Hbo-master Management of Development. Internationale Agrarische Hogeschool Larenstein. 6 juli NVAO Toets Nieuwe Opleiding

Transcriptie

1 Hbo-master Management of Development Internationale Agrarische Hogeschool Larenstein 6 juli 2006 NVAO Toets Nieuwe Opleiding Paneladvies

2 Inhoud 1 Samenvattend advies 3 2 Inleiding en verantwoording Werkwijze panel Opbouw paneladvies 6 3 Beschrijving van de opleiding Algemeen Profiel instelling Profiel opleiding 7 4 Beoordeling per onderwerp Doelstellingen opleiding Programma Inzet personeel Voorzieningen Interne kwaliteitszorg Continuïteit 26 5 Overzicht advies 28 Bijlage 1: Samenstelling panel 29 Bijlage 2: Programma site visit 30 Bijlage 3: Overzicht van bestudeerde documenten 32 Bijlage 4: Eindtermen MOD 34 Bijlage 5: Lijst met afkortingen 36 pagina 2

3 1 Samenvattend advies De Hogeschool Larenstein leidt al sinds 1963 professionals in ontwikkelingswerk op. Globalisering, internationale export- en handelsverdragen, en een andere kijk op ontwikkeling(sproblematiek), maken het werk van deze professionals complexer. De hogeschool sinds 2003 onderdeel van Hogeschool Van Hall Larenstein (VHL) - acht het daarom gewenst deze professionals masteropleidingen aan te bieden. De opleiding Management of Development (MOD) is er daar één van. MOD richt zich op professionals die als manager werkzaam zijn in overheidorganisaties, NGO s of commerciële bedrijven en die behoefte hebben aan een verdere training van hun managementkwaliteiten, met name op het gebied van organisatieverandering. Het programma beslaat 70 EC. Na een introductie volgt het vak Organisatieverandering; parallel daaraan verdiepen studenten zich in één van de agrarische specialisaties: International Agriculture, AIDS and Rural Development, Gender and Agriculture en Training, Rural Extension and Transformation. Integratie van (organisatieverandering)management en de specialisatie vindt ondermeer plaats in Virtual Problem Appraisal, onderzoeksvoorbereiding en de thesis. Het panel heeft MOD leren kennen als een opleiding die beschikt over goede contacten met het internationale werkveld en met alumni, en mede op grond hiervan weet men met de beoogde eindtermen voldoende aan te sluiten bij de eisen die ontwikkelingsdeskundigen in internationaal verband stellen. De beoogde eindtermen worden door de Dublin-descriptoren afgedekt en waarborgen het masterniveau; en zij zijn een adequate vertaling van de vereiste beroepscompetenties voor managers bij overheid, NGO s en commerciële partijen, die werkzaam zijn in of ten behoeve van management van organisatieverandering in ontwikkelingsorganisaties op het gebied van de landbouw. De binnen de opleiding gebruikte vakliteratuur en het studiemateriaal zijn actueel. De ontwikkeling van kennis en van beroepsvaardigheden vindt ondermeer plaats in toegepast onderzoek, in de eigen arbeidsorganisatie van de student en in een fictieve organisatie. Het beoogde programma weerspiegelt in hoofdlijnen de te bereiken eindkwalificaties: de hoofd- en deelcompetenties komen aantoonbaar terug in de moduledoelen. De opleiding bevindt zich in een overgang: van probleemgestuurd onderwijs naar competentiegericht opleiden. Dit nieuwe didactisch concept en de bijbehorende toetscriteria en -vormen behoeven nog nadere uitwerking. Onveranderd sterke punten van de opleiding zijn de activerende werkvormen, de gerichte feedback en beoordeling door docenten, én de tevredenheid van studenten over werkvormen en toetsing. Op deze basis ziet het panel de verdere didactische uitwerking van MOD met vertrouwen tegemoet. De betrokken docenten voldoen aan de eisen hbo en de kwaliteitseisen: zij hebben ruime onderwijservaring en eveneens ruime ervaring in internationale projecten en consultancy; de staf is voldoende gekwalificeerd om MOD inhoudelijk te verzorgen. Er is voldoende capaciteit beschikbaar om het programma verder te ontwikkelen en om de nieuwe opleiding te kunnen continueren. Verder tonen studenten zich tevreden over de studiebegeleiding. De ontwikkeling van MOD en de aanvraag van de toets nieuwe opleiding zijn niet vlekkeloos verlopen en de gevolgde gang van zaken heeft tot verwarring geleid. Dat VHL deze gang pagina 3

4 van zaken heeft laten gebeuren, valt volgens het panel het bestuur en management aan te rekenen als een uiting van een onvolkomen systematische aanpak van de kwaliteitszorg. Daarom beoordeelt het panel het facet Systematische aanpak als onvoldoende. Er is echter op programmaniveau wel sprake van een systeem van interne kwaliteitszorg, van periodieke evaluaties en van verbetermaatregelen. Verder is ook de betrokkenheid van studenten, medewerkers, alumni en werkveld voldoende. Het onderwerp Kwaliteitszorg als geheel beoordeelt het panel daarom als voldoende. Vanwege het CvB is voldoende gegarandeerd dat studenten, binnen een redelijke termijn, het programma volledig kunnen doorlopen. Omdat onderdelen van de opleiding al langer bestaan, blijven de ontwikkelkosten beperkt en zijn deze voldoende gedekt. Er zijn geen aanloopverliezen voorzien. Het panel adviseert de NVAO om positief te besluiten ten aanzien van de kwaliteit van de nieuwe opleiding Managment of Development van de Hogeschool Larenstein. Den Haag, 6 juli 2006 Namens het panel ter beoordeling van de toets nieuwe opleiding Management of Development van de Hogeschool Larenstein Prof.dr. O. Verkoren (voorzitter) Dr. N.P. Vergunst (secretaris) pagina 4

5 2 Inleiding en verantwoording 2.1 Werkwijze panel De NVAO heeft een panel van deskundigen samengesteld voor de beoordeling van twee nieuwe opleidingen van de Hogeschool Van Hall Larenstein (VHL): Management of Development (MOD) en Agricultural Production Chain Management (APCM). Dit panel bestond uit prof.dr. O. Verkoren (Hoogleraar Faculteit Geowetenschappen, Universiteit Utrecht), prof.dr. E. T. Tollens (Hoogleraar Landbouw- en Voedseleconomie, Katholieke Universiteit Leuven) en dr. F. van der Pol (Senior adviseur Sustainable Economic Development Group, Koninklijk Instituut voor de Tropen). Drs. J. van Alst (adviseur IOWO, Radboud Universiteit Nijmegen) trad op als secretaris voor APCM en dr. N.P. Vergunst (eveneens IOWO) voor MOD. Drs. F. Mulder begeleidde het proces namens de NVAO. Prof. Verkoren trad op als voorzitter van het panel. De panelleden hebben een onafhankelijkheidsverklaring afgelegd. Het panel heeft zich bij de toetsing gebaseerd op de criteria van het Toetsingskader nieuwe opleidingen hoger onderwijs van de NVAO van 14 februari 2003 (hierna toetsingskader genoemd) en de Handreiking aanvraag toets nieuwe opleidingen hoger onderwijs. Omdat van beide nieuwe opleidingen sommige specialisaties reeds langer bestaan, heeft het panel haar werkwijze deels aangepast, bijvoorbeeld door tijdens de site-visit ook studentendelegaties uit te nodigen en door producten van studenten ter inzage op te vragen. Het panel heeft de volgende werkwijze gehanteerd. Het panel heeft het informatiedossier ten behoeve van de aanvraag toets nieuwe opleiding bestudeerd. Voorafgaand aan het locatiebezoek werd op 13 april 2006 een besloten, voorbereidende vergadering georganiseerd om de eerste bevindingen te bespreken. Daarop werd aan de instelling aanvullende informatie opgevraagd. Deze had betrekking op de doelstellingen van de opleiding, de toelatingscriteria, inzet van personeel, het interne systeem van kwaliteitszorg en de afstudeergarantie. Op 15 mei 2006 heeft de opleiding de vragen schriftelijk beantwoord. De cv s van stafleden en de schriftelijke verklaring inzake de afstudeergarantie zijn tijdens het locatiebezoek verstrekt. Donderdag 1 juni 2006 kwam het panel nogmaals bijeen om het locatiebezoek voor te bereiden en een aantal documenten in te zien. Het locatiebezoek vond plaats op vrijdag 2 juni 2006 te Deventer (programma locatiebezoek: bijlage 2). Het panel heeft afgezien van een gesprek met het CvB en gesproken met een lid van het centraal managementteam tevens zijnde de directie van de locatie Deventer, en verder met docenten. Ook heeft het panel gesproken met studenten van International Agriculture, Gender en Agriculture, AIDS en Rural Development en Training, Rural Extension en Transformation. Tijdens het bezoek bleek het panel niet over de meest actuele modulebeschrijvingen te beschikken, doordat deze onlangs nog waren bijgesteld. Desgevraagd heeft MOD de meest actuele modulebeschrijvingen op 12 juni nagestuurd. pagina 5

6 2.2 Opbouw paneladvies De kern van dit paneladvies vormt hoofdstuk vier waarin het panel de kwaliteit en het niveau van de aangevraagde opleiding toetst. Die toetsing gebeurde aan de hand van de zes onderwerpen met bijbehorende facetten die in het toetsingskader van de NVAO worden aangereikt. Per facet geeft het panel de bevindingen: een samenvatting van de door de VHL aangeleverde informatie met een weergave van die zaken die naar het oordeel van het panel relevant zijn. Daarna volgen de overwegingen van het panel, waarin de bevindingen worden beoordeeld en gewogen, resulterend in een afsluitende conclusie. Per overkoepelend onderwerp is een samenvattend oordeel gegeven. Aan het kernhoofdstuk gaat een beschrijving van de opleiding vooraf (hoofdstuk 3). In het afsluitende hoofdstuk vijf wordt in een tabel het samenvattende overzicht gegeven van de door het panel gepresenteerde oordelen over de opleiding. Het advies bevat 5 bijlagen met relevante informatie. pagina 6

7 3 Beschrijving van de opleiding 3.1 Algemeen Land Instelling Opleiding Niveau Oriëntatie Graad Locatie(s) Variant Sector Nederland Hogeschool Van Hall Larenstein Management of Development master (postinitieel) hbo Master in Management of Development Deventer (per 1 september 2006 Wageningen) Voltijd Landbouw 3.2 Profiel instelling De Internationale Agrarische Hogeschool Larenstein maakt deel uit van de Van Hall Larenstein Hogeschool. Sinds 2004 maakt Van Hall Larenstein (VHL) tevens deel uit van het consortium Wageningen Universiteit en Researchcentrum (WUR) als een zelfstandige eenheid voor professioneel hoger onderwijs. De locatie Deventer kent een eigen directeur die naast de nieuwe opleiding Management of Development (MOD) verantwoordelijk is voor de opleidingen: Agricultural Production Chain Management, Agri-systems management/ Tropische Landbouw; Bedrijfskunde en agribusiness; Dier en veehouderij; Internationaal Onderwijs; Plattelandsvernieuwing; Tuinbouw en akkerbouw; en Voedingsmiddelentechnologie. De directeur maakt deel uit van het managementteam VHL. In 2004 heeft het opleidingsmanagement met Koersen op de Toekomst erop ingezet dat alle opleidingen op de locatie Deventer exclusief internationaal gericht zijn en dat alle programma s in het Engels verzorgd worden. Deze strategie wordt momenteel geïmplementeerd. Vanaf 1 september 2006 wordt de opleiding MOD aangeboden vanaf de locatie Wageningen; de verantwoordelijk voor MOD blijft in handen van de huidige directie. 3.3 Profiel opleiding Larenstein biedt al lange tijd (sinds 1963) onderwijs aan voor professionals in ontwikkelingswerk. Globalisering, export, handelsverdragen en veranderende prioriteiten van donoren, zijn van grote invloed op lokale markten, regelgeving en beleid. Daarop heeft VHL de keuze gemaakt de programma s op masterniveau aan te bieden en de aandacht te verleggen van technische, agrarische productie naar dienstverlening aan de hele keten van boer tot en met groothandel, in een sterk internationale en commerciële wereld. De nieuwe professionele master MOD bouwt voort op een aantal bestaande opleidingen die als specialisatie terugkomen in de nieuwe masteropleiding. Dit komt tot uitdrukking in de verschillende specialisaties die bestaan binnen de nieuwe masteropleiding MOD: AIDS and Rural Development (ARD), International Agriculture (IA), Gender and Agriculture (GEA) en Training, Rural Extensions and Transformation (TREAT). De opleiding is gericht op ervaren professionals. Het doel van de opleiding is om deze professionals te trainen op het gebied van organisatieverandering. pagina 7

8 De opleiding zit in een overgang van probleemgestuurd naar competentiegericht onderwijs. Het docententeam wordt bij het vormgeven van competentiegericht onderwijs ondersteund door een extern bureau. De eindtermen zijn als competenties geformuleerd: de centrale competentie is uitgewerkt in zes (deel)competenties die elk op hun beurt weer zijn vertaald in de leerdoelen van de verschillende modules. Nieuwe opleiding voor Nederland Larenstein richt zich met de nieuwe opleiding MOD op ervaren professionals op het gebied van ontwikkelingswerk die onvoldoende getraind zijn in verandermanagement. Een dergelijke opleiding wordt ook volgens het panel nog niet in Nederland aangeboden. Nieuwe opleiding voor de instelling De opleiding MOD bouwt voort op vier masters, die als specialisaties worden opgenomen in MOD. Een dergelijke opleiding gericht op het management van ontwikkelingsvraagstukken is ook nieuw voor VHL. Studieomvang 70 EC pagina 8

9 4 Beoordeling per onderwerp In dit hoofdstuk toetst het panel de aanvraag aan de hand van de zes onderwerpen en negentien facetten uit het toetsingskader. Per facet is telkens de letterlijke omschrijving ervan uit het toetsingskader overgenomen. Daarna volgen eveneens per facet een summiere samenvatting van de informatie verstrekt door de instelling, en de overwegingen en het oordeel van het panel. Tot slot geeft het panel per onderwerp een samenvattend oordeel. 4.1 Doelstellingen opleiding De opleiding Management of Development heeft als doelstelling de volgende competentie te versterken: Het systematisch stimuleren en beïnvloeden en managen van het integreren van opkomende ontwikkelingsvraagstukken in een agrarische ontwikkelingsorganisatie, haar opdracht en haar activiteiten. In het informatiedossier wordt deze hoofdcompetentie nader uitgewerkt in zes deelcompetenties (zie bijlage 4): - analyse van de invloed van opkomende sociale problemen op het levensonderhoud in de landbouw; - ontwikkeling van beleid dat landbouwgemeenschappen om leert gaan met sociale problemen; - analyseren en formuleren van maatregelen die de prestatie van organisaties verbetert en die veranderingsprocessen mogelijk maakt; - beoordelen van de positie van de ontwikkelingsorganisatie in een bredere institutionele context; - initiëren van veranderingsprocessen; - reflecteren op eigen ervaringen en die van anderen om prestaties te verbeteren Domeinspecifieke eisen (facet 1.1) De beoogde eindkwalificaties van de opleiding sluiten aan bij de eisen die door (buitenlandse) vakgenoten en de beroepspraktijk gesteld worden aan een opleiding in het betreffende domein (vakgebied/discipline en/of beroepspraktijk). De opleiding heeft een werkveldcommissie in het leven geroepen en om advies gevraagd. Volgens deze werkveldcommissie is de ontwikkeling van een masteropleiding Management of Development naast Agricultural Production Chain Management een goede zaak. Uit de cv s en de gesprekken heeft het panel kunnen constateren dat de stafleden zelf een uitgebreid netwerk van relaties met het beroepenveld hebben, onder andere door consultancy-oprachten en projecten. Hierdoor is men goed op de hoogte van de behoeftes van ontwikkelingsorganisaties en van potentieel geïnteresseerden in de masteropleiding. Volgens het informatiedossier hebben professionals in ontwikkelingsorganisaties onvoldoende training gehad op het gebied van het managen van organisatieveranderingen. De behoefte blijkt ook uit het marktonderzoek, en wordt bevestigd in het gesprek met studenten. De opleiding richt zich daarom op een combinatie van een specialisatie op één van de vier thema s (zie Hoofdstuk 3) met een opleiding in organisatieverandering gericht op de ontwikkelingsproblematiek. De formuleringen in het informatiedossier zijn wat dit betreft nog eenzijdig gericht op verandermanagement in organisaties en geven de feitelijke behoeften van ontwikkelingsorganisaties niet zuiver aan. pagina 9

10 Uit de gesprekken met de docenten is gebleken dat de thema s van de specialisaties niet voor altijd vaststaan, maar aangepast kunnen worden indien nieuwe ontwikkelingen daarom vragen. Overwegingen Het panel is op grond van de adviezen van de werkveldcommissie, het marktonderzoek en de gesprekken met studenten van mening dat de doelstellingen van de opleiding voldoende evenwicht kennen tussen de gerichtheid op verandering van organisaties en de ontwikkelingsproblematiek. De wijze waarop ontwikkelingsproblematiek aan de orde komt kan echter scherper gedefinieerd worden en meer gericht op de (historische) ontwikkelingsprocessen en de visie daarop. De opleiding sluit voldoende aan bij eisen die men in internationaal verband stelt aan ontwikkelingsmanagement en op de behoeften van (midden)managers bij overheid, NGO s en commerciële partijen betrokken bij agrarische ontwikkelingsorganisaties. Het panel beoordeelt het facet 1.1 Domeinspecifieke eisen als voldoende Master (facet 1.2) De beoogde eindkwalificaties van de opleiding sluiten aan bij algemene, internationaal geaccepteerde beschrijvingen van de kwalificaties van een master. In het aanvraagdossier en de aanvullende schriftelijke informatie beargumenteert de opleiding de aansluiting van de eigen eindtermen op internationaal geaccepteerde definities van het masterniveau aan de hand van de Dublin-descriptoren. Het panel heeft op basis van de verstrekte informatie een reconstructie kunnen maken van de relatie tussen eindtermen en Dublin-descriptoren, zoals hieronder beschreven. 1.Kennis en inzicht Studenten doen kennis en inzicht op van opkomende sociale problemen op het gebied van levensonderhoud in de landbouw en de positie van ontwikkelingsorganisaties in een bredere institutionele context. Hierdoor beschikt een student over voldoende kennis en inzicht die nodig zijn voor het ontwikkelen en toepassen van ideeën in een onderzoekssetting. 2. Toepassen kennis en inzicht Van afgestudeerden wordt verwacht dat ze in staat zijn om beleid te ontwikkelen dat landbouwgemeenschappen om leert gaan met sociale problemen, om maatregelen te analyseren en formuleren die de prestaties van hun organisatie verbetert en om veranderingsprocessen mogelijk te maken. Deze vaardigheden stellen afgestudeerden in staat om hun opgedane kennis en inzicht toe te passen. 3. Oordeelsvorming Door het kunnen analyseren van sociale problemen, het ontwikkelen van beleid en maatregelen om de effectiviteit van de organisatie te verhogen en het kunnen beoordelen van de organisatie in een breder perspectief, blijkt dat afgestudeerden in staat zijn om hun pagina 10

11 kennis en handelen te integreren en om oordelen te formuleren op basis van onvolledige informatie. 4. Communicatie Van afgestudeerden wordt verwacht dat ze in staat zijn tot het initiëren van veranderingsprocessen en het reflecteren op eigen ervaringen en die van anderen. Hiervoor is het nodig dat men in staat is om kennis over te brengen op zowel specialisten als nietspecialisten. 5. Leervaardigheden Door het kunnen analyseren van sociale problemen, het ontwikkelen van beleid en maatregelen en het beoordelen van de eigen organisatie blijkt dat afgestudeerden in staat zijn om in grote mate zelfstandig te leren, om nieuwe kennis op te doen en deze in te zetten voor innovatie. Overwegingen Bovenstaand overzicht laat zien hoe volgens het panel de eindtermen door de opleiding zijn gerelateerd aan de Dublin descriptoren. Op basis hiervan trekt het panel de conclusie dat kennis en inzicht, toepassen kennis en inzicht, oordeelsvorming, communicatie en leervaardigheden in voldoende mate worden afgedekt met de beoogde eindkwalificaties van de opleiding. Het panel beoordeelt het facet 1.2 Master als voldoende Oriëntatie hbo (facet 1.3) De beoogde eindkwalificaties van de opleiding sluiten aan bij de volgende beschrijvingen van een master in hbo: 1 De beoogde eindkwalificaties zijn mede ontleend aan de door (of in samenspraak met) het relevante beroepenveld opgestelde beroepsprofielen en/of beroepencompetenties. 2 Een hbo-master heeft de kwalificaties voor het niveau van een zelfstandig en/of leidinggevend beroepsbeoefenaar in een beroep of spectrum van beroepen, dan wel het niveau van het functioneren in een multidisciplinaire omgeving waarvoor een hboopleiding vereist is of dienstig is. Eerste criterium Uit het informatiedossier blijkt dat de opleiding competentieprofielen heeft opgesteld op basis van feedback van alumni tijdens opfriscursussen en op basis van vacatureomschrijvingen die verschenen zijn in internationale tijdschriften. Deze competentieprofielen zijn vervolgens besproken met leden van de werkveldcommissie (Professional Advisory Committee) en de opleidingscommissie (Academic Programme Committee). De afgestudeerden werken hoofdzakelijk in de functie van afdelingshoofd of projectcoördinator/manager en van specialist of programmaleider. De opleiding vindt dat afgestudeerden daarom één of meer van de volgende rollen moeten kunnen vervullen: adviseur, planner, trainer/coach, lobbyist, besluitvormer en onderzoeker. De opgestelde competentieprofielen en de verschillende rollen heeft de opleiding vervolgens gebruikt om de algemene eindtermen en de eindtermen van de specialisaties op te stellen. pagina 11

12 Tweede criterium Voor deze masteropleiding zijn algemene eindtermen opgesteld voor de gehele opleiding en eindtermen voor iedere specialisatie. MOD beoogt met deze eindtermen studenten op te leiden voor het vervullen van functies als middenmanager bij lokale, regionale of nationale overheidsinstellingen, NOG s en commerciële bedrijven betrokken bij ontwikkelingsmanagement. Overwegingen Het panel is gegeven het bovenstaande van oordeel dat deze masteropleiding voldoende gestoeld is op door het beroepenveld en alumni relevant geachte beroepscompetenties. Ook acht het panel in voldoende mate gewaarborgd dat deze hbo master de kwalificaties voor het niveau van een zelfstandig en/of leidinggevend beroepsbeoefenaar in een multidisciplinair werkveld respectievelijk in multidisciplinaire projecten bereikt. Het panel beoordeelt het facet 1.3 Oriëntatie hbo als voldoende Samenvattend oordeel onderwerp 1 Doelstellingen opleiding Het panel is op grond van de adviezen van de werkveldcommissie, het marktonderzoek, het alumni-onderzoek en de gesprekken met studenten van mening dat de opleiding in voldoende mate aansluit bij eisen die domeindeskundigen in internationaal verband stellen. Verder heeft het panel kunnen vaststellen dat de beoogde eindtermen in voldoende mate door de Dublin-descriptoren worden afgedekt, en daarmee voldoen aan de kwalificaties voor masterniveau. Tot slot is het panel van mening dat de eindtermen voldoende gestoeld zijn op door het beroepenveld en door alumni relevant geachte beroepscompetenties voor (midden)managers, die werkzaam zijn in agrarische ontwikkelingsorganisaties. Het panel beoordeelt het onderwerp Doelstellingen derhalve als voldoende. pagina 12

13 4.2 Programma Het programma beslaat in totaal 70 EC. Hiervan wordt 51 EC ingeruimd voor het algemene deel van de masteropleiding en 19 EC voor de gekozen specialisatie. Het algemene deel bestaat voor 4 EC uit een algemene inleiding, voor 22 EC uit onderdelen gericht op organisatieverandering en management, voor 4 EC uit een onderzoek, voor 4 EC voor de onderzoeksbeoordeling en voor 17 EC uit een thesis. Organisatieverandering (22 EC) biedt een brede oriëntatie op de veranderende sociaalpolitieke en economisch-technologische context van ontwikkelingsorganisaties en op verander- en projectmanagement binnen de eigen organisatie. Dit onderdeel wordt gevolgd door studenten van MOD en van APCM gezamenlijk. In de vier specialisaties (19 EC; ARD, GEA, IA en TREAT) verdiepen studenten zich nader in ontwikkelingsmanagement op een bepaald thema. Integratie van ontwikkelingsmanagement, organisatieverandering en specialisatie vindt verder plaats in drie onderzoeksopdrachten (Onderzoeksvoorbereiding (4 EC), Virtual Problem Appraisal (4 EC) en Thesis (17 EC). Organisatieverandering enerzijds en de specialisaties anderzijds zijn parallel geroosterd. Introduction Organisatieverandering Specialisatie Virtual Problem Appraisal Onderzoeksvoorbereiding Thesis Totaal 4 EC 22 EC 19 EC 4 EC 4 EC 17 EC 70 EC Eisen hbo (facet 2.1) Het beoogde programma sluit aan bij de volgende criteria voor het programma van een hboopleiding: 1 Kennisontwikkeling door studenten vindt plaats via vakliteratuur, aan de beroepspraktijk ontleend studiemateriaal en via interactie met de beroepspraktijk en of (toegepast) onderzoek. 2 Het programma heeft aantoonbare verbanden met actuele ontwikkelingen in het vakgebied/ de discipline. 3 Het programma waarborgt de ontwikkeling van beroepsvaardigheden en heeft aantoonbare verbanden met de actuele beroepspraktijk. Eerste criterium De in de modulebeschrijvingen opgenomen literatuur acht het panel in voldoende mate actueel en breed. In het programma wordt veel gebruik gemaakt van zowel de praktijkervaring van de studenten als van de docenten. Zo wordt in de module Visual Problem Appraisal een consultancy-project gesimuleerd, waarin studenten leren om problemen te analyseren en beleid te ontwikkelen om deze problemen aan te pakken. Een dergelijke module sluit nauw aan bij de beroepspraktijk, omdat daarin de praktijk wordt gesimuleerd. pagina 13

14 Tweede criterium Actuele ontwikkelingen in het vakgebied komen ondermeer aan de orde waar het gaat om ontwikkelingen in ontwikkelingsmanagement en veranderende paradigmata in het denken over ontwikkeling. Docenten zijn, bijvoorbeeld in hun werk als consultant, betrokken bij projecten in het werkveld en in het onderwijs leren studenten van elkaars ervaringen. Derde criterium Het programma is sterk gericht op het ontwikkelen van beroepsvaardigheden en het uitwisselen van ervaringen met de actuele beroepspraktijk, onder andere doordat studenten hun eigen ervaring en organisatie moeten inbrengen, door cases en onderzoeksopdrachten aangedragen door alumni, staf en internationale werkveldcontacten. Overwegingen Het programma besteedt aandacht aan actuele ontwikkelingen in het multidisciplinaire vakgebied. Het panel heeft op grond van de modulebeschrijvingen en van gesprekken met docenten en studenten kunnen constateren dat de kennisontwikkeling en de ontwikkeling van beroepsvaardigheden door studenten in het beschreven programma consequent plaats vindt in relatie tot het beroepenveld, bijvoorbeeld door analyse van de organisatiecontext, door onderzoeksopdrachten in de eigen organisatie van studenten en door cases aangedragen door alumni. Het panel beoordeelt het facet 2.1 Eisen hbo als voldoende Relatie tussen doelstelling en programma (facet 2.2) Het beoogde programma, het didactisch concept, de werkvormen en de wijze van toetsing weerspiegelen de te bereiken eindkwalificaties van de opleiding. De te bereiken eindkwalificaties zijn aantoonbaar vertaald in leerdoelen van (onderdelen van) het beoogde programma. Uit het informatiedossier en de gesprekken met docenten en studenten is gebleken dat de opleiding erop gericht is professionals verder te ontwikkelen, vooral op het gebied van het managen van organisatieverandering. Deze organisatieverandering wordt getraind aan de hand van de thema s van de afstudeerspecialisaties. Op deze wijze vindt er voortdurende interactie plaats tussen het trainen van managementvaardigheden en het ontwikkelen en toepassen van kennis en inzicht op het gebied van ontwikkelingsproblematiek. Theorie en praktijk gaan voortduren hand in hand. De opleiding geeft aan dat men studenten ook wil leren om zichzelf voortdurend te kunnen verbeteren en ook om een bijdrage te leveren aan het ontwikkelen van andere professionals. De opleiding bevindt zich in een overgang van probleemgestuurd naar competentiegericht onderwijs. Op dit moment zijn de eindtermen al als competenties geformuleerd. Bij de verdere uitwerking van het programma laat het docententeam zich op het punt van competentiegericht opleiden en toetsen bijstaan door een extern bureau; ook heeft het docententeam intern concrete ontwikkeltaken aan stafleden toebedeeld. De werkvormen variëren: hoorcolleges, werkgroepen, zelfstudie, workshops waarin de studentengroep verantwoordelijk is voor een presentatie of product, simulatie-games en excursies. De werkvormen zijn zo gekozen dat studenten actief de eigen ervaring binnen hun organisatie moeten inbrengen; dat de interactie tussen student en docent intensief is; pagina 14

15 en dat een student in opdrachten samenwerkt met collega-studenten van verschillende nationaliteiten en organisaties - zowel met studenten vanuit de beide andere specialisaties als met APCM-studenten. Op deze wijze wordt een leerrijke omgeving geboden en worden studenten steeds uitgedaagd theorie en praktijk te integreren en om op zichzelf en op anderen te reflecteren. Studenten worden niet alleen getoetst op traditionele wijze, zoals door schriftelijke tentamens, essays en scripties. Studenten worden ook getraind in en getoetst op (zelf)reflectie. Deze manier van toetsen versterkt een (zelf)-kritische houding. en de uitwisseling van ervaringen tussen studenten. Naast een de hoofdcompetentie en de algemene eindtermen zijn per specialisatie de eindtermen verder uitgewerkt. Deze eindtermen zijn vervolgens weer vertaald in de leerdoelen van de verschillende modules. Alle eindtermen bij elkaar worden integraal getoetst op het einde van het programma in het onderzoeksproject, onderzoeksbeoordeling en de thesis. Studenten toonden zich in de gesprekken tevreden over de feedback van docenten. Het panel heeft met het inzien van studentproducten plus de bijbehorende beoordelingen van theses van de reeds bestaande opleidingen ook geconstateerd dat de staf gerichte feedback geeft, en daarbij waar nodig confrontaties niet schuwt. Overwegingen Het panel is van oordeel dat het programma theoretische training voldoende aansluit op ervaringen van studenten, dat studenten voldoende in staat worden geacht hun ervaringen uit te wisselen en dat de gekozen werkvorm van (zelf)reflectie voldoende waarborgen biedt voor een kritische houding als professional. Op basis van de modulebeschrijvingen heeft het panel kunnen vaststellen dat de eindkwalificaties voor het grootste deel aantoonbaar zijn vertaald in de leerdoelen van deze masteropleiding. Het panel is van mening dat een aantal onderdelen nog sterker aan bod zouden kunnen komen in het programma, zoals kennis van de opgetreden en optredende veranderingen in de institutionele context en de redenen voor deze veranderingen en kennis van hoe ontwikkelingsorganisaties zich in het verleden al hebben aangepast aan de veranderende context. Deze onderdelen dienen voldoende terug te komen in de modules, zodat de daarop betrekking hebbende eindtermen van de opleiding en de specialisaties bereikt kunnen worden. Het didactisch concept van competentiegericht opleiden is weliswaar nog in ontwikkeling maar de ruime ervaring in probleemgestuurd onderwijs, de activerende werkvormen, de praktijkcases en de intensieve student-docent interactie en gerichte feedback bieden goede bouwstenen om dit concept met de bijbehorende toetsvormen de komende tijd verder uit te werken. Het docententeam laat zich hierin bijstaan door een extern bureau en heeft intern ook concrete ontwikkeltaken aan stafleden toebedeeld. Het panel beoordeelt het facet 2.2 Relatie tussen doelstelling en programma als voldoende Samenhang programma (facet 2.3) Het beoogde programma is inhoudelijk samenhangend. Na de algemene inleiding worden de onderdelen gericht op organisatieverandering en management parallel gegeven aan de specialisatie. De structurering van de modules is niet altijd helder. In een aantal gevallen worden algemene aspecten behandeld in de pagina 15

16 specialisaties, waar deze beter op hun plaats waren in het algemene deel. Gender is een specialisatie, maar komt in het algemene deel niet zichtbaar aan de orde. In de samengevoegde modules Organisational Analysis en Institutional Analysis is een te grote mix van leerdoelen ontstaan. Ook komen onderwerpen terug in de specialisaties zonder dat daarmee een verdieping zichtbaar wordt. In beide stromen worden zowel theorie en praktijk als management en inhoud aan elkaar gekoppeld. Zo wordt het vak Institutional analysis specifiek toegespitst op de vier specialisaties. De samenhang tussen de inhoudelijke specialisatie en het managementdeel wordt op het einde van het programma gewaarborgd door het onderzoeksproject, onderzoeksbeoordeling en de thesis. Overwegingen Op basis van de hierboven beschreven bevindingen en gesprekken met de studenten tijdens de sitevisit is het panel van oordeel dat het beoogde programma inhoudelijk samenhangend is, waarbij echter de structurering en de verschillende modules en de onderlinge afstemming nog zwak zijn. Wel is er voldoende aansluiting van de theorie en praktijk, met name vanwege de onderzoeksprojecten op het einde van het programma. Het panel beoordeelt het facet 2.3 Samenhang programma als voldoende Studielast (facet 2.4) Het beoogde programma is studeerbaar doordat factoren die betrekking hebben op dat programma en die de studievoortgang belemmeren zoveel mogelijk worden weggenomen. De opleiding beslaat 70 EC en loopt van 1 oktober tot eind september, zonder een zomervakantie. In het informatiedossier geeft de opleiding aan dat de studielast van 70 EC in 12 maanden hoog is, maar niet ondoenlijk. Zij beargumenteert dat het programma studeerbaar is mede dankzij de intensieve studiebegeleiding en vanwege de hoge motivatie van internationale studenten en de sterke cohesie in de studentgroepen. Uit de gesprekken met studenten tijdens de sitevisit is gebleken dat het programma inderdaad studeerbaar is, met name door de variatie in werkvormen, de aandacht voor studieplanning en de groepsopdrachten. De uitval van studenten is gering, minder dan 10% van de studenten haalt niet binnen het jaar het diploma. Overwegingen Het panel is van oordeel dat de opleiding voldoende maatregelen heeft getroffen om het beoogde programma studeerbaar te maken. Het panel constateert op basis van de gesprekken met de studenten dat het programma weliswaar zwaar is, maar wel binnen een jaar te halen. Het panel beoordeelt het facet 2.4 Studielast als voldoende. pagina 16

17 4.2.5 Instroom (facet 2.5) Het beoogde programma sluit qua vorm en inhoud aan bij de kwalificaties van de instromende studenten: hbo-master: bachelor en eventueel (inhoudelijke) selectie. Het toelatingsbeleid is volgens het informatiedossier en aanvullende schriftelijke informatie gebaseerd op de volgende criteria: - de kandidaten beschikken over een Bachelor diploma, of een vergelijkbaar getuigschrift, op het gebied van landbouw of aanverwante vakgebieden; - de kandidaten moeten in het profiel van de opleiding passen: het moet gaan om ervaren professionals uit ontwikkelingsorganisaties; - de kandidaten moet minimaal twee jaar en liefst vier á vijf jaar relevante werkervaring hebben; - tijdens de selectieprocedure wordt tevens gekeken naar een evenredige vertegenwoordiging van vrouwen; - kandidaten die niet afkomstig zijn uit landen waar Engels de voertaal is en/of wordt gebruikt in het middelbaar en hoger onderwijs, dienen aanvullend een bewijs van Engelse taalvaardigheid te kunnen overleggen (TOEFL op niveau 550 of 213 voor de computerversie, of een 6.0 of meer voor de British Council Test). De selectieprocedure beslaat de volgende stappen: studenten vullen uitgebreide inschrijfformulieren in; het team van de specialisatie-docenten bespreekt de inschrijvingen en prioriteert aan de hand van de criteria de kandidaten; de programmacoördinator controleert of de selectie procedureel correct is verlopen; en de studenten worden schriftelijk op de hoogte gesteld of zij al dan niet tot de opleiding zijn toegelaten. Overwegingen Op basis van het aanvraagdossier en de aanvullende informatie met toelichting op de selectiecriteria en de gesprekken met studenten heeft het panel kunnen constateren dat met de selectiecriteria en de manier van selecteren is gewaarborgd dat het beoogde programma qua vorm en inhoud aansluit bij de kwalificaties van de instromende studenten. Het panel beoordeelt het facet 2.5 Instroom als voldoende Duur (facet 2.6) De opleiding voldoet aan formele eisen m.b.t. de omvang van het curriculum: hbo-master met minimaal 60 studiepunten, afhankelijk van de opleiding De opleiding beslaat 70 EC, hetgeen meer is dan de minimale vereiste 60 EC van een hbomaster. Overwegingen Het panel heeft vastgesteld dat de opleiding voldoet aan de formele eis voor studieduur van een hbo master van minimaal 60 EC. Het panel beoordeelt het facet 2.6 Duur als voldoende. pagina 17

18 4.2.7 Samenvattend oordeel onderwerp 2 Programma Op grond van de contacten van de opleiding met de werkveldcommissie en alumni, en op basis van de modulebeschrijvingen en van gesprekken met docenten en studenten is het panel ervan overtuigd dat het programma voldoet aan de eisen hbo. Het beoogde programma weerspiegelt de te bereiken eindkwalificaties in voldoende mate, aangezien in de modulebeschrijvingen de hoofd- en deelcompetenties aantoonbaar terugkomen in de leerdoelen van de modules. De opleiding geeft aan in een overgangsfase naar competentiegericht opleiden te verkeren. Het panel is van mening dat de ruime ervaring in probleemgestuurd onderwijs, activerende praktijkcases en doelgerichte feedback goede bouwstenen vormen om dit concept met de bijbehorende toetscriteria en -vormen verder uit te werken. Het docententeam laat zich hierin bijstaan door een extern bureau en heeft intern ook concrete ontwikkeltaken aan stafleden toebedeeld. Het beoogde programma is inhoudelijk voldoende samenhangend, met name vanwege de submodules in Organisatieverandering waarin studenten worden uitgedaagd relaties te leggen met hun specialisaties, en vanwege de Virtual Problem Appraisal en Thesis als verdere integratiemomenten. De selectiecriteria en de selectiemethode waarborgen dat het beoogde programma qua vorm en inhoud aansluit bij de kwalificaties van de instromende studenten. De opleiding voldoet aan de formele eis voor studieduur van een hbo master van minimaal 60 EC. Het oordeel van het panel over het onderwerp Programma luidt dan ook: voldoende. pagina 18

19 4.3 Inzet personeel Eisen hbo (facet 3.1) De opleiding sluit aan bij de volgende criteria voor de inzet van personeel van een hboopleiding: Het onderwijs zal voor een belangrijk deel worden verzorgd door personeel dat een verbinding legt tussen de opleiding en de beroepspraktijk. Het aanvraagdossier betoogt dat de stafleden in ruime mate voldoen aan de eisen HBO. De cv s die het panel tijdens de site-visit heeft bestudeerd, staven dit beeld: de docenten hebben allen ervaring in consultancy en projecten in het beroepenveld, veelal in meerdere internationale contexten en bij uiteenlopende werk- of opdrachtgevers. Bovendien hebben zij allen meerdere jaren onderwijservaring. Uit de gesprekken met docenten blijkt ondermeer dat zij cases uit de consultancypraktijk inbrengen in het onderwijs. Studenten geven aan vooral de brede internationale ervaring van docenten te waarderen. De docenten hebben ook ruime onderzoekservaring. Bovendien zijn veel docenten gepromoveerd. Verder bleek dat 1,0 fte beschikbaar is voor toepast onderzoek door de stafleden (in toegewezen aan vier stafleden), dat twee stafleden zullen gaan participeren in de kenniskring Regional Development. Overwegingen Het panel heeft vastgesteld dat het onderwijs voor en belangrijk deel wordt verzorgd door personeel dat een verbinding legt tussen onderwijs en beroepspraktijk en dat er faciliteiten (tijd en geld) beschikbaar zijn voor toegepast onderzoek en promoveren. Het panel beoordeelt het facet 3.1 Eisen hbo als voldoende Kwantiteit personeel (facet 3.2) Er wordt voldoende capaciteit vrijgemaakt om de nieuwe opleiding te kunnen starten. Er wordt voldoende capaciteit vrijgemaakt om de nieuwe opleiding te kunnen continueren Voor de masteropleidingen MOD en APCM (met samen ongeveer 50 studenten) is 4,4 fte onderwijscapaciteit beschikbaar. Voor de programmadirecteur en de drie specialisatiecoördinatoren is aanvullend 0,3 fte coördinatie; 0,4 fte voor ontwikkeling van het programma; 1,0 fte voor onderzoek en 0,4 fte voor marketing en promotie beschikbaar. De totale beschikbare capaciteit betreft dus 6,5 fte voor APCM en MOD gezamenlijk. Overwegingen 4,4 fte komt neer op een docent-studentratio van ongeveer 1 op 11. Het panel acht deze omvang in combinatie met de fte s voor coördinatie en ontwikkeling voldoende om de nieuwe onderdelen van de opleiding te kunnen ontwikkelen en de nieuwe opleiding te kunnen continueren. Het panel beoordeelt het facet 3.2 Kwantiteit personeel als voldoende. pagina 19

20 4.3.3 Kwaliteit personeel (facet 3.3) Het in te zetten personeel is gekwalificeerd voor een inhoudelijke, onderwijskundige en organisatorische realisatie van het programma 1. Inhoud Het personele hoofdstuk in het aanvraagdossier is normatief van aard en bevat weinig evaluerende gegevens. Tijdens de sitevisit heeft het panel het Strategisch Personeelsplan (2005) kunnen inzien, waarin de opleiding de zittende en de benodigde staf op meer analytische en ook zelfkritische manier in kaart brengt. Tijdens de gesprekken gaf de opleiding aan dat de benodigde inhoudelijke expertise nu al zo goed als volledig aanwezig is. Het panel heeft aan de hand van de cv s en de gesprekken met de docenten kunnen constateren dat de inhoudelijke expertise die nodig is om het programma te draaien inderdaad aanwezig is onder de stafleden. 2. Didactiek In het aanvraagdossier staat dat aan docenten eisen gesteld worden wat betreft hun didactische kwaliteiten. Docenten kunnen een deel van hun werktijd gebruiken om zich verder te ontwikkelen op didactisch gebied. Uit gesprekken met het opleidingsmanagement blijkt dat docenten regelmatig worden begeleid door een extern bureau, en dat zij verder deelnemen aan scholingsdagen en congressen. Dit beeld is in de gesprekken met de docenten bevestigd. De studenten tonen zich zeer tevreden over de didactische kwaliteit van de docenten, in het bijzonder over de wijze van feedback geven en over de toegankelijkheid. 3. Organisatie In het aanvraagdossier wordt over de organisatorische kwaliteiten van de staf binnen de opleiding niets vermeld. Het panel heeft mede op basis van notulen de indruk gekregen dat de docenten onderling regelmatig overleggen. Uit gesprekken met studenten kwamen verder geen organisatorische knelpunten naar voren. Overwegingen Het panel is van oordeel dat het personeel voldoende gekwalificeerd is om zowel de inhoud van het programma als de didactiek die het programma vereist op voldoende niveau te verzorgen. Wat betreft de organisatorische vermogens heeft het panel kunnen constateren dat docenten in teamverband regelmatig hun onderwijs afstemmen. Er zijn geen onderwijsorganisatorische knelpunten gebleken. Het panel beoordeelt het facet 3.3 Kwaliteit personeel als voldoende. pagina 20