GESCHIEDENIS EN STAATSINRICHTING VMBO BB VAKINFORMATIE STAATSEXAMEN 2017 V16.6.1

Transcriptie

1 GESCHIEDENIS EN STAATSINRICHTING VMBO BB VAKINFORMATIE STAATSEXAMEN 2017 V16.6.1

2 De vakinformatie in dit document is vastgesteld door het College voor Toetsen en Examens (CvTE). Het CvTE is verantwoordelijk voor de afname van de staatsexamens voortgezet onderwijs en draagt zorg voor de kwaliteit en het niveau van de examens. De Dienst Uitvoering Onderwijs (DUO) is belast met de praktische uitvoering en organisatie van de staatsexamens. Met vragen over deze vakinformatie kunt u contact opnemen met de afdeling Examendiensten van DUO: (050) of staatsexamens@duo.nl. pagina 2 van 14

3 Inhoud 1 Kernpunten 5 2 Centraal examen 5 3 College-examen 5 4 Examenstof (schematisch weergegeven) 6 Bijlage 1 Examenstof 7 Bijlage 2 Hulpmiddelen 14 Bijlage 3 Tips 15 pagina 3 van 15

4 pagina 4 van 15

5 1 Kernpunten Het examen bestaat uit een centraal examen en een college-examen. Het eindcijfer wordt als volgt berekend: (het cijfer voor het centraal examen + het cijfer voor het college-examen) : 2, afgerond op een geheel getal. 2 Centraal examen Wat, waar en wanneer Het centraal examen bestaat uit één zitting van 60 minuten. Dit examen wordt digitaal afgenomen in de maand mei. De examenstof staat schematisch weergegeven in hoofdstuk 4 en bijlage 1. De juiste datum waarop het examen wordt afgenomen, wordt nog bekend gemaakt (zie de site van DUO). Bij de aanmelding geeft de kandidaat een voorkeurplaats voor de schriftelijke examens op. Het examenrooster schriftelijk staat op de site: DUO/particulieren/staatsexamenkandidaat. De examenoproep voor de schriftelijke examens verstuurt DUO uiterlijk twee weken voor aanvang van het examen. Daarin staan datum, tijd en locatie vermeld. Hulpmiddelen Het gebruik van het basispakket hulpmiddelen is toegestaan (zie bijlage 2). Oefenexamens Examenbundels of oude examens zijn geschikt als oefenmateriaal voor het centraal examen. Deze staan op: Kies jaarring 2016 of eerder. Selecteer: vmbo BB geschiedenis. Tips voor het maken van dit examen staan in bijlage 3. 3 College-examen Wat, waar en wanneer Het college-examen bestaat uit een mondeling examen van 25 minuten. Het vindt plaats in de zomerperiode juni/juli/augustus. Het college-examen heeft betrekking op de exameneenheden GS/K/1 t/m GS/K/3, GS/K/5 en GS/K/7 t/m GS/K/10 (zie hoofdstuk 4 Examenstof schema rechter kolom en zie bijlage 1). Hulpmiddelen Het gebruik van het basispakket hulpmiddelen is toegestaan. Zie bijlage 2. Beoordeling Bij het college-examen worden ten minste twee onderwerpen, ter keuze van de examinator, uit de mondelinge examenstof geëxamineerd, waarvoor aparte deelcijfers worden gegeven. Het cijfer voor het college examen is het gemiddelde van de aparte deelcijfers, afgerond op 1 decimaal. Tips voor dit examen staan in bijlage 3. pagina 5 van 15

6 4 Examenstof (schematisch weergegeven) geschiedenis en staatsinrichting centraal examen collegeexamen GS/K/1 Oriëntatie op leren en werken X GS/K/2 Basisvaardigheden X GS/K/3 Leervaardigheden in het vak geschiedenis en X X staatsinrichting GS/K/4 De koloniale relatie Indonesië - Nederland GS/K/5 Staatsinrichting van Nederland X X GS/K/6 De industriële samenleving in Nederland GS/K/7 Sociale zekerheid en verzorgingsstaat in X Nederland GS/K/8 Cultureel - mentale ontwikkelingen in X Nederland na 1945 GS/K/9 De Koude Oorlog X GS/K/10 Historisch overzicht vanaf 1900 X X In bijlage 1 van deze vakinformatie staat een beschrijving van de examenstof. Bij het bestuderen van de examenstof is het raadzaam om gebruik te maken van een lesmethode of examenkatern. pagina 6 van 15

7 Bijlage 1 Beschrijving examenstof De beschrijving van de programmaonderdelen - GS/K/3: Leervaardigheden in het vak geschiedenis en staatsinrichting, - GS/K/5: Staatsinrichting van Nederland, - GS/K/10: Historisch overzicht vanaf 1900 is te vinden op: kies jaarring 2017, vmbo BB, geschiedenis Syllabus 2017 geschiedenis, vmbo 1b. Specificatie van de globale eindtermen voor het CE. Beschrijving van examenprogrammaonderdelen mondeling De Kandidaat kan elementen uit het dagelijkse leven in Nederland (inclusief wonen en werken, cultureel erfgoed en tijdbeeld) uit de 5 perioden van het historisch overzicht herkennen en in het juiste tijdsgewricht plaatsen voor alle 5 perioden de staatkundige kaart als behorend tot deze periode herkennen ontwikkelingen/ uitvindingen op het gebied van infrastructuur, techniek, communicatiemiddelen, vervoer e.d. volkscultuur (kleding, uiterlijk, muziek, taalgebruik, feesten, rituelen, sport, film/ fotografie e.d.) monumenten/ tastbare herinneringen/ industrieel erfgoed archieven, musea en bibliotheken gebouwde omgeving en landschap staatkundige kaarten Staatsinrichting Startpunt De kandidaat kan de kenmerkende gebeurtenissen, personen en ontwikkelingen in Nederland herkennen en in het juiste tijdsgewricht plaatsen Oprichting Koninkrijk der Nederlanden, Koning Willem I, Autoritaire regeerstijl De kandidaat kan de veranderingen verwoorden die door de liberalen o.l.v. Thorbecke in 1848 in de grondwet werden doorgevoerd. De kandidaat heeft kennis van en kan de werking en de bevoegdheden van parlement/ volksvertegenwoordiging/ Staten Generaal/ Eerste en Tweede Kamer uitleggen. rechtsstaat/ scheiding tussen de wetgevende, de uitvoerende en de rechterlijke macht grondrechten zoals het recht van vereniging en vergadering/ vrijheid van onderwijs relatie en bevoegdheden van staatshoofd en regering zoals die tot uitdrukking komen in de ministeriële verantwoordelijkheid/ onschendbaarheid van de koning constitutionele monarchie kiesstelsel democratie rechtstreekse verkiezing Tweede Kamer verkiezing Eerste Kamer door de Provinciale Staten pagina 7 van 15

8 controlerende en wetgevende bevoegdheden parlement en de daarbij behorende rechten parlementaire democratie formatie/ coalitie/ regeerakkoord/ meerderheidskabinet De kandidaat heeft kennis van politieke organisaties van liberalen, socialisten, confessionelen en feministen aan het eind van de 19 eeuw en het begin van de 20 e eeuw. Kan enkele van hun voormannen/ - vrouwen herkennen en verwoorden wat deze hebben bijgedragen aan de democratisering van het politieke bestel in Nederland liberalen/ hogere burgerij/ liberale grondrechten protestanten/ Antirevolutionaire Partij/ ARP/ christelijk denken in wetgeving socialisten/ Sociaal Democratische Arbeiders Partij/ SDAP/ arbeiders/ socialistische maatschappij/ verbetering sociaaleconomische positie arbeiders rooms-katholieken/ Rooms-Katholieke Staatspartij/ RKSP/ emancipatie feministen/ Vereniging voor Vrouwenkiesrecht De kandidaat kan enkele grondrechten noemen die in de loop van de 19e en 20e eeuw in de grondwet zijn opgenomen en het verschil uitleggen tussen de klassieke en de sociale grondrechten. recht op gelijke behandeling/ kiesrecht/ vrijheid van meningsuiting/ vrijheid van godsdienst/ vrijheid van vereniging, vergadering en betoging/ vrijheid van onderwijs/ recht op onderwijs/recht op gezondheidszorg/ recht op woongelegenheid nieuw recht: referendum Startpunt 1900: Rond 1900 was er in Europa sprake van een sterke industrialisatie. Veel Europese landen voerden een imperialistische politiek: voor de groeiende industrie moesten grondstoffen en afzetgebieden gevonden worden. Daarnaast begonnen verschillende groepen in de samenleving zich te organiseren. Zij voelden zich achtergesteld en kwamen op voor hun belangen. 1 Nederland Nederland De kandidaat kan het ontstaan van een industriële samenleving in Nederland beschrijven en daarbij ingaan op de rol van ontwikkelingen in technologie, in ondernemerschap en in het gebruik van kapitaal, wetenschap en toepassingen in (industriële) techniek de kenmerkende gebeurtenissen, personen en ontwikkelingen in Nederland herkennen en in het juiste tijdsgewricht plaatsen en toepassen de rol van vakbonden en van politieke organisaties bij het streven naar verbetering van arbeidsomstandigheden herkennen/beschrijven en daarbij ingaan op de Kinderwet van Van Houten en de Arbeidswet van 1919 organisatie arbeiders / stakingen / onderlinge verzekering / sociale wetgeving verzuiling: rooms-katholieken en protestanten (confessionelen)/ socialisten (sociaaldemocraten) liberalen pagina 8 van 15

9 emancipatie van arbeiders (vakbonden) en vrouwen (de Eerste Feministische Golf) Pacificatie: algemeen kiesrecht (actief en passief kiesrecht)/ schoolstrijd Aletta Jacobs, Pieter Jelles Troelstra, Abraham Kuyper, Herman Schaepman 2 De Eerste Wereldoorlog ( ) De Eerste Wereldoorlog ( ) De kandidaat kan de oorzaken, aanleiding, verloop en afloop van de Eerste Wereldoorlog herkennen oorzaken: militarisme, nationalisme, kolonialisme, bondgenootschappen aanleiding: moord op kroonprins Frans Ferdinand van Oostenrijk-Hongarije in Sarajevo verloop: aanvankelijk enthousiasme/ vrijwilligers/ aanvalsplan Duitsland/ loopgravenoorlog in Noord-Frankrijk en België de Eerste Wereldoorlog gekenmerkt door: moderne wapens en soort oorlogvoering/ omvang en massaliteit/ veel slachtoffers (vooral soldaten)/ propaganda afloop: wapenstilstand 11 november 1918 te Compiègne, Vrede van Versailles 1919 bondgenootschappen herkennen en noemen Centralen: Duitsland en Oostenrijk-Hongarije Geallieerden: Frankrijk, Groot-Brittannië, Rusland (tot 1917: uitbreken Russische communistische Revolutie) en de Verenigde Staten (vanaf 1917) de kenmerkende gebeurtenissen en ontwikkelingen in Nederland herkennen en in het juiste tijdsgewricht plaatsen neutraliteit/ mobilisatie handelsbelemmeringen/ schaarste aan goederen/ distributiesysteem met bonkaarten opvang Belgische vluchtelingen, dodendraad de belangrijkste personen kunnen herkennen en in het juiste tijdsgewricht plaatsen Woodrow Wilson Tsaar Nicolaas II Keizer Wilhelm II Keizer Frans Jozef I pagina 9 van 15

10 3 Het Interbellum / herstel en crisis ( ) Het Interbellum / herstel en crisis ( ) De kandidaat kan enkele bepalingen van de Vrede van Versailles herkennen en noemen strafbepalingen voor Duitsland: herstelbetalingen, gebiedsafstand, demilitarisatie ontstaan van de Volkenbond Duitsland verantwoordelijk voor uitbreken WOI parlementaire democratie/ Republiek van Weimar Roaring Twenties de gevolgen van de economische crisis voor het vertrouwen in de democratie in Europa en in het bijzonder voor Duitsland herkennen 1929: beurskrach op Wall Street, Zwarte Donderdag/ New Deal/ Duitsland extra zwaar getroffen/ wereldwijde economische crisis de belangrijkste ontwikkelingen in Duitsland vanaf de Eerste Wereldoorlog en de opkomst van het nationaalsocialisme, als voorbeeld van extreemrechtse dictatuur herkennen kenmerken van nationaalsocialisme/ NSDAP/ dictatuur machtsovername (1933)/ afschaffing parlementaire democratie/ terreur/ totalitair/ indoctrinatie/ Lebensraum/ herbewapening/ gebruik maken van bestaand antisemitisme/ rassenleer/ rassenwetten/ vervolging van nietarische bevolkingsgroepen en van politieke tegenstanders/ concentratiekampen de volgende personen herkennen en noemen en deze in de tijd plaatsen Adolf Hitler (Führer) Franklin D. Roosevelt de kenmerkende gebeurtenissen, personen en ontwikkelingen in Nederland herkennen en in het juiste tijdsgewricht plaatsen crisistijd/ werkloosheid/ opkomst NSB/ stempelen/ werkverschaffingsprojecten/ aanpassingspolitiek/ handhaving neutraliteit Hendrikus Colijn Anton Mussert 4 De Tweede Wereldoorlog ( ) De Tweede Wereldoorlog ( ) De kandidaat kan de oorzaken, begin, verloop en afloop van de Tweede Wereldoorlog herkennen, noemen en beschrijven oorzaken: onvrede over armoede, werkloosheid en de bepalingen van het Verdrag van Versailles versterken in Duitsland nationalistische gevoelens begin: inval van Duitsland in Polen verloop: Blitzkrieg, Groot-Brittannië houdt stand, aanval op de Sovjetunie, oorlog in Azië: Pearl Harbor, keerpunt: slag bij Stalingrad, D-Day/ tweefrontenoorlog pagina 10 van 15

11 de Tweede Wereldoorlog gekenmerkt door: moderne wapens en soort oorlogvoering/ totale oorlog/ veel slachtoffers (veel meer burgerslachtoffers dan in Eerste Wereldoorlog)/ bombardementen op steden afloop: Duitse overgave (mei 1945), Japanse overgave na atoombommen op Hiroshima en Nagasaki (aug. 1945)/ einde Tweede Wereldoorlog/ ontdekking vernietigingskampen/ massamoorden/ Holocaust de volgende personen herkennen, noemen en deze in de tijd plaatsen Winston Churchill Benito Mussolini bondgenootschappen herkennen, noemen en beschrijven As-mogendheden: Duitsland, Italië en Japan Geallieerden: Groot-Brittannië, Sovjetunie (vanaf 1941), Verenigde Staten (vanaf 1941) de kenmerkende gebeurtenissen, personen en ontwikkelingen in Nederland herkennen en in het juiste tijdsgewricht plaatsen mobilisatie/ Duitse inval (10 mei 1940)/ capitulatie / bezetting/ Nederlandse regering en koningshuis in ballingschap/ NSB/ Jodenvervolging/ Februaristaking/ deportaties (via doorgangskamp Westerbork naar vernietigingskampen zoals Auschwitz)/ landverraders/ gedwongen tewerkstelling/ razzia s/ onderduiken/ persoonsbewijzen/ overleven in bezettingstijd/ distributiesysteem met bonkaarten/ hongerwinter/ bevrijding (5 mei 1945) Anne Frank, koningin Wilhelmina jaarlijkse herdenkingen: 4 mei dodenherdenking, 5 mei Dag van de Vrijheid 5 Europa en de wereld ( ) Europa en de wereld ( ) De kandidaat kan de nieuwe machtsverhoudingen tussen de Verenigde Staten (het Westen) en de Sovjetunie (het Oostblok) herkennen Jalta/ Koude Oorlog/ invloedssferen/ IJzeren Gordijn/ containment/ blokkade Berlijn/ oprichting NAVO en Warschaupact/ ideologische tegenstelling tussen enerzijds kapitalisme en democratie, anderzijds communisme en dictatuur/ kernwapens als afschrikking pagina 11 van 15

12 de volgende personen herkennen, noemen en deze in de tijd plaatsen enkele gebeurtenissen uit de Koude Oorlog en het einde van de Koude Oorlog in relatie tot wapenwedloop en hervormingspolitiek herkennen en beschrijven. Beelden van elkaar in het West- en het Oostblok in de jaren 50 en 60 herkennen en beschrijven John F. Kennedy Jozef Stalin Nikita Chroesjtsjov Fidel Castro bouw Berlijnse Muur/ Cubacrisis/ bewapeningswedloop/ Korea Oorlog/ Vietnam Oorlog/ Afghanistan glasnost/ val van de Berlijnse Muur 1989/ herkennen en beschrijven hoe politieke en economische ontwikkelingen binnen de Sovjet Unie in de loop van de jaren 80 hebben bijgedragen aan het ineenstorten van het Oostblok de volgende personen herkennen, noemen en deze in de tijd plaatsen Ronald Reagan Michael Gorbatsjov de Europese en internationale samenwerking herkennen Verenigde Naties/ Veiligheidsraad (samenstelling, vetorecht) EGKS/ (E)EG de kenmerkende gebeurtenissen, personen en ontwikkelingen in Nederland herkennen en in het juiste tijdsgewricht plaatsen en toepassen economische veranderingen: -Marshallplan/ economische groei en welvaartsstijging/ consumptiemaatschappij/ opbouw verzorgingsstaat sociaal-culturele veranderingen en toenemende pluriformiteit vanaf de jaren zestig: gastarbeid(ers)/ migranten (uit voormalige Nederlandse koloniën)/ jongerencultuur Willem Drees Koningin Juliana 6 Een nieuwe wereldorde (vanaf 1990) Een nieuwe wereldorde (vanaf 1990) De kandidaat kan de gevolgen van het einde van de Koude Oorlog en de daardoor gewijzigde machtsverhoudingen herkennen einde communistisch Oost-Europa/ einde Sovjetunie/ ontstaan van nieuwe staten/ Duitse eenwording Verenigde Staten enige supermacht uitbreiding en veranderde rol van de NAVO (bestrijding terrorisme, samenwerking met voormalige tegenstanders uit Oost-Europa) Oorlog tegen Terrorisme/ 11 september 2001/ Al Qaida de voortgaande samenwerking en uitbreiding van de EU herkennen voorkomen nieuwe oorlog Europees Parlement/ vorming EU/ invoering van de euro/ bijdrage van Duitsland aan politieke stabiliteit in Europa na de Duitse Eenwording pagina 12 van 15

13 De kenmerkende gebeurtenissen, persoon en ontwikkelingen in Nederland in het juiste tijdsgewricht plaatsen economische groei in jaren negentig/ de verzorgingsstaat ter discussie de Nederlandse rechtsstaat/ individualisering persoon: koningin Beatrix George Bush Jr. pagina 13 van 15

14 Bijlage 2 Hulpmiddelen Toegestaan De hulpmiddelen van het basispakket zijn toegestaan bij alle examens. Zij zijn niet alle nodig: Basispakket Het standaard basispakket bevat: - schrijfmateriaal - tekenpotlood - blauw en rood kleurpotlood - liniaal met millimeterverdeling - passer - geodriehoek - naast of in plaats van de geodriehoek: een windroos - roosterpapier in cm2 - vlakgum - rekenmachine Ook is het toegestaan om hulpmiddelen mee te brengen die geen relatie hebben met de exameneisen maar wel functioneel kunnen zijn, zoals: markeerstift, puntenslijper, leesliniaal (loep). Woordenboek Een eendelig verklarend woordenboek Nederlands is toegestaan bij alle schriftelijke examens. In plaats van het eendelig woordenboek Nederlands mag ook gebruik gemaakt worden van een woordenboek Nederlands naar een vreemde taal (bijvoorbeeld naar de thuistaal van de kandidaat). Een digitaal woordenboek is niet toegestaan. Uitgebreide informatie over de hulpmiddelen voor de centrale examens en hulpmiddelen voor kandidaten met een beperking staat in de Regeling toegestane hulpmiddelen. Kies: examenblad.nl/ vmbo/ onderwerpen/ hulpmiddelen/ 2017 pagina 14 van 15

15 Bijlage 3 Tips 1. Algemene tips Lees de vakinformatie geschiedenis goed door. Hierin kunt u vinden welke stof tot het centraal examen behoort en welke tot het college-examen. Op basis hiervan weet u wat u moet voorbereiden. Maak bij het bestuderen van de examenstof zo mogelijk gebruik van een lesmethode of examenkatern. Zorg dat u de toegestane hulpmiddelen meebrengt. 1.1 Centraal examen (CE) Maak bij het voorbereiden van het schriftelijke examen CE gebruik van een examenbundel of oude examens om ervaring op te doen en laat het gemaakte werk door een ander nakijken. Oude centrale examens zijn te vinden op onder andere (stel linksboven een bepaald jaar in en vind onder het gewenste niveau en gewenste vak de examendocumenten van dat jaar). oefen in het lezen van de opgaven; het gebeurt soms dat vragen onjuist worden beantwoord omdat de vraag niet goed gelezen is; geef bij de antwoorden een toelichting als daarom wordt gevraagd; bij de meeste vragen worden alleen punten toegekend als er een juiste toelichting is gegeven; controleer bij schriftelijke examens of u alle opgaven gemaakt hebt, voordat u uw werk inlevert. 1.2 Mondelinge college-examen Kijk, ter voorbereiding op de mondelinge college-examens, de informatiefilm mondeling staatsexamen op de website onder Hoe het staatsexamen VO werkt bij de staatsexamens vwo-havo-vmbo. pagina 15 van 15

16 pagina 16 van 15