Samen beleven. Peer interacties bij personen met ernstig meervoudige beperkingen

Transcriptie

1 Samen beleven Peer interacties bij personen met ernstig meervoudige beperkingen dr. Sara Nijs Promotor: prof. dr. Bea Maes Co-promotor: prof. dr. Carla Vlaskamp 1

2 THEORETISCHE ACHTERGROND ONDERZOEKSRESULTATEN TOOLS VOOR DE PRAKTIJK VRAGEN EN BEDENKINGEN CONCRETE TOEPASSING THEORETISCHE ACHTERGROND ONDERZOEKSRESULTATEN TOOLS VOOR DE PRAKTIJK VRAGEN EN BEDENKINGEN CONCRETE TOEPASSING 2

3 Personen met EMB Ernstig cognitieve beperking (ontwikkelingsleeftijd < 24 mnd) Fysieke beperkingen Sensorische beperkingen Medische problemen Communicatie problemen Communicatieproblemen Personen met EMB communiceren op pre- of protosymolischniveau. Ze maken gebruik lichaamsbewegingen, spierspanning, geluiden en andere subtiele signalen die context- en persoonsgebonden zijn. Niveaus van communicatie Symbolische communicatie Protosymbolische communicatie Pre-intentioneel or pre-symbolische communicatie 3

4 SOCIALE INTERACTIE interactie communicatie sociaal gedrag sociale interactie sociale relaties peer interactie interactie met volwassenen Het belang van sociale relaties Belangrijk voor iedereen Kwaliteit van leven ontwikkeling Belangrijk voor personen met EMB Wensen, keuzes, noden duidelijk maken Manier van communiceren is persoonlijk en contextgebonden Grote afhankelijkheid van anderen/sociaal netwerk 4

5 Sociale interacties bij personen met EMB? Interacties met volwassenen Interacties met normaal ontwikkelende peer Interacties tussen peers met EMB THEORETISCHE ACHTERGROND ONDERZOEKSRESULTATEN TOOLS VOOR DE PRAKTIJK VRAGEN EN BEDENKINGEN CONCRETE TOEPASSING 5

6 PEER GERICHT GEDRAG BEÏNVLOEDENDE FACTOREN volwassene broers & zussen positionering GEOBSERVEERDE SITUATIES 4 groepen 4-19 jaar 15 minuten 14 duo s 4-18 jaar 2 x 10 minuten 14 duo s 4-18 jaar 15 minuten 13 broers/zussen 7-12 jaar 2 x 10 minuten 6

7 PEER GERICHT GEDRAG - OPERATIONALISERING Meervoudig peer gericht gedag Kijken of zichdraaien in de richting van de peer EN Ander gedrag: aanraken, vocalisaties, mimiek, Enkelvoudig peer gericht gedrag Kijken of zichdraaien in de richting van de peer OF Ander gedrag: aanraken, vocalisaties, mimiek, PEER GERICHT GEDRAG - RESULTATEN Enkelvoudig peer gericht gedrag Meervoudig peer gericht gedrag Ander gedrag 7

8 PEER GERICHT GEDRAG - RESULTATEN Meer meervoudig peergericht gedrag volgend op enkelvoudig peergericht gedrag Enkelvoudig peergericht gedrag als opstap naar complexer meervoudig peergericht gedrag Geen wederkerige interactie Vertraagde reactie, niet herkennen peergericht gedrag POSITIONERING - OPERATIONALISERING Elkaar zien EN OF aanraken Vanuit rust OF met inspanning 8

9 POSITIONERING - RESULTATEN IEDEREEN: inspanning doen om peer te kunnen zien ENKELEN: peer aanraken peer aanraken met inspanning peer aanraken vanuit rust Peer aanraken vanuit rust Peer aanraken met inspanning meer meervoudig gedrag minder enkelvoudig gedrag SOCIAAL SCAFFOLDING GEDRAG - OPERATIONALISERING Ondersteunen om interacties aan te gaan Peers samenbrengen Communiceren over de peer Instrueren of benoemen van sociale handelingen Begeleiden of benoemen van samenspel Peer rekruteren in de peergroep Initiëren van nabijheid Algemeen Eigenschappenof objecten van de peer Gevoelens of intenties van de peer wuif eens naar X of we gaan eens naar Y De person fysiek ondersteunen om een bal naar de peer te rollen of gaan we naar X rollen? kom je meedoen? De personendichter bij elkaar brengen of door het aanpassen of ondersteunen van de positionering interacties mogelijk maken kijk daar is X, Y wuift naar jou! X heft een bal, kijk,y heeft een mooie trui aan ik denk dat X nu boos is, kijk Ykijkt een beetje verdrietig 9

10 SOCIAAL SCAFFOLDING GEDRAG - RESULTATEN Sociaal scaffolding gedrag Afleidend gedrag Ander gedrag LINK SOCIAAL SCAFFOLDING GEDRAG & PEER GERICHT GEDRAG Meer sociaal scaffoldinggedrag volgend op meervoudig peergericht gedrag van personen met EMB Herkennen begeleiders het enkelvoudig peergericht gedrag? 10

11 AANDACHT RICHTEND GEDRAG - OPERATIONALISERING Niet verbaal aandacht richtend gedrag (alternerend) oogcontact Wijzen of tonen van een object Geluiden maken Aanraken Een object aanraken Fysieke ondersteuning Actief spelgedrag De aandacht op zichzelf richten Verbaal aandacht richtend gedrag Aandacht trekken Opdracht geven Commentaar geven Ondersteuning bieden Vraag stellen Vocaliseren Zingen/voorlezen Ander combinatie AANDACHT RICHTEND GEDRAG - resultaten 70,00% Ander gedrag 60,00% 50,00% Combinatie 40,00% 30,00% 20,00% 10,00% 0,00% Verbaal aandacht richtend gedrag Niet-verbaal aandacht richtend gedrag 11

12 LINK AANDACHT RICHTEND GEDRAG & PEER GERICHT GEDRAG Aandacht richtend gedrag lokt voornamelijk meervoudig peergericht gedrag uit bij personen met EMB Voornamelijk tijdens het aandacht richtend gedrag meer peergericht gedrag van de personen met EMB BESLUIT Peer gericht gedrag personen met EMB = voornamelijk enkelvoudig peergericht gedrag = wordt beïnvloed door de positionering Sociaal scaffolding gedrag = herkennen begleiders het peer gericht gedrag? = hoe kunnen ze het ondersteunen? De broers en zussen = slagen erin meer peer gericht gedrag uit te lokken 12

13 THEORETISCHE ACHTERGROND ONDERZOEKSRESULTATEN TOOLS VOOR DE PRAKTIJK VRAGEN EN BEDENKINGEN CONCRETE TOEPASSING 5 TOOLS VOOR DE PRAKTIJK 1. Herkennen van peer gericht gedrag 2. Kansen bieden 3. Positionering 4. Materiaal en activiteit 5. Bewust zijn van het eigen gedrag en social scaffolding 13

14 1. Herkennen van peer gericht gedrag Meervoudig peer gericht gedag Kijken of zichdraaien in de richting van de peer EN Ander gedrag: aanraken, vocalisaties, mimiek, Enkelvoudig peer gericht gedrag Kijken of zichdraaien in de richting van de peer OF Ander gedrag: aanraken, vocalisaties, mimiek, 2. Kansen bieden & 14

15 3. Positionering Elkaar zien & Elkaar aanraken 4. Materiaal en activiteit 15

16 5. Bewust zijn van het eigen gedrag en sociaal scaffolding Ondersteunen om interacties aan te gaan Instrueren of benoemen van sociale handelingen Begeleiden of benoemen van samenspel wuif eens naar X of we gaan eens naar Y De person fysiek ondersteunen om een bal naar de peer te rollen of gaan wenaar X rollen? Peers samenbrengen Peer rekruteren in de peergroep Initiëren van nabijheid kom je meedoen? De personendichter bij elkaar brengen of door het aanpassen of ondersteunen van de positionering interacties mogelijk maken Communicere n over de peer Algemeen Eigenschappenof objecten van de peer Gevoelens of intenties van de peer kijk daar is X, Y wuift naar jou! X heft een bal, kijk,y heeft een mooie trui aan ik denk dat X nu boos is, kijk Ykijkt een beetje verdrietig 5 TOOLS VOOR DE PRAKTIJK RESULTATEN sociaal scaffolding gedrag Stijging na training Daling na week 10 wanneer de activiteit enkele weken niet meer werd aangeboden Peergericht gedrag Stijging van het enkelvoudig en daling van het meervoudig peergericht gedrag na training Daling van zowel enkelvoudig als meervoudig peergericht gedrag na week 10 wanneer de activiteit enkele weken niet meer werd aangeboden 16

17 5 TOOLS VOOR DE PRAKTIJK BEGELEIDERS AAN HET WOORD Bewustmaking Niet enkel mogelijk in georganiseerde activiteiten Formeel maken in onder andere planning, handelingsplanning, Veel meer dan enkel peer gericht gedag THEORETISCHE ACHTERGROND ONDERZOEKSRESULTATEN TOOLS VOOR DE PRAKTIJK VRAGEN EN BEDENKINGEN CONCRETE TOEPASSING 17

18 Samen beleven Peer interacties bij personen met ernstig meervoudige beperkingen 18