Hogeschool West-Nederland. HBO-Bacheloropleiding Tolk-Vertaler

Transcriptie

1 Hogeschool West-Nederland HBO-Bacheloropleiding Tolk-Vertaler Netherlands Quality Agency (NQA) December 2010

2 2/57 NQA HWN: audit bestaande hbo-bacheloropleiding Opleiding Tolk-Vertaler

3 Managementsamenvatting Dit rapport is het verslag van het auditteam dat in opdracht van Netherlands Quality Agency (NQA) een bestaande hbo-bacheloropleiding heeft beoordeeld. Het beschrijft de bevindingen, overwegingen en conclusies. Het rapport is conform het NQA Protocol 2010 hbo-bacheloropleiding opgesteld. De rapportage heeft betrekking op: Instelling Hogeschool West-Nederland Opleidingen Opleiding Tolk-Vertaler Variant Deeltijd: contact- en afstandsonderwijs Croho-nummer Locatie Geen eigen huisvesting, tien lokalen worden gehuurd van het Zandvlietcollege te Den Haag Auditdatum Auditteam Dhr. dr. J.A. Dop, vakdeskundige Dhr. drs. R. van Deemter, vakdeskundige en dagvoorzitter Mevr. drs. T.J.G. van der Heijden, studentlid auditteam Mevr. drs. E. van Tiggelen, NQA-auditor Door HWN is een dossier ingediend bij NQA voor de beoordeling van de bestaande hbo-bacheloropleiding Opleiding Tolk-Vertaler. Bij de aanvraag werd door de instelling een kritische reflectie aangeboden die naar vorm en inhoud voldeed aan de eisen die NQA in het NQA Protocol 2010 hbo-bacheloropleiding stelt. Voor de beoordeling van de kwaliteit en het niveau van de bestaande opleiding heeft NQA een auditteam samengesteld, dat voldoet aan de eisen van de NVAO. Het team heeft de kritische reflectie bestudeerd en een bezoek aan de opleiding gebracht. Na afloop van de visitatiedag heeft de opleiding aanvullende documenten opgesteld en ingebracht. Ook is er op verzoek van het auditteam aanvullend telefonisch contact geweest met een zevental gesprekspartners die tijdens de visitatiedag door omstandigheden niet gehoord/gesproken konden worden. De kritische reflectie en alle overige (mondeling en schriftelijk) verstrekte informatie hebben het auditteam in staat gesteld om tot een weloverwogen oordeel te komen. Doelstellingen van de opleiding De opleiding heeft een relevante set eindcompetenties opgesteld die is gebaseerd op het, door het PSTEVIN geactualiseerde, landelijke competentieprofiel hbo-opleidingen Vertalen en Tolken Nederland. HWN is op de hoogte van internationale eisen die gesteld worden aan opleidingen voor vertaler en heeft deze vertaald naar een opleidingsprogramma. De competenties die HWN in haar opleiding nastreeft, sluiten aan bij de algemene, internationaal geaccepteerde beschrijvingen van de kwalificaties van een bachelor, de Dublin descriptoren. Het auditteam stelt vast dat de docenten binding hebben met het werkveld en vanuit die relaties op een passende wijze invulling geven aan actualisering van de uitgangspunten die ten grondslag liggen aan het opleidingsprogramma. NQA HWN: audit bestaande hbo-bacheloropleiding Opleiding Tolk-Vertaler 3/57

4 Programma Het auditteam stelt vast dat het onderwijsprogramma voldoende beroepsgericht is. Ook weerspiegelt het opleidingsprogramma de beoogde eindkwalificaties. De opleiding heeft geen onafhankelijke werkveld- beroepencommissie dat het curriculum jaarlijks evalueert. Het programma van de opleiding vertoont naar de mening van het auditteam voldoende samenhang. Uit gesprekken met studenten, docenten en uit de aangeleverde documentatie, maakt het auditteam op dat het programma dat HWN aanbiedt, qua vorm en inhoud aansluit bij de kwalificaties van instromende studenten met een havo- vwo- diploma, mits zij beschikken over enige achtergrond in de taal waarvoor wordt opgeleid. De regels en richtlijnen voor instroom tot het verkorte opleidingstraject waren ten tijde van de opleidingsvisitatie weinig expliciet. HWN heeft de instroomeisen voor dit traject na de beoordeling van het auditteam scherper geformuleerd en als zodanig op haar website gepubliceerd. De opleiding voldoet aan de formele eisen voor studieduur. Ten aanzien van toetsing heeft het auditteam kunnen vaststellen dat de toetsen aansluiten op de behandelde thema s en van voldoende niveau zijn. In het bijzonder door de integratie van de SNEVTtoetsing in het onderwijsprogramma. Het auditteam heeft ook vastgesteld dat de feedback die de studenten op gemaakte toetsen krijgen, kwalitatief en kwantitatief sterk verschilt tussen de verschillende deelopleidingen. Daarbij is de gehanteerde cesuur niet altijd transparant. Inzet van personeel Het auditteam heeft vastgesteld dat de docenten (recente) ervaring hebben in de beroepspraktijk en gekwalificeerd zijn voor de inhoudelijke, onderwijskundige en organisatorische realisatie van het programma van de opleiding. Tijdens de visitatie is het beeld bevestigd dat er onder de docenten voldoende binding is met de beroepspraktijk om in de studie hier een adequate relatie naar te kunnen leggen. Het auditteam stelt verder vast dat HWN voldoende personeel inzet om het onderwijs te verzorgen. De studenten zijn tevreden over de toegankelijkheid van de docenten. Voorzieningen Het auditteam stelt vast dat de huidige, enigszins verouderde, voorzieningen volstaan voor een studentenpopulatie van deze omvang en samenstelling. Studenten zijn tevreden over de mate en wijze van begeleiding die zij ontvangen van docenten. Mede gezien de korte lijnen en de toegankelijkheid van de docenten (ook buiten lesuren) hebben de studenten een upto-date beeld van hun studievoortgang. De beschikbaarheid van toetsresultaten en gegevens met betrekking tot de studievoortgang via een digitale leeromgeving is voor HWN nog een punt van verbetering voor de toekomst. Interne kwaliteitszorg Het systeem voor interne kwaliteitszorg is in grote lijnen vastgelegd op papier. De streefdoelen en de werkwijze zijn in mindere mate geconcretiseerd. In de dagelijkse gang van zaken is er aandacht voor verbeteren van de opleiding. Het auditteam ziet in dat de opleiding voldoende evaluatieonderzoeken uitzet bij betrokkenen om de kwaliteit van de opleiding te kunnen borgen. Wanneer de normen voor de resultaten uit deze onderzoeken 4/57 NQA HWN: audit bestaande hbo-bacheloropleiding Opleiding Tolk-Vertaler

5 niet eenduidig zijn vastgelegd, gaat dit haar doel echter voorbij. De kleinschaligheid van de opleiding is meegenomen in de beoordeling van het onderwerp kwaliteitszorg. Het auditteam realiseert zich terdege dat gezien de geringe omvang van de opleiding het kwaliteitszorgbeleid geen lijvig document hoeft te zijn, mits het voldoet aan de basisvoorwaarden en hiernaar wordt gehandeld. Resultaten Het auditteam stelt vast dat de opleiding voldoet aan de vereiste basiskwaliteit. De bestudeerde eindwerkstukken getuigen hiervan. De invulling die wordt gegeven aan het vierde jaar kan naar het oordeel van het auditteam beter zodat de aansluiting met de leerdoelen in dat jaar duidelijker is en het aantal studiepunten voor de verschillende onderdelen is gerechtvaardigd. Het auditteam is van mening dat de opleiding met de aangeleverde streefcijfers en kengetallen aantoont dat zij voldoende zicht heeft op relevante gegevens met betrekking tot rendementen. Alles overziend komt het auditteam van NQA tot de conclusie dat de kwaliteit en het niveau van de bestaande hbo-bacheloropleiding Opleiding Tolk-Vertaler van HWN aan de vereiste basiskwaliteit voldoet. Een onderbouwing van deze conclusie is opgenomen in hoofdstuk 2. NQA HWN: audit bestaande hbo-bacheloropleiding Opleiding Tolk-Vertaler 5/57

6 6/57 NQA HWN: audit bestaande hbo-bacheloropleiding Opleiding Tolk-Vertaler

7 1 Basisgegevens 9 2 Beoordeling Doelstellingen van de opleiding Programma Inzet van personeel Voorzieningen Interne kwaliteitszorg Resultaten 37 3 Bijlagen 41 Bijlage 1: Deskundigheden leden van het auditteam 43 Bijlage 2 Onafhankelijkheidsverklaring auditteam 49 Bijlage 3 Bezoekprogramma 53 Bijlage 4 Bijlagen zelfevaluatie en ter inzage gelegd materiaal 55 Bijlage 5 Domeinspecifieke referentiekader en opleidingscompetenties 57 NQA HWN: audit bestaande hbo-bacheloropleiding Opleiding Tolk-Vertaler 7/57

8 8/57 NQA HWN: audit bestaande hbo-bacheloropleiding Opleiding Tolk-Vertaler

9 1 Basisgegevens De basisgegevens van de bestaande hbo-bacheloropleiding Opleiding Tolk-Vertaler zijn in onderstaande tabel weergeven. 1. Naam instelling Hogeschool West-Nederland 2. Status instelling Aangewezen 3. Naam opleiding in CROHO Opleiding Tolk-Vertaler 4. Registratienummer in CROHO Oriëntatie en niveau Hbo-bachelor 6. Aantal studiepunten 240 studiepunten (per deelopleiding) 7. Afstudeerrichting(en) Bacheloropleiding voor vertaler (contactonderwijs) met afstudeerrichtingen: vertaler Engels, Frans en Spaans. Bacheloropleiding voor vertaler (afstandsonderwijs) met afstudeerrichtingen: vertaler Engels, Duits, Frans en Spaans. 8. Locatie Den Haag (tien lokalen worden gehuurd van het Zanvlietcollege) 9. Code of conduct HWN heeft de Code of conduct getekend 10. Variant Deeltijd: Afstandsonderwijs met en zonder contacturen 11. Inhoudelijk profiel opleiding In de eerste drie jaren van de opleiding ontwikkelen studenten de volgende eindcompetenties; (1) Vertaalcompetentie, (2) Linguïstische en tekstuele competentie, (3) Culturele competentie, (4) Zoekstrategieën en onderzoekscompetentie. Daarnaast bereiden ze zich voor op de externe toetsing in SNEVT-verband aan het eind van het derde jaar. De eerste drie jaar staan nadrukkelijk in het teken van kennisontwikkeling ten aanzien van de moedertaal en de vreemde taal. Dit gebeurt onder andere door het laten bestuderen van boeken over grammatica zowel van het Nederlands als van de vreemde taal. De benodigde algemene culturele kennis van de moedertaal en vreemde taal wordt ontwikkeld middels colleges, op basis van voorgeschreven boeken en door de docent uitgereikte actuele en relevante artikelen. In het vierde jaar staat voorbereiding op de beroepspraktijk centraal. Het vierdejaarsprogramma bestaat uit drie componenten, a) cursus specialisaties, b) praktijkopdracht, c) onderzoek naar verworven competenties. 12. Beoogd werkveld alumni De algemene doelstelling van de opleiding is om via een geïntegreerd onderwijsprogramma multifunctionele taalbemiddelaars op te leiden die over de kennis, vaardigheden en beroepshouding beschikken om in een regelmatig veranderende, internationale en multiculturele omgeving goed te functioneren als vertaler. Er zijn grofweg twee groepen beroepsbeoefenaren te onderscheiden: Zelfstandige vertalers Bewegen zich zelfstandig op de vertaalmarkt en opereren individueel, soms binnen een informeel netwerk van professionele freelancers en/of via een bemiddelingsbureau voor vertalingen. NQA HWN: audit bestaande hbo-bacheloropleiding Opleiding Tolk-Vertaler 9/57

10 13. Plaats opleiding in organisatiestructuur hogeschool 14. Jaar vorige visitatie en datum besluit NVAO 15. Belangrijkste wijzigingen in opleiding sinds vorige visitatie In-house-vertalers in dienst van een vertaalbureau of vertaaldienst. Deze groep is verbonden aan een vertaalbureau of een vertaaldienst (afdeling van een betrekkelijk groot commercieel bedrijf of een overheidsinstelling zoals de ministeries van Buitenlandse Zaken en Defensie, en buiten Nederland de Europese Instellingen). Daarnaast kunnen beroepsbeoefenaren verbonden zijn aan bedrijven en instellingen van allerlei aard, hetzij als vertaler, hetzij als multifunctionele taalbemiddelaar. De opleiding is de enige die wordt gegeven door HWN: HWN is de opleiding. Vorige visitatie heeft in oktober 2005 plaatsgevonden. Na de vorige visitatie zijn op basis van evaluaties en commentaren van externe deskundigen de volgende veranderingen en verbeteringen doorgevoerd: het beroepsprofiel is in samenwerking met de andere vertaalopleidingen in Nederland bijgesteld; het vierde jaar, dat ten tijde van de vorige visitatie nog niet had gedraaid, is nu op basis van allerlei evaluaties ontwikkeld tot een volwaardig afsluitend jaar; HWN beschikt nu over een digitale leeromgeving in de vorm van een interne website; de studentenadministratie en cijferadministratie zijn geprofessionaliseerd. 16. Schema opbouw programma De opleiding hanteert het landelijk profiel van eindcompetenties vertalen Hbo-opleidingen Vertalen en Tolken Nederland. Binnen dit profiel zijn 6 eindcompetenties te onderscheiden: 1. Vertaalcompetentie 2. Linguïstische en tekstuele competentie 3. Culturele competentie 4. Zoekstrategieën en onderzoekscompetentie 5. Technische competentie 6. Zakelijke en ondernemingsgerichte competentie De leerjaren zijn onderverdeeld in 3 fasen. Aan het einde van iedere fase is een zeker competentieniveau bereikt: Fase 1 (leerjaar 1): De student beschikt over voldoende kennis om deze in een relatief eenvoudige beroepssituatie onder begeleiding toe te passen. Fase 2 (leerjaar 2+3): De student is in staat om zelfstandig de competentie toe te passen in een relatief eenvoudige beroepssituatie. Fase 3 (leerjaar 4); De student is in staat om zelfstandig de competentie toe te passen in een complexe beroepssituatie. 10/57 NQA HWN: audit bestaande hbo-bacheloropleiding Opleiding Tolk-Vertaler

11 2 Beoordeling Het auditteam komt samenvattend tot het volgende oordeel over de opleiding: Onderwerp Oordeel Facet Oordeel 1 Doelstellingen P 1.1 Domeinspecifieke eisen 1.2 Niveau 1.3 Oriëntatie hbo 2 Programma P 2.1 Eisen hbo 2.2 Relatie doelstellingen programma 2.3 Samenhang programma 2.4 Studielast 2.5 Instroom 2.6 Duur 2.7 Afstemming vormgeving inhoud 2.8 Beoordeling en toetsing 3 Inzet personeel P 3.1 Eisen hbo 3.2 Kwantiteit 3.3 Kwaliteit 4 Voorzieningen P 4.1 Materiële voorzieningen 4.2 Studiebegeleiding 5 Interne kwaliteitszorg P 5.1 Evaluatie resultaten 5.2 Maatregelen verbetering 5.3 Betrokkenheid 6 Resultaten P 6.1 Gerealiseerd niveau 6.2 Onderwijsrendement Goed Goed Goed Voldoende Voldoende Voldoende Voldoende Voldoende Voldaan Voldoende Voldoende Goed Goed Goed Voldoende Voldoende Voldoende Voldoende Goed Voldoende Voldoende Het auditteam stelt vast dat de kwaliteit en het niveau van de bestaande Hbobacheloropleiding Opleiding Tolk-Vertaler van HWN aan de vereiste basiskwaliteit voldoet en adviseert de NVAO positief ten aanzien van de accreditatie van deze opleiding. Het auditteam beschrijft in de volgende paragrafen per onderwerp en per facet van het NVAO beoordelingskader de bevindingen, overwegingen en conclusies. Elke paragraaf sluit af met een samenvattend oordeel op onderwerpniveau. In het rapport worden de termen contactonderwijs/ contactstudent gebruikt wanneer het gaat om onderwijs waarbij studenten fysieke contactmomenten hebben bij de opleiding middels één- of tweewekelijkse hoorcolleges. De termen afstandsonderwijs/ afstandstudent worden gebruikt wanneer een student geen fysieke contactmomenten heeft met de opleiding maar uitsluitend op afstand onderwijs volgt. Beide varianten vallen onder de noemer deeltijdonderwijs. NQA HWN: audit bestaande hbo-bacheloropleiding Opleiding Tolk-Vertaler 11/57

12 2.1 Doelstellingen van de opleiding Domeinspecifieke eisen (facet 1.1) De eindkwalificaties van de opleiding sluiten aan bij de eisen die door (buitenlandse) vakgenoten en de beroepspraktijk gesteld worden aan een opleiding in het betreffende domein (vakgebied/discipline en/of beroepspraktijk). Bevindingen Er is in Nederland één voltijdse bacheloropleiding voor vertalers en tolken, bij de Hogeschool Zuyd in Maastricht. Daarnaast zijn er drie erkende deeltijdse bacheloropleidingen: ITV-Hogeschool, LOI en HWN. Deze vier opleidingen werken samen in het overleg Vertaalopleidingen Nederland. De HWN biedt met ingang van studiejaar uitsluitend een vierjarige, deeltijdse bacheloropleiding die studenten opleidt tot startbekwame vertalers. Op basis van het getuigschrift kunnen afgestudeerde studenten zich laten opnemen in het Kwaliteitsregister Tolken en Vertaler. HWN biedt de deeltijdopleiding in de vorm van contactonderwijs aan met als studierichtingen Engels, Frans en Spaans. Alle studierichtingen bieden de deeltijdopleiding voor vertaler ook via afstandsonderwijs aan. Studierichting Duits wordt momenteel uitsluitend via afstandsonderwijs gevolgd door studenten. De eindkwalificaties van de opleiding zijn gebaseerd op het landelijk profiel van zes eindcompetenties vertalen hbo-opleidingen Vertalen en Tolken Nederland. Dit profiel is op 28 mei 2010 vastgesteld door het Platform Sector Tolken en Vertalen (PSTEVIN) in Nederland. De eindkwalificaties zijn ook opgenomen in bijlage 5. Binnen het PSTEVIN zijn naast de opleidingen voor vertaler in Nederland, beroepsverenigingen en belangrijke vertaalbureaus vertegenwoordigd. Het vaststellen van de gemeenschappelijke en specifieke competenties ten behoeve van het landelijke profiel vertalen is een gezamenlijke exercitie geweest. Uit notulen van het PSTEVIN-overleg blijkt deelname van Hogeschool West Nederland. Het landelijk profiel van eindcompetenties vertalen bestaat uit 6 competenties: (1) vertaalcompetentie, (2) linguïstische en tekstuele competentie, (3) culturele competentie, (4) zoekstrategieën en onderzoekscompetentie, (5) technische competentie, (6) zakelijke en ondernemingsgerichte competentie. De competenties zijn afzonderlijk vertaald naar specifieke kennis, vaardigheden en beroepshoudingen die benodigd zijn voor beheersing van de competentie (beroeps- en opleidingsprofiel vertaler). HWN vertaalt de eindcompetenties naar fases die corresponderen met de studiejaren van een student. In de eerste twee studiejaren wordt voornamelijk aandacht besteedt aan de beheersing van de eerste vier competenties, in het laatste studiejaar komen de laatste twee competenties aan bod. Het landelijke profiel wordt door alle bacheloropleidingen voor vertaler in Nederland gebruikt. Het is door collega s van de Hogeschool Zuyd besproken met hogescholen voor vertaler in België en Duitsland. Het auditteam stelt vast dat HWN via het contact met Hogeschool Zuyd, op de hoogte is van internationale eisen die gesteld worden aan opleidingen voor vertaler en deze gebruikt als richtlijn bij het geven van invulling aan het onderwijs. 12/57 NQA HWN: audit bestaande hbo-bacheloropleiding Opleiding Tolk-Vertaler

13 Overwegingen De opleiding heeft een relevante set eindcompetenties opgesteld, gebaseerd op het geactualiseerde landelijke profiel eindcompetenties vertalen hbo-opleidingen Vertalen en Tolken Nederland (2010). De eindkwalificaties zijn vastgesteld door het Platform Sector Tolken en Vertalen in Nederland (PSTEVIN). Gezien de samenstelling van het PSTEVIN mag worden aangenomen dat bij de formulering van eindcompetenties aandacht uit is gegaan naar de eisen van vakgenoten en de beroepspraktijk. Het auditteam heeft daarnaast vastgesteld dat bij de totstandkoming van het opleidingsprofiel actuele ontwikkelingen in het beroep en maatschappelijke veranderingen in ogenschouw zijn genomen. Daar de meeste docenten van HWN tevens werkzaam zijn in de beroepspraktijk is de relatie tussen de inhoud van de opleiding en de beroepspraktijk ook op die manier geborgd. Ten aanzien van internationalisering concludeert het auditteam dat het curriculum van HWN een sterke internationale basis heeft. Dit komt mede voort uit het feit dat het beroep van vertaler kennis vergt van andere talen en culturen. Het is, mede door het afstandsonderwijs, voor buitenlandse studenten relatief eenvoudig om aan HWN een opleiding tot vertaler te volgen. HWN maakt zelf inhoudelijk en kwalitatief geen internationale vergelijking tussen de eigen opleiding en aanpalende opleidingen in het buitenland. De reden hiervoor is dat er op dit moment nog geen geformaliseerd platform of netwerk bestaat voor vertalers dat dit mogelijk maakt. Tot die tijd stelt HWN zich op de hoogte via haar contacten met Hogeschool Zuyd. Conclusie Op grond van bovenstaande bevindingen en overwegingen, komt het auditteam voor het facet Domeinspecifieke eisen tot het oordeel goed. Niveau bachelor (facet 1.2) De eindkwalificaties van de opleiding sluiten aan bij algemene, internationaal geaccepteerde beschrijvingen van de kwalificaties van een bachelor. Bevindingen Het inhoudelijk niveau van de opleiding wordt vooral gewaarborgd doordat studenten moeten voldoen aan de eisen van de SNEVT (Stichting Nationaal Examen voor Vertaler en Tolk). In de SNEVT werken de drie deeltijdse bacheloropleidingen voor vertaler in Nederland (LOI-Hogeschool, ITV-Hogeschool en HWN) samen met beroepsverenigingen en het werkveld. De belangrijkste doelen van de SNEVT zijn: (1) Het waarborgen van de betrokkenheid van het beroepenveld bij de opleiding voor vertaler en tolk, (2) Het bewaken van het inhoudelijk eindniveau van de opleiding (dit geschiedt doordat de examencommissie van de SNEVT een onafhankelijke voorzitter heeft en doordat de subcommissies per taal bestaan uit zowel docenten die verbonden zijn aan de drie opleidingen als uit externe deskundigen uit het werkveld). Nadere informatie over toetsing volgens SNEVT is opgenomen in het document Reglement SNEVT. Bij facet 1.1 is beschreven welke eindcompetenties de opleiding hanteert voor de invulling van het programma voor de opleiding Vertaler en Tolk en op welke bronnen deze zijn gebaseerd. Het opleidingsprofiel geeft aan hoe de nagestreefde competenties in de loop van de opleiding aan de orde komen. NQA HWN: audit bestaande hbo-bacheloropleiding Opleiding Tolk-Vertaler 13/57

14 Onderstaande tabel laat de relatie zien tussen de geformuleerde eindcompetenties uit het landelijke profiel (één tot en met zes) en de vijf Dublin descriptoren: Dublin descriptoren HWN- kerncompetenties Kennis en inzicht 1, 2, 3, 4, 6 Toepassen kennis en inzicht 1, 2, 3, 5, 6 Oordeelsvorming 1, 2, 3, 4, 6 Communicatie 1, 2, 6 Leervaardigheden 1, 2, 3, 4, 5, 6 HWN stelt de generieke hbo-kerncompetenties centraal in het onderwijsprogramma. In het document Beroeps- en opleidingsprofiel vertaler (juni 2010) wordt aangegeven op welke wijze HWN de ontwikkeling op de generieke hbo-kerncompetenties bij studenten middels het onderwijsprogramma stimuleert. Als voorbeeld, aan de kernkwalificatie brede professionalisering wordt als volgt aandacht besteedt; Door veel gebruik te maken van beroepsbeoefenaren worden studenten bekend gemaakt met de beroepspraktijk en de eisen die aan beginnende beroepsbeoefenaren worden gesteld en tevens met de ontwikkelingen in het beroepenveld. Voor toetsing van het bachelorniveau, wordt op het gebied van taalvaardigheid tevens een zekere aansluiting gezocht met het Common European Framework of Reference (CEFR) of Europees Referentiekader (ERK). Dit raamwerk is ontwikkeld door de Raad van Europa en wordt in heel Europa gebruikt om taalvaardigheidniveaus in verschillende landen met elkaar te vergelijken. In de studiegids wordt per deelopleiding en per leerjaar ingegaan op de taalspecifieke doelstellingen. Overwegingen HWN heeft, naar de mening van het auditteam, aangetoond dat de competenties die zij in haar opleiding nastreeft, aansluiten bij de algemene, internationaal geaccepteerde beschrijvingen van de kwalificaties van een bachelor, de Dublin descriptoren. Daarnaast is het auditteam overtuigd van het feit dat het bachelorniveau ten aanzien van de vertaalcompetenties wordt geborgd door de invulling die wordt gegeven aan de onderwijsmodules. Conclusie Op grond van bovenstaande bevindingen en overwegingen komt het auditteam voor het facet Niveau bachelor tot het oordeel goed. Oriëntatie hbo bachelor (facet 1.3) De eindkwalificaties zijn mede ontleend aan de door (of in samenspraak met) het relevante beroepenveld opgestelde beroepsprofielen en/of beroepscompetenties. De eindkwalificaties weerspiegelen het niveau van beginnend beroepsbeoefenaar in een specifiek beroep of samenhangend spectrum van beroepen waarvoor een hbo-opleiding vereist of dienstig is. 14/57 NQA HWN: audit bestaande hbo-bacheloropleiding Opleiding Tolk-Vertaler

15 Bevindingen In het beroeps- en opleidingsprofiel wordt uitgelegd wat de belangrijkste vereisten zijn binnen het werkveld (taken en beroepshouding). Deze vereisten hebben de basis gevormd voor de formulering van eindcompetenties in het landelijk profiel. Verondersteld wordt dat de beheersing van deze eindcompetenties (mede) bepalend is voor een beginnend beroepsoefenaar om succesvol te (kunnen) zijn in zijn/ haar vak. Het PSTEVIN vormt het platform voor de drie opleidingen voor vertaler in Nederland, de beroepsverenigingen en belangrijke vertaalbureaus om ervaringen uit te wisselen. In facet 1.1 is aangegeven dat het PSTEVIN de gemeenschappelijke en specifieke competenties ten behoeve van het landelijke profiel van eindcompetenties vertalen heeft vastgesteld. HWN heeft aangetoond dat zij de overleggen van het PSTEVIN periodiek bijwoont en waar mogelijk/ wenselijk een inhoudelijke bijdrage levert aan het overleg. In de notulen van het platform-overleg is de vaststelling van het landelijk profiel beschreven. HWN leidt studenten op tot vertalers met een startbekwaamheid op het gebied van commercieel vertalen. Afgestudeerden gaan aan het werk in het bedrijfsleven als zelfstandig vertaler/revisor of als in-house vertaler/revisor in dienst van een vertaalbureau of vertaaldienst (deze laatste vindt men terug bij een betrekkelijk groot commercieel bedrijf of een overheidsinstelling zoals de ministeries van Buitenlandse Zaken en Defensie, en buiten Nederland de Europese Instellingen). Vertalers kunnen aldus verbonden zijn aan bedrijven en instellingen van allerlei aard, hetzij als vertaler, hetzij als multifunctionele taalbemiddelaar. Dit wordt onderschreven door alumni die tijdens de visitatiedag gesproken zijn. Naar schatting tweederde van de freelancers combineert het vertalen met andere werkzaamheden, zoals: redactiewerkzaamheden, tekstschrijven, taaltrainingen. Vertalers bij een bedrijf zonder specifieke vertaaldienst hebben vaak de functie van taaldienstverlener. Tot hun taken behoort naast het vertalen vaak ook het redigeren en schrijven van teksten. In onderzoek onder alumni ( ) is navraag gedaan naar aard van hun huidige werkzaamheden. 78 procent van de 23 respondenten gaf aan werkzaam te zijn als zelfstandig ondernemer. In het beroeps- en opleidingsprofiel wordt ingegaan op de vereiste kwalificaties van een vertaler, de visie op de ontwikkelingen in het beroep en de werkterreinen waar de vertaler werkzaam kan zijn (zie document getiteld beroeps- en opleidingsprofiel, juni 2010). Van borging van de hbo-oriëntatie middels een onafhankelijke Beroepen- en werkveldcommissie is geen sprake (meer). Deze commissie is in 2008 opgeheven door HWN. Zij geeft hiervoor als reden aan dat er op andere manieren structurele verbanden bestaan tussen opleiding en werkveld waardoor de inbreng van het werkveld adequaat is geborgd. Overwegingen Het auditteam stelt vast dat de eindkwalificaties van de opleiding zijn gebaseerd op het landelijke profiel van eindcompetenties vertalen. Daarnaast heeft het auditteam opgemerkt dat er voldoende binding is met het werkveld via netwerken en de docenten. Volgens het auditteam zijn de docenten goed in staat een beeld te scheppen van de functies en beroepen waar studenten als beginnend beroepsbeoefenaar voor worden opgeleid. Het ontbreken van beroepen- / werkveldcommissie wordt hiermee deels ondervangen. NQA HWN: audit bestaande hbo-bacheloropleiding Opleiding Tolk-Vertaler 15/57

16 Conclusie Op grond van bovenstaande bevindingen en overwegingen, komt het auditteam voor het facet Oriëntatie hbo-bachelor tot het oordeel goed. Samenvattend oordeel Doelstellingen opleiding Alle facetten zijn ten minste met een voldoende beoordeeld en daarmee is het onderwerp Doelstellingen opleiding positief. 2.2 Programma Eisen hbo (facet 2.1) Kennisontwikkeling door studenten vindt plaats via vakliteratuur, aan de beroepspraktijk ontleend studiemateriaal en via interactie met de beroepspraktijk en/of (toegepast) onderzoek. Het programma heeft aantoonbare verbanden met actuele ontwikkelingen in het vakgebied/de discipline. Het programma waarborgt de ontwikkeling van beroepsvaardigheden en heeft aantoonbare verbanden met de actuele beroepspraktijk. Bevindingen Het ontwikkelen van kennis vormt een belangrijk deel van de opleiding Tolk-Vertaler. De kennis die geleerd moet worden, betreft kennis van de moedertaal en van een vreemde taal; de linguïstische competentie. Daarnaast is algemene kennis vereist van de Nederlandse samenleving en die van de landen waarvan de taal wordt bestudeerd; de culturele competentie. Kennis wordt aangeleerd via voorgeschreven literatuur en actuele literatuur aangedragen door docenten. Het auditteam heeft de leerbronnen ingezien en is daarover overwegend positief. Deze voldoen in de basis aan de vereiste inhoud en kwaliteit, naar de mening van het auditteam zou op sommige punten meer diepgang kunnen worden nagestreefd. De opleiding is daarnaast geënt op de ontwikkeling van (ver)taalvaardigheden. Gedurende het hele curriculum wordt hier aan gewerkt. De student oefent zijn vertaalvaardigheden met behulp van jaarlijks geactualiseerde readers met vertaal- en redactieteksten. Naar de mening van het auditteam zijn de vertaalteksten van de juiste kwaliteit en komt de vakliteratuur mede voort uit de internationale vakdiscussie. Methodes die gebruikt worden in de werkcolleges zijn onder andere: het in groepsverband aan vertaalopdrachten werken (uitsluitend in het vierde jaar en bij enkele talen) en het geven van spreekbeurten/presentaties. Het valt het auditteam op dat de gebruikte literatuur minder is gericht op het ontwikkelen van grammatica. HWN geeft aan dat hier bewust voor is gekozen, omdat van studenten die met de studie (willen) beginnen een zeker basisniveau wordt verwacht op het gebied van grammatica. Wanneer deze basis voldoende is, zullen studenten bij aanvang van de studie de instaptoets met een voldoende resultaat kunnen afronden. Het auditteam heeft vastgesteld dat de instaptoets niet verplicht is gesteld voor studenten die aan de studie willen beginnen. 16/57 NQA HWN: audit bestaande hbo-bacheloropleiding Opleiding Tolk-Vertaler

17 Het auditteam heeft geconstateerd dat pas in het vierde jaar zogenaamde vertaalinstrumenten aan bod komen in het onderwijsprogramma. Naar de mening van het auditteam zou hier eerder in het onderwijsprogramma aandacht naar uit moeten gaan, omdat studenten deze technieken ook al in eerdere studiejaren nodig hebben bij het vertalen van teksten. De opleiding biedt de studenten een viertal cursussen inleiding in mogelijke specialisaties. In deze cursussen treden beroepsvertalers op als gastdocent. Hierdoor krijgen studenten een eerste kennismaking met de (vaak specialistisch getinte) eisen die ook aan beginnende beroepsbeoefenaren worden gesteld en de actuele ontwikkelingen in werkveld. Aangezien deze specialisatiecursussen taaloverstijgend worden aangeboden, is er voor het auditteam weinig zicht op de transfer van deze kennis naar de individuele vertaalvaardigheid. Studenten halen er individueel lering uit, de opleiding voert hier verder geen controle op uit. De studenten van HWN voeren indien mogelijk een praktijkopdracht uit vanuit de eigen werksituatie. Studenten die binnen hun huidige werksituatie geen relevante opdrachten kunnen uitvoeren, kunnen toch praktijkervaring opdoen via het stagevertaalbureau dat HWN heeft opgezet. Dit bureau biedt studenten de mogelijkheid om stage te lopen door vertaalopdrachten uit te voeren voor non-for-profit organisaties. De stageperiode kan ook met een voldoende worden afgerond wanneer de student zelf extern opdrachten verwerft en die ter goedkeuring voorlegt aan de coördinator van het vierde jaar. Overwegingen Het auditteam stelt vast dat HWN het onderwijsprogramma beroepsgericht is. De vertaalopdrachten die de studenten krijgen zijn ontleend aan de beroepspraktijk waardoor de stap van studie naar werken minder groot is. Het auditteam heeft bovendien geconstateerd dat de vertaalteksten een oplopende moeilijkheidsgraad hebben, waarbij het niveau past bij het corresponderende studiejaar en bij de competenties die de student dat jaar eigen moet maken. Het auditteam beschouwt het als een gemis dat vertaaltheorieën laat in het curriculum aan bod komen. Het auditteam ziet deze kennis alsmede vaardigheid met vertaaltools als onontbeerlijk, wil men op een goede manier uitvoering geven aan de vertaalopdrachten. In de gesprekken met alumni en met studenten die contactonderwijs volgen, werd het bovenstaande niet als aandachtspunt aangemerkt. Zij gaven veelal aan dat zij door het oefenen met het vertalen van teksten en door lering te trekken uit de feedback van docenten, voldoende kennis van vertalen en vertaalvaardigheden op konden doen. Studenten die afstandsonderwijs volgen bevestigen het punt van het auditteam wel. Zij zijn op zichzelf aangewezen en hebben hierdoor meer behoefte hebben aan een vastomlijnd theoretisch kader en kennis van vertaalinstrumenten bij de uitwerking van hun opdrachten. Het auditteam vraagt hier aandacht voor. Conclusie Op grond van bovenstaande bevindingen en overwegingen, komt het auditteam voor het facet Eisen Hbo tot het oordeel voldoende. Bij dit oordeel heeft de opmerking over de huidige ondersteuning bij de ontwikkeling van vertaalvaardigheden (middels vertaaltheorieën en vertaalinstrumenten) meegewogen. NQA HWN: audit bestaande hbo-bacheloropleiding Opleiding Tolk-Vertaler 17/57