Zicht op de economie. W.C. Boeschoten*
|
|
- Christel van der Velde
- 8 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 237 Zicht op de economie W.C. Boeschoten* Samenvatting Dit artikel geeft zicht op twee aspecten van de aandelenmarkt. Hoewel de aandelenmarkt doorgaans een goede voorspeller van de conjunctuur is, kan daar niet op systematische wijze gebruik van worden gemaakt omdat de beursindex ook regelmatig valse signalen afgeeft. Wat betreft het voor de lange termijn verwachte gemiddelde aandelenrendement komen de twee hier beproefde benaderingswijzen beide tot een percentage van 7% per jaar. Dit is hoopgevend voor toekomstig gepensioneerden, met dien verstande dat de kans dat dit percentage lager uitvalt waarschijnlijk groter is dan dat het hoger uitvalt. Trefwoorden: conjunctuurindicator, aandelenmarkt. De behoefte aan zicht op de economie is groot en dat zicht dient liefst zo actueel, en zo ver en exact mogelijk vooruit te zijn. Zo gaat het verhaal dat Alan Greenspan, van 1987 tot 2006, voorzitter van de Federal Reserve, zich dagelijks liet informeren over het scheepverkeer in de New Yorkse haven, als indicator voor de Amerikaanse conjunctuur. Achteraf bezien kan men zich overigens afvragen of hij zich in zijn beleid niet te veel op de korte termijn en de daaraan gerelateerde belangen van Wall Street heeft gericht. 1 1 De aandelenmarkt als conjunctuurindicator Een belangrijke, maar ook verraderlijke indicator van de toekomstige ontwikkeling van de economie is de aandelenbeurs. Over het algemeen blijkt die zo n half jaar vooruit te lopen op de ontwikkeling van de economie, maar er zijn momenten waarop die wetmatigheid ruw wordt doorbroken. Een eerste voorbeeld daarvan is de beurskrach van oktober Binnen enkele dagen tuimelden de aandelenkoersen wereldwijd met bijna 20%, mede als gevolg van automatische verkoopprogramma s. Maar de koersval was achteraf bezien geenszins een voorbode van een terugvallende economie. Hoewel de aandelenbeurs ruim een jaar nodig had om van de schrik te bekomen, groeide de wereldeconomie in ,7% tegen 4,1% het jaar ervoor. Een ander voorbeeld is de in 2000 geïmplodeerde internetbubbel. De daaraan voorafgaande sterke koersstijging was veel meer het gevolg van een door het lagerentebeleid gevoede irrational exuberance, dan een voorbode van bijzonder gunstige economische ontwikkelingen. 2 In plaats van conjunctuurindicator was de aandelenmarkt een autonome factor die de jaren daarna de economie negatief zou beïnvloeden. 1 Men zie onder meer de, ook wat betreft de integriteit en geloofwaardigheid van een deel van de academische wereld ontluisterende, film Inside Job, van Charles H. Ferguson (2010), over het ontstaan en de gevolgen van de kredietcrisis in Er is ook een stroming die de lage rente van de VS in die jaren als onvermijdelijk gevolg ziet van het grote aanbod van buitenlands kapitaal vanuit met name China. Zie bijv. Bernanke (2005).
2 238 Geen 10 jaar later deed zich een nog veel pregnanter voorbeeld van de grillige voorspelkracht van de aandelenmarkt voor. Als gevolg van extreem lage rentes en een te ver doorgeschoten financiële deregulering waren de aandelenkoersen tot ongekende hoogtes gestegen. 3 De scherpe daling van de aandelenbeurzen met meer dan 40% en de noodzaak tot afbouw van de enorme leverage hebben daarna vergaande economische consequenties gehad, die gegeven de ervaringen van soortgelijke crises in het verleden, nog lang voelbaar zullen zijn. 4 Wederom bleek de aandelenmarkt geen betrouwbare voorspeller, maar een niet te onderschatten autonome factor. Het is dan ook niet voor niets dat reeds een paar jaar na de lancering van de conjunctuurindicator van De Nederlandsche Bank ervan werd afgezien om de aandelenbeurs langer als één van de voorspellende factoren op te nemen, hoe gebruikelijk dat bij door andere instellingen, zoals de OESO, gebruikte conjunctuurindicatoren ook was. 5 2 De toekomstige ontwikkeling van de aandelenmarkt Vanuit het gezichtspunt van de econoom, en zeker ook van de belegger en toekomstig gepensioneerde, is zicht op de toekomstige ontwikkeling van de aandelenmarkt wellicht nog relevanter dan de voorspelkracht ervan. Een vraag daarbij is in hoeverre de rendementen die we in het verleden hebben gezien nog representatief zijn voor de toekomst. Er waren zeker perioden waarin de aandelenmarkten tanende waren, zoals in de jaren tachtig, toen Frank den Butter en de auteur dezes beiden op De Nederlandsche Bank werkzaam waren, maar gemiddeld rendeerden aandelen sinds 1900 wereldwijd jaarlijks 5,4% reëel en 8,7% nominaal. 6 In hoeverre gelden dergelijke rendementen ook voor de toekomst? Er zijn grofweg twee benaderingen om hierop antwoord te geven. De dividenden-benadering Bij de eerste benadering is het verwachte jaarlijkse rendement op aandelen gelijk aan dividendrendement plus winstgroei plus inflatie. De winstgroei wordt gelijk gesteld aan de economische groei. De benadering gaat uit van een constante pay out ratio en neemt aan dat inflatie uiteindelijke volledig in de rendementen tot uiting komt. Voor een reële vermogenstitel lijkt dit een zinvolle veronderstelling, maar in werkelijkheid is dit, zeker op de korte termijn, niet volledig het geval. Ook blijkt de winst per aandeel geen gelijke tred te houden met de economische groei. Maar als men abstraheert van deze kanttekeningen dan resulteert, uitgaande van een economische groei van, zeg, 2%, en een dividendrendement van 3% (het gemiddelde van de huidige 4% in Europa en 2% in de Verenigde Staten) en een inflatie van 2% een aandelenrendement van 7% per jaar. Een onzekere factor daarbij is, afgezien van de hoogte van de inflatie, de verwachte economische groei, grofweg de resultante van de groei van beroepsbevolking en arbeidsproductiviteit. Beide zijn onzeker, de groei van de beroepsbevolking vanwege de onzekerheid over onder meer vergrijzing, geboortes en immigratie, en de groei van de 3 De mede door inkomenspolitieke overwegingen gedreven deregulering op de Amerikaanse huizenmarkt, waar de financiële crisis uiteindelijk zijn oorsprong vond, heeft daarbij een belangrijke rol gespeeld; zie bijv. Rajan (2010). 4 Vgl. Reinhart en Rogoff (2009); 5 Zie bijv. Bikker en Fase (1985) en Bikker en De Haan (1988). 6 Zie Dimson et al (2001 en 2012).
3 239 arbeidsproductiviteit door twijfels ten aanzien van de representativiteit van het meer recente verleden voor de toekomst. Zo concludeert Gordon (2012) op grond van zijn analyse van innovatierevoluties in de Verenigde Staten, dat de historische productiviteitsgroei niet kan worden doorgetrokken en beduidend lager zal gaan uitvallen. Voor de per capita groei valt daarenboven, afgezien van de vergrijzing, tegenwind te verwachten van de ontwikkelingen met betrekking tot opleiding, ongelijkheid, globalisering, energie en milieu en de enorme consumenten- en overheidsschuld. Aan de andere kant is het de vraag of men, zeker naarmate de globalisering voortschrijdt, niet deels ook moet uitgaan van de groei van de wereldeconomie, in plaats van die van de ontwikkelde economieën, waar overigens nog altijd meer dan 85% van de aandelenwaarde is genoteerd. Zo realiseren ondernemingen uit de Verenigde Staten en Europa inmiddels naar schatting 16% respectievelijk 25% van hun inkomsten in de opkomende markten. 7 De economische wereldgroei zal naar verwachting eerder ergens tussen 3% en 4% liggen. Het voert te ver om die bij de berekening van de winstgroei ten volle mee te nemen, maar het ten dele meenemen van die groei zal in ieder geval een opwaarts effect hebben op het verwachte aandelenrendement. De aandelenrisico-benadering De tweede benadering gaat uit van het feit dat het rendement op aandelen gemiddeld genomen boven het rendement op obligaties zou moeten liggen, ter compensatie van het hogere risico. Over de afgelopen 110 jaar bedroeg deze aandelenrisicopremie bovenop het rendement op kort en lang overheidspapier wereldwijd gemiddeld 4,4 respectievelijk 3,5 procentpunten. De onzekerheid over de hoogte van deze premie is groot en heeft, mede vanwege het grote belang ervan, de afgelopen decennia tot zeer uitgebreide discussies en analyses geleid, zonder dat deze een eenduidige conclusie hebben opgeleverd. 8 Op grond van de analyses van Dimson et al (2012) lijkt een premie van 3% ten opzichte van het rendement op lange overheidsobligaties een redelijk vertrekpunt. Voor het rendement op overheidsobligaties suggereren de huidige rentes een rendement van minder dan 2%. Daarmee zou het verwachte aandelenrendement via deze benadering uitkomen op nog geen 5%. De vraag is echter in hoeverre de huidige situatie van financiële repressie als indicatief kan worden gezien voor de lange termijn rendementen. Zo gaat de Ulimate Forward Rate (UFR) benadering, zoals toegepast in het toezicht op verzekeraars en pensioenfondsen, ervan uit dat de (forward) rente op de lange termijn zal convergeren naar een waarde van 4,2%. Dit is het totaal van een reële risicovrije rente van 2,2% en een inflatie verwachting van 2%, zijnde het plafond van de ECB inflatiedoelstelling. Ook komt de veronderstelling over de verwachte economische groei hier om de hoek kijken, op grond van de overweging dat de nominale rente in evenwicht gelijk zal zijn aan de economische groei plus de inflatieverwachting plus een risico-opslag. Een groeivoet van 1,5% à 2%, en een inflatieverwachting van 2% zou, rekening houdend met een risicopremie, de verwachte (nominale) rente doen uitkomen op zo n 4% en het verwachte aandelenrendement op 7%. 7 Zie Boeschoten (2012), 8 Vgl. Brett Hammond (2011)
4 Koers-Winst verhouding De waardering van aandelen Tenslotte moet nog rekening worden gehouden met de vraag of aandelen op dit moment juist zijn gewaardeerd. Zo zal een sterke overwaardering van aandelen een negatief effect hebben op het gemiddeld verwachte rendement omdat die overwaardering er al dan niet geleidelijk zal uitlopen. Het omgekeerde geldt ingeval van onderwaardering. Ondanks alle in de loop der jaren geuite bezwaren is de koers-winst-verhouding (KW) nog steeds een veel gebruikte waarderingsmaatstaf van de aandelen, vanuit de gedachte dat de waarde ervan uiteindelijk altijd weer naar een lange-termijn-gemiddelde zal terugkeren ( mean reversion ). Gebaseerd op de huidige winsten lijkt de aandelenmarkt redelijk gewaardeerd. Beschouwt men echter Shiller s KW, die voor de winst uitgaat van de voor inflatie gecorrigeerde gemiddelde winst van de afgelopen tien jaar, dan is de aandelenmarkt duidelijk overgewaardeerd en zou het verwachte aandelenrendement de komende 10 jaren gemiddeld op slechts 1% uitkomen met een ondergrens van -4% en een bovengrens van 8%. 9 Figuur 1. Ontwikkeling van koers-winst verhouding (op basis van S&P 500) Shiller K/ W Standaard K/ W verhouding Gemiddelde Shiller K/ W Gemiddelde standaard K/ W Jaar 4 Besluit Het bovenstaande wil inzicht geven in een tweetal aspecten van de aandelenmarkt, namelijk welke rol deze kan spelen bij het voorspellen van de economische ontwikkeling en welke rendementen er redelijkerwijs kunnen worden verwacht. Als onderdeel van een systematische conjunctuurindicator lijkt de beursindex minder geschikt vanwege de uitzonderingen. Dat neemt niet weg dat het in meer kwalitatieve 9 Vgl. Asness (2012)
5 241 zin wel degelijk een zeer bruikbare indicator kan zijn, die het in veel gevallen, en hopelijk ook anno 2012, bij het rechte eind heeft. Wat betreft het voor de lange termijn verwachte aandelenrendement wijzen twee uiteenlopende benaderingen beide in de richting van een rendement van 7 procent per jaar. De onzekerheidsmarge van deze puntschatting is echter groot en de schatting is wellicht eerder te hoog dan te laag Aldus blijkt het onverminderd een uitdaging om zicht op de economie en de economische werkelijkheid te geven. 10 Willem Boeschoten * Hoofd Strategie Shell Asset Management Company Literatuur Asness, C.S. (2012), An Old Friend: The Stock Market s Shiller P/E, AQR Capital Management. Bernanke (2005), The global saving glut and the U.S. current account deficit: a speech at the Sandridge Lecture, Virginia Association, Richmond, Virginia. Bikker, J.A., en M.M.G. Fase (1985), De datering van economische fluctuaties: proeve van een conjunctuurspiegel voor Nederland, , Maandschrift Economie 49, p Bikker, J.A. en L. de Haan (1988), Forecasting business cycles: a leading indicator for the Netherlands, DNB-Quarterly Bulletin no. 3, p Brett Hammond, P. Jr., M.L. Leibowitz en L.B. Siegel (2011), Rethinking the Equity Risk Premium, Research Foundation of CFA Institute. Boeschoten, W.C. (2012), Investment beliefs, presentation at EPFIF International Seminar, Den Haag, 4 september. Butter, F.A.G. den en W.C. Boeschoten (1989), Zichtbare economie, Academic Service, Schoonhoven. Dimson, E., P. Marsh en Mike Staunton (2001), Triumph of the Optimists; 101 Years of Global Investment Returns, Princeton University Press, Princeton, New Jersey and Oxford, p Ferguson, C.H. (2010), Inside Job, Sony Pictures Classics. Gordon, R.J. (2012), Is U.S. economic growth over? Faltering innovations confronts the six headwinds, NBER Working Paper No , augustus Rajan, Raghuram. G. (2010), Fault Lines, Princeton University Press, Princeton and Oxford. Reinhart, C.M. and K.S. Rogoff (2009), This Time is Different; Eight Centuries of Financial Folly, Princeton University Press, Princeton and Oxford. 10 Vergelijk Den Butter en Boeschoten (1989).
T T A M. Vandaag lijken aandelen volgens TreeTop Asset Management absoluut en relatief goedkoop.
T T A M Een vermogen 249 keer verhogen sinds 1900 Ondanks twee wereldconflicten en de grote crisis van de jaren dertig, verhoogde de reële waarde (na inflatie) van een globale aandelenportefeuille 249
Nadere informatieKwartaalbericht Pensioenfonds KLM-Cabinepersoneel. Eerste kwartaal januari 2017 t/m 31 maart Samenvatting:
Kwartaalbericht Pensioenfonds KLM-Cabinepersoneel Eerste kwartaal 2017-1 januari 2017 t/m 31 maart 2017 Samenvatting: De maandelijkse nominale dekkingsgraad is gestegen van 105,7% naar 110,5%; De beleidsdekkingsgraad
Nadere informatieRentestijging: wat kunnen/zullen we hebben?
Economisch Bureau Rentestijging: wat kunnen/zullen we hebben? Han de Jong, Chief Economist 25 september 2018 De rente is uitzonderlijk laag Rente 10-jaars staatsleningen, % 16 12 8 4 0 1540 1590 1640 1690
Nadere informatieBericht 3 e kwartaal 2015 Oktober 2015
Bericht 3 e kwartaal 2015 Oktober 2015 Providence Capital NV is geregistreerd als beleggingsonderneming bij de Autoriteit Financiële Markten (AFM) en legt zich onder meer toe op het verrichten van vermogensbeheer
Nadere informatieDOUBLEDIVIDEND OUTLOOK 2015 KWALITEIT ONAFHANKELIJK BETROKKEN
DOUBLEDIVIDEND OUTLOOK 2015 KWALITEIT ONAFHANKELIJK BETROKKEN DECEMBER 2014 1. Economie VS blijg anker Het IMF verwacht een wereldwijde economische groei van 3,8% in 2015 Met een verwachte economische
Nadere informatie27 april 2010 Emerging Markets Monthly Report
27 april 2010 Emerging Markets Monthly Report Door Wim-Hein Pals, Head Robeco Emerging Markets Equities Vanwege hogere economische groei en sterkere financiële balansen, zijn de opkomende markten aantrekkelijker
Nadere informatieScenarioplanning voor pensioenfondsen
Scenarioplanning voor pensioenfondsen Expected Returns 2013-2017 Pensioenbestuurders.nl Erasmus Universiteit Rotterdam, 14 mei 2013 Ronald Doeswijk, Chief Strategist Roderick Molenaar, Portfolio Strategist
Nadere informatieHoe (slecht) gaat het met de conjunctuur? Edwin De Boeck Fedustria 13 oktober 2011
Hoe (slecht) gaat het met de conjunctuur? Edwin De Boeck Fedustria 3 oktober Grote Recessie was geen Grote Depressie Wereldhandel Aandelenmarkt 9 8 7 8 VS - S&P-5 vergelijking met crash 99 Wereld industriële
Nadere informatieRendement in een laagrentende omgeving
Rendement in een laagrentende omgeving FIN bijeenkomst, 9 april 2015 Hendrik Zonnenberg (Multifund B.V.) Inhoud Lage verwachte lange termijn rendementen 3 Implicaties laag renderende omgeving 6 Impact
Nadere informatieSpecial Report Op weg naar een nieuwe seculaire stierenmarkt?
Augustus 2012 Special Report Op weg naar een nieuwe seculaire stierenmarkt? Ondanks zwakke macro-economische cijfers, een teleurstellend resultatenseizoen en een voortdurende crisis in de Eurozone, houden
Nadere informatieBeleggingsthema s 2016. What a difference a day makes (1975), Dinah Washington
Beleggingsthema s 2016 What a difference a day makes (1975), Dinah Washington Inleiding De dagen die in 2015 het verschil maakten, zijn de dagen waarop centrale bankiers uitspraken deden, what a difference
Nadere informatieHet managen van balansen, risico s, risicoprofielen waar u allen druk mee bezig bent, herken ik dus goed.
Speech Bert Boertje, divisiedirecteur Toezicht pensioenfondsen bij DNB, tijdens het beleggersberaad van Pensioen Pro op 8 oktober 2015, getiteld Beleggen tussen twee vuren. In zijn speech ging Boertje
Nadere informatieMichiel Verbeek, januari 2013
Michiel Verbeek, januari 2013 1 2 Eens of oneens? De bankiers zijn schuldig aan de kredietcrisis. De huidige economische crisis is het gevolg van de kredietcrisis van 2008. Als een beurshandelaar voor
Nadere informatieBeleggen in de VS, Europa of Emerging Markets?
Beleggen in de VS, Europa of Emerging Markets? Rob Stuiver & Tycho Schaaf Amsterdam, 18 september 2018 Uw sprekers van vanavond Rob Stuiver Tycho Schaaf Fund Manager VOC Fonds Beleggingsexpert LYNX Blogger
Nadere informatieKwartaalbericht Algemeen Pensioenfonds KLM
Kwartaalbericht Algemeen Pensioenfonds KLM Eerste kwartaal 2017-1 januari 2017 t/m 31 maart 2017 Samenvatting: De maandelijkse nominale dekkingsgraad eind maart 2017 is 112,6% en is gestegen ten opzichte
Nadere informatieWaar liggen de kansen?
Grip op je vermogen Waar liggen de kansen? Bob Homan ING Investment Office 20 april 2012 Welke economie is het snelst gegroeid na invoering van de euro?* a) Zwitserland b) Duitsland c) VS d) Griekenland
Nadere informatieWillem de Vocht Undervalued Opportunities
Willem de Vocht Undervalued Opportunities Focus aandelen Verenigde Staten Introductie Economie gestudeerd aan Maastricht University, New York University en Erasmus University Chartered Financial Analyst
Nadere informatieKwartaalbericht. 2e kwartaal 2015 Den Haag, 14 juli 2015. Samenvatting cijfers per 30 juni 2015
Kwartaalbericht 2e kwartaal 2015 Den Haag, 14 juli 2015 Samenvatting cijfers per 30 juni 2015 Dekkingsgraad (UFR): 108,3% Beleidsdekkingsgraad: 110,0% Belegd vermogen: 19,6 miljard Rendement 2015 1 e halfjaar:
Nadere informatieSamenvatting. Analyses. Kostendekkende premie
Samenvatting Op 14 juli 2015 heeft DNB aangekondigd dat zij de berekeningsmethodiek van de Ultimate Forward Rate (UFR), welke onderdeel vormt van de rekenrente waarmee pensioenfondsen hun verplichtingen
Nadere informatieKwartaalbericht Pensioenfonds KLM-Cabinepersoneel. Derde kwartaal juli 2017 t/m 30 september Samenvatting:
Kwartaalbericht Pensioenfonds KLM-Cabinepersoneel Derde kwartaal 2017-1 juli 2017 t/m 30 september 2017 Samenvatting: De maandelijkse nominale dekkingsgraad is gestegen van 113,6% naar 116,5%; De beleidsdekkingsgraad
Nadere informatieKwartaalbericht Pensioenfonds KLM-Cabinepersoneel. Vierde kwartaal oktober 2013 t/m 31 december Samenvatting: stijgende aandelen
Kwartaalbericht Pensioenfonds KLM-Cabinepersoneel Vierde kwartaal 2013-1 oktober 2013 t/m 31 december 2013 Samenvatting: stijgende aandelen Nominale dekkingsgraad gestegen van 120,6% naar 123,0% Reële
Nadere informatieThe whole world, in our hands. Koen De Leus Senior Economist @koendeleus www.kbceconomics.be
The whole world, in our hands Koen De Leus Senior Economist @koendeleus www.kbceconomics.be De hele wereld, in handen van centrale bankiers Opwaartse rentecyclus VS: ja maar Monetaire politiek ECB: winnaars
Nadere informatieKwartaalbericht Pensioenfonds KLM-Cabinepersoneel. Vierde kwartaal oktober 2016 t/m 31 december Samenvatting:
Kwartaalbericht Pensioenfonds KLM-Cabinepersoneel Vierde kwartaal 2016-1 oktober 2016 t/m 31 december 2016 Samenvatting: De maandelijkse nominale dekkingsgraad is gestegen van 98,8% naar 105,7%; De beleidsdekkingsgraad
Nadere informatieVan Lieshout & Partners Nieuwsbrief 1 e kwartaal 2019
In deze nieuwsbrief blikken wij terug op het afgelopen jaar, lichten wij ons beleggingsbeleid nader toe en presenteren wij onze visie op de financiële markten voor de komende periode. Terugblik 2018 Voordat
Nadere informatieBEHEERSVERSLAG TRANSPARANTINVEST 4/3/2015. Macro & Markten, strategie. 1. Rente en conjunctuur : EUROPA
BEHEERSVERSLAG TRANSPARANTINVEST 4/3/15 Macro & Markten, strategie 1. Rente en conjunctuur : EUROPA De Europese rentevoeten zijn historisch laag, zowel op het korte als op het lange einde, en geven de
Nadere informatieKwartaalbericht Pensioenfonds KLM-Cabinepersoneel. Derde kwartaal 2015-1 juli 2015 t/m 30 september 2015. Samenvatting:
Kwartaalbericht Pensioenfonds KLM-Cabinepersoneel Derde kwartaal 2015-1 juli 2015 t/m 30 september 2015 Samenvatting: De maandelijkse nominale dekkingsgraad is fors gedaald van 115,4% naar 103,7%. Dit
Nadere informatieStatistisch Magazine Internationale economische ontwikkelingen in de periode 2010 tot en met 2012
Internationale economische ontwikkelingen in de periode 2010 tot en met 2012 Inleiding Lorette Ford De economische ontwikkeling van een land kan door middel van drie belangrijke economische indicatoren
Nadere informatiePresentatie beleggingsresultaten over eerste kwartaal van 2017 van de Life Cycle Fondsen van Aegon PPI. Bas Endlich Jacob Vijverberg 1
Presentatie beleggingsresultaten over eerste kwartaal van 2017 van de Life Cycle Fondsen van Aegon PPI Bas Endlich Jacob Vijverberg 1 Agenda Financiële markten Resultaten Vooruitzichten Bron: Bloomberg,
Nadere informatieCEP 2009 Oorzaken en gevolgen van de kredietcrisis
Persconferentie CEP CEP Oorzaken en gevolgen van de kredietcrisis Coen Teulings Opzet Persconferentie CEP I II III Oorzaken en gevolgen kredietcrisis Gevolgen voor NL Wat betekent dit voor beleid? Persconferentie
Nadere informatieNieuwe inzichten voor ALM analyse naar aanleiding van de krediet crisis
Nieuwe inzichten voor ALM analyse naar aanleiding van de krediet crisis Peter Vlaar Hoofd ALM modellering APG VBA ALM congres 5 november 2009 Agenda Karakteristieken van de kredietcrisis? Hoe kunnen we
Nadere informatieWAARDERING VANUIT EEN LANGETERMIJNPERSPECTIEF: aandelen op een cruciale tweesprong. Koen De Leus Marktstrateeg, KBC Bolero
WAARDERING VANUIT EEN LANGETERMIJNPERSPECTIEF: aandelen op een cruciale tweesprong. Koen De Leus Marktstrateeg, KBC Bolero WAARDERING VANUIT LANGETERMIJNPERSPECTIEF 13 12 'Uitzonderlijk dat men zo onvoorw
Nadere informatieBouw uw eigen beleggingsportefeuille
Bouw uw eigen beleggingsportefeuille Joost van Leenders, oktober 2013 Bouw uw eigen beleggigsportefeuille I oktober 2013 I 2 Agenda Strategisch versus tactisch beleggingsbeleid Spreiding, waarom ook alweer?
Nadere informatiePersbericht. ABP verlaagt pensioen in 2013 met 0,5% Ondanks goed rendement stijgt dekkingsgraad in 2012 onvoldoende
Persbericht ABP verlaagt pensioen in 2013 met 0,5% Ondanks goed rendement stijgt dekkingsgraad in 2012 onvoldoende Hoofdpunten: Verlaging pensioen met 0,5% per 1 april 2013 definitief Mogelijk aanvullende
Nadere informatieKwartaalbericht Pensioenfonds KLM-Cabinepersoneel. Eerste kwartaal 2014-1 januari 2014 t/m 31 maart 2014. Samenvatting: stijgende aandelen
Kwartaalbericht Pensioenfonds KLM-Cabinepersoneel Eerste kwartaal 2014-1 januari 2014 t/m 31 maart 2014 Samenvatting: stijgende aandelen Nominale dekkingsgraad gestegen van 123,0% naar 123,6% Reële dekkingsgraad
Nadere informatieEnkele conceptuele achtergronden bij de keuze van risicovrije rente voor overheidsinvesteringen
CPB Notitie Datum : 22 januari 2007 Aan : Werkgroep Actualisatie Discontovoet Enkele conceptuele achtergronden bij de keuze van risicovrije rente voor overheidsinvesteringen 1 Risicovrije rente De kracht
Nadere informatieKwartaalbericht Pensioenfonds KLM-Cabinepersoneel. Vierde kwartaal 2014-1 oktober 2014 t/m 31 december 2014
Kwartaalbericht Pensioenfonds KLM-Cabinepersoneel Vierde kwartaal 2014-1 oktober 2014 t/m 31 december 2014 Samenvatting: dalende euro en dalende rente Nominale dekkingsgraad gedaald van 117,4% naar 115,1%
Nadere informatieTerugblik. Maandbericht maart 2018
Maandbericht maart 2018 Terugblik Aandelenbeurzen onder druk, veilige havens worden gezocht De economie draait op volle toeren, maar beleggers zijn terughoudend. De ontwikkelingen in het handelsconflict
Nadere informatieExpected Returns. Lukas Daalder, CIO Robeco Investment Solutions Amsterdam November 2015
Expected Returns Lukas Daalder, CIO Amsterdam November 2015 Sophisticated model ontwikkeld voor voorspelling rendement aandelen Geannualiseerd rendement eerste twee jaar : +13,0%... Werkwijze 5 jaars outlook
Nadere informatieUpdate april 2015 Beleggen
Update april 2015 Beleggen Laag, lager, laagst In mijn vorige column schreef ik over de actie van de ECB, die 22 januari jongstleden werd aangekondigd, om maandelijks 60 miljard Euro aan obligaties op
Nadere informatieCPB Notitie. Samenvatting. Ministerie van SZW. Datum: 30 januari 2017 Betreft: Effecten van bodem in rekenrente voor pensioenfondsen
CPB Notitie Aan: Ministerie van SZW Datum: 30 januari 2017 Betreft: Effecten van bodem in rekenrente voor pensioenfondsen Centraal Planbureau Bezuidenhoutseweg 30 2594 AV Den Haag Postbus 80510 2508 GM
Nadere informatieCPB Notitie. Samenvatting. Ministerie van SZW. Aan: Datum: 30 januari 2017 Betreft: Effecten van bodem in rekenrente voor pensioenfondsen
CPB Notitie Aan: Ministerie van SZW Datum: 30 januari 2017 Betreft: Effecten van bodem in rekenrente voor pensioenfondsen Centraal Planbureau Bezuidenhoutseweg 30 2594 AV Den Haag Postbus 80510 2508 GM
Nadere informatieRendement. 9 de jaargang maart 2015 nr 30 FINANCIEEL NIEUWS
Rendement 9 de jaargang maart 2015 nr 30 FINANCIEEL NIEUWS De voordelen van globale diversificatie Ondanks de sterk toegenomen globalisering blijft internationale diversificatie in aandelenportefeuilles
Nadere informatieRisico pariteit -1- 1 Aandelen Wereldwijd Ontwikkelde Markten - MSCI World Index MSCI Daily Net TR World Euro, Aandelen Wereldwijd
Risico pariteit Risico pariteit is een techniek die wordt ingezet om de risico s in een beleggingsportefeuille te reduceren. Sinds 2008 heeft risico pariteit om drie redenen veel aandacht gekregen: 1.
Nadere informatieSuccesvol beleggen in Jan de Koning HCC Beleggen Symposium - 2 april 2011
Succesvol beleggen in 2011 Jan de Koning HCC Beleggen Symposium - 2 april 2011 Succesvol beleggen in 2011 Introductie Waarin beleggen in 2011? Beleggen in grondstoffen Hoe beleggen in grondstoffen? Grondstoffen
Nadere informatieDe beste en slechtste dagen van de markt
De beste en slechtste dagen van de markt Over de onstellende onmogelijkheid van market-timing De afgelopen weken stonden de kredietmarkten, maar ook de aandelenmarkten onder een enorme druk. Donderdag
Nadere informatieEmerging markets: toch weer terug naar af?
Emerging markets: toch weer terug naar af? Wat is er toch gaande met de opkomende markten? In de afgelopen jaren werd er liefkozend naar deze markten gekeken en gesteld dat zij structureel aan het verbeteren
Nadere informatieBeleggen in 2013. Maar hoe moet de gemiddelde belegger daar nou mee omgaan?
Beleggen in 2013 1. Op 18 december publiceerden wij een gedachtewisseling over beleggen in 2013. Op basis hiervan hebben wij in ons team onze visie op beleggen voor het nieuwe jaar opgesteld. De Andreas
Nadere informatieMarktwaardedekkingsgraad per 30 september ,8%, een toename van 1,3%-punt ten opzichte van 30 juni 2013.
Kwartaalbericht 2013 Samenvatting Marktwaardedekkingsgraad per 30 september 2013 122,8%, een toename van 1,3%-punt ten opzichte van 30 juni 2013. Meer informatie vindt u op de website. Beleggingsrendement
Nadere informatieNa de crisis: de wraak van de toezichthouders of verstandig prudentieel beleid? Sweder van Wijnbergen
Na de crisis: de wraak van de toezichthouders of verstandig prudentieel beleid? Sweder van Wijnbergen Na de crisis Toezichthouders hebben evident de build up of fragility in het financieel systeem voor
Nadere informatieVan Lieshout & Partners Nieuwsbrief 3 e kwartaal Bron: Reuters
In onze eerste nieuwsbrief nieuwe stijl willen wij terugblikken op het afgelopen kwartaal, lichten wij ons beleggingsbeleid nader toe en uiteraard geven wij onze visie op de financiële markten. Terugblik
Nadere informatieUpdate Macro-Economie & Belangrijkste Beleggingsthema's
Update Macro-Economie & Belangrijkste Beleggingsthema's Christian J. Van den Heede Oct 6, 2014 EFFECTENHANDEL EN ADVIES VERMOGENSBEHEER TRANSPARANT FONDSEN Macro Economie: update & thema's Inhoudstafel:
Nadere informatiePensioenen en Financiële planning. Congres "Grip op je vermogen" 20 april 2012 Den Haag
Pensioenen en Financiële planning Tom Steenkamp Congres "Grip op je vermogen" 20 april 2012 Den Haag Wat is belangrijk voor beleggen voor uw pensioen? 1. Keuzes moeten simpel zijn, er moeten er niet te
Nadere informatieVeel gestelde vragen kwartaalcijfers pensioenfondsen
Veel gestelde vragen kwartaalcijfers pensioenfondsen 1. De kwartaalcijfers van de pensioenfondsen zijn negatief. Hoe komt dat? Het algemene beeld is dat het derde kwartaal, en dan in het bijzonder de maand
Nadere informatieQE in de eurozone: bezit van de zaak, einde van het vermaak?
QE in de eurozone: bezit van de zaak, einde van het vermaak? Komt er QE in de eurozone? Sinds enige maanden wordt er op de financiële markten gezinspeeld op het opkopen van staatsobligaties door de Europese
Nadere informatieEerder technische dan fundamentele correctie 7 februari 2018
ASSETALLOCATIE FLASH Multi-asset, Quantitative and Solutions (MAQS) Eerder technische dan fundamentele correctie 7 februari 2018 VOOR PROFESSIONELE BELEGGERS Christophe MOULIN hoofd Multi Asset christophe.p.moulin@bnpparibas.com
Nadere informatieLYNX Beleggersdebat 2016
LYNX Beleggersdebat 2016 BELEGGERSDEBAT 2016 V.l.n.r.: Jim Tehupuring, Willem Middelkoop, Janneke Willemse, André Brouwers en Corné van Zeijl BELEGGERSDEBAT 2016 Tip 1 Jim Tehupuring BELEGGERSDEBAT 2016
Nadere informatieKWARTAALBERICHT Eerste kwartaal 2015
KWARTAALBERICHT Eerste kwartaal 2015 Terugblik De aandelenmarkten presteerden het afgelopen kwartaal boven verwachting. De behaalde koerswinsten waren ongekend. Hiermee is het eerste kwartaal van 2015
Nadere informatieWederom onrust op de beurs: hoe nu verder?
Wederom onrust op de beurs: hoe nu verder? Net als we vorig jaar meerdere keren hebben gezien, zijn de beurzen wederom bijzonder nerveus en vooral negatief. Op het moment van schrijven noteert de AEX 393
Nadere informatieKwartaalbericht Pensioenfonds KLM-Cabinepersoneel. Tweede kwartaal 2015-1 april 2015 t/m 30 juni 2015. Samenvatting:
Kwartaalbericht Pensioenfonds KLM-Cabinepersoneel Tweede kwartaal 2015-1 april 2015 t/m 30 juni 2015 Samenvatting: De maandelijkse nominale dekkingsgraad is fors gestegen van 105,7% naar 115,4%. Dit komt
Nadere informatieDe macro-economische vooruitzichten voor de wereldeconomie: evenwichtige groei in Europa, terugval in de Verenigde Staten en Japan
Economie en onderneming De macro-economische vooruitzichten 2006-2012 voor de wereldeconomie: evenwichtige groei in Europa, terugval in de Verenigde Staten en Japan Meyermans, E. & Van Brusselen, P. (2006).
Nadere informatieOutlook 2016. Figuur 1: Invloed van Chinese groei op wereldwijde groei. (bron: Capital Economics) december 2015 Pagina 2 van 7
Outlook 2016 Inleiding 2016 is in China het jaar van de aap. Apen zijn de genieën van de Chinese dierenriem. Ze leven in groepen, zijn intelligent en geestig. Niets is voor hen te moeilijk. Als het wel
Nadere informatieBeheersverslag ICF TRANSPARANT INVEST dd 13 augustus 2016
Beheersverslag ICF TRANSPARANT INVEST dd 13 augustus 2016 Macro & Markten Op de financiële markten is het ondertussen weer business as usual na het Brexit debacle. De focus verschoof gelukkig opnieuw naar
Nadere informatiePresentatie beleggingsresultaten over eerste kwartaal van 2017 van de Life Cycle Fondsen van Aegon PPI. Bas Endlich Jacob Vijverberg 1
Presentatie beleggingsresultaten over eerste kwartaal van 2017 van de Life Cycle Fondsen van Aegon PPI Bas Endlich Jacob Vijverberg 1 Agenda Financiële markten Resultaten Vooruitzichten Bron: Bloomberg,
Nadere informatieBericht 3 e kwartaal September 2014
Bericht 3 e kwartaal September 2014 Providence Capital NV is geregistreerd als beleggingsonderneming bij de Autoriteit Financiële Markten (AFM) en legt zich onder meer toe op het verrichten van vermogensbeheer
Nadere informatieBeleggingsstrategie update juli 2012
Beleggingsstrategie update juli 2012 Het tweede kwartaal van 2012 werd gedomineerd door hernieuwde angst onder beleggers. De rendementen op veilige Duitse, Zwitserse, Engelse en Amerikaanse staatsobligaties
Nadere informatie10-jaars rente Duitsland. 10-jaars rente VS. Van Lieshout & Partners Nieuwsbrief 4 e kwartaal 2017
In onze tweede nieuwsbrief nieuwe stijl blikken wij terug op het afgelopen kwartaal, lichten wij ons beleggingsbeleid nader toe en presenteren wij onze visie op de financiële markten voor het komende kwartaal.
Nadere informatieHoofdstuk 2: Het Taylor-Romer model
Hoofdstuk 2: Het Taylor-Romer model 1. Opbouw van de AV-lijn A. Relatie tussen reële bbp en rente Fragment: Belgische glansprestatie (Tijd, 31/12/2004) Bestedingen De consumptie van de gezinnen groeide
Nadere informatieBeleggingen institutionele beleggers in 2004 met 8,1 procent omhoog
Publicatiedatum CBS-website Centraal Bureau voor de Statistiek 9 december 25 Beleggingen institutionele beleggers in 24 met 8,1 procent omhoog drs. J.L. Gebraad Centraal Bureau voor de Statistiek, Voorburg/Heerlen,
Nadere informatieP O S I T I O N P A P E R
Pensioenfederatie Prinses Margrietplantsoen 90 2595 BR Den Haag Postbus 93158 2509 AD Den Haag T +31 (0)70 76 20 220 info@pensioenfederatie.nl www.pensioenfederatie.nl P O S I T I O N P A P E R KvK Haaglanden
Nadere informatieNieuwsbrief. Beleggen in emerging markets. Wat zijn emerging markets? VAN LIESHOUT & PARTNERS Vermogensbeheer
Nieuwsbrief Beleggen in emerging markets Net als 2010 is 2011 onrustig begonnen. De aandelenmarkten zijn bijzonder volatiel, maar per saldo gebeurt er eigenlijk weinig. Dit geldt dan vooral voor de Europese
Nadere informatieSamenvatting: positief sentiment en gewijzigde rekenrente (UFR) stuwen dekkingsgraad
Kwartaalbericht Algemeen Pensioenfonds KLM Derde kwartaal 2012-1 juli 2012 t/m 30 september 2012 Samenvatting: positief sentiment en gewijzigde rekenrente (UFR) stuwen dekkingsgraad Nominale dekkingsgraad
Nadere informatieWelkom bij webinar over beleggingsresultaten van de Life Cycle Fondsen van Aegon PPI over het eerste kwartaal 2016
Welkom bij webinar over beleggingsresultaten van de Life Cycle Fondsen van Aegon PPI over het eerste kwartaal 2016 Bas Endlich Jacob Vijverberg Lex Solleveld 1 Marktontwikkelingen eerste kwartaal 2016
Nadere informatieVoorspelkracht conjunctuurindicatoren voor bbp-groei in het eurogebied
Voorspelkracht conjunctuurindicatoren voor bbp-groei in het eurogebied Centrale bankiers maken veelvuldig gebruik van conjunctuurindicatoren omdat deze tijdige informatie geven over de ontwikkeling van
Nadere informatieVerklaring beleggingsresultaten en verlaging pensioenen
Verklaring beleggingsresultaten en verlaging pensioenen Het bestuur van Stichting Pensioenfonds Randstad heeft medio februari 2014 moeten besluiten tot het doorvoeren van een pijnlijke maatregel. Om de
Nadere informatieHet Nederlandse groeirecept raakt uitgewerkt
157 Het Nederlandse groeirecept raakt uitgewerkt M. A. Allers* Samenvatting De afgelopen 25 jaar is de Nederlandse economie vooral gegroeid doordat meer mensen zijn gaan werken. Deze extensieve economische
Nadere informatieReële karakteristieken van beleggingscategorieën
Reële karakteristieken van beleggingscategorieën Henk Hoek ORTEC Postbus 4074 3006 AB Rotterdam Max Euwelaan 78 Tel. +31 (0)10 498 6666 info@ortec.com www.ortec.com 6 november 2008 Inleiding: nominaal
Nadere informatieUpdate juli 2014 Beleggen
Update juli 2014 Beleggen Waar is de Europese Centrale Bank (ECB) mee bezig? Op 5 juni heeft de Europese Centrale Bank (vanaf nu afgekort naar ECB) opnieuw drastische maatregelen aangekondigd. De rente
Nadere informatieWat is er aan de hand moet onze pensioenen?
Wat is er aan de hand moet onze pensioenen? Casper van Ewijk, Netspar & University of Amsterdam KNAW Symposium, 9 januari 2014, Amsterdam Agenda Wat is een pensioen? Goed pensioen is een risicovol pensioen
Nadere informatieIn deze nieuwsbrief willen wij u graag informeren over onze visie op obligaties en dan in het bijzonder op bedrijfsobligaties.
Nieuwsbrief Vooruitzichten obligaties In deze nieuwsbrief willen wij u graag informeren over onze visie op obligaties en dan in het bijzonder op bedrijfsobligaties. Sinds begin dit jaar zijn obligaties
Nadere informatieAEGON Equity Fund. vierde kwartaal 2006
Profiel Het AEGON Equity Fund is een besloten fonds voor gemene rekening, waarin verzekeringsrelaties van AEGON kunnen participeren. Het AEGON Equity Fund belegt wereldwijd in aandelen met de nadruk op
Nadere informatieVisie ING Investment Office Oktober 2017
Visie ING Investment Office Oktober 2017 Bob Homan 21 september 2017 Kernfactoren die financiële markten bepalen 3 pijlers + sentiment Economie Sentiment Waardering Liquiditeit Hoe staat de economie ervoor?
Nadere informatiePresentatie beleggingsresultaten over het jaar 2016 van de Life Cycle Fondsen van Aegon PPI. Bas Endlich Jacob Vijverberg Lex Solleveld 1
Presentatie beleggingsresultaten over het jaar 2016 van de Life Cycle Fondsen van Aegon PPI Bas Endlich Jacob Vijverberg Lex Solleveld 1 Agenda Financiële markten Resultaten Vooruitzichten Bron: Bloomberg,
Nadere informatieBesluit van de Staatssecretaris van Sociale Zaken en Werkgelegenheid Van 21 december 2012, AV/PB/2012/17948, tot instelling van de Commissie UFR
Besluit van de Staatssecretaris van Sociale Zaken en Werkgelegenheid Van 21 december 2012, AV/PB/2012/17948, tot instelling van de Commissie UFR De Staatssecretaris van Sociale Zaken en Werkgelegenheid,
Nadere informatieKwartaalbericht Algemeen Pensioenfonds KLM
Kwartaalbericht Algemeen Pensioenfonds KLM Derde kwartaal 2017-1 juli 2017 t/m 30 september 2017 Samenvatting: De maandelijkse nominale dekkingsgraad eind september 2017 is 117,8% en is gestegen ten opzichte
Nadere informatieKwartaalbericht Pensioenfonds KLM-Cabinepersoneel. Tweede kwartaal april 2017 t/m 30 juni Samenvatting:
Kwartaalbericht Pensioenfonds KLM-Cabinepersoneel Tweede 2017-1 april 2017 t/m 30 juni 2017 Samenvatting: De maandelijkse nominale dekkingsgraad is gestegen van 110,5% naar 113,6%; De beleidsdekkingsgraad
Nadere informatieVermogensfondsen Bijeenkomst 25 november 2015
Vermogensfondsen Bijeenkomst 25 november 2015 Providence Capital NV is geregistreerd als beleggingsonderneming bij de Autoriteit Financiële Markten (AFM) en legt zich onder meer toe op het verrichten van
Nadere informatieHoe nu verder? Economische vooruitzichten
Hoe nu verder? Sinds onze nieuwsbrieven van juni en september jongsleden is er helaas wederom veel gebeurd in de financiºle sector. Met name de aandelenmarkten daalden weer verder. Vandaar dat wij u door
Nadere informatieKwartaalverslag derde kwartaal 2013
Kwartaalverslag derde kwartaal 2013 The problem with patience and discipline is that it requires both of them to develop each of them - Thomas Sterner - Opvallend Quantitative Easing (het maandelijks opkopen
Nadere informatieFinanciële positie ABP versterkt in tweede helft 2009
Persbericht Financiële positie ABP versterkt in tweede helft 2009 Hoofdpunten: Rendement in 2009 20,2% Dekkingsgraad stijgt in tweede halfjaar Gestegen levensverwachting heeft drukkend effect op dekkingsgraad
Nadere informatieKwartaalbericht Q2 2016. The beat goes on (1967), Sonny & Cher
The beat goes on (1967), Sonny & Cher Inleiding Zorgen over de houdbaarheid van de economische groei dicteerden de financiële markten in het eerste kwartaal van 2016. Wederom kwamen centrale banken met
Nadere informatieTactische Asset Allocatie
Tactische Asset Allocatie Enno Veerman Volendam, 2 maart 2012 Tactische Asset Allocatie (TAA) Strategische Asset Allocatie (SAA): portefeuille samenstellen op basis van lange-termijn voorspellingen TAA:
Nadere informatie4e kwartaal 2016 Den Haag, januari 2017
Kwartaalbericht 4e kwartaal 2016 Den Haag, januari 2017 Samenvatting cijfers per 31 december 2016 Dekkingsgraad (UFR): 101,4% Beleidsdekkingsgraad: 98,9% Belegd vermogen: 23,1 miljard Rendement 2016: 12,7%
Nadere informatieMarktwaardedekkingsgraad per 31 maart 2014: 128,6%, een toename van 3,3%-punt ten opzichte van 31 december 2013.
Kwartaalbericht 2014 Samenvatting Marktwaardedekkingsgraad per 31 maart 2014: 128,6%, een toename van 3,3%-punt ten opzichte van 31 december 2013. Meer informatie vindt u op de website. Beleggingsrendement
Nadere informatieINSTITUTIONELE BELEGGERS ALS PARTIJEN VOOR DE PUBLIEKE SECTOR
INSTITUTIONELE BELEGGERS ALS PARTIJEN VOOR DE PUBLIEKE SECTOR Onno Steenbeek APG Asset Management & Erasmus School of Economics Dag van de Publieke Financiering Driebergen, 29 september 2016 1 STELLINGEN
Nadere informatieTHERE IS HELL TO PAY. Kees de Kort AFS Capital Management. PensioenSeminar
THERE IS HELL TO PAY Kees de Kort AFS Capital Management PensioenSeminar Paniek op de financiële markten Geldmarktsteun ECB, Fed en BoE LEH FNM FRE WM WB AIG VS Europa NIBC IKB Northern Rock HBOS ING Fortis
Nadere informatieUpdate beleggen april 2016
Update beleggen april 2016 Twijfels bij beleid centrale banken In mijn column van juli 2014 schreef ik al over de doelstellingen en acties van de Europese Centrale Bank (ECB). Vanaf juni 2014 moeten banken
Nadere informatieOefenopgaven Hoofdstuk 8A
Oefenopgaven Hoofdstuk 8A Opgave 1 1. Welke vormen van dividend kunnen worden onderscheiden? 2. Een NV heeft in 2013 in maanden januari, april en juli per keer 0,34 aan dividend uitgekeerd. Het totale
Nadere informatieCentraal Bureau voor de Statistiek. Persbericht. 2002 slechtste beursjaar na WO II. Grootste koersdaling in een jaar sinds Tweede Wereldoorlog
Centraal Bureau voor de Statistiek Persbericht PB03-001 7 januari 2003 9.30 uur 2002 slechtste beursjaar na WO II Voor beleggers in Nederlandse aandelen is 2002 het slechtste beursjaar sinds de Tweede
Nadere informatieEconomieeenInleiding. 1: Wereldreis. o Voorbeelden: VS, EU, Japan 2: Overzicht
EconomieeenInleiding 1: Wereldreis o Voorbeelden: VS, EU, Japan 2: Overzicht o Wat is macro-economie? o Concepten, variabelen o Overzicht boek = structuur cursus en lessen #1 1 Op wereldreis Inleiding
Nadere informatieKwartaalbericht Pensioenfonds KLM-Cabinepersoneel. Tweede kwartaal april 2016 t/m 30 juni Samenvatting:
Kwartaalbericht Pensioenfonds KLM-Cabinepersoneel Tweede kwartaal 2016-1 april 2016 t/m 30 juni 2016 Samenvatting: De maandelijkse nominale dekkingsgraad is gedaald van 98,1% naar 97,9%; De beleidsdekkingsgraad
Nadere informatie