5.13 De ladder als werkplek

Transcriptie

1 5.13 De ladder als werkplek In de bouw en aanverwante sectoren is werken vanaf een ladder sinds jaar en dag gebruikelijk. Uit Europees onderzoek is gebleken dat hierbij veel ongevallen plaatsvinden. Daarom is er sinds 2006 regelgeving die als doel heeft het gebruik van als werkplek terug te dringen. Het belangrijkste gevaar bij het gebruik van ladders is valgevaar. Dit kan gebeuren door uiteenlopende oorzaken, zoals een slechte staat van of een onjuiste opstelling ervan. Maar ook het langdurig staan op smalle sporten draagt zijn negatieve steentje bij; dat geldt ook voor de fysieke inspanning bij het mee omhoog nemen van materialen/gereedschap, de daaruit voortvloeiende trek- of duwinspanningen en het te ver zijwaarts reiken. Normen en regels Arbobesluit De regels voor werken met ladders en trappen zijn vastgelegd in Arbobesluit artikel 3.16, 7.23 en 7.23a. Deze artikelen betekenen geen ladderverbod. Ze hebben wel tot doel het gebruik van te beperken tot situaties waarin het gebruik van veiliger middelen niet mogelijk is of niet verlangd kan worden. Je mag een ladder alleen gebruiken: - indien het valrisico van de betreffende werkzaamheid klein is, en - indien de gebruiksduur kort is, of de locatie geen veiliger middel (bijvoorbeeld een hoogwerker of steiger) toestaat en de werkgever deze locatieomstandigheden niet kan veranderen. Het moet dus altijd gaan om één van de twee volgende combinaties: - klein risico en korte gebruiksduur; - klein risico en veiliger middel niet mogelijk. De wetgeving schrijft niet voor wat onder een klein risico en onder korte gebruiksduur moet worden verstaan. Arbocatalogi In de diverse arbocatalogi zijn handvatten opgenomen voor als werkplek. De specifieke invulling verschilt enigszins per bedrijfstak. In de arbocatalogus voor de bouw en infra wordt bijvoorbeeld invulling gegeven aan de uit te oefenen kracht vanaf een ladder en de effectieve statijd op. Praktische invulling Klein risico Het is natuurlijk de vraag welke taakaspecten het begrip klein risico overstijgen, met andere woorden: wanneer gebruik je zeker geen ladder? Dit is het geval bij: - het met de hand mee omhoog nemen van en/of op hoogte manoeuvreren met zware of omvangrijke gereedschappen of materialen; - fysieke krachtsinspanning op hoogte, zoals trekken of duwen; - het met de hand meer dan een armlengte zijwaarts reiken. Deze regels zijn niet erg concreet, maar het is in ieder geval duidelijk, dat een aantal werkzaamheden, bijvoorbeeld glaszetten of het monteren van wand- en plafondpanelen, vanaf een ladder niet meer is toegestaan. Wat goed moet worden beseft is, dat een ladder geen optie is indien er sprake is van één of meer van de bovengenoemde taakaspecten. Ook niet bij een korte gebruiksduur en zelfs niet bij locatie-omstandigheden die geen hoogwerker toelaten. Korte gebruiksduur Het begrip korte gebruiksduur definiëren is niet eenvoudig. Bij wijze van voorbeeld de volgende vraag: Wordt het schilderen van de verdiepingskozijnen van enkele woningen of van een appartementsgebouwtje als kortdurend beschouwd of niet? Bij de beantwoording van die vraag spelen namelijk nog twee andere elementen een rol: de risico s van een alternatief hulpmiddel en de kosten ervan. Blad 1 van 5 Abomafoon 5.13

2 - Het is niet zo, dat de risico s van het op een ladder werken per definitie groter zijn dan indien van een (rol)steiger of hoogwerker gebruik zou worden gemaakt. Het opbouwen en later weer afbreken van een (rol)steiger nemen immers ook valgevaar met zich mee. En ook bij gebruik van een hoogwerker valt er wel eens iemand, meestal vanwege het niet stabiel kunnen opstellen van de machine of door valgevaarlijke capriolen van de gebruiker. - Vraag je je af of er bij een kortdurende klus voor hoogwerker of steiger moet worden gekozen, dan mag de economische haalbaarheid daarvan worden meegewogen. Indien de vervoer- en opstelkosten buitenproportioneel zijn kan een beroep worden gedaan op het redelijkerwijsbeginsel uit de Arbowet (art. 3) en kan alsnog voor worden gekozen (mits de uit te voeren werkzaamheid onder het begrip klein risico valt). Hierbij moet wel de kanttekening worden gemaakt, dat de inzet van hoogwerkers de laatste jaren steeds meer gebruikelijk is, ook bij minder omvangrijk werk. Bovenstaande elementen mogen dus bij de keuze worden meegewogen. Locatie-omstandigheden Als er geen sprake is van korte gebruiksduur, maar de locatie is ongeschikt voor de inzet van een veiliger middel, dan is het gebruik van een ladder in beginsel mogelijk. Dit geldt echter alleen onder de volgende voorwaarden: - de locatie is door de werkgever van gebruiker niet op eenvoudige wijze geschikt te maken voor de inzet van bijvoorbeeld een hoogwerker of steiger; - de uit te voeren werkzaamheid valt onder het begrip klein risico ; - de werkduur per werknemer wordt begrensd op basis van de door zijn werkgever uitgevoerde RI&E (volgens Arbowet art. 5), bijvoorbeeld door een systeem van taakroulatie. Bij bestaande gebouwen zal je vaker dan in de nieuwbouw met de situatie worden geconfronteerd dat een locatie ongeschikt is voor de inzet van een hoogwerker, bijvoorbeeld vanwege de (tuin)inrichting van de directe omgeving. Maar ook in de installatiebranche komt het vaak voor dat er onvoldoende ruimte is voor hoogwerker of steiger. Ook bepaalde verkeerssituaties kunnen vragen om het gebruik van een ladder, omdat anders de doorgang van voetgangers of fietsers wordt geblokkeerd, zodat zij de weg moeten gebruiken. Werkhoogte De regels laten zich niet uit over de maximale werkhoogte vanaf een ladder. Met het intrekken van Beleidsregel 3.16 in januari 2012 is zelfs de laatste verwijzing naar een maximale werkhoogte van 10 m verdwenen. Nu moet er per bedrijfstak in de arbocatalogus zijn vastgesteld wat de maximale werkhoogte is. Opstellingseisen De opstellingseisen voor ladders zijn opgenomen in het Arbobesluit (art. 7.23a) De Inspectie SZW kan overtredingen op dit onderdeel dus rechtstreeks beboeten. De belangrijkste bepalingen zijn: - De stabiliteit moet zijn gewaarborgd door opstelling op een stabiele, stevige en onbeweeglijke ondergrond van voldoende grootte; de sporten moeten horizontaal blijven. - Wegglijden van de voet van moet zijn voorkomen door de boven- of onderkant van stijlen vast te zetten, of door toepassing van een antislipinrichting of een andere even doeltreffende oplossing. - Ladders moeten zodanig worden gebruikt dat de gebruiker steeds veilige steun en houvast heeft; het met de hand dragen van lasten mag een veilig houvast niet belemmeren. - Bij meerdelige- en schuifladders mogen de verschillende delen niet ten opzichte van elkaar kunnen verschuiven. - Verrolbare ladders moeten worden vastgezet voordat zij worden betreden. - Er mag alleen op een ladder worden gewerkt bij weersomstandigheden die de veiligheid van de werknemer niet in gevaar brengen. Handhaving door Inspectie SZW De Inspectie SZW kan aan de hand van de geldende regels een stabiele opstelling van afdwingen. Maar dat ligt anders bij de aspecten: werkhoogte en werkduur. Vele betrokkenen zijn het er over eens dat een werkhoogte (handhoogte) van 10 m wel erg hoog is, ondanks dat de huidige regels dit toelaten En voor de maximale werkduur geeft het besluit geen grenzen aan. Maar ook indien dit wel het geval was zou de werkduur moeilijk te controleren zijn. Blad 2 van 5 Abomafoon 5.13

3 Indien de Inspectie SZW het gebruik van toch wil inperken, zou zij dit kunnen bereiken via het instrument eis tot naleving. In zo n schriftelijke eis vult de Inspectie SZW een algemeen geformuleerd wetsartikel concreet in; toegespitst op een met name genoemde werksituatie, op een met name genoemd project. Aan de eis moet binnen een bepaalde termijn zijn voldaan. Bij het bepalen van de vereiste maatregelen gaat de Inspectie SZW meestal uit van de stand van de techniek. Een tweede mogelijkheid is de zogenaamde systeemhandhaving. Indien de Inspectie SZW twijfelt over de vraag of een werkgever de juiste invulling geeft aan de regels, kan zij haar aandacht verplaatsen van het project naar het bedrijf of de vestiging. De werkgever wordt dan aan de tand gevoeld over zijn arbobeleid, zijn risico-inventarisatie en - evaluatie en het bijbehorende plan van aanpak; in eerste instantie toegespitst op werken op hoogte, in het bijzonder op een ladder. Ook in dat geval kan de Inspectie SZW zich bij het handhaven baseren op de stand van de techniek. Deze aanpak is breder, want zonodig kan de Inspectie SZW in tweede instantie de vinger leggen op andere zere plekken van het arbobeleid. A-blad ladders en trappen In het A-blad ladders en trappen van het bedrijfstakinstituut Arbouw zijn twee schema s opgenomen om te bepalen of inzetbaar is als werkplek. Deze schema s maken gebruik van de volgende toetsingscriteria. Uitgangspunt Het uitgangspunt is het gebruik van een veiliger arbeidsmiddel dan een ladder, zoals een steiger, rolsteiger of hoogwerker. Operationele - economische beperkingen Deze afweging moet met terughoudendheid in samenhang met operationele overwegingen worden gemaakt. Denk dan aan de kwalificatie van de werkzaamheden, de bereikbaarheid van de werkplek en de opstelmogelijkheden van het arbeidsmiddel. Veiligheidstechnische beperkingen Soms is de inzet van alternatieve middelen onveiliger. Bijvoorbeeld bij ruimtegebrek voor een steiger, een hoogwerker op een weg die voor onveilige verkeerssituaties zorgt of als het risico van het opbouwen van een steiger niet opweegt tegen het kortstondig gebruik van een ladder. Stahoogte De stahoogte is beperkt tot maximaal 7,5 m. Dat betekent een maximale werkhoogte (handhoogte) van 9,5 m. Effectieve statijd per project Dit is de optelsom van alle tijd dat er op een ladder wordt gewerkt. Deze is vastgesteld op 4 uur voor het gebruik van een ladder als werkplek. Krachtsuitoefening Het gebruik van gereedschap of materialen van meer dan 10 kg is niet toegestaan alsmede gereedschap waarmee een momentkracht kan worden uitgeoefend van meer dan 100 N. Denk bij dit laatste aan bijvoorbeeld hogedrukreinigers, slijptollen, handfreesmachines of koevoeten. Reikwijdte De reikwijdte is vastgesteld op maximaal armlengte (circa 75 cm) buiten, waarbij de navel van de gebruiker binnen stijlen blijft. Glazenwassersbranche In de RI&E Glas- en Gevelreiniging, de arbocatalogus voor de glazenwassersbranche, zijn de regels voor veilig werken op een ladder vastgelegd in Checklijst H uit de projectinventarisatie voor bestaande gebouwen en paragraaf uit het werkmethode keuzemodel. Deze stellen eveneens dat het gebruik van een staan moet worden beperkt. De maximale werkhoogte (handhoogte) is vastgesteld op 10 m. Blad 3 van 5 Abomafoon 5.13

4 Bedrijfsregels voor het al dan niet gebruiken van een ladder als werkplek (voorbeeld) 1. Werkzaamheden 2. Geen ladder toepassen (op basis van taakaspecten) 3. Geen ladder toepassen tenzij (redelijkerwijsbeginsel) 4. Werkduur op 5. Opstelling van 6. Kwaliteit van 7. Specificeren in projectplan De volgende werkzaamheden worden tot op heden in ons bedrijf vanaf een ladder uitgevoerd: - stel- en montagewerkzaamheden bekisting, prefab beton, gevelelementen; - opbouwen staalconstructie; - nalopen en repareren van ontkiste betonwanden/kolommen; - aanbrengen van randbeveiliging; - schilderwerk. In verband met de wettelijke verplichting om het laddergebruik terug te dringen gaan we vanaf nu van geval tot geval vaststellen of er een veiliger middel moet worden ingezet. Dit op basis van de onderstaande bedrijfsregels. Pas geen ladder toe in geval van één of meer van de volgende risicoverhogende taakaspecten: - mee omhoog nemen van gereedschappen of materialen die zwaarder zijn dan 10 kg of die vanwege hun afmetingen of vorm niet goed met één hand zijn te dragen; - krachtuitoefening (trekken of duwen) op hoogte van 100 N (10 kg) of meer; - zijwaarts reiken/werken op meer dan 0,75 m uit het hart van ; - werkzaamheden hoger dan 7,5 m (handhoogte) boven het opstelniveau. Pas geen ladder toe indien de inzet van een ander middel, zoals een (rol)steiger of hoogwerker, redelijkerwijs mogelijk is. Echter in geval van één of meer van de volgende bezwarende omstandigheden kan toch een ladder worden toegepast (met inachtname van de onder punt 2 genoemde criteria): - de locatie-omstandigheden zijn niet geschikt voor de opstelling van een (rol)steiger of hoogwerker (bijvoorbeeld onvoldoende ruimte of draagkracht van de ondergrond, verkeerstechnische aspecten); - een (rol)steiger is voor een klus een reële optie, maar het valrisico van opbouwen en afbreken ervan benadert of overschrijdt dat van een ladder. De ondergrenzen leggen wij daarom als volgt:. gebruik een rolsteiger vanaf een werkduur van 2 uur (per opstelling);. gebruik een stalen steiger vanaf een werkduur van 8 uur (per opstelling). - een hoogwerker is een reële optie, maar de kosten ervan staan niet in verhouding tot de werkduur. De ondergrens voor inzet van een hoogwerker leggen wij daarom bij 8 uur. Als met inachtname van punten 2 en 3 blijkt dat een ladder een reële optie is, dan de werkduur op tot: - maximaal 1 uur achtereen; - maximaal 4 uur per per project. Dit kan zonodig met taakroulatie worden gerealiseerd. Stel als volgt op: - op een stabiele, stevige, onbeweeglijke en horizontale ondergrond; - met een hellingshoek circa 75 ; - zet hem waar mogelijk aan de bovenzijde vast; gaat dit niet, zet dan de onderzijde vast of borg hem op een andere wijze tegen onderuit schuiven; - zet aluminium ladders zonder stabilisator of gerende stijlen altijd aan de bovenzijde vast; is dit niet mogelijk gebruik deze ladders dan niet. Industriële ladders voldoen aantoonbaar aan NEN 2484 Draagbaar klimmaterieel en worden minstens éénmaal per jaar door een ter zake deskundige gekeurd op volledigheid en goede staat. De bovenstaande afspraken zijn bedrijfsbeleid. Daarnaast bevat ieder projectplan een ladderparagraaf, die de ladderwerkzaamheden beschrijft en die spoort met deze bedrijfsregels. De leidinggevende op het werk ziet toe op naleving. 8. Evalueren Op bedrijfsniveau wordt minstens éénmaal per jaar de balans opgemaakt. Op basis van gebeurde (bijna)ongevallen, uitgevoerde werkplekinspecties en eventuele acties van de Inspectie SZW wordt vastgesteld of deze regels aanscherping behoeven. Tabel 1 Voorbeeld van bedrijfsregels over laddergebruik Blad 4 van 5 Abomafoon 5.13

5 Bedrijfsbeleid Hoe je het ook wendt of keert, de nieuwe regels zijn tamelijk mistig. Ook als je het schema uit het A-blad exact volgt moet je regelmatig een project-ri&e maken en overleg voeren over onder meer werkduur, werkhoogte en eventuele beheersmaatregelen. Daarom adviseert Aboma bouwbedrijven om zelf heldere bedrijfsregels op te stellen. De voorschriften geven bedrijven de mogelijkheid om hieraan, binnen een bepaalde bandbreedte, zelf invulling te geven. Tabel 1 op blad 4 is een voorbeeld hoe dit zou kunnen. Wellicht moet hij worden aangepast/aangevuld op de specifieke in het bedrijf voorkomende werksituaties, bijvoorbeeld ten aanzien van punt 1 Werkzaamheden. Wel moet worden beseft dat de bedrijfsregels regelmatig moeten worden getoetst aan de opgedane ervaringen en zonodig aangescherpt. Verwijzing - Arbowet art. 3 (redelijkerwijsbeginsel) en art. 5 (RI&E). - Arbobesluit art. 3.16, 5.2, 5.3, 7.4, 7.23 en 7.23a. - Arbocatalogus Bouw en Infra, aspect Werken op Hoogte ( - A-blad Ladders en trappen, Arbouw, Harderwijk. - Arbocatalogus Schoonmaak- en Glazenwassersbranche ( met daarin: - RI&E Glas- en Gevelreiniging, paragraaf werkmethode keuzemodel en Checklijst H Staande ladder (uit de Projectinventarisatie bestaande gebouwen). - Abomafoon 5.12 Draagbaar klimmaterieel. Datum: December 2012 Wijzigingen ten opzichte van vorige uitgave - Intrekken Beleidsregel Ladder als werkplek in arbocatalogi. - Uitgangspunten uit schema 1 van het A-blad Ladders en trappen toegevoegd. - Tekst redactioneel geactualiseerd. Uitgave: Aboma bv Maxwellstraat 49 a Postbus BC Ede tel Heeft u naar aanleiding van deze informatie vragen, opmerkingen of verbetersuggesties, geef het aan ons door via Abomafoon@aboma.nl Wij helpen u graag! Blad 5 van 5 Abomafoon 5.13