Uitbesteding door verzekeraars in een zuiver marktmodel. Raamwerk voor uitbesteden door verzekeraars

Transcriptie

1 Uitbesteding door verzekeraars in een zuiver marktmodel Raamwerk voor uitbesteden door verzekeraars Amsterdam, 12 november 2010

2 Inhoudsopgave 1. Samenvatting Inleiding Huidige wettelijke eisen aan uitbesteding door verzekeraars Eisen aan uitbesteding Licht regime voor uitbesteding binnen een groep Toezicht op uitbesteding door DNB en AFM Vooruitblik naar Solvency II Vormgeven keten verzekeraar intermediair binnen een zuiver marktmodel Randvoorwaarden zuiver marktmodel Is uitbesteding toegestaan binnen het zuivere marktmodel? Wat mag uitbesteed worden? Hoe en aan wie kan worden uitbesteed? Invulling uitbesteding door verzekeraars Aan wie uitbesteden, differentiatie grote en kleine bemiddelaars nodig? Hoe zou een eventueel licht regime kunnen worden vormgegeven? Bijlage 1: Relevant wettelijk kader voor uitbesteding door verzekeraars

3 1. Samenvatting Wat zijn de huidige wettelijke eisen die worden gesteld aan uitbesteding door verzekeraars? De wettelijke eisen vloeien voort uit de Wet op het financieel toezicht (Wft) die in 2012 zal worden gewijzigd in verband met de implementatie van de Solvency II richtlijn. Het uitgangspunt bij het uitbestede van activiteiten is dat dit is toegestaan zolang de verzekeraar maar waarborgt dat deze activiteiten worden uitgevoerd overeenkomstig gestelde (wettelijke) regels en adequaat toezicht mogelijk blijft. De verzekeraar moet zorgen dat de beheersing van de risico s die zijn verbonden aan het uitbesteden van activiteiten gewaarborgd blijft. Niet uitbesteed kunnen worden de taken en werkzaamheden van personen die het dagelijks beleid bepalen en activiteiten waarbij door het uitbestede afbreuk wordt gedaan aan de kwaliteit van de onafhankelijke interne toetsing. Dit betreft hoofdzakelijk het uitbestede van de interne audit functie. Bij grote verzekeraars zal dit waarschijnlijk leiden tot teveel risico s. Aan het uitbesteden zelf worden met name randvoorwaarden gesteld die gericht zijn op de kwaliteit van het governance-systeem, het beheersen van (operationele) risico s en de continuïteit en kwaliteit van de dienstverlening. De randvoorwaarden zijn gesteld om te zorgen dat de verzekeraar eindverantwoordelijk blijft voor de uitbestede activiteiten en dat de toezichthoudende autoriteit toegang kan krijgen tot de locatie waar de operationele activiteiten worden uitgevoerd. Voor het uitbestede binnen een groep is een licht regime van toepassing aangezien uitbestedingrisico s binnen de groep kleiner zullen zijn dan bij uitbesteding aan een derde partij buiten de groep. Bij een licht regime worden geen eisen gesteld (1) aan het beleid, procedures en maatregelen voor (het beheersen van) de uitbestede activiteiten en (2) de contractuele bepalingen. Hoe kan, gegeven de wettelijke eisen die worden gesteld aan uitbesteding, de keten tussen de verzekeraar en het intermediair in een zuiver marktmodel worden vormgegeven? Slechts in zeer beperkte mate heeft de wetgever de mogelijkheden voor verzekeraars om activiteiten en werkzaamheden uit te besteden beperkt. Dat houdt in dat ook werkzaamheden die raken aan de kerntaken en verantwoordelijkheden van de verzekeraar mogen worden uitbesteed. Naarmate er meer van deze kerntaken en verantwoordelijkheden zijn uitbesteed (en dus de risico s operationeel bij een derde zijn komen te liggen), zal de verzekeraar op grond van de wettelijke regels rondom uitbesteding, maar ook vanuit de eigen verantwoordelijkheid voor een gehele integere en beheerste bedrijfsvoering hier nadere voorwaarden aan stellen. In geen enkel geval betekent uitbesteding dat de eindverantwoordelijkheid voor de uitvoering verschuift van de verzekeraar naar de derde partij. Verzekeraars zullen dan ook belangrijke activiteiten alleen kunnen, mogen en willen uitbesteden aan partijen waarvan de bedrijfsvoering adequaat is en berekend op de uitbestede activiteit. Waar de activiteiten wat meer administratief of ondersteunend zijn en dus minder raken aan de risico s van het verzekeringsbedrijf, kunnen minder strenge eisen aan de bedrijfsvoering van de derde partij worden gesteld. Een risico gebaseerde benadering is dan ook gewenst. Het zuivere marktmodel komt door deze uitbesteding niet onder druk, indien wordt voldaan aan de randvoorwaarde dat de vergoeding die door de verzekeraar aan de derde wordt betaald geen prikkels bevat die van invloed kunnen zijn op het advies van het intermediair aan de klant. Zijn de wettelijke eisen die worden gesteld aan uitbesteding goed uitvoerbaar voor zowel grote als kleine intermediairs? Meerdere marktpartijen (o.a. brancheverenigingen Fidin en Adfiz) hebben aangegeven dat de wettelijke uitbestedingeisen knellend zullen werken voor het (kleinere) intermediair. De wettelijke eisen voor uitbesteding zijn opgelegd aan de verzekeraars. Deze zullen de aan hen opgelegde uitbestedingeisen (moeten) laten doorwerken bij het intermediair. Een verantwoorde toepassing van de wet- en regelgeving kan uitgaan van een risico gebaseerde benadering die, indien juist onderbouwd en goed aansluitend op de in control attitude van verzekeraars, kan leiden tot een situatie waarbij de druk op de bedrijfsvoering van intermediairs kan variëren. Kortom, naarmate een intermediair in toenemende mate werkzaamheden uitvoert die raken aan het voldoen aan wettelijke normen door de verzekeraar, zullen de eisen aan de bedrijfsvoering van het intermediair toenemen. Deze zal dan immers steeds meer gelijkenissen (moeten) vertonen met de bedrijfsvoering van de verzekeraar, 3

4 inclusief de controle op de kwaliteit van uitvoering. In die situatie zullen kleine intermediairs afhaken en zijn grotere intermediairs beter in staat hieraan te voldoen. Maar ook het omgekeerde geldt. De huidige systematiek van het wet- en regelgevend kader ter zake uitbesteding biedt ook handvaten om de situatie te faciliteren waarin het intermediair werkzaamheden verricht die bijdragen aan de efficiency en effectiviteit in de keten en die ervoor zorgen dat de service aan de klant optimaliseert. In die gevallen zullen verzekeraars dan ook minder ingrijpende en zware eisen aan de bedrijfsvoering van kleinere intermediairs hoeven te stellen bij uitbesteding. Hoe zou een eventueel 'licht regime' voor kleinere intermediairs kunnen worden vormgegeven dat voldoende waarborgen biedt voor zuivere verhoudingen en past binnen het wettelijk kader voor uitbesteding? Een licht regime van toepassing te laten verklaren op derde partijen die niet onderdeel uit maken van de groep kan alleen door het aanpassen van de Wft wat een lange doorlooptijd heeft. De huidige systematiek van het wet- en regelgevend kader voor uitbesteden biedt mogelijkheden om de situatie te faciliteren waarin het intermediair werkzaamheden verricht die bijdragen aan de efficiency en effectiviteit in de keten en waardoor de service aan de klant optimaliseert. Het verder verduidelijken welke werkzaamheden administratief van aard zijn in combinatie met het inzichtelijk maken van de specifieke eisen die aan de diverse activiteiten van een verzekeraar zijn verbonden, maakt het ook mogelijk om te bepalen welke activiteiten de facto in een licht regime kunnen worden uitbesteed. 4

5 2. Inleiding Op 12 oktober 2010 heeft de heer De Jager, de Minister van Financiën (hierna: Minister), in zijn brief aan de Tweede Kamer 1 zijn beleidsagenda geschetst voor de verdere verbetering van de kwaliteit van advisering in financiële producten. De directe aanleiding voor zijn brief was de evaluatie van de effecten van de provisieregelgeving op het gedrag van consumenten, adviseurs/bemiddelaars en aanbieders door SEO Economisch Onderzoek 2. Naar aanleiding van deze evaluatie is de Minister van plan provisies te gaan verbieden bij complexe financiële producten, betalingsbeschermers, inkomensverzekeringen, uitvaartverzekeringen en dienstverlening onder het Nationaal Regime Mifid. De Minister geeft in zijn brief aan dat de gewenste cultuuromslag van productgedreven verkoop naar klantgerichte advisering, zuivere relaties vereist van de consument met de aanbieder en van de consument met de adviseur/bemiddelaar. Eén van de maatregelen om dit te realiseren is volgens de Minister het voorgenomen provisieverbod. De Minister merkt daarbij op dat nader onderzocht moet worden hoe en op welke termijn dit zuivere marktmodel realiseerbaar is en voegt daaraan toe dat bij dat nadere onderzoek onder meer moet worden bekeken hoe om te gaan met de huidige praktijk waarin een adviseur/bemiddelaar administratieve werkzaamheden verricht voor een aanbieder bij de levering van een financieel product. Het Verbond van Verzekeraars (hierna: Verbond) heeft in een reactie aangegeven het voornemen van de Minister 3 te verwelkomen. Het Verbond geeft aan dat het voornemen van de Minister aansluit bij het voorstel van het Verbond om het distributiestelsel te moderniseren en klantgerichter te maken (programma Verzekeraars Vernieuwen). Het Verbond heeft in haar position paper De klant aan het stuur, ook in de relatie tot zijn intermediair 4 aangegeven Customer Agreed Remuneration (CAR) als de juiste richting te beschouwen voor de vormgeving van een nieuw intermediairsysteem 5. Binnen CAR is het uitgangspunt van het Verbond dat de klant en de tussenpersoon afspraken maken over de beloning van advisering, bemiddeling en beheer. Binnen dit model is ook plaats voor beloning van het intermediair door de verzekeraar voor werkzaamheden die het intermediair verricht in het kader van het overnemen van werkzaamheden van diezelfde verzekeraar. Het Verbond geeft aan dat dan wel het volgende zou moeten gelden: 6 Als een verzekeraar werk uitbesteedt aan een intermediair, kan er sprake zijn van een vergoeding hiervoor; Het moet gaan om werkzaamheden die daadwerkelijk behoren tot de taak van de verzekeraars; Er moet sprake zijn van een expliciete afspraak. Het dient te passen binnen de wettelijke regels ten aanzien van uitbesteden. In opdracht van het Verbond van Verzekeraars wordt in deze notitie een raamwerk geschetst dat relevant is voor uitbesteding door verzekeraars. Achtereenvolgens worden de volgende vragen beantwoord: 1. Wat zijn de huidige wettelijke eisen die worden gesteld aan uitbesteding door verzekeraars? 2. Hoe kan, gegeven de wettelijke eisen die worden gesteld aan uitbesteding, de keten tussen de verzekeraar en het intermediair in een zuiver marktmodel worden vormgegeven (partijen, activiteiten en verantwoordelijkheden)? 3. Zijn de wettelijke eisen die worden gesteld aan uitbesteding goed uitvoerbaar voor zowel grote als kleine intermediairs? 4. Hoe zou een eventueel 'licht regime' voor kleinere intermediairs kunnen worden vormgegeven dat voldoende waarborgen biedt voor zuivere verhoudingen en past binnen het wettelijk kader voor uitbesteding? 1 Brief met kenmerk FM/2010/17247 van 12 oktober 2010, 2 Bijlage 1 bij de brief met kenmerk FM/2010/17247 van 12 oktober 2010, 3 Nieuwsbericht Verbond van Verzekeraars, 15 oktober 2010, 4 Position paper van 18 februari 2010 van het Verbond van Verzekeraars, 5 Het Verbond merkt nadrukkelijk op dat dit standpunt geldt in relatie tot de onafhankelijke intermediairs die niet optreden onder verantwoordelijkheid van een verzekeraar 6 Questions & Answers, no. 9, website Verbond van Verzekeraars, 5

6 Scope van de notitie Deze notitie gaat over uitbesteding door verzekeraars in relatie tot onafhankelijke intermediairs. Er zijn meerdere structuren in de markt waarbij intermediairs niet onafhankelijk opereren, zoals bijvoorbeeld de volmacht en/of ondervolmacht kantoren en verbonden bemiddelaars. Bij volmacht en ondervolmacht kantoren is sprake van het, binnen het hiervoor geldende wettelijke kader, uitvoeren van activiteiten die behoren bij het bedrijf van verzekeraar dan wel daarvan een wezenlijk onderdeel uitmaken 7. De facto is hier sprake van uitbesteding. Dergelijke kantoren mogen namens de verzekeraar verzekeringsovereenkomsten aangaan. Volgens de standaard modelvolmacht (bijlage A van de Uitvoeringsregeling Wft) mogen volmacht (of ondervolmacht) kantoren onder andere namens de verzekeraar premies ontvangen en/of verrekenen, toezeggen of geven van restitutie, kwijtschelding of verrekening van premie en zelfs namens de verzekeraar in gerechtelijke procedures optreden. Veelal wordt door verzekeraar en volmachtkantoren gebruik gemaakt van de op basis van het wettelijke volmachtmodel door het Verbond en NVGA (Nederlandse Vereniging van Gevolmachtigde Agenten) ontwikkelde model samenwerkingsovereenkomst. Via deze overeenkomst worden allerlei eisen opgelegd aan de gevolmachtigde, zoals eisen aan de bedrijfsprocessen acceptatie, schadebehandeling, portefeuillebeheer, financiële rapportage/administratie en fraudepreventie en detectie, maar ook eisen rondom bijvoorbeeld accountantscontrole en aansprakelijkheid. Bij verbonden bemiddelaars is de aanbieder voor wie de bemiddelaar bemiddelt volledig verantwoordelijk voor de bemiddelaar, in die zin dat de aanbieder er zorg voor draagt dat de bemiddelaar voldoet aan de Wft en daaruit voortvloeiende regelgeving 8. Deze structuren compliceren de discussie over uitbesteding en verdienen in dit kader meer aandacht. Omwille van redenen van tijd en de wens de discussie vooralsnog te beperken tot de hoofdlijnen, wordt in deze notitie echter niet verder op deze structuren ingegaan. 7 Artikel 4:79, eerste lid Wft en Bijlage A en B bij artikel 16 en 17 Uitvoeringsregeling Wft 8 Artikel 2:81 lid 2 Wft 6

7 3. Huidige wettelijke eisen aan uitbesteding door verzekeraars In bijlage 1 is het wettelijk kader opgenomen dat van toepassing is voor verzekeraars die (willen) overgaan tot uitbesteding van activiteiten. In deze paragraaf worden de hoofdlijnen geschetst van het wettelijk kader zoals dat is opgenomen in de Wft en de lagere regelgeving (Besluit prudentiële regels (Bpr) en Besluit gedragstoezicht financiële ondernemingen (Bgfo)) Eisen aan uitbesteding Een belangrijk uitgangspunt ten aanzien van uitbesteding is dat de verzekeraar verantwoordelijk blijft voor de beheersing van de risico's die verbonden zijn aan het gevoerde uitbestedingbeleid en voor de naleving van de gestelde regels. Dit uitgangspunt is met name van belang indien de uitbesteding aan de orde is van activiteiten die samenhangen met het uitoefenen van het bedrijf van verzekeraar of de ondersteunende bedrijfsprocessen die hiervan een wezenlijk onderdeel uitmaken, de zgn. kernactiviteiten. Het uitbesteden van de technologische infrastructuur die wordt gebruikt om de polisadministratie uit te voeren is een voorbeeld van een ondersteunend bedrijfsproces dat een wezenlijk onderdeel uitmaakt van het uitoefenen van het bedrijf van verzekeraar. Een voorbeeld van een proces dat niet als wezenlijk wordt gezien is bijvoorbeeld de juridische ondersteuning binnen een financiële onderneming. De eisen die in de Wft aan uitbesteding worden gesteld zijn, kort samengevat, de volgende: - uitbesteding ontslaat de verzekeraar niet van de verantwoordelijkheid te voldoen (ervoor te zorgen dat degene aan wie is uitbesteed voldoet) aan de geldende regels, zowel de regels uit deel 3 als deel 4 van de Wet financieel toezicht (3:18 Wft, 4:16 Wft, verder uitgewerkt in Bpr en Bgfo); - de uitbesteding is niet toegestaan indien deze het uitoefenen van adequaat toezicht belemmert (27 Bpr) 9 ; - de verzekeraar dient te beschikken over adequaat beleid en te beschikken over procedures en maatregelen met betrekking tot het op structurele basis uitbesteden van werkzaamheden (29 Bpr); - de verzekeraar dient te beschikken over toereikende procedures, maatregelen, deskundigheid en informatie om de uitvoering van de op structurele basis uitbestede werkzaamheden te kunnen beoordelen (30 Bpr); - de verzekeraar dient de uitbesteding schriftelijk vast te leggen (31 Bpr lid 1) en hierin afspraken op te nemen (31 Bpr lid 2) over: o informatie-uitwisseling (onderling en ten behoeve van toezichthouders); o mogelijkheid voor verzekeraar om altijd wijzigingen in uitvoering uitbestede werkzaamheden aan te brengen; o verplichting voor derde om de verzekeraar in staat te stellen blijvend te voldoen aan de wet; o mogelijkheid voor de toezichthouders om onderzoek ter plaatse te doen of te laten doen bij de derde; en o wijze waarop overeenkomst wordt beëindigd en de continuïteit van de werkzaamheden kan worden gewaarborgd. De Wft geeft een gelimiteerde opsomming van werkzaamheden die niet mogen worden uitbesteed. Dit zijn: De taken en werkzaamheden van personen die het dagelijks beleid bepalen (27 Bpr lid 2). Het vaststellen van het beleid en het verantwoording afleggen over het gevoerde beleid vallen hieronder. Evenmin mogen activiteiten worden uitbesteed indien deze afbreuk doen aan de kwaliteit van de onafhankelijke interne toetsing (28 Bpr). Dit laatste betreft hoofdzakelijk de uitbesteding van de interne audit functie. Uitbesteding hiervan is overigens niet verboden, maar in de toelichting op artikel 28 Bpr wordt opgemerkt dat uitbesteding voor grotere verzekeraars waarschijnlijk teveel risico s oplevert voor de kwaliteit van de interne audit functie. Andere dan de hierboven genoemde werkzaamheden/activiteiten mogen dus, onder voorwaarden, worden 9 Van belemmering zou sprake kunnen zijn indien DNB niet in staat wordt gesteld alle informatie te verkrijgen die nodig is om vast te stellen of wordt voldaan aan de relevante wet- en regelgeving. Artikel 37 Bgfo kent een vergelijkbare bepaling ten behoeve van de uitoefening van het gedragstoezicht door de AFM. 7

8 uitbesteed. Inducements/passende provisies In het Bgfo zijn regels opgenomen over passende provisies en hierbij behorende regelgeving rondom het transparant maken van deze provisies, de verhouding tussen afsluit- en doorlopende provisie (provisiebalans) en verplichtingen rondom het terugboeken bij voortijdige beëindiging van een overeenkomst 10. De AFM heeft in de Leidraad passende provisie financiële dienstverleners het volgende opgemerkt 11 : Ook bij uitbesteden kunnen de inducementregels relevant zijn. Die zijn van toepassing als in het kader van uitbesteding een vergoeding wordt verstrekt die enige afhankelijkheid van, of relatie met, het bemiddelen of adviseren inzake een complex product of hypothecair krediet heeft. De AFM benadrukt in haar leidraad dat het niet van belang is hoe partijen de vergoeding, of de werkzaamheden waarop deze vergoeding betrekking heeft, noemen. Van belang is uitsluitend of de vergoeding enige afhankelijkheid van, of relatie met, het bemiddelen of adviseren inzake een complex product of een hypothecair krediet heeft. De AFM stelt dat deze benadering van substance over form het gebruik van ontwijkroutes moet inperken Licht regime voor uitbesteding binnen een groep Voor uitbesteding binnen een groep geldt dat er een zogenaamd licht regime bestaat 12. Indien activiteiten of werkzaamheden worden uitbesteed aan ondernemingen met zetel in een lidstaat die deel uitmaken van de groep 13 waar de verzekeraar toe behoort dan worden geen eisen gesteld aan: - adequaat beleid en beschikking over procedures en maatregelen voor structurele uitbesteding (29 Bpr); - toereikende procedures, maatregelen, deskundigheid en informatie om de uitvoering van de structurele uitbesteding te kunnen beoordelen (30 Bpr); - schriftelijke vastlegging van de overeenkomst en hierin op te nemen onderdelen (31 Bpr). De overige eisen uit de Wft (zie paragraaf 1.2) blijven van toepassing. Volgens de (beperkte) toelichting op artikel 32 Bpr is de argumentatie van de wetgever voor een licht regime bij uitbesteding binnen een groep dat in het algemeen de risico's van uitbesteding binnen de groep kleiner zijn dan bij het uitbesteden van werkzaamheden aan een onderneming buiten de groep. Hoewel niet verder wordt uitgewerkt in de toelichting op artikel 32 Bpr waarom de wetgever van mening is dat de risico s lager zijn bij uitbesteding binnen de groep, zal de achterliggende argumentatie waarschijnlijk zijn dat met name vanuit het aspect van de governance / zeggenschapsverhoudingen rondom uitbesteding de risico s lager zullen zijn in vergelijking met uitbesteding naar een echte derde/externe partij. Dat betekent overigens niet dat, uit het oogpunt van de eisen die worden gesteld aan de integere en beheerste bedrijfsvoering, geen verplichting op verzekeraars rust om aan uitbesteding binnen een groep op een verantwoorde manier invulling te geven Toezicht op uitbesteding door DNB en AFM De Nederlandsche Bank De FIRM (Financiële Instellingen Risicoanalyse Methode)-systematiek wordt door DNB gebruikt bij de uitoefening van het toezicht op (onder andere) verzekeraars. DNB maakt hierbij onder andere een beoordeling van de uitbestedingrisico s die binnen een verzekeraar aanwezig zijn. Daarbij heeft DNB vooral aandacht voor de risico s voortvloeiende uit uitbesteding met betrekking tot strategie & beleid ten aanzien van uitbesteding, continuïteit van de uitbesteedde werkzaamheden, kwaliteit van de dienstverlening en integriteit. DNB analyseert en beoordeelt in hoeverre de risico s die gepaard gaan met uitbesteding op de genoemde aspecten adequaat worden beheerst. In concreto beoordeelt DNB, indien de toezichthouder op grond van haar risicoanalyse daadwerkelijk diepgaand wil kijken (met name) het uitbestedingtraject, de uitbestedingovereenkomst, beheersing door de verzekeraar tijdens de contractfase en managementinformatie (bijvoorbeeld SAS 70 verklaring, SLA management, IAD audits, etc.). 10 Artikel 149 t/m 151 van het Bgfo 11 Pagina 26, Leidraad passende provisie financiële dienstverleners, AFM, juli Op grond van artikel 32 Bpr zijn de regels 29 tot en met 31 Bpr niet van toepassing voor uitbesteding van werkzaamheden aan ondernemingen met zetel in een lidstaat die deel uitmaken van de groep waartoe de financiële onderneming behoort. 13 In de Wft worden begrippen zoals 'groep' in de zin van het BW gebruikt, tenzij aparte definities worden gegeven. Artikel 2:24b van het BW definieert groep als 'een economische eenheid waarin rechtspersonen en vennootschappen organisatorisch zijn verbonden'. 8

9 DNB kijkt in beginsel niet naar de vergoeding die door de verzekeraar voor de uitbesteedde activiteiten wordt betaald. Autorititeit Financiële Markten Zoals in paragraaf 2.1. is opgemerkt is voor het toezicht door de AFM op uitbesteding door verzekeraars vooral van belang in hoeverre vergoedingen die door verzekeraars aan intermediairs worden betaald 14 passend zijn en dus geen ongewenste, althans voor de cliënt nadelige, prikkels bevatten. Ook de AFM voert haar toezicht risico gebaseerd uit Vooruitblik naar Solvency II Met de komst van Solvency II zullen nadere regels worden gesteld waaronder regels met betrekking tot uitbesteding. In artikel 49 van de Solvency II richtlijn 15 wordt het volgende gesteld omtrent uitbesteding: De lidstaten zorgen ervoor dat verzekerings- en herverzekeringsondernemingen bij de uitbesteding van functies of van verzekerings- of herverzekeringswerkzaamheden volledig verantwoordelijk blijven voor de nakoming van al hun verplichtingen uit hoofde van deze richtlijn. Uitbesteding van kritieke of belangrijke operationele functies of werkzaamheden mag niet leiden tot: 1. Wezenlijke afbreuk aan de kwaliteit van het governancesysteem; 2. Onnodige toename operationele risico's; 3. Afbreuk aan het vermogen van de toezichthoudende autoriteiten om te controleren of de onderneming haar verplichtingen nakomt; 4. Ondermijning van de continuïteit en toereikendheid van de dienstverlening aan de verzekeringnemers. Het Committee of European Insurance and Occupational Pensions Supervisors (CEIOPS) stelt in dit kader voor om bij het uitbesteden van bedrijfskritische functies of activiteiten een aantal stappen te doorlopen. Deze stappen zouden echter ons inziens ook doorlopen kunnen worden bij uitbesteding van minder kritische activiteiten: (gedetailleerde) beoordeling van de bij de service verlening aanwezige kennis en capaciteit om de activiteiten adequaat te kunnen verrichten; beoordelen of sprake kan zijn van een conflict of interest ; op eenduidige wijze bepalen van de rechten en verplichtingen; algemene voorwaarden van het uitbestedingcontract zijn geautoriseerd door een hiertoe bevoegd orgaan; vaststellen dat uitbesteding niet strijdig is met privacy richtlijnen (wetten); vaststellen dat derde partijen zich dienen te houden aan dezelfde eisen van vertrouwelijkheid (en veiligheid) van cliëntinformatie. CEIOPS spreekt bij uitbesteden veelal over derde partijen (CEIOPS gebruikt hiervoor de term service provider) zonder onderscheid te maken tussen partijen die wel of niet bemiddelen/adviseren en clientcontacten hebben. De eisen die worden gesteld aan de service provider komen grotendeels overeen met de eisen die voortvloeien uit de Wft. In het kader van de periodieke Own Risk and Solvency Assessment(ORSA) zullen verzekeraars, als onderdeel van het risicobeheer, aandacht dienen te besteden aan uitbesteding en de risico's die uitbesteding met zicht brengt in relatie tot de korte en lange termijn (strategische) planning. Overigens kan de verzekeraar (delen van) het ORSA proces uitbesteden, maar ook hier geldt en met nog meer 14 In artikel 149a Bgfo wordt gesproken over het verschaffen van provisies. De AFM licht toe in de Leidraad passende provisie financiële dienstverleners dat naast geldelijke vergoedingen ook niet-geldelijke vergoedingen, zoals opleiding of software, onder het begrip provisie vallen. 15 Richtlijn 2009/138/EG van 25 november 2009 betreffende de toegang tot en uitoefening van het verzekerings- en herverzekeringsbedrijf (Solvabiliteit II). 9

10 nadruk, omdat het ORSA proces een top-down proces is dat wordt aangestuurd vanuit en teruggerapporteerd aan de leiding van de verzekeraar dat de verzekeraar verantwoordelijk is voor het proces. Waar een functie is uitbesteed, kan overeengekomen zijn dat de derde partij ook een bijdrage levert aan het ORSA proces. De regels voor uitbesteding die voortvloeien uit Solvency II zullen in 2012 bij de implementatie van Solvency II in de Wft worden verankerd. 4. Vormgeven keten verzekeraar intermediair binnen een zuiver marktmodel In deze paragraaf schetsen wij achtereenvolgens: 1. De randvoorwaarden die worden gesteld aan een zuiver marktmodel. 2. De vraag of uitbesteden binnen een zuiver marktmodel mogelijk is, en zo ja wat dan uitbesteed mag worden. 3. Als laatste zullen wij nader ingaan op de vraag aan wie kan worden uitbesteed. 1. Voldoet uitbesteden aan randvoorwaarden zuiver marktmodel? 2. Wat mag ik dan uitbesteden? 3. Voldoet de derde partij aan de eisen? 4.1. Randvoorwaarden zuiver marktmodel De randvoorwaarden van een zuiver marktmodel kunnen worden geïdentificeerd aan de hand van het wettelijk kader (Wft) en de te onderscheiden standpunten van met name de AFM, het Ministerie van Financiën en het Verbond. Ministerie van Financiën en Verbond De Minister geeft de uitgangspunten voor een zuiver marktmodel in zijn brief van 12 oktober 2010 aan de Tweede Kamer naar aanleiding van de evaluatie van de provisieregelgeving 16 : De gewenste cultuuromslag van productgedreven verkoop naar klantgerichte advisering vereist dat de nog altijd in deze markt overheersende relatie tussen tussenpersoon en aanbieder moet worden vervangen door zuivere relaties van de consument met adviseur/bemiddelaar en consument met aanbieder. Bij de aanbieder betrekt de consument financiële producten en bij de adviseur/bemiddelaar krijgt de consument dienstverlening: advies over wat een passend product is. Nader onderzocht moet worden hoe en op welke termijn dit zuivere marktmodel realiseerbaar is. Daarbij moet onder meer bekeken worden hoe om te gaan met de huidige praktijk dat een adviseur/bemiddelaar administratieve werkzaamheden verricht voor een aanbieder bij de levering van een financieel product. Het Verbond heeft in haar position paper De klant aan het stuur, ook in relatie tot zijn intermediair geschetst welke uitgangspunten het zuivere marktmodel wat het Verbond betreft zou moeten hebben. Onerstaand figuur is op dit position paper gebaseerd. 16 Kenmerk: FM/2010/17247 M 10

11 Verzeker aar Product Uitvoering overeenkomst Consume nt Beloning Intermed iair Premie Advies Bemiddeling Beheer In deze weergave: Is beloning een expliciete afspraak tussen intermediair en consument Dus volledig transparant Dienstverlening en overeengekomen beloning is vastgelegd in het dienstverleningsdocument (=contract) Geen dubbele geldstroom (=beloning van de klant én van de aanbieder) Met uitzondering van uitbesteding Provisie is mogelijk als betalingsvorm (=incassosystematiek) via separate afspraak) In het model dat het Verbond voor ogen staat hebben verzekeraars geen rol meer in de beloning van het intermediair. Geen dubbele geldstroom betekent dat alleen sprake is van een beloning van het intermediair door de klant en niet ook door de verzekeraar of op welke andere wijze dan ook, met uitzondering van uitbesteding. Wft en AFM Het door de Minister aangekondigde provisieverbod zal naar verwachting in 2013 van kracht worden. Dit betekent dat de huidige in de Wft en Bgfo opgenomen regels rondom passende provisies (inducements) en hierbij behorende regels zoals de adviesmatch (balansregels) zullen (moeten) worden geschrapt, in ieder geval voor de produkten waarvoor het provisieverbod zal gelden. De AFM heeft onder meer in haar 'nieuwsbrief financiële dienstverleners oktober 2010' gemeld positief tegenover een verbod op provisies te staan. Een dergelijk verbod stelt een financieel adviseur in staat om een echt onafhankelijke positie tegenover de verzekeraars en banken in te nemen. Bovendien neemt het ongewenste prikkels weg die van invloed kunnen zijn op het advies. Daarom denkt de AFM dat een verbod een goede bijdrage kan leveren aan de verhoging van de kwaliteit van financieel advies aan consumenten. De AFM merkt hierbij expliciet op dat voorkomen moet worden dat er via andere wegen alsnog prikkels kunnen worden geïntroduceerd die het advies kunnen beïnvloeden. Bijvoorbeeld door vergoedingen van aanbieders aan de adviseur die sturing geven aan de keuze van het intermediair voor een bepaald produkt of aanbieder. In dat kader heeft de AFM aangegeven dat efficiencyvergoedingen op dit aspect zouden moeten worden beoordeeld Deze mogen, binnen het zuivere marktmodel, geen prikkels opleveren die het advies kunnen beïnvloeden. Samengevat De belangrijkste randvoorwaarde voor een zuiver marktmodel waarbinnen geen produktgedreven maar klantgerichte advisering plaatsvindt, is dat geen ongewenste prikkels mogen bestaan die van invloed kunnen zijn op het advies van het intermediair aan de klant. 11

12 4.2. Is uitbesteding toegestaan binnen het zuivere marktmodel? Uitbesteding is mogelijk zolang aan bovenstaande randvoorwaarden voor een zuiver marktmodel wordt voldaan (en deze natuurlijk past binnen de relevante wet- en regelgeving). Dit houdt in dat het uitbesteden en de vergoeding die hiervoor wordt betaald niet mag leiden tot prikkels die het advies aan de cliënt kunnen beïnvloeden. Hierbij moet wel onderscheid worden gemaakt tussen uitbesteding aan derde partijen die een betrokkenheid hebben bij het adviesproces/bemiddelingsproces (en dus een vergunning hebben) en partijen die geen rol hebben in het adviesproces/bemiddelingsproces. Deze laatste groep heeft geen vergunning en richt zich primair op het uitvoeren van overeengekomen diensten (administratief en procesmatige ondersteuning), de zgn. shared service centers. Deze shared service centers zijn erop gericht om door schaalvoordelen de uitbestede werkzaamheden kostenefficiënter te kunnen verrichten. Uitbesteden aan shared service centers is binnen een zuiver marktmodel goed mogelijk aangezien zij geen vergunningplichtige activiteiten (advies/bemiddeling) verrichten waardoor ook geen samenloop kan ontstaan met de advies/bemiddelingsactiviteiten. In verband met de scope van deze notitie gaan wij niet dieper in op deze shared service centers. Om te kunnen bepalen op welke wijze uitbesteden vorm kan worden gegeven door verzekeraars binnen het zuiver marktmodel moeten verzekeraars vaststellen of het uitbesteden van de diverse soorten werkzaamheden verkeerde prikkels voor de intermediair opleveren waardoor wordt afgeweken van de uitgangspunten van het zuivere marktmodel. Hierbij zal ondermeer moeten worden beoordeeld of: De vergoeding voor uitbestede activiteit niet (uitsluitend) leidt tot een vergoeding die gerelateerd is aan de uitkomsten van het adviestraject. Bijvoorbeeld een verschuiving van een inspanningsverplichting naar een resultaatverplichting (aantal offertes geaccepteerd); Vergoedingen voor uitbesteden gebaseerd zijn op expliciete, concrete werkzaamheden die door een derde partij worden uitgevoerd; Het uitbesteden niet ingrijpt op het advies/bemiddelingstraject en niet inhoudelijk het advies kan beïnvloeden; Naast een vergoeding voor uitbesteding ook andere vergoedingsvormen aanwezig zijn die een directe relatie hebben met het aantal producten dat wordt opgenomen in het assortiment van een adviseur/bemiddelaar. Conclusie: Uitbesteding door verzekeraars binnen het zuiver marktmodel is mogelijk maar aan uitbesteding dient altijd een door de verzekeraar gemaakte afweging ten grondslag te liggen over de wijze en de hoogte van de vergoeding die aan het intermediair (of het shared service center) wordt betaald. Deze vergoeding mag geen invloed hebben op het advies door het intermediair. 12

13 Ui tb es te de n m ag ni et lei de n tot pr ik ke ls di e ad vi es ku nn en be ïn vl oe de n Advies 4.3. Wat mag uitbesteed worden? De Wft en Solvency II geven geen limitatieve opsomming van activiteiten die vallen onder de regels van uitbesteding. Het is de verantwoordelijkheid van verzekeraars zelf om te onderkennen: welke activiteiten samenhangen met het uitoefenen van het bedrijf van verzekeraar of de ondersteunende bedrijfsprocessen die hiervan een wezenlijk onderdeel uitmaken (Wft), de kernactiviteiten; of aan te merken zijn als belangrijke operationele functies of werkzaamheden (Solvency II). Het uitgangspunt blijft dat bij het uitbesteden van activiteiten de verzekeraar eindverantwoordelijk blijft voor het beheersen van de risico s van de organisatie. Doordat de wetgever hoge eisen stelt aan de kernactiviteiten van de verzekeraar worden ook hoge eisen gesteld aan de derde partij aan wie de verzekeraar deze activiteiten uitbesteedt. In onderstaand figuur is dit schematisch weergegeven hoe het uitbesteden aan een intermediair eruit ziet. Uitbesteden aan een shared service center zal in hoofdlijnen hetzelfde beeld geven, met uitzondering van de (advies of bemiddelaar) relatie met een consument die niet aanwezig zal zijn. verzeke raar Kern activite iten Overig e activite iten Complexiteit en risico hoger Veel wettelijke eisen Complexiteit en risico lager Beperkte wettelijke eisen kte + intermediair Hoge eisen aan govern ance, Beper kennis en eisen kwalite it interm ediair consu ment Wat mag en verantwoord kan worden uitbesteed zal de verzekeraar moeten beoordelen. De wet schrijft alleen voor dat niet uitbesteed kunnen worden de taken en werkzaamheden van personen die het dagelijks beleid bepalen en activiteiten waardoor kwaliteit van de onafhankelijke interne toetsing niet meer gewaarborgd is (zie paragraaf 3.1). Wat dan specifiek kan en mag worden uitbesteed zal dus afhankelijk zijn van de aard en complexiteit van de activiteiten (kern of overige), de (operationele) risico s van de activiteiten en de wettelijke normen die drukken op de activiteiten. Hoe complexer en risicovoller de uit te besteden activiteiten zijn hoe hoger de eisen zijn die aan de derde partij worden gesteld. Overige activiteiten zullen wellicht eerder kunnen worden uitbesteed dan kernactiviteiten. Naast de eisen aan de derde partij geld ook dat de verzekeraar in staat moet zijn om het uitbesteden van activiteiten en de risico s hiervan op adequate wijze en continue kan beheersen. 13

14 5. Hoe en aan wie kan worden uitbesteed? Ter beantwoording van de vraag of de wettelijke uitbestedingeisen voor zowel grote als kleine intermediairs uitvoerbaar zijn verwijzen wij naar de uitgangspunten zoals genoemd in het wettelijk kader. Dit kader geeft veelal 'principle based' normen. Het hangt af van de wijze waarop verzekeraars invulling geven aan deze normen of de uitbestedingeisen uitvoerbaar zijn voor zowel grote als kleine intermediairs. Onderstaand wordt eerst ingegaan op de stappen op de wijze waarop verzekeraars invulling kunnen geven aan uitbestedingeisen. Vervolgens wordt benoemd wat dit betekent voor de uitvoerbaarheid van de uitbestedingeisen door grote en kleine intermediairs Invulling uitbesteding door verzekeraars Verzekeraars kunnen risk based invulling geven aan de uitbestedingeisen. Hierbij kunnen een aantal stappen worden onderscheiden: 1. Is het op grond van het wettelijk kader mogelijk om betreffende activiteiten uit te besteden? 2. Zo ja, wat is de complexiteit van de activiteiten die ik wil uitbesteden? en 3. Wat is de complexiteit van het wettelijk kader dat moet worden nageleefd. De antwoorden op vragen 2 en 3 bepalen de inhoud van de richtlijnen die verzekeraars afgeven aan intermediairs met betrekking tot de uitvoering van de uitbesteedde activiteiten. Ook bepalen zij de periodiciteit en intensiteit waarmee verzekeraars toezicht zullen willen houden op de wijze waarop het intermediair de uitbesteedde werkzaamheden verricht. Verzekeraars blijven immers, ondanks de uitbesteding, verantwoordelijk voor het blijvend voldoen aan wet- en regelgeving. Deze benadering zal als waarschijnlijke uitkomst hebben dat complexe activiteiten die moeten voldoen aan complexe wet- en regelgeving niet worden uitbesteed of alleen zullen worden uitbesteed aan gespecialiseerde partijen die qua kennis en schaalgrootte de activiteiten op dusdanige wijze kunnen verrichten dat de verzekeraar adequaat invulling aan zijn verantwoordelijkheid blijft geven. Een andere waarschijnlijke uitkomst zal zijn dat eenvoudige werkzaamheden waarop geen 14

15 complexe wet- en regelgeving rust kan worden uitbesteed aan kleinere partijen. Onder deze werkzaamheden kunnen bijvoorbeeld administratieve handelingen vallen Aan wie uitbesteden, differentiatie grote en kleine bemiddelaars nodig? Meerdere marktpartijen hebben aangegeven dat de wettelijke uitbestedingeisen knellend zullen werken voor het (kleinere) intermediair. Zo heeft de branchevereniging Adfiz in haar document Visie op een andere wijze van belonen van de financieel adviseur de wens uitgesproken te komen tot de (wettelijke) mogelijkheid van een zogenaamde efficiencyvergoeding door de aanbieder indien de adviseur werkzaamheden verricht die bijdragen aan de efficiency en effectiviteit in de keten en waardoor de service aan de klant optimaliseert. Afspraken over deze productgerelateerde vergoeding worden wat Adfiz betreft vastgelegd in een Service Level Agreement tussen aanbieders en adviseurs. Adfiz ziet hier de huidige wettelijke uitbestedingregels als veel te zwaar voor deze, naar haar zeggen, zoveel voorkomende situatie. Ook andere (vertegenwoordigers van) intermediairs (onder andere Fidin) hebben vergelijkbare opmerkingen gemaakt. Wij merken in dit kader op dat bedacht dient te worden dat de wettelijke eisen voor uitbesteding zijn opgelegd aan de verzekeraars. De verzekeraars zullen natuurlijk wel de aan hen opgelegde uitbestedingeisen (moeten) laten doorwerken bij het intermediair. Een verantwoorde toepassing van de wet- en regelgeving, zoals geschetst in de voorgaande paragraaf, kan uitgaan van een risk based benadering die, indien juist onderbouwd en goed aansluitend op de in control attitude van verzekeraars, kan leiden tot een situatie waarbij de druk op de bedrijfsvoering van intermediairs kan variëren. Naarmate een intermediair in toenemende mate werkzaamheden uitvoert die raken aan het voldoen aan wettelijke normen door de verzekeraar, zullen de eisen aan de bedrijfsvoering van het intermediair toenemen. Deze zal dan immers steeds meer gelijkenissen (moeten) vertonen met de bedrijfsvoering van de verzekeraar, inclusief de controle op de kwaliteit van uitvoering. Het zal voor kleine intermediairs lastiger zijn om aan deze eisen te voldoen (zoals bijvoorbeeld eisen rondom administratieve organisatie en interne controle, managementinformatie, rapportagestructuren, straight-through processing, etc.). Het is niet onmogelijk voor kleinere intermediairs om hieraan te voldoen, wel kostenverhogend. 15

16 6. Hoe zou een eventueel licht regime kunnen worden vormgegeven? Alternatief 1 Onder een 'light regime' kan worden verstaan de situatie dat de derde partij die werkzaamheden voor de verzekeraar verricht niet hoeft te voldoen aan alle wettelijke uitbestedingeisen. In paragraaf 3.2 is weergegeven dat er sprake is van een light regime in het geval de derde partij onderdeel uit maakt van een groep. Om een dergelijk regime ook van toepassing te laten verklaren op derde partijen die niet onderdeel uit maken van de groep zou mogelijk aanpassing van wet- en regelgeving met zich brengen. Een dergelijke aanpassing zou een lange doorlooptijd met zich brengen en het is maar de vraag of een dergelijke aanpassing voldoende steun krijgt. Dit aangezien het huidige light regime veronderstelt dat de risico's van uitbesteding binnen de groep kleiner zijn dan bij het uitbesteden van werkzaamheden aan een onderneming buiten de groep. Indien wordt gekozen voor alternatief 1 zal eerst onderzocht en beargumenteerd moeten worden waarom het uitbestede van bepaalde activiteiten buiten een groep qua risico gelijk kunnen worden gesteld aan het uitbestede binnen een groep. Alternatief 2 Wij hebben echter in hoofdstuk 4 gesignaleerd dat de huidige systematiek van het wet- en regelgevend kader voor uitbesteding ook handvaten biedt om de situatie te faciliteren waarin het intermediair werkzaamheden verricht voor de verzekeraar. Voor het verder invullen van dit alternatief zal gepreciseerd moeten worden wat activiteiten van de verzekeraar zijn en wat activiteiten van de intermediair zijn, wat kernactiviteiten zijn en wat overige activiteiten zijn en welke wettelijke normen en risico s aan de verschillende activiteiten zijn verbonden. Inzicht in bovenstaande kan vervolgens 16

17 Bijlage 1: Relevant wettelijk kader voor uitbesteding door verzekeraars Artikel Omschrijving Bepaling Toelichting Wet financieel toezicht 1:1 Wft Definities uitbesteden: het door een financiële onderneming Vijfde nota van wijziging: De voorgestelde definitie van uitbesteden is gebaseerd op de inleidende toelichting bij paragraaf 2.6 van de Regeling organisatie en beheersing verlenen van een opdracht aan een derde tot het ten behoeve van die financiële onderneming verrichten van werkzaamheden: a. die deel uitmaken van of voortvloeien uit het uitoefenen van haar bedrijf of het verlenen van financiële diensten; of b. die deel uitmaken van de wezenlijke bedrijfsprocessen ter ondersteuning daarvan. (Rob)[1] en artikel 1 van de Regeling uitbesteding verzekeraars (Ruv).[2] Van uitbesteden is sprake indien werkzaamheden die normaal worden verricht binnen de financiële onderneming worden verricht door derden, waaronder ook worden verstaan andere ondernemingen binnen de groep waartoe de financiële onderneming behoort. Te denken valt aan het uitbesteden van de automatisering. Het laten leveren van gestandaardiseerde producten als marktinformatie of kantoorinventaris (= inkoop) door andere ondernemingen binnen de groep waartoe de financiële onderneming behoort of door derden valt niet onder het uitbesteden van werkzaamheden. Amendement van de leden Van Egerschot en De Haan:[3] Het voorstel is om artikel 1:1, onder b, over uitbesteden te herformuleren. De eisen met betrekking tot uitbesteden dienen er toe de toezichthouder in staat te stellen toezicht te blijven houden op de relevante bedrijfsprocessen van de financiële onderneming. Uitbesteding mag er niet toe leiden dat de toezichthouder geen adequaat toezicht meer kan uitoefenen. Het gaat dus om het uitbesteden van werkzaamheden die onderdeel uitmaken van de bedrijfsprocessen ter uitoefening van het bedrijf van de financiële onderneming. Dit betekent dat het uitbesteden van bijvoorbeeld schoonmaakwerkzaamheden en catering niet relevant zijn. De inkoop van goederen of advies ten behoeve van die bedrijfsprocessen vallen eveneens niet onder uitbesteding. Onderdeel b van de definitie is geherformuleerd om de indruk weg te nemen dat elke uitbesteding zal worden onderworpen aan regels; het moet wel gaan om (delen van) wezenlijke bedrijfsprocessen die worden uitbesteed. Met de term 'wezenlijk' wordt tot uitdrukking gebracht dat niet elk bedrijfsproces voor het toezicht van belang is. Zo is een juridische dienst voor een financiële onderneming over het algemeen niet wezenlijk. Dit kan in het geval van een rechtsbijstandverzekeraar die niet de kosten van rechtsbijstand vergoedt, maar de rechtsbijstand in natura aanbiedt anders zijn. De definitie van uitbesteden geldt als gevolg van het opnemen in artikel 1:1 voor de 17

18 Artikel Omschrijving Bepaling Toelichting gehele Wft, maar dat sluit niet uit dat de toepassing ervan voor het Deel Prudentieel toezicht financiële ondernemingen en het Deel Gedragtoezicht financiële ondernemingen verschillend kan zijn. Voorgesteld wordt om in AMvB 5 (Besluit prudentiële regels Wft) een verlicht regime op te nemen voor het binnen de groep uitbesteden van werkzaamheden aan ondernemingen met zetel in de EU. 3:18 Wft Kapstokartikel uitbesteding, grondslag DNB 1. Indien een financiële onderneming met zetel in Nederland werkzaamheden uitbesteedt aan een derde, draagt de financiële onderneming er zorg voor dat deze derde de ingevolge dit deel met betrekking tot die werkzaamheden op de uitbestedende financiële onderneming van toepassing zijnde regels naleeft. 2. Een betaalinstelling, clearinginstelling, entiteit voor risico-acceptatie, kredietinstelling of verzekeraar besteedt bij algemene maatregel van bestuur aan te wijzen werkzaamheden niet uit. 3. Bij of krachtens algemene maatregel van bestuur: a. worden in verband met het toezicht op de naleving van het ingevolge dit deel bepaalde, regels gesteld met betrekking tot het uitbesteden [1] Stcrt. 2001, 65, p. 23. [2] Stcrt. 2004, 20, p. 61. [3] Redactie: Deze toevoeging vond plaats na de zesde nota van wijziging (Kamerstukken II 2005/06, , nr. 51). (Eerste) nota van wijziging: Onder uitbesteding wordt verstaan het op structurele basis laten uitvoeren van werkzaamheden, daaronder begrepen processen of delen van processen, door onafhankelijke derden. In de huidige toezichtwetten is geen artikel opgenomen over het uitbesteden van werkzaamheden. Wel zijn toezichthouderregels opgesteld met betrekking tot uitbesteding. Dit artikel is niet gebaseerd op een Europese richtlijn. Uit efficiencyoverwegingen besteden financiële ondernemingen steeds meer werkzaamheden uit. Aangezien het uitbesteden van werkzaamheden zowel invloed kan hebben op de soliditeit van een financiële onderneming als op de bescherming van de belangen van de cliënt is zowel in dit deel als in het Deel Gedragstoezicht een artikel opgenomen over het uitbesteden van werkzaamheden. De vergunningverlenende toezichthouder houdt toezicht op de uitbesteding van werkzaamheden die betrekking hebben op de algemene aspecten en integriteitsaspecten van de bedrijfsvoering. Op grond van artikel 3:18 is een financiële onderneming die bepaalde werkzaamheden uitbesteedt er ook voor verantwoordelijk dat deze derde daarbij de regels die bij of krachtens dit deel voor de financiële onderneming zelf gelden, naleeft. In het Deel Gedragstoezicht is een soortgelijke bepaling opgenomen in afdeling met betrekking tot het uitbesteden van werkzaamheden die invloed kunnen hebben op de bescherming van de belangen van de cliënt. Aan het uitbesteden van werkzaamheden zijn voor de financiële onderneming risico's verbonden die adequaat moeten worden beheerst. Tevens dient te worden voorkomen dat door de uitbesteding het toezicht door DNB wordt bemoeilijkt. De financiële onderneming blijft dan ook verantwoordelijk voor de beheersing van de risico's die verbonden zijn aan het gevoerde beleid en voor de naleving van de bij of krachtens dit deel gestelde regels. Dit betekent dat overtreding van een in dit deel opgenomen bepaling door een derde als een overtreding van artikel 3:18 door de uitbestedende financiële onderneming oplevert. Bij de selectie van degene aan wie bepaalde werkzaamheden worden uitbesteed, dient dan ook de nodige zorgvuldigheid in acht te worden genomen. Bij of krachtens algemene maatregel van 18

19 Artikel Omschrijving Bepaling Toelichting van werkzaamheden door financiële ondernemingen; b. worden regels gesteld met betrekking tot de beheersing van risico's die verband houden met het uitbesteden van werkzaamheden door betaalinstellingen, clearinginstellingen, entiteiten voor risico-acceptatie, kredietinstellingen en verzekeraars; en c. worden regels gesteld met betrekking tot de tussen een betaalinstelling, clearinginstelling, entiteit voor risico-acceptatie, kredietinstelling of verzekeraar en de derde te sluiten overeenkomst met betrekking tot het uitbesteden van werkzaamheden. bestuur kunnen bepaalde werkzaamheden (bijvoorbeeld de interne auditfunctie) worden uitgesloten van uitbesteding. Tevens wordt bij of krachtens algemene maatregel van bestuur opgenomen onder welke voorwaarden de uitbesteding van werkzaamheden kan plaatsvinden. Bijvoorbeeld dat werkzaamheden alleen mogen worden uitbesteed als de overeenkomst tussen de financiële onderneming en de derde schriftelijk is vastgelegd. Vierde nota van wijziging: De toevoegingen in het eerste lid zijn redactioneel van aard of vloeien voort uit stroomlijning met het Deel Gedragstoezicht financiële ondernemingen. De mogelijkheid tot subdelegatie van regelgevende bevoegdheid aan DNB is in het tweede lid vervallen. In de algemene maatregel van bestuur zal worden opgenomen welke werkzaamheden niet worden uitbesteed. De beslissing welke werkzaamheden niet worden uitbesteed, is niet organisatorische of technisch van aard zodat het stellen van toezichthouderregels niet past bij de uitgangspunten over het niveau van regelgeving. Vijfde nota van wijziging: Artikel 3:18, tweede lid, voorziet in de mogelijkheid om bij algemene maatregel van bestuur werkzaamheden aan te wijzen die niet mogen worden uitbesteed. Voor clearinginstellingen, kredietinstellingen en verzekeraars zullen werkzaamheden die niet mogen worden uitbesteed, worden aangewezen in een algemene maatregel van bestuur op grond van het Deel Prudentieel toezicht financiële ondernemingen. Voor beheerders kan een dergelijke aanwijzing worden opgenomen in een algemene maatregel van bestuur op grond van het Deel Gedragstoezicht financiële ondernemingen. Zie ook de wijziging van artikel 4:16, tweede lid, onder a. In artikel 3:18, derde lid, wordt de grondslag opgenomen voor het stellen van nadere regels met betrekking tot het uitbesteden van werkzaamheden. De voorgestelde wijziging beoogt duidelijkheid te scheppen in de toedeling van het toezicht op de nader te stellen regels met betrekking tot het uitbesteden van werkzaamheden. Zie ook de wijziging van artikel 4:16, derde lid. Voorgesteld wordt de vergunningverlenende toezichthouder het toezicht te laten houden op de naleving van de regels met betrekking tot de beheersing van risico's die verband houden met uitbesteding. Dit wordt tot uitdrukking gebracht in artikel 3:18, derde lid, onderdeel b. Daarnaast wordt voorzien in een grondslag voor het stellen van regels met betrekking tot de in onderdeel c genoemde financiële ondernemingen te sluiten overeenkomst inzake het uitbesteden van werkzaamheden. 4:16 Wft Kapstokartikel 1. Indien een financiële Vierde nota van wijziging: Op grond van dit artikel is een financiële onderneming die 19

20 Artikel Omschrijving Bepaling Toelichting uitbesteding, grondslag AFM onderneming werkzaamheden uitbesteedt aan een derde, draagt die financiële onderneming er zorg voor dat deze derde de ingevolge dit deel met betrekking tot die werkzaamheden op de uitbestedende financiële onderneming van toepassing zijnde regels naleeft. 2. Een beheerder of beleggingsonderneming besteedt bij algemene maatregel van bestuur aan te wijzen werkzaamheden niet uit. 3. Bij of krachtens algemene maatregel van bestuur: a. worden in verband met het toezicht op de naleving van het ingevolge dit deel bepaalde, regels gesteld met betrekking tot het uitbesteden van werkzaamheden door financiële ondernemingen; b. worden regels gesteld met betrekking tot de beheersing van risico's die verband houden met het uitbesteden van werkzaamheden door beheerders, bewaarders en beleggingsondernemingen; en c. worden regels gesteld met betrekking tot de bepaalde werkzaamheden aan een derde uitbesteedt, bijvoorbeeld een deel van de werving van consumenten of cliënten, er ook voor verantwoordelijk dat deze derde daarbij de regels die ingevolge dit deel met betrekking tot die werkzaamheden voor de financiële onderneming zelf gelden, naleeft. Dit betekent dat de overtreding van zo'n bepaling door die derde een overtreding van artikel 4:16 door de financiële onderneming kan opleveren. Onder uitbesteding wordt verstaan het laten uitvoeren van werkzaamheden door derden. Met uitbesteding aan een derde wordt overigens uitdrukkelijk niet het inschakelen van een bemiddelaar beoogd. Deze bepaling beoogt geenszins onmogelijk te maken dat marktpartijen werkzaamheden diensten uitbesteden aan derden. Dit kan immers economisch zeer goed te rechtvaardigen zijn. Deze uitbesteding mag er echter niet toe leiden dat door uitbesteding het toezicht door AFM wordt bemoeilijkt of dat de bepalingen van dit deel op eenvoudige wijze kunnen worden ontdoken. De zorgplicht omvat voorts het element dat de financiële onderneming bij de selectie van degene aan wie zij bepaalde werkzaamheden uitbesteedt, de nodige zorgvuldigheid in acht moet nemen. Het tweede lid voorziet in de mogelijkheid om bij algemene maatregel van bestuur bepaalde werkzaamheden aan te wijzen die de financiële onderneming niet mag uitbesteden. Daarnaast worden op grond van het derde lid regels gesteld ten aanzien van de voorwaarden waaronder uitbesteding kan plaatsvinden, bijvoorbeeld dat werkzaamheden alleen kunnen worden uitbesteed indien dat schriftelijk is vastgelegd. Artikel 4:16 is gebaseerd op artikel 39 van de Wfd. De regels omtrent uitbesteding van de artikelen 27 en 76 van het Btb 2005 zullen in de algemene maatregel van bestuur worden vastgesteld. In de overige toezichtwetten is geen bepaling opgenomen over het uitbesteden van werkzaamheden. Wel bestaan toezichthouderregels met betrekking tot uitbesteding. Vijfde nota van wijziging: Het tweede lid van artikel 4:16 voorziet in de mogelijkheid om bij algemene maatregel van bestuur werkzaamheden aan te wijzen die niet mogen worden uitbesteed. Met deze wijziging wordt geregeld dat in de algemene maatregel van bestuur op grond van dit artikel alleen voor beheerders werkzaamheden kunnen worden aangewezen die niet mogen worden uitbesteed. Deze aanwijzing zal conform artikel 27, tweede lid, van het Btb 2005 worden opgenomen in een algemene maatregel van bestuur op grond van het Deel Gedragstoezicht financiële ondernemingen. Voor clearinginstellingen, kredietinstellingen en verzekeraars zullen werkzaamheden die niet mogen worden uitbesteedt worden aangewezen in een algemene maatregel van bestuur op grond van het Deel Prudentieel toezicht financiële ondernemingen. Zie ook de 20