rapportage In dit nummer Expect excellence F&C Investments 2e kwartaal 2006

Transcriptie

1 rapportage F&C Investments 2e kwartaal 2006 In dit nummer Bestemming: Londen buitenlandse emittenten in groten getale naar LSE en AIM Nooit genoeg? Nog forsere Amerikaanse topbeloningen bij ExxonMobil, Pfizer, Gillette Brits bedrijfsleven wil stringenter klimaatbeleid: F&C maant Blair tot actie Puin ruimen: F&C kijkt naar reactie verzekeraars op een veranderend klimaat Hogere druk op meerderheidsstemming: besturen ExxonMobil, Sprint en St. Pauls Travelers delven het onderspit Ook buiten Afrika: hiv/aids in de BRIC-landen Expect excellence

2 F&C reo rapportage Onze filosofie reo staat voor responsible engagement overlay Het doel van reo is om door middel van de invloed die F&C heeft als vertegenwoordiger van zijn cliënten ondernemingen waarin wordt belegd aan te sporen om te werken aan de verbetering van hun bestuurscultuur, maatschappelijke betrokkenheid en milieubeleid. F&C dient de belangen van zijn cliënten het beste en biedt de beste bescherming van de waarde van hun aandelenbezit door systematisch en constructief de dialoog aan te gaan met ondernemingen en op een weloverwogen en transparante manier zijn stemrecht te gebruiken. Ondernemingen zullen hierdoor verstandig leren omgaan met de veranderende verwachtingen van aandeelhouders en andere belanghebbenden. Waarom dit verslag? Onze plicht aan u F&C vertegenwoordigt u: wij zijn aangesteld om uw pensioenen en beleggingen te beheren of om uw belangen te behartigen bij de ondernemingen waarvan u aandeelhouder bent, ook als uw portefeuille bij andere fondsbeheerders is ondergebracht. Als uw vertegenwoordiger hebben wij belangrijke verplichtingen naar u. Wij moeten in het oog houden hoe ondernemingen 1) met uw geld hun toekomstige groei denken te realiseren; 2) hun bedrijfsrisico s beheren en minimaliseren; en 3) op langere termijn hun financiële rendement veiligstellen. Wat betekent dit in de praktijk? Dit betekent dat wij, als uw vertegenwoordiger, de directies van de ondernemingen die u in portefeuille heeft actief aanspreken als wij reden tot zorg zien. Het betekent ook dat wij van de betreffende ondernemingen volledige openheid verwachten, zodat wij weten wat er met uw geld gebeurt. Als F&C tevens uw fondsbeheerder is, zullen wij daarnaast ons stemrecht uw stemrecht uitoefenen op de algemene en bijzondere aandeelhoudersvergaderingen van ruim 3000 ondernemingen wereldwijd. Transparantie: het mes snijdt aan twee kanten Van ondernemingen eisen wij transparantie, dus van ons mag u hetzelfde verwachten: wij vinden dat u als belegger recht heeft om te weten wat ondernemingsdirecties in uw naam en met uw geld doen. Bij F&C vatten wij deze verantwoordelijkheid uiterst serieus op. In dit kwartaalverslag geven wij tekst en uitleg over de vragen en opmerkingen die wij namens u bij ondernemingsdirecties hebben neergelegd, zodat zij weten wat hun aandeelhouders bezighoudt. Wat kunnen wij beter? Wij hopen dat wij uw zorgen over goed ondernemingsbestuur, milieubewustzijn en de bescherming van werknemers- en mensenrechten goed voor het voetlicht hebben gebracht. Maar wij willen dat graag zeker weten. U vindt een elektronische versie van dit verslag op: Feedback: uw geld luistert Uw inbreng stellen wij op prijs. Daarom horen wij graag van u hoe u vindt dat uw geld moet spreken. Stuur uw commentaar per naar jeroen.redeker@fandc.com en geef uw bericht als titel feedback reo-verslag mee. U kunt uw commentaar ook per post opsturen naar: Jeroen Redeker, F&C Netherlands B.V., Postbus 59094, 1040 KB Amsterdam reo wordt bedreven namens: 2

3 2e kwartaal 2006 Inleiding In juli is de ergste drukte van het jaarlijkse stemseizoen vrijwel achter de rug. De gebruikelijke onderwerpen bestuursonafhankelijkheid, de rechten van aandeelhouders en bezoldiging kregen dit maal gezelschap van twee andere belangrijke thema s: klimaatverandering en dan met name de rol die het bedrijfsleven kan spelen bij het stimuleren van een grootscheepse verschuiving naar innovatieve technologieën en de toenemende aanwezigheid van ondernemingen uit de opkomende markten op de Londense beurs, met als belangrijkste voorbeeld de notering van de Russische oliegigant Rosneft medio juli (in een van de meest omvangrijke beursgangen ooit). In dit nummer richten wij de blik op de mijnbouwsector. Wij kijken met name naar wat er nodig is om het vertrouwen te winnen van overheden en de lokale bevolking. Hun steun is immers een belangrijk vereiste voor operationele stabiliteit en zakelijk succes. Ook hiv/aids staat op het menu. Er is inmiddels een jaar verstreken sinds de publicatie van hiv/aids Beyond Africa Managing the Financial Impacts, onze grensverleggende studie met UBS. Wij gaan nader in op de manier waarop ondernemingen met de ziekte omgaan, in zowel Afrika als in andere snelgroeiende regio s waar het probleem steeds grotere vormen aanneemt. Zij zeiden... Asset managers play a critical role in directing capital to the promising technologies that hold the key to our low-carbon future. There is no shortage of know-how or capital out there, but the risk-reward balance is not right. We can help, but will only be in a position to deliver the scale that is needed to overcome this challenge if the public policy environment enables and encourages such investment. Alain Grisay, CEO F&C, 1 juni 2006 Karina Litvack Director, Head of Governance & Socially Responsible Investment, F&C Asset Management plc Actief aandeelhouderschapsprogramma s Ondernemingsbestuur Ondernemingsbestuur & stemrecht 6-9 Maatschappij Blik op bedrijven en hiv/aids Milieu Blik op klimaatverandering Sector special Blik op de mijnbouwsector

4 F&C reo rapportage In dit rapport opgenomen ondernemingen Ondernemingsbestuur & stemrecht blz. 6-9 Bedrijf Landen Bedrijf Landen Bedrijf Landen Bedrijf Landen 3M EMC Lafarge St. Paul Travelers ABN Amro NL ENEL IT Merrill Lynch Staples Aegis Enron Mittal Steel Suez Aetna ExxonMobil North Fork Bancorp Target Amgen Fifth Third Bancorp Occidential Petroleum Total Arcelor Gillette Pfizer Unitedhealth AT&T Hermès Rosneft RU Bancorp Boeing Hewlett-Packard Royal Dutch Shell Vivendi Citigroup Home Depot Saint Gobain Wachovia Compass Intel Schneider Worldcom Countrywide Financial Kazakhmys RU SeverStal RU Yuganskneftegaz RU Danone KPN NL Société Genérale Yukos RU Dell Kroger Sprint Wachovia Milieu Klimaatverandering blz Bedrijf Landen Bedrijf Landen Bedrijf Landen Bedrijf Landen American International Group Ford Motor Company Goldman Sachs Royal Dutch Shell BP General Electric Johnson Matthey Sun Microsystems ExxonMobil General Motors Munich Re DE Swiss Re CH Maatschappij Bedrijven en hiv/aids blz Bedrijf Landen Bedrijf Landen Bedrijf Landen Bedrijf Landen Anglo American China Telecom CN HSBC Reliance Industries IN Barclays CNOOC CN ICICI Bank IN Standard Chartered BHP-Billiton /AU Colgate Palmolive Johnson & Johnson Xstrata BP ExxonMobil Lonmin Cemig BR Gazprom RU Lukoil RU Sector special Mijnbouwsector blz Bedrijf Landen Bedrijf Landen Bedrijf Landen Bedrijf Landen Anglo American Companhia Vale do Rio Doce (CVRD) BR Newmont Mining Xstrata BHP-Billiton /AU Kazakhmys RU Rio Tinto China Shenhua CN Lonmin Vedanta Resources IN 4

5 2e kwartaal 2006 Activiteitenverslag tweede kwartaal 2006 F&C bereikt met zijn responsible engagement overlay een diepere en bredere betrokkenheid dan wie dan ook, zoals uit onderstaande kwartaalcijfers blijkt. Wij onderscheiden ons door: ons 15-koppig team van specialisten op het gebied van goed ondernemingsbestuur en maatschappelijk verantwoord ondernemen, dat in staat is de portefeuilles volledig te bewaken op risico s met betrekking tot milieu, maatschappij en ondernemingsbestuur en om waar nodig diepgaand en langdurig met individuele ondernemingen in gesprek te gaan; internationale betrokkenheid en in alle markten; volledige benutting van stemrecht F&C oefent het stemrecht uit op alle aandelen van cliënten wereldwijd en doet hier maandelijks verslag van Aantal aangesproken ondernemingen dit kwartaal Programma Goed ondernemingsbestuur 115 Omkoping & corruptie 46 Transparantie & resultaten 59 Milieubeheer & verslaglegging 35 Biodiversiteit 21 Klimaatverandering 55 Arbeidsomstandigheden 34 HIV/AIDS 6 Mensenrechten Totaal aantal aangesproken ondernemingen dit kwartaal Geografische verdeling Aanspreken van in de FTSE-350 opgenomen ondernemingen 2 35% Europa vasteland 20% Noord Amerika 39% Japan 1% Azië (ex japan) 4% Overig 1% aangesproken 60% niet aangesproken 40% In deze tabel staat het land van vestiging van ondernemingen die F&C in het afgelopen kwartaal actief heeft aangesproken op hun beleid. Deze tabel laat zien welk deel van de ondernemingen in de FTSE-350 Index, gemeten naar marktkapitalisatie, F&C in het afgelopen kwartaal actief op het beleid heeft aangesproken. 1 Ondernemingen kunnen op meerdere beleidspunten aangesproken zijn 2 Op basis van marktkapitalisatie 5

6 F&C reo rapportage Ondernemingsbestuur & stemrecht Onze doelstellingen Ervoor zorgen dat het bestuur van ondernemingen waarin wij en onze cliënten beleggen aan hoge kwaliteitsnormen voldoet, zoals uiteengezet in de Richtlijnen voor Ondernemingsbestuur van F&C. Hierin wordt vooral gelet op: de opbouw en samenstelling van de directie; salarissen en andere vergoedingen; interne controle- en risicobeheerssystemen. Steminstructies uitvaardigen voor 100% van de aandelen onder onze hoede. Verslag stemgedrag De onderstaande tabel geeft een overzicht van ons stemgedrag in het afgelopen kwartaal. Onderneming Punt van zorg Gestemd Commentaar F&C Aegis () Benoeming twee bestuurskandidaten voorgedragen door Vincent Bollore Tegen Gestemd tegen de benoeming van de heren Germond en Hatchuel. De voordracht kwam van een concurrent en kan ernstige belangenverstrengeling in de hand werken. Unitedhealth () Hoge bezoldiging bestuur Tegen/Voor / Steun onthouden aan Johnson als voorzitter van de remuneratiecommissie. Dit omdat de beloning van het bestuur niet strookt met de resultaten van de onderneming. Wel vóór Mundiger als blijk van waardering voor de aanstaande wijzigingen van het beloningsbeleid. Occidental Petroleum () Hoge bezoldiging bestuur Tegen Tegenstem tegen de voorzitter van de remuneratiecommissie Chalsty. Ondanks de sterke resultaatontwikkeling is de bezoldiging van het bestuur buitensporig in vergelijking met de concurrentie. Commissie zou feitelijke prestatiedoelen moeten publiceren. KPN (NL) Wijziging bezoldigingsbeleid Tegen Tegengestemd omdat 50% van het aandelenplan automatisch wordt toegekend, ook als de prestaties benedenmaats zijn. Wij vinden dit onvoldoende stimulerend: niet meer dan 25% zou gemiddeld automatisch moeten worden toegekend. ABN Amro (NL) Goedkeuring remuneratieverslag Onthouden van stemming Onthouden van stemming omdat we ons nog steeds zorgen maken over het ontbreken van prestatievoorwaarden in het aandelen- en winstdelingsplan. Koninklijke Olie/Shell () Motie aandeelhouders inzake maatschappelijke en milieutechnische due diligence Onthouden van stemming Wij hebben ons onthouden van stemming omdat wij over deze onderwerpen regelmatig met de onderneming in gesprek zijn. Wel zijn wij het eens met de uitgangspunten van de motie. 6 F&C laat van zich horen Blik op ondernemingsbestuur in de Verenigde Staten F&C heeft de actieve benadering Vote with a Voice de voortgezet, onder andere door: alle deelnemingen op de hoogte te stellen van het stembeleid van F&C in de ; belangrijke bestuurskwesties in brieven en één-op-ééngesprekken aan te kaarten; actief stemrecht uit te oefenen voor volmachten; schriftelijk een eventuele tegenstem toe te lichten; toezichthouders commentaar te geven op overheidsbeleid. Aandeelhouders ijveren voor zinvolle bestuursverkiezingen Er zijn maar weinig Amerikaanse ondernemingen waar bestuurskandidaten een meerderheid van stemmen moeten zien te verwerven. Een systeem van plurality voting is over het algemeen gangbaarder. De kandidaat met de meeste stemmen wint dan. In de praktijk is dit systeem echter een wassen neus: per vrijgevallen bestuursfunctie is er meestal maar één kandidaat en alle kandidaten weten zich dus verzekerd van hun benoeming. In 2006 heeft F&C ondernemingen aangeschreven met het verzoek deze gang van zaken te veranderen. Daarnaast hebben wij moties over dit onderwerp gesteund en geijverd voor wetswijzigingen in diverse Amerikaanse staten. Als reactie op deze druk van F&C en

7 2e kwartaal 2006 andere beleggers hebben bedrijven als Citigroup, Dell en Kroger beleid aangenomen waarbij bestuurders die geen meerderheid van de stemmen krijgen geacht worden hun ontslag aan te bieden. Het is dan aan het bestuur om dat ontslag wel of niet te aanvaarden. Een dergelijk beleid is weliswaar een begin, maar F&C heeft daarnaast ook steun gegeven aan moties waarin om een bindende norm werd gevraagd. Dat gebeurde onder andere bij Amgen, Hewlett- Packard, Staples en Wachovia. Een dergelijke motie kreeg een meerderheid van stemmen bij ExxonMobil, St. Paul Travelers en Sprint de eerste keer in de geschiedenis van ExxonMobil dat het bestuur bij stemming een nederlaag leed. Slechts in een heel enkel geval legt een Amerikaanse onderneming de bestuursbenoeming waar die hoort: bij de aandeelhouder. Intel is zo n uitzondering. en af en toe luisterde het bestuur De trend naar jaarlijkse bestuursbenoemingen zette door. Dit proces van board declassification waarin het bestuur in zijn totaliteit moet worden herkozen stelt aandeelhouders in staat jaarlijks hun mening over de bestuursprestaties kenbaar te maken. Na actief ingrijpen door F&C en anderen waagden AT&T, Boeing, 3M en Fifth Third Bancorp de sprong. Ook bij andere ondernemingen in onze portefeuille heeft F&C in éénop-één-gesprekken op een dergelijke stap aangedrongen. Dit voordat men zich daartoe door de publieke opinie genoopt ziet. Target wist vooralsnog te ontkomen aan sancties, maar EMC kreeg van een overweldigende meerderheid van stemgerechtigde aandeelhouders (84%) de opdracht om het bestuur volledig herkiesbaar te stellen. In 2006 heeft F&C deze aanpak nog verder aangescherpt: wij onthielden ons van steun aan de voorzitter van corporate governance-commissies bij alle ondernemingen met een zogenaamde classified board, dat wil zeggen een bestuursstructuur waarbij maar een deel van de bestuurders op jaarbasis wordt vervangen. Onredelijke beloning strijkt beleggers tegen de haren in F&C is een warm voorstander van uitzonderlijke beloning voor uitzonderlijke prestaties, maar alleen als de onderneming een dergelijke hoge beloning kan rechtvaardigen aan de hand van vooraf bekende doelstellingen en kan bewijzen dat het bedrijf door toedoen van de topmanagers succesvol groeit. Het afgelopen jaar zagen wij ons voor een aantal onaangename verrassingen gesteld: de CEO s bij North Fork Bancorp en Gillette kwamen na een fusie beiden weg met meer dan $150 miljoen aan extraatjes. De bekendmaking van een gigantische pensioenvoorziening van respectievelijk $ 80 miljoen en $ 100 miljoen voor de CEO s van Pfizer en ExxonMobil kwam de remuneratiecommissie op een flinke schrobbering te staan van de aandeelhouders. F&C schaarde zich onder 20% van de ExxonMobil-aandeelhouders in een tegenstem tegen bestuurders die hun goedkeuring aan ernstig oplopende pensioenregelingen hadden gehecht. en ook de SEC blaast een partijtje mee Tot ons grote genoegen richtte ook de Amerikaanse Securities and Exchange Commission (SEC) haar pijlen op de omvang en bekendmaking van bestuurdersbezoldiging een probleem dat wij al jaren in brieven aan onze Amerikaanse beleggingen aan de kaak stellen. Wij hebben onze mening kunnen ventileren over de verbeteringen die de SEC voorstaat, met name de grotere transparantie van beloningen in aandelen, emolumenten, transacties van en voor verbonden partijen enzovoorts. F&C heeft er ook bij de SEC op aangedrongen dat bedrijven hun doelstellingen bij de bepaling van de beloning bekendmaken en dat het verslag van de remuneratiecommissie ter (advies)stemming aan de aandeelhouders wordt voorgelegd. Natuurlijk is meer informatie nuttig voor een analyse van de precieze omvang van de bezoldiging, maar niets zal buitensporige topsalarissen sneller aan banden leggen dan een duidelijke goed- of afkeuring van de aandeelhouders. Precies zo n voorstel is met steun van F&C aan de jaarvergaderingen van Countrywide Financial, Home Depot, Merrill Lynch en US Bancorp voorgelegd. Verbeteringen waren merkbaar bij een aantal ondernemingen waarbij wij het onderwerp topinkomens hadden aangekaart. Zo maakt Aetna alle emolumenten bekend, ongeacht het precieze bedrag. De onderneming licht daarnaast het hoe en waarom van de beloning in contanten en aandelen aan de CEO in heldere taal toe. Tevreden waren wij tevens over de reactie van EMC op onze suggestie dat beloningen in aandelen met ingang van 2007 beter op de resultaatontwikkeling moet worden afgestemd. Voor 2005 heeft het bestuur aan de CEO echter nog een zeer royale regeling toegekend met een grote aandelencomponent die na verloop van tijd automatisch wordt uitbetaald in plaats van wanneer bepaalde doelen zijn behaald. Dit is teleurstellend: voor beloning naar prestatie is het immers nooit te vroeg. Wij zien uit naar verdere discussies met de remuneratiecommissie van EMC. Voorzichtig optimistisch Ondernemingen, actieve aandeelhouders en de SEC richten zich steeds sterker op de juiste aandachtsgebieden. De tijd zal leren of de inspanningen van F&C en anderen zich vertalen naar werkelijke verbeteringen in het Amerikaanse bedrijfsleven. Pakken Amerikaanse ondernemingsbesturen de groeiende consensus onder aandeelhouders op en gaan zij over tot bindende normen inzake een meerderheid van de stemmen? Verdwijnt de bestuursstructuur waarbij maar een deel van de bestuurders op jaarbasis wordt vervangen en daarmee ook de verminderde verantwoording aan aandeelhouders en een oneigenlijk struikelblok bij een eventuele overname? Krijgt de remuneratiecommissie eindelijk ruggengraat en wordt paal en perk gesteld aan onverdedigbare topinkomens en pensioenregelingen? Besluit de SEC tot verregaande, aandeelhoudervriendelijke richtlijnen voor de bekendmaking van remuneratie en emolumenten? F&C blijft zich voor deze aandachtsgebieden inzetten bij besturen en leiding van ondernemingen en laat waar nodig via aandeelhoudersvergaderingen van zich horen. European shareholder activists reach across borders to US Here s some bad news for U.S. executives frustrated by American shareholder activists: The Europeans are invading with plans to stir up more trouble. Big European institutional investors with sizable U.S. portfolios are pursuing quiet diplomacy, lobbying regulators and breaking with home-country tradition by filing shareholder lawsuits. We re not going to get instant results, says Ms. Litvack of F&C Asset Management. It takes four or five years before a behemoth shifts a few degrees. Wall Street Journal, 12 juni 2006

8 F&C reo rapportage Ondernemingsbestuur & stemrecht F&C laat van zich horen Bestemming: Londen het waarom van pas toe of leg uit voor buitenlandse ondernemingen Londen trekt groter stuk van de emerging markets-koek Na de val van de Berlijnse muur en de opkomst van het kapitalisme in het nieuwe Europa en de voormalige sovjetrepublieken is Londen uitgegroeid tot de belangrijkste locatie voor een beursnotering. Of zij nu in het Verenigd Koninkrijk of in de rest van de wereld gevestigd zijn, voor beleggers is deze ontwikkeling een goede zaak: meer keuzemogelijkheden en een betere integratie van de kapitaalmarkten. De aantrekkingskracht van Londen ten koste van New York zit hem echter niet alleen in fantastische prestaties in vermogensbeheer, hedgefunds en kapitaalmarkten of zelfs maar in de handige geografische positie tussen Azië en Noord-Amerika. De door President Bush geïntroduceerde wet Sarbanes-Oxley (SOX) die na het Enron en WorldCom schandaal het Amerikaanse bedrijfsleven schoon zou vegen speelt minstens zo n belangrijke rol. De straffe en in onze optiek al te rigide SOX-aanpak van één maat voor iedereen heeft zonder enige twijfel buitenlandse ondernemingen uit New York in de gastvrije armen van de toch wat soepelere London Stock Exchange gedreven. Tweedeling Sarbanes-Oxley is verplicht van toepassing op alle beursgenoteerde ondernemingen in de Verenigde Staten, ongeacht het land van vestiging. De FSA vraagt daarentegen niet van buitenlandse bedrijven dat zij zich net als hun Britse concurrenten houden aan de Combined Code. Zij hoeven alleen maar toe te lichten op welke manier zij voldoen aan de eigen nationale codes en waarin deze afwijken van de Britse normen. Toen buitenlandse emittenten nog maar een geringe rol speelden in de Britse markten was dit fenomeen ook minder belangrijk. Op dit moment rijzen de volumes echter de pan uit. Met de komst van veel buitenlandse ondernemingen met afwijkende normen zien wij ons inmiddels geconfronteerd met het vooruitzicht van een inconsequent systeem. Bovendien komen vele van deze bedrijven in aanmerking voor opname in belangrijke beursindexen en dus ook in indexfondsen en andere pensioenfondsen met een laag risicoprofiel. Weg ermee? Willen wij dan buitenlandse ondernemingen een Londense beursnotering onthouden? Allesbehalve! Een toestroom van buitenlandse emittenten in de Londense kapitaalmarkt is de beste manier om ons op den duur te verzekeren van de ontwikkeling van de beste zakelijke praktijken. Die ondernemingen hebben op deze manier makkelijker toegang tot kapitaal en de toekomst van Londen als internationaal centrum voor uitmuntende zakelijke prestaties is hiermee verder verzekerd. Toch zouden wij graag zien dat dergelijke bedrijven ook dezelfde normen voor transparantie en goed ondernemingsbestuur hanteren als hun Britse concurrenten. De in de Combined Code verankerde 'pas toe of leg uit'-regel biedt voldoende speelruimte voor flexibiliteit en een pragmatische opstelling. Tegelijkertijd is volledige informatievoorziening en een level playing field voor alle emittenten gewaarborgd. Omgekeerd werkt het niet invoeren van een dergelijke verbetering het risico van ernstige bedrijfsschandalen in de hand en daarmee ook van een ernstige terugslag. Wat doet F&C? F&C ziet in principe alle nieuwkomers als potentiële beleggingen. Een belangrijk onderdeel van het vooronderzoek bestaat echter wel uit een evaluatie van de kwaliteit van de corporate governance. Van ondernemingen uit de opkomende markten verwacht F&C dat zij zich vanzelfsprekend houden aan de best practices in hun lokale markten. Komen ze naar Londen dan moet de lat volgens ons echter nog hoger: buitenlandse bedrijven zouden zich door de Combined Code moeten laten leiden, mits een en ander volgens de eigen nationale wet- en regelgeving mogelijk is. Waar nodig kunnen zij zich dan bedienen van de pas toe of leg uit -regel. F&C heeft hiertoe zowel met de Financial Services Authority (FSA) als met ondernemingen overleg gehad. Dat geldt voor huidige emittenten zoals het Kazakstaanse kopermijnconcern Kazakhmys en potentiële emittenten als de Russische oliemaatschappij Rosneft. Bij laatstgenoemde heeft F&C aan de vooravond van een van de grootste beursgangen in de Londense geschiedenis behalve op meer duidelijkheid over het risico van rechtszaken ook aangedrongen op een grotere onafhankelijkheid van het bestuur. Rosneft wordt mogelijk voor de rechter gesleept door de voormalige aandeelhouders van het teloorgegane Yukos over de acquisitie van Yuganskneftegaz, destijds het belangrijkste productieonderdeel van Yukos. F&C wil graag meer informatie hierover. Wij zeiden... London enjoys an enviable reputation precisely because it has struck the right balance. Not only is diluting standards unnecessary from a competitive standpoint, it also puts this hard-won reputation at risk. Karina Litvack, F&C, geciteerd in UK melting pot draws business, The Daily Mail, 15 mei 2006 Nieuws verdere actie Streng maar rechtvaardig in Frankrijk Terwijl de voorgenomen overname van Suez door het Italiaanse ENEL in Frankrijk aan allerlei nationalistische gevoeligheiden raakte, ging F&C onverdroten door met de campagne voor de afschaffing van stemrechtbeperkingen. Samen met andere beleggers diende F&C wijzigingsvoorstellen in bij vijf Franse concerns: Danone, Lafarge, Schneider, 8

9 2e kwartaal 2006 Société Genérale en Total. Frankrijk zit nog steeds met een erfenis van ongelijke stemrechten en stemrechtbeperkingen. Hierdoor kan het voorkomen dat aandeelhouders niet op al hun aandelen stemrecht kunnen uitoefenen. F&C is al vijf jaar bezig Franse bedrijven om te krijgen, maar de meeste houden de poot stijf. Ons resteert derhalve niets anders dan harde actie op aandeelhoudersvergaderingen. In 2005 leverde dat een weergaloos succes op bij Vivendi waar 58% van de aandeelhouders stemden voor de afschaffing van stemrechtbeperkingen. Het jaar 2006 liepen wij echter tegen een muur op: de ondernemingen bedienden zich alle vijf van juridische uitvluchten om te zorgen dat geen motie de agenda haalde. F&C heeft laten weten hierover zeer teleurgesteld te zijn en dringt erop aan dat de ondernemingen in de toekomst een dergelijk motie toestaan zonder zich al te veel aan juridische details gelegen te laten liggen. Ook bij Arcelor hingen de rechten van aandeelhouders vijf maanden lang aan een zijden draadje. De Frans-Luxemburgse staalproducent verzette zich met hand en tand tegen een vijandig bod van het in Nederland genoteerde Indiase staalconcern Mittal Steel. Beschermingsconstructies en een eventuele (controversiële) fusie met het Russische SeverStal werden in stelling gebracht. Arcelor probeerde de fusie met SeverStal door te drukken en daarmee de aandeelhouders de kans te ontnemen tussen de twee partners te kiezen. F&C heeft samen met andere aandeelhouders geijverd voor een eerlijker stemmechanisme. Al voor de buitengewone vergadering van aandeelhouders had F&C zich uitgesproken tegen een eventuele fusie met SeverStal en was dan ook verheugd dat Arcelor op het laatste moment besloot het inmiddels veel betere bod van Mittal te accepteren. Compass volgens de VN door omkoping lucratieve contracten in de wacht hebben gesleept. Bij deze ernstige tegenwind traden zowel de voorzitter als de CEO af en werd Compass een schip zonder kapitein. Tijdens dit drama heeft F&C voortdurend de vinger aan de pols gehouden. Het hele jaar door is er overleg geweest met de voorzitter, de CEO en andere belangrijke bestuursleden, onder vier ogen en onder auspiciën van de Association of British Insurers (ABI). Dankzij die gesprekken zag het management de noodzaak van veranderingen en dan met name nieuw leiderschap en de aanpak van tekortkomingen in de interne controle. De benoeming van Richard Cousins als CEO in mei 2006 en de promotie van Roy Gardner tot voorzitter luiden voor Compass een nieuwe periode in. F&C staat positief tegenover deze ontwikkelingen en blijft input en advies leveren over de interne controle en de strijd tegen corruptie. Wij zeiden... Given the significance of the transaction, we would like to have the proposed SeverStal combination be proposed to and approved by shareholders in... accordance with best corporate governance practices. These procedures would have the added advantage of allowing shareholders a meaningful opportunity to choose between the SeverStal and Mittal Steel transactions. Fragment uit brief F&C en andere beleggers aan Arcelor, 31 mei 2006 In het kader van ons langdurige gevecht tegen beschermingsconstructies hebben wij ten slotte negatief gestemd bij onder andere Hermès en Saint Gobain die om een langlopende goedkeuring vroegen voor de inkoop van eigen aandelen. Onze redenering is dat een dergelijke vrijbrief voor de inkoop van eigen aandelen kan worden misbruikt als beschermingsconstructie. Ook in het geval van Total waren wij onvermurwbaar: wij stemden voor een motie waarin werd opgeroepen tot een statutaire verplichting van een meerderheid van onafhankelijke leden in het ondernemingsbestuur. Tegenwind voor Compass Group Bij Compass Group werd met een winstwaarschuwing begin 2005 plotsklaps het einde ingeluid van een lange geschiedenis van succesvolle groei. Uit nadere mededelingen bleken problemen met de strategie en het management van de food services-onderneming. Zo zouden dochterondernemingen van 9

10 F&C reo rapportage Blik op Klimaatverandering Onze doelstellingen Het stimuleren van een duidelijk en langetermijnoverheidsbeleid voor een verschuiving naar een economie die minder afhankelijk is van fossiele brandstoffen Alle ondernemingen aanmoedigen hun broeikasgasuitstoot te meten en openbaar te maken en ondernemingen in sectoren met een hoge BKG uitstoot aansporen hun strategieën ten aanzien van klimaatverandering toe te lichten. F&C laat van zich horen De impasse voorbij De meeste wetenschappers zijn het er inmiddels over eens: klimaatverandering is een reëel gevaar. Toch ontbreekt het nog steeds aan effectief internationaal beleid. In dit beleidsvacuüm varieert de reactie vanuit het bedrijfsleven van totaal niet tot sterk en luidruchtig betrokken aan beide kanten van het debat. Zo werken BP, Shell, Goldman Sachs en andere ondernemingen niet aflatend aan de publieke bewustwording en investeren steeds meer bedrijven (zoals General Electric, Sun Microsystems en Johnson Matthey) in innovatieve technologieën. Maar in door ExxonMobil, GM, Ford en andere bedrijven gefinancierde advertenties wordt Amerikanen daarentegen verteld dat er geen reden is voor paniek en dat de bezorgdheid over smeltende ijskappen en een stijgende zeespiegel sterk overtrokken is. Bij al die polemiek zijn de uit de pan rijzende olieprijzen en de zorg over de veiligheid van de energievoorziening een belangrijke impuls voor een eerste aanpak van klimaatverandering door ondernemingen, namelijk verbetering van de energie-efficiency. Zij zeiden... Carbon dioxide: They call it pollution. We call it life Advertentiecampagne in 14 Amerikaanse steden tussen 18 en 28 mei Van de Amerikaanse denktank Competitive Enterprise Institute, die wordt gesponsord door onder andere ExxonMobil, Ford Motor Company Fund en General Motors Corporation 4. Waarom laten landen en regeringen het erbij zitten? Met uitzondering van het Emissions Trading Scheme van de EU maakt men zich veelal zorgen over de kosten en de concurrentiepositie en het gevaar dat men het bedrijfsleven tegen zich in het harnas jaagt. Door het onzekere langetermijnklimaatbeleid zijn bedrijven op hun beurt vooralsnog niet overgegaan tot de omvangrijke en uitermate riskante investeringen die nodig zijn voor een economie waarin het gebruik van fossiele brandstoffen sterk is teruggedrongen. Die impasse heeft de Corporate Leaders Group on Climate Change (CLGCC 3 ) willen doorbreken. De veertien CEO s van de CLGCC, waaronder ook Alain Grisay van F&C, hebben in een ontmoeting met de Britse premier Tony Blair een aantal ambitieuze aanbevelingen voor een stringent klimaatbeleid overhandigd. Zakelijk leiders dringen aan op strengere maatregelen klimaat De CLGCC is van mening dat alleen een sterke overheidsinterventie de economische langetermijnimpuls kan geven tot investering in technologieën waaraan weinig tot geen fossiele brandstoffen te pas komen. Internationale actie moet: de markten voor uitstootreductie versterken; prille, niet-fossiele technologieën ondersteunen; investeringen in low-carbon in snel groeiende economieën verhogen; de energie-efficiency in het bedrijfsleven verbeteren; consumentenacties over klimaatverandering stimuleren; wet- en regelgeving ten aanzien van productie en bouw aanscherpen; het effect van vervoer op klimaatverandering verminderen. Zij zeiden... As you know, the scientific evidence is showing that human-induced climate change may be happening even faster than expected. It is clear to us that the need for ambitious and long-term action is becoming ever more Fragment urgent. uit de CLGCC-brief aan de Britse premier Tony Blair, 6 juni 2006 Groep van $ 1 biljoen dringt aan op meer openheid van klimaatzaken De Amerikaanse regering zit over klimaatverandering nog steeds in de ontkenning. F&C heeft zich daarom aangesloten bij 26 Amerikaanse beleggingsinstellingen met een gezamenlijk beheerd vermogen van ruim $ 1 biljoen. De groep wil dat Christopher Cox, de voorzitter van de Securities and Exchange Commission, zich sterk maakt voor meer openheid van zaken over de mogelijke effecten van het klimaat op de zakelijke vooruitzichten van ondernemingen. Als mede-ondertekenaar van een brief van de Investor Network on Climate Risk (INCR) roept F&C op tot een betere handhaving van de bestaande normen voor informatieverschaffing en meer inzicht in het belang van klimaatrisico s voor de tak van sport waarin een onderneming actief is De CLGCC bestaat uit ABN Amro, Anglian Water Group, BAA, B&Q, F&C Asset Management, John Lewis Partnership, Johnson Matthey, Reckitt Benckiser, Shell, Standard Chartered Bank, Sun Microsystems, Tesco en Vodafone. De brief aan de Britse premier is te vinden op 4 Can business be cool?, The Economist, 10 juni 2006

11 2e kwartaal 2006 Het oog van de storm: verzekeraars en klimaatverandering Behalve naar Britse, Europese en Amerikaanse toezichthouders gaat onze aandacht uit naar het verzekeringswezen. De sector heeft het zwaar te verduren van steeds vaker voorkomende en steeds ernstigere orkanen, stormen, droogte en overstromingen. De financiële schade door orkanen in het Noord-Atlantische gebied neemt hand over hand toe, van $ 24 miljard tussen 1999 en 2003 tot respectievelijk $ 63 miljard en $ 165 miljard in 2004 en Door verzekeringen gedekte schade bereikte in 2005 een recordniveau van $ 83 miljard. Algemene verzekeraars ondervinden hiervan de meest directe gevolgen, maar alle verzekeringsmaatschappijen zien zich geconfronteerd met hogere en minder voorspelbare schadeuitkeringen in combinatie met een neerwaartse druk op de langetermijnrendementen uit vermogensbeheer. In een brief aan 30 toonaangevende verzekeraars in Europa, Noord- Amerika en Japan hebben wij onze zorg uitgesproken en hen gevraagd hun strategie ten aanzien van klimaatrisico s toe te lichten. Belangrijke vragen waren onder meer: Is er bestuurstoezicht op en verantwoordelijkheid voor dit onderwerp? Hoe kan verzekeren worden aangepast voor toenemende klimaatrisico s? Hoe wordt het klimaatrisico van aandelenbeleggingen bepaald? Wij zeiden... Investor F&C Asset Management believes climate change will pose a challenge to the insurance sector with the prospect of higher or less predictable payouts. Alain Grisay, chief executive at F&C, says that..the rising frequency, severity, and most worrying of all, unpredictability of extreme weather events mean that the past is no longer an accurate predictor of the Get ready to be blown away, Insurance future. Times, 8 juni 2006 Zij zeiden... The fact that no one has an accurate picture of the financial impact climate change could have on the industry is a clear indication that more needs to be done. The industry needs to... take a new approach to underwriting, with pricing and capital allocation models regularly being updated to reflect the latest scientific Rapport evidence. van Lloyd s of London getiteld Climate Change: Adapt or Bust. Het rapport werd aangehaald in Lloyd s warns insurers over climate change, The Observer, 11 juni 2006 Heeft de onderneming producten op de markt die stimuleren tot een vermindering van CO2-uitstoot? Wat is er aan overheidsbeleid nodig voor een accurate weergave van klimaatrisico in de prijs van verzekeren? De ultieme klimaatstrategie voor verzekeraars bestaat vooralsnog niet. Wel kennen de meeste Europese verzekeraars expliciete bestuursverantwoordelijkheid voor klimaatverandering. In sommige verzekeringspolissen wordt zelfs voorzichtig rekening gehouden met de effecten van klimaatverandering. Munich Re en Swiss Re buigen zich al jaren over het veranderende klimaat en waarschuwen al veel langer voor het gevaar. Zij hebben inmiddels ook gespecialiseerde verzekeringsproducten op het gebied van duurzame energie en stellen zich actief op in beleidsdicussies. Mention the words climate change, and U.S. insurers usually get very, very quiet. The industry just doesn't think stochastically,. Translation: Insurers don't act on the unprovable or hypothetical. But the effect of climate change on the business world is already a certainty. American insurers, missing in action on the climate change debate, should instead be trying to shape national policy. Waiting for a rainy day, Redactioneel commentaar, Houston Chronicle, 19 juni 2006 Amerikaanse verzekeraars zijn een stuk trager. In mei 2006 introduceerde American International Group (AIG) als eerste na een lange periode van dialoog met F&C en andere beleggers een klimaatveranderingsbeleid. F&C spreekt niet alleen individuele verzekeraars in Amerika aan. Ook op staatsen federaal niveau werkt F&C aan een efficiëntere werking van de verzekeringsmarkt, zodat de werkelijke kosten van klimaatrisico s in de verzekeringspolissen tot uitdrukking kunnen komen. 11

12 F&C reo rapportage Blik op bedrijven en hiv/aids Onze doelstelling Ondernemingen stimuleren na te denken over de gevolgen van hiv/aids voor hun internationale activiteiten en passende (preventieve) strategieën te ontwikkelen. F&C laat van zich horen Inleiding Sinds precies 25 jaar geleden het eerste geval van aids in de Verenigde Staten werd gemeld, heeft hiv/aids een verwoestend spoor getrokken door Sub-Sahara Afrika. Het besmettingspercentage in landen als Botswana en Swaziland is opgelopen tot wel 40% en ook Zuid-Afrika, de meest dynamische economie van het Afrikaanse continent, wordt in de epidemie meegesleurd. In sommige Zuid-Afrikaanse ondernemingen mijnbouwconcern Lonmin bijvoorbeeld wordt het aantal seropositieve medewekers door diverse studies op 25% geschat. Veel onderzoek richt zich op het effect van de ziekte op de patiënt, hun gezin, familie en de maatschappij en in toenemende mate ook op de mogelijke gevolgen voor de economische groei. Minder aandacht gaat uit naar de invloed van hiv/aids op de wereldwijde financiële markten of op de specifieke ontwikkeling van een onderneming. Het probleem Het besmettingspercentage ligt hoger dan ooit: wereldwijd leven ruim 40,3 miljoen mensen met hiv. Bijna 65% van dat totaal komt voor rekening van Sub-Sahara Afrika, maar ook in Oost-Europa, Centraal- en Oost-Azië groeit de epidemie (inclusief China, India en de Russische Federatie). Vanuit humanitair perspectief blijft Afrika natuurlijk terecht in het middelpunt van de belangstelling. Wel dient daarbij te worden opgemerkt dat maar 11% van de totale wereldbevolking in Afrika woont en dat het continent slechts 1% van het wereldwijde bbp voor zijn rekening neemt. Voor de financiële markten wordt dan ook een groter gevaar gevormd door de toenemende verspreiding van hiv/aids in Brazilië, Rusland, India en China. Deze zogenoemde BRIC-landen zijn samen goed voor 42% van de wereldbevolking en voor circa 8% van het internationale bbp. Deze sleutelmarkten voor productie en outsourcing zijn van groot strategisch belang voor veel westerse multinationals. Kortom, de sleutel tot de toekomstige wereldwijde groei ligt hier. De zorgen De opkomende economieën vallen natuurlijk al jaren ten prooi aan een heel scala van ziekten. Niettemin wijkt hiv/aids wat betreft de economische gevolgen op drie punten belangrijk af: In tegenstelling tot andere ziekten die vooral de jongsten of juist de oudsten treffen, treft hiv/aids vooral de beroepsbevolking op het hoogtepunt van hun economische productiviteit; Tussen besmetting en het optreden van de eerste ziekteverschijnselen kan lang zitten. Hierdoor wordt de ziekte mogelijk vele jaren niet onderkend maar is deze tegelijkertijd wel besmettelijk. Dit probleem wordt versterkt door de geheimzinnigheid en het taboe waarmee hiv/aids in vele delen van de wereld is omgeven; Hogere sterftecijfers en een slechte gezondheid van het personeel tast de productiviteit aan. Ondernemingen zijn meer tijd en geld kwijt aan medische zorg, een hoger verzuim, werving en opleiding van vervangend personeel, openvallende vacatures en tijd van het topmanagement. F&C neemt actie publicatie van F&C/UBSrapport hiv/aids Beyond Africa Een unieke samenwerking van F&C met effectenhuis UBS heeft in mei 2005 haar beslag gekregen in een rapport getiteld hiv/aids Beyond Africa Managing the Financial Impacts. Uit de studie blijkt dat de winstmarge van bedrijven in Zuid-Afrika ernstig te lijden heeft van hiv/aids, met name in arbeidsintensieve sectoren. De particuliere consumptie kan eveneens worden aangetast, zij het volgens een minder gangbaar patroon: de terugval is namelijk sterker bij dagelijkse uitgaven dan bij luxegoederen. De studie gaat ook in op de oplossingen: wat ondernemingen doen om de schade te beperken (preventie, behandeling) en welke lering nieuwe markten hieruit kunnen trekken voor het omgaan met hiv/aids. Belangrijkste conclusie is dat, bij een tekortschietend overheidsbeleid door zwakte of corruptie, zakelijk zelf dokteren altijd nog goedkoper is dan niets doen. Het bedrijfsleven heeft er belang bij de houding ten opzichte van preventie te helpen veranderen en in voorkomende gevallen ook de behandeling van seropositieve medewerkers te financieren. Op die manier verlengt een onderneming het werkzame leven van de betreffende medewerkers en draagt tegelijkertijd belangrijk bij aan het moreel onder de medewerkers. Voor ondernemingen die in Afrika en de BRIClanden willen opereren, blijven of uitbreiden geeft het rapport duidelijk aan wat zij bij de beoordeling en vermindering van de risico s wel en niet zouden kunnen doen. Recente ontwikkelingen Sinds het onderzoek en de publicatie van het rapport heeft F&C een groot aantal multinationals aangesproken op hun aanpak van hiv/aids. Ter verhoging van de algemene bewustwording hebben wij daarnaast ook exemplaren van het rapport verstuurd aan 50 ondernemingen in de opkomende markten Brazilië, Rusland, India en China, waaronder Cemig, Gazprom, Lukoil, Reliance Industries, ICICI Bank, CNOOC en China Telecom. 12

13 2e kwartaal 2006 Mijnbouwsector: goed voorbeeld en bittere noodzaak Mijnbouwconcerns zijn over het algemeen actief in tenminste één regio met een hoge hiv/aids-besmettingsgraad. Een en ander hangt samen met de locatie van de hulpbronnen en de arbeidsintensieve aard van de activiteiten. Het wekt dan ook geen verbazing dat juist deze sector bij deze pandemie het voortouw neemt. De volgende ontwikkelingen zijn in lijn met een aantal specifieke aanbevelingen in ons rapport: Het huidige en potentiële risico op hiv/aids van het personeel bepalen door vrijwillig testen en begeleiden: De introductie van complete test- en begeleidingsprogramma s bij de Zuid-Afrikaanse activiteiten van BHP-Billiton; Uitrol van decentrale antidiscriminatie-, scholings- en behandelingsprogramma s bij Colgate Palmolive in heel Latijns-Amerika, Oost-Europa en Centraal-Azië; Een onderzoek door ExxonMobil naar kennis, houding en praktijk. Doel: meten van de effectiviteit van het StopAIDS preventie- en scholingsprogramma van de onderneming in ruim 20 landen van Sub-Sahara Afrika. Openlijk aan aandeelhouders en belanghebbenden rapporteren over hoe de onderneming met hiv/aids omgaat: Publicatie van het internationale hiv/aids-beleid van Johnson & Johnson, waaronder niet-discriminatie, behandeling en scholing voor alle medewerkers en hun gezin; Sterk gestegen deelname aan de test- en begeleidingsprogramma s bij Xstrata. Met een programma van voortdurend (her)testen bij de kolenmijnen in Zuid-Afrika vergroot het management sterk het bereik. Samenwerking tussen Barclays en Zuid-Afrikaanse dochter Absa: hulp aan sterkst getroffen klanten in kleine en middelgrote ondernemingen, plannen voor de gevolgen van hiv/aids; Waar nodig en wenselijk programma s uitvoeren voor preventie en behandeling om de ziekte te beheersen en de negatieve gevolgen te beperken: Van de seropositieve medewerkers bij Anglo American en Lonmin die aidsremmers (ART) krijgen is 90% weer gewoon aan het werk. De productiviteit wordt hierdoor verhoogd; Het management bij Xstrata en Anglo American meldt sterk verbeterde arbeidsverhoudingen door toegenomen vertrouwen onder de medewerkers. Gevolg: minder stakingen en loonconflicten. Gegevens verzamelen voor een kosten- en batenanalyse van verschillende interventieprogramma s: Anglo American loopt op dit gebied voorop. De onderneming concludeert dat de kosten van de behandeling meer dan gecompenseerd worden door onder andere: Geringer verzuim. Medewerkers aan aidsremmers kunnen na een periode van 12 à 18 maanden weer full-time aan de slag. Dit levert een besparing op van 20% à 60% van de kosten voor aidsremmers; Lagere kosten gezondheidszorg. Gebruik van voorzieningen neemt in de loop van de behandeling van 18 maanden af en zorgt voor een extra besparing van 45% à 70% van de behandelingskosten. BP heeft de activiteiten doorgelicht op de belangrijkste risicogebieden voor hiv/aids Zuidelijk Afrika, Indonesië- Papua, Kaspische staten en opkomende risicogebieden zoals China, Rusland en Egypte; Bij Standard Chartered: de publicatie van de hiv e-learningmethode voor medewerkers over de hele wereld en het scholingsprogramma Living with hiv. Vervolgmaatregelen Wij blijven ondernemingen aansporen onze aanbevelingen ter harte te nemen en dan met name diegene die ons inziens het grootste risico lopen door hun activiteiten in Sub-Sahara Afrika, Rusland, India en China. If employers use their resources wisely, they can dramatically reduce the spread of HIV/AIDS in their own workplaces. This is, of course, not just a humanitarian mission; it is good business practice. The pay-off is obvious for companies in South Africa, such as Anglo-American, De Beers and Eskom, all of which have seen AIDS decimate their workforce and affect productivity and profits. Business has a vital role to play in fighting AIDS, Richard Holbrooke and Mark Moody-Stuart, Financial Times, Comment & Analysis, 21 mei 2006 Anderen nemen het stokje over, zowel in Afrika als daarbuiten Buiten de mijnbouwsector is de beheersing van de ziekte nog minder ver, maar uit de volgende voorbeelden blijkt wat er gebeurt met onze overige aanbevelingen: Duidelijk overbrengen dat er niet wordt gediscrimineerd op grond van seropositiviteit met als doel het taboe op de ziekte te doorbreken: Ontwikkeling van een antidiscriminatiebeleid bij HSBC, met speciale nadruk op de bewustwording en scholing van medewerkers in China, India, Maleisië, de Filippijnen en Sri Lanka; 13

14 F&C reo rapportage Blik op de mijnbouwsector Onze doelstelling Beschermen aandeelhouderswaarde door zeker te stellen dat mijnbouwondernemingen vraagstukken op het gebied van mens, maatschappij en milieu signaleren en aanpakken en op die manier hun licence to operate behouden. Achtergrond Uit de voortdurende sluitingen en blokkades in de Peruviaanse mijnbouwsector blijkt maar weer eens hoe essentieel het is dat ondernemingen hun systemen voor mens, maatschappij en milieu op orde hebben. De historische en politieke factoren mogen dan van land tot land verschillen, langdurige maatschappelijke spanningen worden vaak verder aangewakkerd door de vermeende oneerlijke verdeling van de welvaart uit de mijnbouw, afbraak van het milieu en, in de meeste opkomende landen, ontoereikende veiligheidsnormen voor medewerkers. F&C laat van zich horen F&C heeft drie belangrijke terreinen in kaart gebracht die succes kunnen verzekeren of ondermijnen: Licence to operate : het welzijn van de medewerkers, goede banden met de lokale gemeenschap en milieubeheer zijn een eerste vereiste, wil een mijnbouwconcern de activiteiten gesmeerd laten verlopen en kunnen rekenen op de steun van de lokale gemeenschap; De boel netjes achterlaten: de saneringskosten voor mijnbouwvervuiling kunnen in de tien- en soms zelfs honderdtallen miljoenen lopen, vooral omdat bodemschatten vaak op ecologisch of maatschappelijk gevoelige locaties worden ontdekt. Slimme projectontwikkeling vraagt om een vooruitziende blik en een extra investering in de aanloopfase. Dit betaalt zichzelf echter op termijn dubbel en dwars terug: boetes en rechtszaken blijven uit en de onderneming wordt gezien als een verantwoordelijke en gewenste partij; Binnenlopen: een bewezen staat van dienst op het gebied van mens, maatschappij en milieu is niet alleen nuttig als een onderneming een vergunning nodig heeft en wil dat de activiteiten gesmeerd verlopen. Ook binnen de sector is een goede reputatie steeds belangrijker bij de evaluatie van een eventueel samenwerkingsverband of een mogelijke overname. De kleinere mijnbouwconcerns, die vaak in de eerste fase de grootste risico s nemen, realiseren de meeste winst als zij zichzelf aan de grote jongens weten te verkopen. Alleen moeten er dan natuurlijk geen onaangename verrassingen opdoemen waar een hoop kosten achter weg komen. Bouwen aan de gemeenschap: probaat middel tegen de pijn? Als de lokale bevolking zich afgesneden en onteigend voelt door de rijke en dikwijls corrupte elite die een land bestuurt, keert men zich nogal eens tegen de buitenlandse mijnexploitanten die immers medeschuldig zijn aan alle ellende. Dat gevoel wordt nog sterker als een onderneming voor de beveiliging de hulp inroept van het leger of de politie en als het publiek niet te horen krijgt hoeveel zo n onderneming aan belastingen en sociale premies bijdraagt. (Vaak zodat corrupte politici zich dat geld kunnen toe-eigenen.) De beste aanpak in zo n geval is behalve een goede, open en vertrouwensvolle relatie met de gemeenschap, volledige transparantie van betalingen aan en van de overheid, voor zover de wet dat toestaat. F&C stimuleert mijnbouwondernemingen om vanaf een vroeg stadium goed met die risico s om te gaan. Al in de exploratiefase zou men moeten werken aan een mechanisme voor de verhuizing van de dorpsbewoners en een eerlijke verdeling van de voordelen. Anglo American neemt op dit gebied duidelijk het voortouw, vooral als het gaat om de emancipatie van van oudsher achtergestelde groeperingen in Zuid-Afrika. Xstrata loopt de achterstand echter snel in: op het exploratieterrein in Peru is een fonds in het leven geroepen voor investering in de gemeenschap. Een initiatief dat tot een grotere transparantie van betalingen aan de overheid moet leiden, kan eveneens op de steun van de onderneming rekenen. De schijnwerper op de mijnbouwinkomsten van de overheid F&C maakt zich al sinds 2003 sterk voor de Extractive Industries Transparency Initiative (EITI), een initiatief van de G8 dat streeft naar een betere fiscale transparantie en verantwoording van overheden die van grondstoffenwinning afhankelijk zijn. Bij dat initiatief zijn olie- en mijnbouwondernemingen, gastlanden, maatschappelijke groeperingen en beleggers betrokken. Anglo American, Newmont Mining en Rio Tinto steunen het initiatief al vanaf het begin. Andere ondernemingen zijn inmiddels ook ingestapt: BHP-Billiton en Xstrata maken nu ook bekend hoeveel zij de regering in de gastlanden toeschuiven en F&C heeft zelfs toonaangevend koperproducent Kazakhmys weten over te halen zich bij het EITI aan te sluiten (als vooralsnog het enige Kazakstaanse concern). en op de politieke invloed van bedrijven F&C ijvert voor transparantie over lobbyactiviteiten van zowel bedrijven zelf als de bedrijfsorganisaties waartoe zij eventueel behoren. Zo zouden ondernemingen standaard bekend moeten maken over welke onderwerpen zij bij overheden hebben 14

15 2e kwartaal 2006 gelobbyd en welke organisaties namens hen lobbyen. Deze aanbeveling van F&C is inmiddels overgenomen door Anglo American, Rio Tinto en Xstrata. Ook andere ondernemingen worden aangemoedigd in hun voetsporen te treden. Veilige mijnen De mijnbouwsector wordt nog steeds geplaagd door dodelijke ongevallen en verwondingen. Dit ondanks het feit dat beleggers duidelijk bereid zijn meer te betalen voor goede veiligheidsprestaties en dat slecht gerunde bedrijven het benedengemiddeld doen op de aandelenmarkten. Vooral in ontwikkelingslanden is de situatie verschrikkelijk en slaat de westerse veiligheidscultuur maar moeizaam aan: alleen al in de Chinese kolensector sterven jaarlijks mensen als gevolg van een dodelijk ongeval. Dat is ongeveer 370 keer zoveel als het percentage bij de grootste marktpartijen 5. Degelijke beheersystemen zijn volgens F&C van het grootste belang voor de veiligheid bij mijnen. Wij zijn dan ook erg blij met de drastische herziening van de opleidingssystemen bij Anglo American en Lonmin en de nieuwe veiligheidscultuur die voor betere prestaties moet zorgen. Dit is vooral zo prettig omdat F&C nu juist deze twee ondernemingen actief heeft aangesproken, Anglo American waar de relatief slechte veiligheidsprestaties meer in lijn met de concurrentie moesten en Lonmin dat na ernstige ongelukken bij de smeltovens in 2004 alle veiligheidsprocedures moest doorlichten. Mijnveiligheid is een belangrijke taak voor ondernemingen in de opkomende markten, zoals China Shenhua, Kazakhmys en Vedanta Resources uit India. Na enig aandringen van F&C hebben deze ondernemingen alledrie de nodige zekerheid verschaft dat veiligheid een belangrijk aandachtspunt is. Bewijs: Vedanta heeft een speciale bestuurscommissie opgericht voor de bewaking van de veiligheidsprestaties, Kazakhmys heeft een ervaren veiligheidsdeskundige (met een lange staat van dienst bij BHP Billiton) in het bestuur benoemd. Deze persoon moet het aantal (dodelijke) ongevallen in overeenstemming brengen met de gangbare percentages bij de Londense concurrentie. F&C heeft ook China Shenhua aangemoedigd om vergelijkbare maatregelen te treffen. duidelijk en gedetailleerd beleid en beheersystemen ontwikkeld. Weer andere, waaronder Anglo American, zijn begonnen met het integreren van biodiversiteit in hun milieubeheersystemen en Rio Tinto heeft als eerste in de sector de ambitie uitgesproken om een netto positieve bijdrage te leveren aan biodiversiteit. Rapporteren over biodiversiteitsbeheer is niet makkelijk, want een duidelijke methode voor het verzamelen en meten van gegevens bestaat vooralsnog niet. Sommige ondernemingen, zoals Anglo American, Rio Tinto en Xstrata lossen dit op door moeilijke of ongebruikelijke situaties te belichten en daarnaast informatie over hun beheersystemen te verstrekken. Dat beleid wordt de komende tijd op de proef gesteld in lastige projecten, zoals de nieuwe titaniumdioxidemijn van Rio Tinto in Madagascar. Ook andere ondernemingen hebben de eerste biodiversiteitsschreden gezet: F&C heeft onder andere gesprekken gevoerd met het Braziliaanse Companhia Vale do Rio Doce (CVRD), dat onlangs een eerste biodiversiteitsverslag heeft gepubliceerd. Zij zeiden... Developing and operating mining projects with attention to the end result fits with the global movement toward sustainable development and will ultimately assist in reducing long-term liabilities and increase stakeholder Chip Goodyear, CEO acceptance. BHP-Billiton, Raising the bar in mine closure planning, ICMM, juni 2006 De uitdaging van biodiversiteit Het beheer van biodiversiteit is niet alleen cruciaal voor het behoud van kwetsbare en economisch waardevolle ecosystemen maar ook voor de steun van de gemeenschap en internationale toezichthouders. In het onderzoeksrapport Are Extractive Companies Compatible with Biodiversity? (2004) heeft F&C een twintigtal ondernemingen in de grondstoffensector doorgelicht. Een effectief biodiversiteitsbeheer is immers de sleutel tot wingebieden, een goede relatie met toezichthouders en de lokale bevolking en minder schadeclaims. F&C dringt aan op een duidelijk biodiversiteitsbeleid, beheersystemen, doelstellingen en regelmatige rapportage. Na de publicatie heeft F&C contact gehad met de meeste grote beursgenoteerde mijnbouwondernemingen en hen van de bevindingen en de aanbevelingen op de hoogte gebracht. Sindsdien merken wij een groeiend besef van het effect van mijnbouw op de ecosystemen. Van de ondernemingen die volgens het onderzoek duidelijk bij de best practices achterbleven, hebben BHP-Billiton en Lonmin sindsdien een 5 In 2004 waren er bij de vijf belangrijkste mijnbouwconcerns (Anglo American, BHP-Billiton, Lonmin, Rio Tinto en Xstrata) 81 ongevallen met dodelijke afloop. Bij elkaar hadden de grote vijf dat jaar mensen in dienst. Ter vergelijking: in de Chinese kolensector zijn naar schatting bijna zes miljoen mensen werkzaam. 15

16 Producten F&C biedt een breed pakket aan beleggingsoplossingen voor pensioenfondsen, liefdadigheidsinstellingen, financiële instellingen en overige organisaties. We bieden niet alleen de mogelijkheid tot discretionair vermogensbeheer, maar ook is het mogelijk om in onze institutionele beleggingsfondsen te participeren. Wij beleggen in diverse regio's zakelijke waarden, vastrentende waarden en depositofondsen. Mocht u nog vragen hebben dan kunt u altijd contact met ons opnemen of bezoek onze website op Contact +31 (0) (0) Jeroen Redeker jeroen.redeker@fandc.com Belangrijke informatie. De in dit document weergegeven informatie was bij F&C bekend op 30 juni 2006, tenzij anders vermeld. Dit document is uitsluitend bedoeld voor professionele beleggers en dient niet te worden verstrekt aan niet-professionele beleggers. F&C heeft een Investment Policy Committee in het leven geroepen. Deze commissie vergadert ieder kwartaal. De bevindingen die voortkomen uit deze vergaderingen vormen de basis voor dit document. De informatie die verschaft wordt in dit document is alleen bedoeld ter informatie en dient niet te worden beschouwd als enige vorm van advies aan de ontvanger of lezer waar deze op mag/kan vertrouwen bij het nemen van beslissingen over het doen van investeringen, beleggingen of het aangaan van beleggingsovereenkomsten, noch betreft dit een aanbod om dergelijke transacties aan te gaan. De in dit document vervatte informatie, opinies, schattingen en voorspellingen zijn verkregen uit bronnen die wij redelijkerwijs betrouwbaar achten en zijn onderhevig aan wijziging. Door F&C wordt geen enkele garantie, uitdrukkelijk of impliciet, gegeven voor de correctheid of volledigheid van de informatie die dit document bevat. F&C Management Limited en iedere huidige en in de toekomst aan haar gelieerde vennootschap en/of maatschappij kan namens haar cliënten investeringen doen die in dit document worden omschreven. In het verleden behaalde resultaten bieden geen garantie voor de toekomst. De waarde van beleggingen kunnen fluctueren. Het is mogelijk dat beleggers hun inleg niet (volledig) terugkrijgen. Indien beleggingen betrekking hebben op ontwikkelende markten, niet genoteerde effecten of kleinere bedrijven dan kan de prijsvolatiliteit het risico, met betrekking tot de waarde van en de inkomsten uit de belegging, verhogen. Investeerders (al dan niet potentieel) dienen niet over te gaan tot het beleggen in effecten indien zij niet bereid zijn om de risico s die hiermee gepaard kunnen gaan te accepteren. Deze publicatie wordt verzorgd door F&C Management Limited en F&C Netherlands B.V. F&C Management Limited wordt gereguleerd door en is geregistreerd bij de Financial Services Authority (FSA). F&C Netherlands B.V. wordt gereguleerd door en is geregistreerd bij de Autoriteit Financiële Markten (AFM). Beide ondernemingen maken deel uit van de F&C Groep waarvan F&C Asset Management Plc de moedermaatschappij vormt. F&C, F&C Monogram, FANDC, FandC en fandc zijn geregistreerde handelsnamen van F&C Asset Management Plc. Copyright F&C Asset Management Plc. / F&C Netherlands B.V Onder voorbehoud van alle rechten. F&C Netherlands B.V. Gatwickstraat 1, 1043 GK Amsterdam, Nederland. F&C/ /06 Expect excellence