijn afgeleid, heb ik mij onlangs bezig gehouden met twee procedures, waardoor ik door sommige van mijn kantoorgenoten opeens werd betiteld als flora- en faunaadvocaat. De eerste kwestie betrof een zaak die ook in de publiciteit de nodige aandacht heeft gekregen. Een tweetal Terschellingers had bedacht dat het leuk zou zijn voor toeristen wanneer op Terschelling een aantal herten zou worden uitgezet. Zij hadden daartoe een bioloog geraadpleegd, wiens advies was geweest dat het wel kon. Zo gezegd, zo gedaan en er werden tien herten, waarvan een aantal drachtig op de boot naar Terschelling gezet. Zij hadden, zo bleek echter, daarbij buiten de Flora- en Faunawet gerekend, waarin staat dat er bijvoorbeeld wel herten mogen zijn in de Oostvaardersplassen, maar niet op Terschelling. Zij vonden daarbij dus de Minister op hun pad, die het uitzetten van herten verbood en gelastte dat de herten weer weg moesten. Dat bleek echter moeilijker dan gedacht, omdat het voor gebruik van een verdovingsgeweer nodig is dat je zo n hert tot op 50 meter nadert, in de praktijk een lastige klus. Daarop zei de Minister dat de herten dan maar moesten worden afgeschoten, wat weer tot Kamervragen van de Partij voor de Dieren leidde. Intussen waren de kosten al opgelopen tot een substantieel bedrag, als je alles bij elkaar optelde: jagers, DNA-onderzoek, de kosten van de ambtenaren op het Ministerie enzovoort. Die kosten wilde men verhalen op mijn cliënt, de hertenimporteur. De bezwaarprocedure tegen de dwangsomaanschrijving loopt nog. Een tweede procedure betreft de zogenaamde kievitenkwestie die een goed voorbeeld is van de ongehoord gedetailleerde regelzucht waarmee wij soms in dit land te maken hebben. In deze zaak kom ik, samen met mijn collega Marita Jansen, op voor de Bond van Friese Vogelwachters, die zich bezig houdt met vogelbeheer, in het bijzonder de kievit. Het gaat in deze zaak om de befaamde traditie van het rapen van het kievitsei. Een folkloristisch gebruik met een lange historie, die in Friesland een zelfde status heeft als bijvoorbeeld het kaatsen of de Elfstedentocht. Het is zo dat de kievit op zichzelf geen bedreigde soort is. Wel gaat de stand achteruit. De bond stelt zich op het standpunt dat het rapen van de eieren niet ten koste gaat van de stand. Daarbij hebben we te maken met een provinciale verordening, die een vrijstelling van de Flora- en Faunawet bevat, zolang de kievitstand gewaarborgd blijft. Het raapseizoen is nu beperkt tot 1 april. Daarvan heeft de Raad van State nu gezegd dat het beperken van het seizoen niet noodzakelijk met zich brengt dat ook het aantal geraapte eieren wordt beperkt. De provinciale verordening waarover ik sprak schrijft een gedetailleerde methodiek voor, waarbij het aantal kievitseieren per zoeker is gemaximeerd op 15 en iedere eierzoeker dient te beschikken over een zgn. eierzoekkaart. Verder dient de eierzoeker elk gevonden ei per GSM te rapporteren, zodat dit kan worden opgenomen in een centraal telsysteem, dit alles om het quotum van (dit jaar) ca eieren niet te overschrijden! Wij liggen hierover in de clinch met de Faunabescherming, maar hebben in eerste aanleg een procedure bij de Rechtbank gewonnen. Hoewel Glas: Een leuk en juridisch interessant praktijkgeval betrof onlangs een zaak, waarbij ik opkwam voor de belangen van twee erfgenamen, die een loods en een woning erfden in een kleine plattelandsgemeenschap. De loods werd gehuurd door iemand, die vlak voor het overlijden van de eigenaar (: de vader van de erfgenamen) een huurkoopovereenkomst sloot die nadelig was voor mijn cliënten, de beide erfgenamen. Relevant daarbij was dat de vader al zo ziek was dat hij kon praten noch zijn handtekening kon zetten. In de procedure die vervolgens aanhangig werd gemaakt heb ik me op het standpunt gesteld dat, gegeven de feitelijke handelingsonbekwaamheid van de vader, er helemaal geen rechtsgeldige huurkoopovereenkomst gesloten kon zijn. En voorts dat de huurder dus de tegenpartij van mijn cliënten misbruik van omstandigheden had gemaakt. De rechtbank bekrachtigde in eerste instantie de huurkoopovereenkomst; dat was dus een voor mijn cliënten nadelig vonnis. Ook vond de rechtbank dat er geen sprake was geweest van misbruik van omstandigheden. In appel heb ik toen o.m. gewezen op de situatie van de erflater en een verband gelegd tussen zijn medicijngebruik en zijn handelingsonbekwaamheid. Het Hof oordeelde toen dat er wel degelijk sprake was van misbruik van omstandigheden. Als gevolg van dit gunstige arrest kregen mijn cliënten toen de beschikking over zowel de woning als de loods. Dat was ook de economische inzet van het geding omdat het één zonder het ander niet veel waard was, maar dat de waarde juist bestond uit het geheel. Dit was nu een voorbeeld van een zaak die heel bevredigend afliep en dit alles tegen de achtergrond van grote emoties in zo n kleine dorpsgemeenschap. In die zin is dit een leuk voorbeeld van mijn praktijk, die zeer afwisselend is. Enerzijds procedeer ik in dit soort kwesties, anderzijds ben ik recentelijk ook betrokken geweest namens de kopende partij bij de overname van een landelijk opererende woningmakelaardijketen met 31 vestigingen en 160 man personeel. Een dergelijke miljoenentransactie is een hectisch en spannend traject. Zeker omdat er, zoals in dit geval, zeer snel zaken kon worden gedaan. Vanaf de eerste verkennende gesprekken tot de ondertekening duurde dit traject nauwelijks vier maanden. Je ziet dus: never a dull moment. Anne-Henk van der Wal dat in juridische zin niet relevant is, is deze hele zaak ook hierom disproportioneel als je bedenkt dat in Frankrijk, Italië en Spanje de kieviten, geheel onbeschermd, bij honderdduizenden in de pan verdwijnen, terwijl men in het regelzuchtige Nederland de illusie heeft dit alles voor één provincie te kunnen regelen. Op dit moment is nog niet duidelijk of de Faunabescherming in beroep gaat, maar ik kan al wel zeggen dat dit juridisch een van de meest ingewikkelde zaken is die ik ooit heb gedaan, omdat er veel Europese regelgeving bij komt kijken. En ook leuk vond ik het dat wij deze zaak kregen op doorverwijzing van onze concullega s, de gebroeders Anker. Asser curatorenduo op de bres voor benadeelde crediteuren Jan van Burg (54) studeerde samen met Winfryd de Haan en Cees Eenhoorn. Toch behoort hij niet tot de De Haan-mensen van het allereerste uur, omdat hij na zijn afstuderen eerst begon bij een ander kantoor. Via die omweg verbond hij zich in 1990 alsnog aan De Haan. Samen met Jasper Gevers (32) leidt hij de insolventiepraktijk vanuit de vestiging in Assen. De focus van beide advocaten ligt overwegend op het faillissementsrecht. Gevers houdt zich daarnaast bezig met ondernemingsrecht in brede zin, terwijl van Burg zich ook toelegt op de handelspraktijk. Het gesprek met beiden heeft plaats in een tijd dat zich weer veel grote faillissementen fide faillissementen. In de huidige tijd gaan er helaas aandienen. Zo viel eind maart het bekende autobedrijf Kroijmans om. Kort daarna werd ook ondernemingen failliet, die een goed gevulde een van de andere curatoren van De Haan benoemd als curator in het faillissement van orderportefeuille hebben maar gewoon geen liquiditeit. Dat zijn soms schrijnende gevallen, waarin Autodrome, een dealerbedrijf met vestigingen in Groningen, Winschoten, Leek en Hoogeveen. Juist in dergelijke gevallen komt de crisis wel erg dicht bij de gewone consument. de directeur-eigenaar amechtig poogt om de boel overeind te houden met eigen geld. Als dat dan toch Gevers: We hebben in de kranten kunnen lezen dat sommige klanten, die de koopsom al niet lukt, dan ziet zo iemand dat als eigen falen. Maar hadden betaald, toch hun auto niet geleverd kregen. In een faillissementssituatie kunnen er zijn ook bedrijven, waar je gewoon ruikt dat het zij niet veel meer doen dan met een groot aantal andere crediteuren achteraan sluiten niet klopt. Zeker als je ziet dat op het laatste moment en hun vordering bij de curator indienen. Dat is natuurlijk ontzettend zuur. Dat staat er allerlei bedrijfsmiddelen en andere activa van het niet aan in de weg dat ik zelf het werken als curator in een faillissement erg interessant terrein zijn verwijderd om die aan de greep van de vind, omdat je je soms meer ondernemer dan advocaat voelt. Bij de begrijpelijke frustratie van crediteuren waarmee je te maken kunt krijgen, moet je bedenken dat je zelf niet nodig dat je als curator justitie inschakelt. curator te onttrekken. In die gevallen is het soms Jan van Burg verantwoordelijk bent voor het faillissement. Dat is immers de ondernemer. Wij worden door de Gevers: Wat niet iedereen weet en daarom voeg ik het toe is dat onder omstandigheden op de ondernemer zelf de verplichting rust om zijn eigen faillissement aan te vragen, rechtbank aangewezen om min of meer te redden wat er te redden is voor de crediteuren. Maar feit is als hij ziet dat het bedrijf in redelijkheid niet langer kan worden voortgezet. In dat geval is en blijft natuurlijk dat bij de verdeling van de boedel het niet nodig dat er (al) meerdere crediteuren zijn. de bank en de fiscus voor gaan en dat er vaak voor de concurrente crediteuren niet veel overblijft. Toch Van Burg: Leuk vind ik het dat het werk zeer afwisselend is. Je moet veel dingen uitzoeken, dat is een soort recherche-achtig werk. Een andere keer is het weer nodig dat je de is het ook weer niet zo dat de bank die zekerheden (hypotheek of pand) heeft gevestigd op het vermogen van de onderneming, geheel carte blanche heeft rechter-commissaris, een deal met zo iemand treffen, waarbij zijn aandeel in het veroorza- bestuurder van de vennootschap aansprakelijk stelt. Of je kunt, met toestemming van de bij de uitwinning daarvan. De bank heeft de plicht ken van het faillissement eigenlijk wordt afgekocht. Weer een andere keer kom je er achter om bij de uitwinning de nodige zorgvuldigheid in dat het grootste gedeelte van het vermogen van de aansprakelijke zich in het buitenland acht te nemen bevindt. Dat is frustrerend voor de curator en de crediteuren voor wie hij opkomt omdat Jasper Gevers je dan meestal achter het net vist. Van Burg: Als je door de rechtbank wordt benoemd, dan is het eerste wat je doet het bedrijf in kaart brengen. Daarbij moet je in eerste instantie voorkomen dat er nieuwe schulden en verplichtingen ontstaan. Daarom moet vaak ook het personeel worden ontslagen. Liefst treffen wij een nog lopend bedrijf aan dan is de kans op een doorstart het grootst. Als curator ontwikkel je een antenne voor wat ik noem bona fide en mala Professioneel, persoonlijk en helder advies Cees Eenhoorn: Je geschoktheidsgrens slijt wel Cees Eenhoorn (54) ging begin jaren tachtig werken op het strafrechtkantoor dat Winfryd de Haan toen net had opgericht. Het was de begintijd van de sociale advocatuur en het kantoor richtte zich vooral op dienstverlening aan randgroepjongeren. maatschappelijke overtuigingen en vooroordelen. Daarbij komt dat de greep van de overheid - via het openbaar ministerie - groot, veelomvattend en almachtig is. Dat moet je niet onderschatten. In die zin bevindt de verdachte zich al in een ongelijke positie en het is de taak van zijn advocaat om daarbij tegenwicht te bieden. Kenmerkend voor de stijl van werken was ook dat er in die tijd een maatschappelijk werker aan kantoor verbonden was. In het begin deed Eenhoorn er ook nog civiel werk bij, maar de vraag naar strafrecht werd al snel zo groot dat hij zich uitsluitend daarop concentreerde. Hij geeft nu leiding aan een gerenommeerd Een belangrijk advies aan al mijn cliënten is dat zij niet zichzelf moeten gaan verdedigen. Cliënten denken dat dat van hen verwacht wordt, maar in de praktijk doet dat de zaak meestal meer kwaad dan goed. Voor de verdediging heb je nou juist je advocaat. Ik loop voor aanvang van de zitting met mijn cliënt de vragen die hij kan verwachten door. Ook bereid ik hem voor op de choreografie die hij in de rechtszaal kan verwachten. strafrechtkantoor met 7 advocaten aan de Turfsingel te Groningen. Als strafrechtadvocaat krijg je soms te maken met populaire misverstanden die leven bij het grote publiek van het type vragen op een verjaardagsfeestje. Dat je de dader verdedigt Cees Eenhoorn Eenhoorn: Het strafrecht heb ik van het begin af aan altijd buitengewoon boeiend gevonden, of het nu gaat om jeugdstrafrecht, fraudezaken of een eenvoudige winkeldiefstal. Je weet nooit op maandag wat de en niet de daad is een niet-onbelangrijke nuance, die velen ontgaat. Ik neem in beginsel alle soorten zaken aan, zie ook niet in waarom ik dat niet zou doen. Soms zitten daar behoorlijk bizarre zaken tussen, die uitgebreid in de media worden belicht. Mijn opvatting daarbij is dat je je als advocaat alleen zelf in de publiciteit moet begeven als je daarmee week zal brengen. Zo ben ik nu bezig met de voorbereiding van een grote hypotheekfraudezaak, en aan het eind van de week verdedig ik iemand die verdacht wordt van overtreding de zaak dient. Dat is lang niet altijd het geval, maar soms wekt een zaak zoveel publieke verontwaardiging dat de pers jou wel weet te vinden en dan ontkom je er niet aan. van de Visserijwet. Ik moet zeggen dat ik soms ook wel begrijp dat sommige zaken voor opschudding zorgen. Maar de meeste strafbare feiten worden natuurlijk gepleegd door wat nu probleemjongeren worden genoemd. Die sta ik ook nog steeds bij. In zoverre is er niet zo veel veranderd sinds de randgroepjongeren van destijds. In en door mijn werk vind ik de Telegraaf-achtige redenering waar rook is, is vuur gevaarlijk. De dingen zijn vaak anders dan ze lijken. En Wat dat betreft zeg ik wel eens dat je eigen geschoktheidsgrens slijt. Als je zoveel hebt meegemaakt als ik in het strafrecht, dan kijk je op een gegeven moment nergens meer van op. Maar dat neemt niet weg dat ik mijn werk, samen met mijn collega s, na al die jaren nog altijd met heel veel plezier doe. het is bij uitstek de taak (en de uitdaging) van de strafrechtadvocaat om in te roeien tegen 02 Groningen Almere Leeuwarden Assen Zwolle Hamburg 03

3 Vervolg van pagina 1 Paneldebat Vallen en weer opstaan Aan de hand van een vergelijking met vier vorige crises, maakt hij duidelijk dat wat de wereld nu meemaakt toch echt van een andere omvang is dan wat we eerder hebben gezien. Merkwaardigerwijze en wat paradoxaal gaat dit deze keer niet gepaard met een toename van de werkloosheid, althans niet in dezelfde orde van grootte als voorheen de arbeidsmarkt blijft relatief robuust. Vooral de dramatische neergang van de particuliere consumptie en de instorting van de wereldhandel vallen op. De teruggang van het BBP, dat op dit moment naar 4 % gaat, is zonder precedent en gaat nog aanzienlijk verder dan nog maar betrekkelijk kort geleden werd voorspeld door gezaghebbende instituten als CPB, IMF, DNB en OESO. Brakman maakt onderscheid tussen milde, gemiddelde en zware crises. Dat de huidige crisis er een van de laatste categorie is, daarover hoeft geen misverstand te bestaan. In weerwil van het populaire geloof dat het vooral de overheid moet zijn die met investeringen de economie weer uit het dal moet helpen, legt het stimuleren van de particuliere consumptie het grootste gewicht in de schaal. Op grond van ervaringsgegevens voorspelt Brakman het einde van de huidige crisis eind Uiteindelijk is hij niet pessimistisch omdat de trend van de naoorlogse economie veel meer groei dan neergang laat zien. Bovendien zijn daarbij de afwijkingen van de hoofdlijn steeds betrekkelijk gering geweest. Met andere woorden: relatief kleine pieken en dalen, een verschijnsel dat bekend staat als the great moderation. De trendbreuk die we nu waarnemen wordt deels verklaard door de ICT-revolutie, die in het geval van een recessie een cascade van neerwaartse aanpassingen in de hand werkt. Dat verklaart waarom de gebeurtenissen ons met zo n grote snelheid overrompeld hebben. Tenslotte wijst Brakman op de verstoorde verhouding tussen risico en rendement. De markt heeft zich zand in de ogen laten strooien door te geloven dat het bij veel investeringen om een loterij zonder nieten ging. Financiële ingenieurs wisten ons wijs te maken dat de zogenaamde nieuwe economie risicoloze hoge rendementen bood. Ongetwijfeld neemt de roep om meer toezicht nu toe, maar daarbij moet je wel bedenken dat toezicht zijn grenzen heeft. Je kunt nu eenmaal geen toezicht uitoefenen op de miljarden transacties die zich dagelijks tussen individuele marktpartijen voordoen. Dat zou veel te duur worden. We zullen er dus mee moeten leven Presentator Charles Huijskens: Off balance instrumenten zijn net massavernietigingswapens. dat toezicht per definitie imperfect is. Maar toezicht is en blijft nodig, vanuit de paradox dat een vrije markt uitsluitend kan functioneren bij de gratie van strikte regulering aldus Brakman. Tijd voor het paneldebat onder leiding van journalist Charles Huijskens. Na te hebben vastgesteld dat alle panelleden een band hebben met Groningen, nodigt hij hen uit om een kort openings-statement af te leggen. Oud Friesland Foods-topman André Olijslager constateert dat eigenlijk iedereen hier vanmiddag het einde van de crisis in eigen hand heeft: Het gaat immers om de particuliere consumptie. Ik zou ook gewoon in de aandelenportefeuilles blijven zitten, op voorwaarde natuurlijk dat je niet met geleend geld hebt belegd. Dat is vragen om moeilijkheden. Gevraagd naar adviezen zegt Olijslager er twee te hebben: Ten eerste: win nooit een ondernemersprijs, daar heb je binnen de kortste keren vooral alleen maar last van. Ten tweede: bouw nooit een nieuw hoofdkantoor, daarvoor geldt hetzelfde! Hoogleraar commercieel en financieel recht (Utrecht en Nijenrode) Steven Schuit betrekt zijn advies op de economie van het advocatenkantoor. Wat moet deze categorie dienstverleners nu specifiek leren en doen om sterk uit de crisis te komen? Schuit daarover: Echt en structureel kiezen voor een denkwijze vanuit de cliënt is en blijft essentieel. Intensiveer de relatie met je klant: weet je altijd waar de klant precies mee bezig is of sla je er maar zo n beetje een slag naar? Daarnaast is het aantrekken van toptalent minstens zo belangrijk. Denk verder aan de opbouw van je kantoor: creëer geen generatiekloof. Operational excellence vergt ook dat je steeds nadenkt over waar de markt behoefte aan heeft. Wat dat betreft is de keuze voor een kantoor van De Haan in Almere een prima idee aldus Schuit. Marjolijn Februari: Crisis kan me eigenlijk niet lang genoeg duren. Ethicus Marjolijn Februari (onder meer bekend van haar column in de Volkskrant) verwoordt naar eigen zeggen een impopulair standpunt: De huidige onzekerheid kan mij eigenlijk niet lang genoeg duren. In plaats van zwartepietend schuldigen aan te wijzen, zouden we juist veel meer kunnen leren van een langere periode van onzekerheid. In mijn vak - de ethiek is het eigenlijk altijd crisis. Wat dat betreft wijs ik met instemming op een citaat van de ethicus Hoke die zegt dat als je op zoek gaat naar principes van rechtvaardigheid, die principes het best zijn te vinden achter de sluiers van onwetendheid. Dit is een goede periode om met elkaar te herijken wat we eerlijk en billijk vinden. Ook blijkt steeds weer dat mensen in functies worden neergezet, die daarvoor niet capabel zijn. Een ander voordeel van de crisis vind ik dus nu dat de arrogantie van zulke mensen een deukje oploopt. Tenslotte is het geloof ontmaskerd in ingewikkelde wiskundige formules die zogenaamd megarendementen zouden opleveren, maar die in de praktijk door het ijs zijn gezakt. Schuit is het daar niet mee eens: Onzekerheid is gevaarlijk en draagt bij aan politieke instabiliteit. De bedreiging daarvan is zeer groot; wij kunnen ons niet veroorloven die te onderschatten. Februari reageert met te wijzen op de inauguratiespeech van president Obama, die weliswaar heeft erkend dat de huidige onzekerheid groot is maar dat toch op een bemoedigende manier heeft gezegd: het geloof in eeuwigdurende groei is funest. Locoburgemeester Frank de Vries: De mensen die tot voor kort niets van de overheid wilden weten, houden daar nu hun hand op. Loco-burgemeester en wethouder Frank de Vries is het eens met Brakman dat van de overheid onder deze omstandigheden geen verwachtingen mogen worden gekoesterd die zij uiteindelijk niet kan waarmaken. Ook van de gemeente Groningen kan wat dat betreft dus geen gekkigheid worden verwacht. De observatie van De Vries is ook dat er in de samenleving net zoals dat in de jaren 30 het geval was veel wantrouwen is tegen het politieke systeem, zelfs bij de intelligentsia. De Vries: We hebben in de Verenigde Staten gezien dat daar een markt (met bijbehorend geloof) is gecreëerd die vervolgens aan zijn lot is overgelaten. Hoewel het nog wat vroeg is om daarover al een oordeel te hebben, hoop ik dat Obama het vertrouwen in de overheid kan herstellen. Dat zal ook een tegenwicht kunnen bieden aan een bedreiging die ik nu waarneem, namelijk dat de overheid van binnenuit dreigt te worden uitgehold. Professor Steven Schuit: Daar ben ik het helemaal niet mee eens. In reactie op een opmerking uit de zaal over het ontbreken van het element duurzaamheid in de discussie zegt Olijslager dat er twee voorwaarden zijn waaronder die duurzaamheid kan bestaan: of het moet rendabel zijn of het moet worden afgedwongen. In onze markteconomie is nu juist het grote probleem dat duurzaamheid vaak niet winstgevend is. Wat dat betreft gedragen de mensen zich in de praktijk anders dan ze zeggen. Moeten we minder inzetten op zekerheid? Olijslager: Wij wonen in een land met wel erg vastgeroeste, zogenaamde zekerheden. Ik heb me er wat dat betreft ook erg over verbaasd dat er zo veel te doen is geweest over de pensioenen die nu opeens niet meer zo onaantastbaar blijken als men dacht. Ik heb eens een discussie gehad over het beleggen van pensioenfondsen in de wapen- en tabakindustrie. Nou, daar was men fel op tegen. Toen ik zei dat ik dat wel wilde begrijpen, maar dat men dan ook genoegen moest nemen met een lager rendement als er werd geïnvesteerd in aandelen die een hogere ethische toets konden doorstaan, toen stonden de mensen op de stoelen. Dus het blijft altijd: kiezen of delen. Ook Brakman verzet zich tegen het te eenzijdige wijzen op de zogenaamde voordelen van de crisis: Soms lijkt het wel of we de recessie nodig hebben om een lesje geleerd te krijgen. Misschien heeft deze recessie wel zekere opvoedkundige facetten, maar die mogen ons niet de ogen sluiten voor de schade en het leed dat er wel degelijk is: werkloosheid, faillissementen, onverhuurde bedrijfsruimte, winkelsluitingen enzovoort. De Vries sluit aan: Het debat krijgt soms, lijkt het wel, sadomasochistische trekken: pijn is fijn. De paradox daarbij is natuurlijk toch dat men nu weer allerwegen kijkt naar de overheid om de economie weer aan de praat te krijgen, terwijl diezelfde overheid kort daarvoor nog in het verdomhoekje zat bij degenen die nu hun hand op houden. Winfryd de Haan: Ruimte nieuw pand geeft ook ruimte in je hoofd. De Haan: In onze praktijk zien wij dat mensen steeds meer hulp nodig hebben bij hun persoonlijke risico-analyse. Denk bijvoorbeeld eens aan het TNT-personeel dat de garantie kreeg aangeboden om hun baan drie jaar lang te behouden tegen inlevering van 15 % salaris. Dat aanbod is collectief afgewezen. Maar de vraag is: hoe moeten de mensen de reikwijdte van zo n aanbod met verstrekkende gevolgen overzien? Ook in de zaken die wij via rechtsbijstandverzekeraars krijgen doorverwezen zie ik steeds meer dat mensen behoefte hebben aan een risico-analyse die zij kennelijk zelf niet kunnen maken. Februari wil niet de ogen sluiten voor het menselijk leed dat deze crisis wel degelijk met zich brengt: Maar we moeten elkaar ook niet wijs maken dat de huidige onzekerheid er eerder niet was. Die onzekerheid was er natuurlijk wel maar werd gemaskeerd door de economie die zo hard groeide. André Olijslager: Zogenaamde zekerheden in ons land veel te veel vastgeroest. Schuit: Het idee dat wij ons moeten verantwoorden voor onze zonden, klinkt mij veel te pastoraal. Dat neemt niet weg dat de problemen groot zijn. Een van de grootste vind ik zelf dat er nu bijna geen geld is voor research en innovatie. Huijskens: Is het zo dat met beter toezicht de off balance instrumenten ik noem ze massavernietigingswapens niet zo uit de hand zouden zijn gelopen? Schuit: Ik vrees dat de samenleving veel te hoge verwachtingen heeft van toezicht. Dat geldt al voor het publieke toezicht, zoals AFM en DNB, maar naar mijn mening a fortiori voor het toezicht dat door raden van commissarissen wordt uitgeoefend. Die commissarissen moeten onafhankelijk zijn en dat betekent in de praktijk te vaak dat ze niet goed weten wat er in een onderneming gebeurt. En dan moet je nog niet eens denken aan het toezicht op corporaties of ziekenhuizen. Op papier moeten de commissarissen daar ook toezicht houden op zaken als vastgoedfinanciering, maar dat is echt buitengewoon complexe materie, die zij niet kunnen doorgronden. Deze opvatting stuit echter op verzet uit de zaal: veel commissarissen hebben wel degelijk verstand van zaken maar het gaat fout bij megalomanie van bestuurders en vriendjespolitiek, zoals bijvoorbeeld is te lezen in het rapport over zorgorganisatie Philadelphia. Olijslager: Bij de onafhankelijkheid die van commissarissen wordt gevraagd kan je ook nog een onderscheid maken tussen geestelijke en materiële onafhankelijkheid. Over het laatste wordt heel verschillend gedacht. Zo is er in Nederland wel communis opinio dat commissarissen niet behoren te worden beloond in aandelen van de ondernemingen waarop ze toezicht houden. In de Verenigde Staten en Frankrijk ligt dat echter heel anders. Als je daar geen aandelen hebt als commissaris wordt dat uitgelegd als een gebrek aan vertrouwen in de onderneming. Februari legt een link naar de inleiding van Brakman, die heeft gezegd dat onze economie zo complex en divers is dat toezicht in laatste instantie per definitie tekort schiet: Je ziet vaak de reflex dat men weer ander toezicht gaat organiseren omdat men bang is dat de eerste verdedigingslinie nog niet sterk genoeg is. Toezicht op toezicht dus. Waar het mij om gaat is dat we niet steeds verder moeten gaan om de boel dicht te timmeren, maar dat we een stap terug zetten om zelf na te denken over wat verantwoord is en wat niet. Dat vindt Huijskens een geschikt aanknopingspunt om de discussie af te sluiten: Accepteren wij als samenleving eigenlijk überhaupt nog wel een rol voor het toeval? Brakman: Wij als economen krijgen vaak het verwijt dat wij met alle modellen toch niet goed kunnen voorspellen. Maar een model is een abstractie van de werkelijkheid. Het enige betrouwbare model dat we kunnen hanteren van de werkelijkheid is de werkelijkheid zelf. Wat dat betreft lijkt ons werk op dat van astronomen, waarbij men er ondanks het gebruik van gigantische hoeveelheden aan data er toch naast kan zitten. Bij gebrek aan iets beters baseren wij ons dan op ervaringsgegevens en gaan ervan uit dat lessen uit het verleden waarde hebben voor de toekomst. Olijslager trekt deze fundamentele onzekerheid door naar de economie: Je kunt je investeringsbeslissingen baseren op modellen totdat je een ons weegt, uiteindelijk zijn er toch altijd mensen die desondanks kiezen voor meneer Madoff. Hoogleraar Steven Brakman: Crisis eindigt in derde kwartaal Uit de zaal komt een opmerking, waarbij wordt vastgesteld dat alle rode seinen niet veel meer waarde hebben gehad dan de waarschuwingsteksten op pakjes sigaretten, die mensen ook niet van het roken afhouden. Wat kan je nu doen om betere mensen te krijgen? Februari: Of we betere mensen kunnen worden, dat zou ik willen overlaten aan de evolutie. Waar het mij om gaat is dat we wel onze eigen beslissingen in eigen hand hebben en houden. We kunnen er dus voor kiezen ons anders te gaan gedragen. In die zin zouden we dus onze toezichthouders kunnen inwisselen voor ons eigen gezond verstand. Huijskens tot slot: De crisis is een test voor leiderschap. In ieder geval geeft de crisis ook een beetje het gevoel dat je leeft. Het toeval daarbij kunnen we niet uitsluiten. Ik hoop in ieder geval toch dat vanmiddag heeft opgeleverd dat we, al was het maar een klein beetje, beter mens zijn geworden. De discussie heeft food for thought gegeven en biedt ongetwijfeld gespreksstof voor de borrel. Dat was waar. Op dit geanimeerde debat volgde een zeer geanimeerde borrel. Als de voorspelling van Brakman dat de crisis in het derde kwartaal van 2010 ten einde komt bewaarheid wordt, dan is er het komende jaar voor de advocaten en notarissen van De Haan in ieder geval nog veel crisis-gerelateerd werk aan de winkel. 04 Groningen Almere Leeuwarden Assen Zwolle Hamburg 05

4 Sfeerimpressie van de opening van het nieuwe kantoor van De Haan op 21 april 2009 Levendig paneldebat over het leven na de crisis

5 Drie advocaten en een notaris van De Haan over hun werk Zij wilde haar mannelijke collega s opeens geen hand meer geven Er zit altijd wat in een zaak Na een aantal jaren bij twee gemeenten in Groningen en Drente te hebben gewerkt, begon Nelly Paanakker in 1996 bij De Haan als stagiaire. Ik voelde me er direct thuis. Hoewel het kantoor de afgelopen jaren stormachtig is gegroeid, vind ik dat de kern bewaard is gebleven. Bij de mensen van De Haan vind ik vandaag de dag nog dezelfde mentaliteit die me inmiddels meer dan 10 jaar geleden zo aansprak. Nelly houdt zich fulltime bezig met het ambtenaren- en arbeidsrecht. Nelly Paanakker Paanakker: Naast mijn praktijk, heb ik me altijd veel bezig gehouden met het geven van cursussen. Dat kwam eigenlijk zo. Als arbeidsrecht-advocaat loop je er vaak tegenaan dat je in een ontslagdossier ziet dat het in het voortraject eigenlijk heel anders had moeten gaan. Veel werkgevers weten niet precies waar overwegend werkgevers, waar ik korte lijnen heb met de P&O-mensen. Maar daarnaast treed ik nu en dan ook wel op voor een werknemer: als arbeidsrecht-advocaat is het belangrijk om beide zijden van de medaille te zien. Ik geloof in een aanpak die het midden houdt tussen een juridische en een pragmatische benadering. Zo kreeg ik een tijdje geleden in een arbeidsconflict te maken met een advocaat van mijn tegenpartij, die zich zeer principieel opstelde en absoluut niet geneigd was om tot een vergelijk te komen. Gevolg van die opstelling was dat zijn eigen cliënt ontslagen werd, terwijl de werkgever daar helemaal niet per se op uit was. De advocaat had de zaak veel te veel op scherp gezet. Had hij zich inschikkelijker opgesteld, Intussen zie je dat de arbeidsrechtpraktijk toch wel verandert. In de afgelopen jaren van hoogconjunctuur zag je regelmatig dat zeer royale ontslagregelingen werden getroffen, waarbij werknemers eerst flinke bedragen toucheerden en dan vervolgens een maand later al weer bij een nieuwe werkgever in dienst traden. De kantonrechters hebben toen besloten om hun bekende formule (: duur dienstverband x salaris x correctiefactor) naar beneden aan te passen. Op zichzelf niet verkeerd, hoewel ik nu in tijden van laagconjunctuur wel weer gevallen zie, waarin de lagere vergoedingen klemmen. Maar omdat je door de formule toch wel ongeveer weet hoe de bedragen gaan uitpakken, wordt er meestal onderhandeld tussen werkgevers en werknemers. Daarom adviseer ik meer dan dat ik procedeer. het op aan komt om iemand met succes te ontslaan. De dossieropbouw is daarbij erg belangrijk en van daaruit ben ik toen gekomen tot het verzorgen van een cursus dossiermanagement. Een voorbeeld van een andere cursus die ik regelmatig geef is disciplinaire maatregelen in het ambtenarenrecht. Ik werk voor veel vaste cliënten. Dat zijn dan had hij het belang van zijn cliënt veel beter verdedigd. Door zo n te juridische opstelling loop je het gevaar om het zicht op het onderliggende belang te verliezen. Een klassiek voorbeeld van de spanning tussen gelijk hebben en gelijk krijgen. Dat laatste doe je alleen als je er niet uitkomt. Ik zie voor mijn cliënten altijd wel mogelijkheden of lichtpuntjes. Dat heb ik te danken aan mijn oude patroon, die mij altijd voorhield dat er altijd wel wat zit in een zaak. Uw belang is ons maatwerk Hat sich etwas geändert? Jan Schutter (53) is nog maar kort aan De Haan verbonden. Voordien was hij als advocaat werkzaam bij VOS/ABB, een landelijke vereniging van werkgevers in het onderwijs. Vanuit de vestiging in Almere houdt hij zich bezig met het arbeidsrecht, het ambtenarenrecht en in het bijzonder het onderwijsrecht, een dieptespecialisatie die slechts door weinig advocaten wordt beoefend ofwel een maatschappelijk zeer relevant vak. Schutter: Het onderwijs in Nederland is sterk gediversifieerd. We onderscheiden primair onder- Jan Schutter wijs, voortgezet onderwijs, speciaal onderwijs, middelbaar beroepsonderwijs, hoger beroepsonderwijs, en universitair onderwijs. Elke soort onderwijs en ook de bekostiging daarvan is in een aparte wet geregeld. In de praktijk betekent dat een wirwar van regelingen, die vele bladzijden beslaan, nog afgezien van de circulaires en maatregelen van bestuur die het Ministerie met grote regelmaat afscheidt. Mijn specialisatie, het onderwijsrecht, wordt maar door betrekkelijk weinig andere advocaten beoefend. Dat maakt dat ik wel over een praktijk met nationale reikwijdte kan spreken; klanten heb ik in het hele land. Niet alleen de regelgeving die op het onderwijs van toepassing is, is divers, ook de zaken zijn dat. Soms heb je te maken met ouders die voor hun kind toegang eisen tot een bepaalde school, een andere keer heb je weer te maken met de leerplichtambtenaar in het geval dat ouders hun kinderen een dag eerder van school halen, omdat ze op weg naar de wintersport niet in de file willen staan. Enige tijd geleden heb ik veel tijd besteed aan een zaak, waarbij een vrouwelijke islamitische lerares, na terugkeer van vakantie, opeens niet meer de hand wilde schudden van volwassen mannen, zoals de vaders van de leerlingen en de mannelijke collega s. Het schoolbestuur had daar moeite mee en vond dit een stap te ver gaan. Complicerend daarbij was de mening van de Commissie Gelijke Behandeling, die niet helemaal op onze hand bleek en vond dat de school de opvattingen van de lerares diende te respecteren. De school was het daar niet mee eens en zegde de vrouw, op wie het ambtenarenrecht van toepassing is, ontslag aan. Daarbij vonden wij de rechtbank aan onze zijde. Het probleem in deze zaak is natuurlijk dat er enerzijds principes spelen en anderzijds maatschappelijke sentimenten. Inmiddels heeft de Centrale Raad van Beroep in het hoger beroep op 7 mei geoordeeld dat het belang van de openbare school dat onder meer is gelegen in het bevorderen van duidelijkheid in een multiculturele schoolgemeenschap zwaarder mag wegen dan het door betrokkene nagestreefde belang. Een erg bevredigende uitspraak dus voor mijn cliënt. Waar ik mij ook steeds meer mee bezig houd zijn zaken die gaan over toelating en verwijdering van leerlingen, vooral van kinderen met leer- en opvoedingsmoeilijkheden. Voor deze kinderen is er het zogenaamde speciaal onderwijs, maar tegelijkertijd is er een maatschappelijke en politieke ontwikkeling gaande om die kinderen zoveel mogelijk op gewone scholen te houden. Ook ouders van deze kinderen vinden dat vaak belangrijk. Scholen zijn daar echter lang niet altijd toe in staat. De spanning die zich daarbij dan bovendien kan voordoen is die tussen de ouders van het betreffende kind en de ouders van de andere kinderen. Die vragen zich af of de aanwezigheid van een kind met leer- en opvoedingsmoeilijkheden in de klas niet ten koste gaat van het onderwijs aan hun eigen kind. Het onderwijsrecht vraagt vaak een heel genuanceerde benadering, maar tegelijkertijd moet er ook worden doorgepakt. Ingewikkeld, maar maatschappelijk zeer relevant en dus erg interessant. Bron: NRC Handelsblad, 12 mei 2009 Jos Janssen (leeftijd) is als advocaat en partner sinds 2005 verbonden aan De Haan. Hij noemt zijn eigen praktijk een eenmansfractie met een voor bijna 100 % grensoverschrijdend karakter. Naast zijn werk bij De Haan, waar hij het grootste gedeelte van zijn tijd doorbrengt, is Janssen als Rechtsanwalt verbonden aan het Hamburgse kantoor Diekmann. In zijn praktijk gaat het bijna altijd om activiteiten van Duitse ondernemingen met belangen in Nederland of omgekeerd. Janssen: Omdat ik ben geboren op de Duits-Limburgse grens, sprak ik altijd al goed Duits. Na mijn afstuderen heb ik een postdoctorale opleiding gevolgd in Münster. Vervolgens kon ik profiteren van de Europese richtlijn die het mogelijk maakte om als advocaat in het buitenland werkzaam te zijn. De reden dat klanten bij mij komen is dat ik op twee benen aan weerszijden van de grens naar zowel het Duitse als het Nederlandse recht kan kijken. Die grens levert niet alleen barrières maar ook mogelijkheden op. Je moet daarvoor inderdaad zowel het Nederlandse als het Duitse recht bijhouden, maar ik zeg erbij dat de Duitse handboeken zoals je van Duitsers mag verwachten voortreffelijk en zeer uitgebreid zijn. Of ik bel met het kantoor in Hamburg en vraag: Hat sich etwas geändert? De Duitse rechtspraktijk is in meerdere opzichten behoorlijk anders dan de Nederlandse. Zo is de rechter er veel actiever en tijdens de procedure kan je als advocaat met de rechter ook vóór de behandeling contact hebben. Partijen weten daardoor veel beter waar ze aan toe zijn als ze ter zitting verschijnen. Verder vind ik de kwaliteit van de rechterlijke vonnissen erg goed; die worden zeer uitvoerig gemotiveerd. Dit alles heeft ongetwijfeld ook te maken met de grondigheid van de Duitse opleidingen. Het is daar voor studenten niet ongewoon om voor studie om u. de bibliotheek in te gaan en er dan vervolgens niet voor u. weer uit te rollen. Als je studenten zoiets bij ons ziet doen, dan noemen we zo iemand al snel een nerd. Omdat Duitsers principiëler zijn wordt er ook meer geprocedeerd. De zaken die ik doe zijn meestal geen standaardproblemen. Ik kan daar mijn creativiteit goed in kwijt. Een zaak waar ik mij recentelijk intensief mee heb bezig gehouden betreft een internationaal bedrijventerrein dat exact op de grens van Limburg en Duitsland ligt. Het terrein is ondergebracht in een Nederlandse NV, met Nederlandse en Duitse aandeelhouders. Mijn klant, een online aanbieder van geneesmiddelen, kocht een perceel waarop een gebouw diende te worden gebouwd dat deels op Duits grondgebied en deels op Nederlands grondgebied zou komen te liggen. De grens zou zo n beetje door het midden van het pand moeten lopen. In verband met verslechterende marktomstandigheden kon mijn klant zich het pand niet meer veroorloven, waarbij wij ons op het standpunt hebben gesteld dat de koopovereenkomst voor het in Duitsland gelegen deel van het perceel nietig was omdat deze niet via een notaris tot stand was gekomen, wat voor de Duitse wet een vereiste is. Dit leidde tot een Kort Geding tot nakoming bij de rechtbank in Maastricht. De wederpartij beriep zich op een door beide partijen getekende keurige schriftelijke koopovereenkomst. In deze zaak viel op dat de advocaat van mijn wederpartij, iemand van een groot Rotterdams kantoor, eigenlijk weinig inzicht had in de finesses van zo n zaak, die zich nog nooit eerder had voorgedaan. Hij had zich in het Duitse recht totaal niet verdiept. De rechter volgde ons in de redenering dat de nietigheid van de overeenkomst betreffende het Duitse stuk ook de overeenkomst met betrekking tot het Nederlandse stuk infecteerde. Een verplichting tot dooronderhandelen bestond ook niet, nu naar Duits recht iedere voorovereenkomst die op enigerlei wijze dwingt tot een vervolgovereenkomst tot koop van onroerend goed eveneens is onderworpen aan het vormvereiste dat de overeenkomst notarieel dient te worden gesloten. Nu dat hier niet het geval was, trokken wij aan het langste eind. Ik was in staat de zaak vanuit beide jurisdicties te bekijken. Mijn tegenstrever beging de dure vergissing om terug te vallen op een nationaal kunstje, waarbij hij de grensoverschrijdende aspecten over het hoofd zag. Jos Janssen Binnen ons team zijn alle specialisaties vertegenwoordigd Notarissen hebben een andere bril dan advocaten Albert Kraster begon zijn loopbaan als kandidaat-notaris op een klein kantoor, vervolgens stapte hij over naar een middelgroot kantoor, waarna hij in 2002 als notaris een standplaats kreeg bij De Haan. Daar geeft hij thans leiding aan een omvangrijke notariële praktijk, die verder nog bestaat uit een andere notaris, twee kandidaat-notarissen en twee HBO-juristen en een tiental ondersteunende medewerkers. Naast de meest voorkomende notariële werkzaamheden, heeft het kantoor zich ontwikkeld naar een praktijk, waarin in toenemende mate accenten liggen op hoogwaardig ondernemingsrecht, projectontwikkeling en commercieel vastgoed. Tot zijn klanten horen particulieren, (startende) ondernemers, projectontwikkelaars en andere vastgoedondernemers. Albert Kraster Kraster: Terwijl het passeren van akten en het voeren van besprekingen de hele week maar door gaat, ziet een typisch week er voor mij als volgt uit. Naast mijn reguliere werkzaamheden inventariseer ik op maandag de werkzaamheden voor de komende week. Welke overdrachten van onroerend goed, testamenten, samenlevingscontracten en oprichtingen van rechtspersonen staan er voor de komende week op de agenda? Ik probeer daarbij ook alvast eventuele knelpunten te signaleren en daar waar mogelijk op te lossen dan wel de wijze waarop een en ander dient te worden aangepakt te bespreken. Op dinsdag kom ik vaak toe aan de behandeling van eigen dossiers. Op woensdag en donderdag probeer ik naast mijn reguliere werkzaamheden veel van mijn tijd te besteden aan het onderhouden van contacten met ik het een groot voordeel wij hier als notarissen geïntegreerd samenwerken met advocaten. In zaken waarin we samenwerken met de advocatuur vullen wij elkaar wederzijds aan. Onze advocaten zijn erg pragmatisch, oplossingsgericht en beschikken over veel ervaring. Verder is het mijn taak als notaris om wat advocaten bedacht hebben of in grote deals met de wederpartij zijn overeengekomen juridisch te vervolmaken dus in die zin zijn wij mede vanuit onze wettelijke taak complementair. Ik vind die samenwerking met mijn advocaten-collega s erg leuk en onze betrokkenheid in deze gecombineerde zaken is erg divers. Soms zijn we ingeval van een doorstart betrokken bij onderhandelingen met de bank. Alles uiteraard binnen de marges van de regelgeving die vanuit de Orde en de KNB ziet op de samenwerking tussen beide beroepsgroepen. Een leuke zaak betrof ook de kwestie van de buitenlandse online-apotheek, die geneesmiddelen op de Nederlandse markt aanbiedt. Zie daarover ook wat mijn collega Jos Janssen in deze krant te vertellen heeft. Het afgeven van een door de Duitse geneesmiddelenautoriteit geaccepteerde notariële verklaring was hier een essentieel onderdeel van een proces, waardoor de cliënt weer verder kon. Ook altijd mooi is de betrokkenheid bij een bouwproject vanaf het verwerven van de grond, het vastleggen en uitwerken van allerlei juridische constructies tot en met de klanten. En vrijdag is vaak de dag waarop de complexe of omvangrijke dossiers passeren, omdat cliënten in dat soort dossiers vaak voor het weekend een deadline stellen. Naast dat we bij De Haan als notarissen onze traditionele werkzaamheden kunnen uitoefenen vindt overdracht aan de uiteindelijke bewoners. Veel van mijn ervaring met bouwprojecten kon ik bijvoorbeeld kwijt bij de Reitdiep-Haven hier in Groningen, waarbij sprake was van een juridisch-technisch ingewikkelde constructie van eigendoms- en opstalrechten. 06 Groningen Almere Leeuwarden Assen Zwolle Hamburg 07

6 De Haan Advocaten & Notarissen is hét advocatenen notarissenkantoor voor de kritische ondernemer, particulier en overheidsinstelling die een doeltreffende juridische oplossing verlangt. Zakelijk Non profit Overheid Ondernemingsrecht Arbeidsrecht Aanbestedingsrecht Contractenrecht Ambtenarenrecht Het verschil. Tussen gelijk hebben en gelijk krijgen. Arbeidsrecht Faillissementsrech Aanbestedingsrecht Medezeggenschap Economisch (fiscaal) strafrecht Incasso Aanbestedingsrecht Contractenrecht Medezeggenschap Merkbescherming Internet Onderwijsrecht Overig civiel Medezeggenschap Merkbescherming Internet Onderwijsrecht Overig Buitenland Merkbescherming Internet Loonschade Overig civiel Particulier Notariaat Contractenrecht Personen- en Familierecht Ondernemingsrecht Arbeidsrecht Registergoederen Personen- en Familierecht Strafrecht Mediation Letselschade Overig Opleiding en consultancy In vrijwel iedere bedrijfsvoering zijn de ogen gericht op groei en ontwikkeling. Het opleiden en trainen van medewerkers kan hieraan een belangrijke bijdrage leveren. Speciaal voor organisaties die regelmatig met juridische vraagstukken te maken krijgen, hebben we specifieke cursussen samengesteld. De cursussen belichten onder meer onderwerpen zoals arbeids- en ambtenarenrecht, integriteit en dossiermanagement. Ook verzorgen we cursussen waarbij communicatieve vaardigheden centraal staan. Dan kunt u denken aan het voeren van functionerings- en/of beoordelingsgesprekken, coachend leidinggeven en gespreksvoering.

7 Van Elmptstraat 2 Groningen (hoofdkantoor) Van Elmptstraat ZL Groningen Postbus AS Groningen tel fax info@dehaanlaw.nl Turfsingel Groningen (strafrechtkantoor) Turfsingel KJ Groningen Postbus BN Groningen tel fax turfsingel@dehaanlaw.nl Almere Radioweg KW Almere Postbus AE Almere tel fax almere@dehaanlaw.nl De Haan TuinmanSleijfer Sophialaan AE Leeuwarden Postbus BR Leeuwarden tel fax leeuwarden@dehaanlaw.nl Assen Borgstee TS Assen Postbus AM Assen tel fax assen@dehaanlaw.nl Zwolle Burgemeester Roelenweg EW Zwolle tel fax zwolle@dehaanlaw.nl Hamburg Diekmann Rechtsanwälte Ballindamm Hamburg (Duitsland) tel. 49 (0) Colofon Concept en teksten: Langhof Advies Productie en vormgeving: N8w8