KADOC-JAARVERSLAG 2009

Transcriptie

1 KADOC-JAVERSLAG 2009

2

3 Inhoud Woord vooraf 7 1. Algemeen Bestuur Personeel Algemeen Vorming Overleg en samenwerking Interculturaliteit Huisvesting en infrastructuur Informatica ODIS en Archiefbank Vlaanderen ODIS Archiefbank Vlaanderen LIAS scopearchiv DigiTool ODIS Mass storage Presentaties en studiedagen Vlaanderen in beeld KADMIN Website Projectondersteuning Systeembeheer Digitalisering Erfgoed Preservatie Actuele documentatie Prospecties Archief Verwerving Verwerking 18 A. Ontsloten archieven die in 2009 binnenkwamen - per themaveld 19 B. Belangrijkste vóór 2009 overgedragen archieven die in 2009 werden ontsloten Projecten Archief en archiefbibliotheek Vlaamse Minderbroeders Sint-Truiden Archief Vlaamse Jezuïeten te Heverlee Archief Fractie Europese Volkspartij in Europees Parlement Archief Leo Tindemans Interviews Grauwzusters-Franciscanessen Hasselt ACV-Metaal Archiefbank Vlaanderen Kerkelijke archieven Erfgoed protestants-evangelische organisaties en kerken Papierrestauratoren 23 3

4 jaarverslag Bibliotheek Algemeen Verwerving Actief verwervingsbeleid Grote instroom Herbestemming van erfgoedgehelen Verwerking Verwerking, kerntaak van een erfgoedbewaarinstelling Verwerking tijdschriften Inhoudsontsluiting ODIS als authoritydatabank Automatisering: een blijvende uitdaging Netwerking LIBISnet Vereniging van Religieuze Bibliothecarissen Vlaams-Nederlands overlegplatform bewaarcollecties kinderboeken Samenvattende tabel erfgoedafdeling bibliotheek Onderzoek Algemeen Wetenschappelijke agora Wetenschappelijke netwerken Trajecta Onderzoeksinstrumentarium: ODIS Algemene werking Hercules-project Summer School en Internationale Master Realisaties: een dwarsdoorsnede Binnenkerkelijke ontwikkelingen Dynamics of Religious Reform Aartsbisdom Mechelen-Brussel Feminisering en masculiniteit in het katholicisme Religious Internationalism Religion and Modernity Religieuze instituten De kloosterkwestie Historisch onderzoeksnetwerk Religieuze Instituten in België Relins-Europe Geschiedenis van de Congregatie Zusters Kindsheid Jesu (1835-heden) Negentiende-eeuwse vrouwelijke religieuzen en hun congregaties Religieus leven tussen opheffing en reveil in het bisdom Luik Levensrituelen en liturgie Zevenjaarlijkse religieuze ommegangen en processies Tentoonstelling Ongelooflijk Kortrijk Missionering, interreligieuze en interculturele dialoog Missie, wetenschap en apostolisch beleid Missionering en architectuur in Belgisch Congo Missionering en geografie Congo Religie, kunst en culturele identiteit Kerkenbouw na 1945 in Nederland, Vlaanderen en Duitsland De rol van de ingenieur in de Belgische samenleving Sint-Lucasscholen Loci Sacri Architectuurgeschiedenis na 1945 / Religie en Ruimte jaar Sint-Laurentiusparochie Antwerpen 45 4

5 Cultuur en media Het Volk Intermediaire structuren en sociale realiteiten De Grens voorbij / Passer la frontière Religie en migratie Migrantenmiddenveld: erfgoed en geschiedenis Vlaamse migranten in Wallonië Geschiedenis van het Imeldaziekenhuis Bonheiden Geschiedenis ACV-Metaal Geschiedenis Acco (1952-) Erfgoed Coöperatieve Beweging in Europa European Elites in the 19th Century Jeugd, opvoeding en onderwijs Chiro Historische ontwikkeling van het katholiek onderwijs in de Limburgse mijnregio Schoolarchieven bisdom Antwerpen Het neothomisme en de maatschappelijke impact van het Hoger Instituut voor Wijsbegeerte Publiekswerking Publieke diensten Lezers Geraadpleegde documentatie Informatie- en adviesverstrekking en dienstverlening Output Publicaties en tentoonstellingen Publicaties Boeken Trajecta KADOC-Nieuwsbrief e-nieuwsbrief KADOC International Newsletter Tentoonstellingen 57 Overzicht Pelgrimkunst. Religie en Moderniteit, Franciscus van Assisi. Cultus en cult, Bimbambeieren. Vasten en Pasen Plaatsen van vriendschap. Door een fotografische bril Beknopt verslag van twee tekenaars. Steven Wilsens en Leo Fabri Fotograferen in verwondering. Missionarissen in China Droomburchten en luchtkastelen jaar Sint-Laurentiusparochie en 75 jaar Sint-Laurentiuskerk jaar Sint-Jan Berchmans Heverlee ( ) Voetsporen van devotie Voorbereiding 2010 en Besluit 61 5

6 jaarverslag 2009 Bijlagen 62 B1. Bestuur 62 B1.1. Wetenschappelijke Commissie 62 B1.2. Adviesraad 62 B1.3. Editorial Board 63 B1.4. Mecenaatscomité 63 B2. Personeel 64 B3. KADOC in cijfers 65 B4. Publicaties, tentoonstellingen en audiovisuele programma s 66 B4.1. Publicaties 66 B KADOC-publicaties 66 B Publicaties van KADOC-medewerkers 68 B Andere publicaties 68 B4.2. Audiovisuele realisaties 69 B Televisie 69 B Websites 69 B Varia 69 B4.3. Tentoonstellingen 70 B KADOC-tentoonstellingen 70 B Andere tentoonstellingen 70 B5. Vormings- en wetenschappelijke activiteiten 71 B5.1. Lezingen door KADOC-medewerkers 71 B5.2. Deelname KADOC-medewerkers aan colloquia, studiedagen, seminaries en andere opleidingen 74 B5.3. Begeleiding van doctoraten 75 B5.4. Bestuurs- en adviesmandaten 76 B5.5. Geleide bezoeken en werkbezoeken aan KADOC 78 B6. Overzicht van de schenkers en bewaargevers in

7 Woord vooraf 2009 was het tweede jaar binnen de KADOC-beleidsperiode Het was het eerste jaar dat het nieuwe Erfgoeddecreet van toepassing was, met alle aanpassingen en veranderingen die dat meebracht. Op 19 februari bracht een daartoe aangestelde commissie van de Vlaamse Gemeenschap een visitatiebezoek aan KADOC. De evaluatie viel voor KADOC positief uit en leverde het beoogde kwaliteitslabel op. Ook nieuw in het afgelopen jaar was het indalen van het vroegere Forum Kerkelijke Archieven Vlaanderen (FoKAV) in enerzijds het Centrum voor Religieuze Kunst en Cultuur (CRKC) en anderzijds KADOC. Tussen beide instellingen werden duurzame taakafspraken gemaakt. KADOC kreeg hierbij de functie toegewezen van centrale expertisehouder inzake zorg voor en ontsluiting van het documentaire religieuze erfgoed. De coördinatie en taakverdeling berusten bij de Stuurgroep FoKAV, waarin onder meer vertegenwoordigers van beide instellingen zitten. Nog een nieuwigheid was de oprichting van de vzw Evadoc (bevoegd voor het erfgoed van de evangelischprotestantse gemeenschappen in Vlaanderen) en haar intensieve samenwerking met KADOC. Het Centrum nam een Evadoc-kracht in dienst, die instaat voor het in kaart brengen en prospecteren van het erfgoed van deze gemeenschappen. KADOC draagt zelf zorg voor de bewaring en ontsluiting ervan. Ook de opname van een Islamdeskundige in de Wetenschappelijke Commissie wordt zeker een sterke stimulans voor de versterking van het comparatieve perspectief in het onderzoek en voor de verdere ontwikkeling van de diverse projecten over migratie in/naar/vanuit Vlaanderen. Een ander gevolg van het nieuwe Erfgoeddecreet is het groeiende overleg tussen de erkende landelijke archiefbewaarinstellingen, waarbij op het einde van het jaar beslist werd om vanaf 2010 het overleg uit te breiden met het Letterenhuis en het Rijksarchief Vlaanderen. Zoals elk jaar was 2009 zeer intens: in de erfgoedafdelingen waren veel belangrijke aanwinsten en specifieke projecten te noteren rond cruciale erfgoedcollecties, vooral van religieuze instituten. De belangrijkste vernieuwing was ongetwijfeld de interne lancering van LIAS met de geautomatiseerde beschrijving van archieven via scopearchiv. Ook de afwerking van de digitalisering van de dia- en glasplatencollectie (voornamelijk Scheut) was een belangrijke realisatie. KADOC is het afgelopen jaar geconfronteerd met een steeds grotere instroom van erfgoed afkomstig van religieuze instituten. Een wetenschappelijk verantwoorde aanpak van dit probleem vraagt om zeer arbeidsintensieve herbestemmingtrajecten. Dit leidt tot een zware taakspanning, vandaar dat nu al werd beslist om het positieve saldo van 2009 in 2010 grotendeels te investeren in een versterking van de erfgoedafdelingen. Het is duidelijk dat in de komende beleidsperiode sterk zal moeten ingezet worden op herbestemmingtrajecten en dat daarvoor extra middelen zullen moeten worden voorzien casu quo bekomen. Het KADOC-onderzoek scoorde hoog met opvallend veel nieuwe projecten, inhoudelijk zeer divers, maar boeiend, zowel fundamenteel als toepassingsgericht. Dit vergde natuurlijk nauwgezette opvolging en kwaliteitsbewaking, een zeer arbeidsintensieve aangelegenheid. Daarnaast werden ook grote inspanningen geleverd inzake projectontwikkeling. Dankzij middelen van de Herculesstichting kon een start worden genomen met de modernisering en uitbreiding van het onderzoeksinstrumentarium (ODIS). Ook op het vlak van de publieksgerichte activiteiten was 2009 een behoorlijk druk jaar, met een intense dienstverlening, ondanks ietwat lagere cijfers in de leeszaal. Een opvallend verschijnsel is dat bepaalde collecties soms intensief geraadpleegd worden nadat ze, via een tentoonstelling of een op stapel staand evenement, in de aandacht zijn gebracht. Dat was bijvoorbeeld het geval met de foto s van Chinamissionarissen uit de collectie van de Scheutisten. Wat de Afdeling Publicaties en Tentoonstellingen betreft, ging de meeste aandacht en arbeidstijd naar de voorbereiding van de boeken over 450 jaar Aartsbisdom Mechelen en de Europaliatentoonstelling met foto s van Chinamissionarissen. De herbestemming van het erfgoed van religieuze instituten, samen met de onderbemanning van de erfgoedafdelingen en de afdeling Publicaties en tentoonstellingen vormen uitdagingen voor de Beleidsperiode Het was onvermijdelijk dat de economische (laag)conjunctuur en de budgettaire toestand van de Vlaamse regering zou leiden tot besparingen. KADOC probeerde daarop te anticiperen en levert al grote inspanningen. De specifieke verantwoordelijkheden van bewaarinstellingen laten echter slechts een beperkte marge om kostenbesparend te werken. Toch onderschrijft KADOC de nood aan een zekere rationalisering van de sector. Een ander onaangenaam gevolg van de economische crisis is dat de fondsenwerving voor de afbetaling van KADOC II achter ligt op schema. En ten slotte blijft de eeuwige uitdaging om de groeiende omvang van zijn bewaarcollectie en het toenemende appel vanuit de erfgoedgemeenschap (bijvoorbeeld de herbestemmingtrajecten) op te vangen met een relatief beperkte personeelsploeg. 7

8 jaarverslag Algemeen 1.1. Bestuur De Wetenschappelijke Commissie - het hoogste bestuursorgaan van KADOC - (samenstelling: zie Bijlage 1) vergaderde vier maal, nl. op 25 maart, 16 juni, 27 oktober en 24 november. Zoals steeds werd gestreefd naar een evenwicht tussen bestuurlijke en inhoudelijke agendapunten. Naast de jaarlijks weerkerende items zoals de bespreking van het Jaarverslag, het Actieplan, de begroting, afrekening en balans en de nieuwe ontwikkelingen (indaling ex-fokav, samenwerking met Evadoc) kwamen ook aan bod: de invulling van de KADOC-seminaries en thema s waarover door KADOC onderzoeksprojecten worden uitgevoerd, bv. Zevenjaarlijkse religieuze ommegangen en processies in de regio Maas-Rijn, de sociale rol van de ingenieur in de 19 de eeuw en het migrantenmiddenveld en zijn erfgoed. Op de vergadering van 27 oktober besliste de Commissie om de islamologe Maha El Kaisy-Friemuth te coöpteren als vijftiende lid. Het Bureau van de Wetenschappelijke Commissie (samenstelling: zie Bijlage 1) vergaderde op 22 januari, 24 februari, 27 april, 22 juni, 31 augustus, 14 oktober, 24 november en 17 december. Het Bureau staat in voor de dagelijkse leiding. Het bereidt beleidsopties voor, bespreekt en neemt beslissingen met betrekking tot samenwerkingsverbanden, personeel, projecten e.d.m. De jaarlijkse bijeenkomst van de Adviesraad (samenstelling: zie Bijlage 1) vond plaats op 28 oktober. Op de agenda stonden volgende punten: de samenwerking met en taakverdeling tussen het CRKC en KADOC na de opheffing van het FoKAV (Forum Kerkelijke Archieven Vlaanderen); de samenwerking met en de taakverdeling tussen de vzw Evadoc en KADOC met betrekking tot het protestants-evangelisch erfgoed; een toelichting bij en demonstratie van het LIAS-systeem (Leuvens Integraal Archiefsysteem) en tenslotte een korte toelichting en bespreking van de belangrijkste actielijnen in De Staf vergadert gemiddeld drie keer per maand en hield het afgelopen jaar twee maal een stafconclaaf, op 30 september en 1 december Personeel Algemeen Eind december 2009 werkten er 51 personeelsleden op KADOC (39,07 VTE) en één bruggepensioneerde: 6 stafleden, 4 stafmedewerkers, 28 bedienden en 13 wetenschappelijke onderzoekers. Daarnaast waren er 16 vrijwilligers en 6 vrijwillig wetenschappelijke medewerkers op regelmatige basis werkzaam (variërend van een halve tot enkele dagen per week). Agnes Thirion, medewerkster van de afdeling Publieke Diensten, ging met brugpensioen. Zij werd einde maart uitgewuifd door de collega s. Dit kan aanzienlijk lijken, maar in feite is het Centrum onderbemand. Zo staan amper vijf VTE archivarissen, 4,3 VTE bibliotheekmedewerkers en twaalf vrijwilligers in voor het beheer en de ontsluiten van meer dan 20 km archief en audiovisuele documentatie en enkele en publicaties, om van hun andere taken nog maar te zwijgen. In het Beleidsplan en in de Jaarplannen benadrukt KADOC de noodzaak tot verhoging van zijn personeelsmiddelen. In december hield de directeur de jaarlijkse functioneringsgesprekken met elk personeelslid en elke vrijwilliger Vorming De inspanningen om de kennis en expertise van de eigen personeelsleden te bestendigen, c.q. te vergroten werden volgehouden: verscheidene personeelsleden volgden bijscholingscursussen en/of namen deel aan (al dan niet internationale) studiedagen, colloquia e.d.m. (zie bijlage 5.2). Er worden ook interne vormingssessies georganiseerd, zoals die rond preservatie (zie 2.1) op 17 november, voor alle medewerkers en vrijwilligers van de erfgoedafdelingen. Bij de start van nieuwe personeelsleden wordt getracht de mensen zo snel mogelijk wegwijs te maken in de regels en gewoonten van het Centrum. Op 20 oktober vond een uitgebreide introductiesessie plaats. Op 9 januari en 8 september hadden de algemene personeelsvergaderingen plaats, waarin de voltallige groep werd geïnformeerd en geconsulteerd over de stand van zaken en de perspectieven. In januari kwamen de implementatie van het nieuwe Decreet en de perspectieven voor 2009 aan de orde, naast een aantal huishoudelijke zaken en een demonstratie van LIAS. Op 8 september werden de nieuwe actielijnen voor toegelicht, samen met de daarbij horende nieuwe 8

9 personeelsaanwervingen. Er werd dieper ingegaan op de nieuwe evoluties met betrekking tot het migrantenerfgoed, het islamitisch erfgoed en de archieven van de religieuze instituten. Er werd ook een stand van zaken gegeven van de plannen voor de Vleminckxkapel. Een belangrijk medium van sturing, overleg en communicatie vormen de afdelingsvergaderingen: De afdeling Archief vergaderde op 13 januari, 19 maart, 28 april, 9 juni, 13 oktober en 8 december en de Bibliotheekafdeling op 27 april en op 12 oktober. Op 13 januari en 14 april werden interne workshops georganiseerd rond de koppeling tussen Aleph en ODIS. De afdeling Onderzoek hield vier afdelingsvergaderingen, met name op 10 april, 3 juli, 9 oktober en 18 december. Daar werden door medewerkers ook korte presentaties geboden van hun onderzoek. De afdeling. Publicaties en Tentoonstellingen vergaderde op 10 december, de afdeling Publieke diensten en Informatica op 17 maart en 15 september. De afdeling Algemene diensten vergadert driewekelijks. De jaarlijkse personeelsuitstap vond plaats op vrijdag 11 september in het Pajottenland. In de voormiddag werd in het kasteel van Gaasbeek de tentoonstelling Droomburchten en luchtkastelen bezocht, die in samenwerking met KADOC was opgezet en uitgewerkt (zie ). s Namiddags werd er gewandeld of gefietst naar keuze in de voetsporen van Pieter Bruegel de Oude, door het Pajottenland. s Avonds vond in Leuven het traditionele etentje plaats Overleg en samenwerking Met de drie andere erkende archief- en documentatiecentra op basis van maatschappelijk-filosofische stromingen (ADVN, Amsab-Instituut voor Sociale Geschiedenis en Liberaal Archief) wordt op regelmatige basis overlegd, bv. over de positionering van deze centra in het evoluerende erfgoedlandschap, maar ook over gezamenlijke projecten en initiatieven, zoals ODIS (zie en 3.1.5), Archiefbank Vlaanderen (zie en 2.4.5) en ten slotte het project Accenten (zie ), een samenwerkingsverband met de provincie Vlaams- Brabant. Op het einde van het jaar werd ook beslist om het overleg uit te breiden met het Letterenhuis en het Rijksarchief Vlaanderen, om te komen tot een volwaardig overlegforum van de landelijk erkende archiefinstellingen. betrekking tot de ontwikkelingen in het erfgoedlandschap in Vlaanderen, onder andere binnen het Centrum voor Religieuze Kunst en Cultuur (CRKC) - waar de KADOC-directeur secretaris-penningmeester is van de Raad van Bestuur (en in die functie ook betrokken is bij de verdere uitbouw van het Museum Parkabdij), de VV- BAD (secties Archief en Wetenschappelijke Bibliotheken en Werkgroep Automatisering) en in diverse adviescommissies of werkgroepen van de Vlaamse Gemeenschap of van organisaties die centraal staan in het nieuwe erfgoedbeleid. Daarnaast is er ook regelmatig overleg (soms structureel, soms projectmatig) met de vele Vlaamse erfgoedinstellingen. We vermelden o.a. het CVAa (Centrum Vlaamse Architectuurarchieven), waar de KADOC-directeur ook lid is van de Adviesraad. Op regionaal vlak wordt actief meegewerkt in het kader van de Stuurgroep Erfgoedcel Leuven, de Erfgoedraad Leuven (waarvan het afdelingshoofd Onderzoek lid is), het BRAK (Overlegforum Archivarissen Vlaams-Brabant) en het AMVB (Archief en Museum van het Vlaams Leven te Brussel). KADOC bleef nauw betrokken bij de werking van het Forum Kerkelijke Archieven Vlaanderen (FoKAV) in de schoot van het CRKC, tot de indaling van het FoKAVtakenpakket binnen resp. KADOC en CRKC, vanaf 1 juli Ook nadien bleef het afdelingshoofd Archief zetelen in de stuurgroep die in de schoot van het CRKC de coördinatie inzake het behoud en beheer van religieuze archieven verder stuurt. We vermelden ook nog het Interfacultair Centrum voor Agrarische Geschiedenis (ICAG-K.U.Leuven, waarvan de KADOC-directeur tot september 2009 voorzitter was) en de vzw Centrum voor Agrarische Geschiedenis (CAG, waar de KADOC-directeur tot september lid was van de Raad van Beheer). De directeur werd in 2009 voorzitter van het Belgisch Historisch Instituut te Rome, waar hij samen met het nieuwe Bureau van het BHIR een grondige reorganisatie doorvoert. Ook met de Evangelische Theologische Faculteit en later met de nieuw opgerichte vzw Evadoc is frequent overleg gepleegd (zie ). De ad hoc opgerichte Stuurgroep vergaderde tweemaal. Op diverse niveaus participeert KADOC actief en arbeidsintensief aan advies- en overlegorganen met 9

10 jaarverslag Interculturaliteit KADOC levert grote inspanningen om aan zijn vele en diverse initiatieven als erkende cultureel-erfgoedinstelling een interculturele invulling te geven. Specifieke initiatieven zijn o.m. de projecten: - Stafkaart van het migrantenmiddenveld en zijn erfgoed in Vlaanderen, FWO-Max Wildiersfonds (zie ); in het kader van dit project worden ook partnerschappen voorbereid met organisaties van migranten in Vlaanderen. Hier werd de basis gelegd van breedvoerigere registratie- en ondersteuningsinspanningen t.a.v. deze organisaties, dit vanzelfsprekend i.s.m. de collega s van Amsab-Instituut voor Sociale Geschiedenis. - Religie, migratie en alteriteit (met onder meer een internationale workshop in november, zie ) - Congo erfgoedproject en tentoonstelling: zie Vlaamse migranten in Wallonië (in het kader van de KADOC-medewerking aan het Museum van de Vlaamse Sociale Strijd van de Provincie Oost-Vlaanderen), waarin ook aandacht voor de andere migrantengroepen: zie KADOC heeft in zijn aanwervingsbeleid steeds een grote openheid betoond. Diverse medewerkers beschikken over een etnisch-cultureel diverse achtergrond 1 : Ganesh Venkatasubban (sinds 2005), Karim Ettourki (sinds 2008), Jean Michel Kibushi Ndjate Wooto (sinds 2008); Idem dito bij stagiairs en bursalen: Isidore Ndikumana (2009). Zoals al vermeld, heeft de Wetenschappelijke Commissie eind 2009 ook Maha El Kaisy-Friemuth, islamtheologe, gecoöpteerd als lid. Ook in 2009 nam KADOC verder deel aan het Traject Interculturaliseren van de Deelraad Erfgoed Leuven. Dit initiatief wil duurzame banden smeden tussen de Leuvense erfgoedverenigingen en de lokale verenigingen van personen met een etnisch-cultureel diverse achtergrond. Op 27 januari vond een tussentijdse evaluatie plaats. De KADOC-werking werd op 7 oktober uitvoerig voorgesteld op de Integratieraad Leuven. De contacten met lokale verenigingen werden gecontinueerd, o.m. met de vzw Al Ihsaan, het Centro Cultural Alegria Brasil vzw en Filipiniana Europa vzw. De ondersteuning die KADOC deze lokale verenigingen biedt, hangt vanzelfsprekend ook samen met specifieke operationele doelstellingen van het Centrum, bv. aansluitend bij het project Stafkaart van het Migrantenmiddenveld en zijn Erfgoed (zie ) Huisvesting en infrastructuur In het kader van het calamiteitenplan zijn een aantal belangrijke stappen gezet. Zo is het externe erfgoeddepot sinds 2009 opgenomen in de jaarlijkse ronde van evacuatieoefeningen. Er is ook geïnvesteerd in de aankoop van een noodvoorraad, waardoor de instelling op de beide sites op een snellere en efficiëntere manier zal kunnen inspelen op mogelijke calamiteiten. Verder neemt KADOC constructief deel aan het erfgoedinterventienetwerk dat is opgericht in Leuven en dat ervoor garant moet staan dat er in geval van calamiteit snel professionele hulp kan worden geleverd vanuit de verschillende erfgoedinstellingen van de stad. Gedurende het hele jaar werd vrij intensief overlegd met betrekking tot de toekomst en een zinvol gebruik van de KADOC-kapel. Er wordt gestreefd naar de vorming van een feitelijke vereniging of een vzw, samen met een aantal Leuvense culturele organisaties, om te komen tot een culturele en erfgoedgerelateerde invulling van de kapel (voorlopig onder de naam Vleminckxkapel ) waarvan de missie kan omschreven worden als volgt: De Vleminckxkapel, centrum voor muziek en woord, erfgoed en creatie wordt een podium voor uitvoering en reflectie. Rond de thema s religie, cultuur en maatschappij organiseert KADOC met een aantal partners concerten, lezingen, tentoonstellingen en andere activiteiten. Daarin krijgt de valorisatie van erfgoed een prominente plaats. De Vleminckxkapel staat ook open voor activiteiten van derden, die aansluiten bij de thematiek en de eigen programmering. De Vleminckxkapel biedt het publiek muziek op basis van nieuwe wetenschappelijke interpretaties, gekoppeld aan hedendaagse artistieke creaties en tentoonstellingen over erfgoed rond de thema s religie, cultuur en maatschappij. De Vleminckxkapel is een ontmoetingsplaats voor de universitaire gemeenschap, de inwoners van Leuven en de regio. 1 Definitie personen met een etnisch-cultureel diverse achtergrond : in het Nederlandse taalgebied of in het tweetalige gebied Brussel- Hoofdstad verblijvende burgers met een sociaal-culturele herkomst die verbonden is aan een niet-benelux-land. Decreet 23 mei 2008 houdende de ontwikkeling, de organisatie en de subsidiëring van het Vlaams cultureel-erfgoedbeleid, art. 2, pt

11 1.6. Informatica De informatica neemt een steeds crucialere plaats in de werking van KADOC in. Digitale archieven en dito publicaties melden zich steeds méér en steeds frequenter aan ODIS en Archiefbank Vlaanderen De webdatabanken ODIS en Archiefbank Vlaanderen werden verder onderhouden. de aangeleverde data en Archiefbank Vlaanderen. Voor Resonant volgt een gelijkaardige procedure. De internationale standaard ISDIAH voor de beschrijving van bewaarplaatsen werd geïmplementeerd. Die behelsde systeemanalyse, -ontwerp en -implementatie. De nieuwe helppagina s werden in de applicatie geïntegreerd LIAS ODIS (zie ) De belangrijkste activiteit blijft het algemene onderhoud van de twee databankservers en van de databanken. De Service Level Agreement voorziet in een grote beschikbaarheid voor de databank. Om die reden wordt heel wat aandacht besteed aan de servers (back-up, onderhoud, stabiliteit, toepassen van beveiligingsupdates op het besturingssysteem). Ook de database vraagt een blijvende technische opvolging (administratieve taken, technische support, toepassen patches, back-up en recovery). Ten slotte moet de applicatie ook blijvend worden onderhouden en verfijnd (zowel de invoeromgeving als de OPAC). De nieuwe exportformaten voor personen, organisaties, archieven en publicaties, waarvoor in 2008 de belangrijkste voorbereidende werkzaamheden zijn verricht, werden afgewerkt. Hiervoor werd de stylesheet ontwikkeld en werden de nodige PL/SQL packages geschreven om het nieuwe formaat te ondersteunen. Een prototype voor de objectmodule werd opgeleverd. Dit prototype zal in worden geïntegreerd in de nieuwe ODIS-Herculesomgeving. ODIS werd in 2009 volledig operationeel als authority apparaat in scopearchiv. Enerzijds worden uitgebreide gegevens over de archiefvormers in ODIS bewaard. Anderzijds worden alle lemma s en trefwoorden als descriptoren in scopearchiv ingevoerd. De synchronisatietools werden verder op punt gezet Archiefbank Vlaanderen LIAS, het Leuvens Integraal Archiveringssysteem ( dat archieven geautomatiseerd ontsluit en de permanente opslag van digitale objecten verzekert, werd in 2009 op de sporen gezet. LIAS is het digitaal depot van de K.U.Leuven, waarbinnen digitale objecten kunnen worden opgeslagen en beschreven volgens internationale standaarden en in context. Het is een initiatief van een consortium binnen de K.U.Leuven, opgericht in 2006, waarbij volgende partners zijn betrokken: Algemeen beheer K.U.Leuven (investeerder), Faculteit Theologie (investeerder; Sandaeusproject), Universiteitsarchief & Kunstpatrimonium K.U.Leuven (informatieleverancier), Universiteitsbibliotheek K.U.Leuven (informatieleverancier), KADOC (investeerder en informatieleverancier), ICTS (technische partner) en LIBIS (investeerder en technische partner). KADOC coördineert samen met LIBIS het project. De stuurgroep vergaderde op 17 maart, 8 mei en 8 juli. De belangrijkste punten op de agenda waren de opvolging van de werkzaamheden van de technische werkgroep, het business plan en de externe contacten. Ook naam en logo van het product werden door de Stuurgroep van LIAS vastgelegd. De diverse componenten van het modulaire systeem werden verder door de technische werkgroep ontwikkeld. Wat werd gezegd over ODIS, blijkt tevens de belangrijkste bezorgdheid voor Archiefbank Vlaanderen: het algemene onderhoud van de twee databankservers en van de databanken. Er werd een nieuwe krachtige productieserver aangekocht, geïnstalleerd, geconfigureerd en in gebruik genomen. De informaticus verleende ondersteuning bij de gesprekken over het importeren van datareeksen van het Algemeen Rijksarchief en Resonant. Voor het Algemeen Rijksarchief is een mapping tot stand gebracht tussen 11

12 Het project maakte in 2008 grote vorderingen. jaarverslag 2009 Het is de bedoeling om na een succesvolle afronding van het pilootproject het systeem ook te presenteren aan en ter beschikking te stellen van het brede erfgoedveld in Vlaanderen en daarbuiten scopearchiv ScopeArchiv Werkgroep archivarissen De eerste component van het nieuwe systeem, nl. scopearchiv zal worden aangewend om ISAD(G)- Archiefbeschrijvingen conforme archiefbeschrijvingen worden in scopearchiv te maken aan-gemaakt volgens de internationale standaard ISAD(G). De volgende agendapunten stonden op het program- van de archieven. De werkgroep archivarissen vergaderde twaalf maal. ma: Client software - redactie van een handleiding voor de invoer in scopearchiv voor de archivarissen; Alle computers van de archiefafdeling werden voorzien - creatie van een standaard datastructuur en standaard 12 van de client software (basissoftware en verscheidene invulformulieren; plug-ins) van scopearchiv, waarna alle invoer met het - studie van de workflows (onder meer de leeszaaladministratie); nieuwe product kon worden gerealiseerd. Voor externen is een VPN-SSL toegang voorzien. - beschrijven van objecten in archieven; - scopearchiv en EAD; Besprekingen met scope solutions - gebruik van ODIS als authority database. Op 11 en 12 juni hadden besprekingen plaats met Jürgen Brombacher, projectmanager van scope solutions. Versie 4.4. van scopearchiv en Query werd geïnstalleerd. Een prototype van de DigiTool adapter, die het mogelijk maakt digitale objecten uit het depot te linken met archiefbeschrijvingen, werd opgeleverd en de implementatie besproken en bediscussieerd. De gevraagde aanpassingen zullen worden geleverd met de volgende versie van scopearchiv, die in 2010 wordt uitgebracht. Het consortium breidde de licentie uit met de modules Order counter, Loans, Reproductions en Locations. De nodige informatie over deze modules werd eveneens in deze sessies verstrekt. Conversie De conversie van de oude archieflijsten en inventarissen is volop voortgezet. Op dit ogenblik zijn er 260 toegangen in scopearchiv gerealiseerd. Voor deze conversies werden diverse scripts ontwikkeld. EAD De export van de gegevens uit scopearchiv naar EAD werd gerealiseerd. Er werden PL/SQL packages ontwikkeld die de gegevens in een XML-vorm uitvoeren. Stylesheets vormen deze XML om naar gestandaardiseerde EAD. Van de EAD wordt een HTML gegenereerd. In een latere fase zal ook PDF als uitvoerformaat worden ondersteund. Deze ontwikkelingen maken het mogelijk inventarissen en plaatsingslijsten van specifieke archieven ook als aparte lijsten aan te bieden. De EAD-inventaris-exporttool die in huis werd gerealiseerd, zal in de loop van 2010 worden opgeleverd. Aanpassing web query De web query of OPAC van scopearchiv werd aangepast aan de noden van LIAS. 12

13 DigiTool Een tweede component, nl. DigiTool, wordt ingezet voor het beheer en de preservatie van de digitale objecten. De OPAC van DigiTool werd aangepast aan de lay-out van de LIAS-omgeving. DigiTool werd klaargemaakt voor de massa-ingest van de objecten die op dit ogenblik in het wachtbekken zijn bewaard. Voor KADOC betreft dit gedigitaliseerde objecten. De objecten worden op KADOC verwerkt en getransfereerd naar het e-depot. Daar worden ze gekoppeld met de metadata in Aleph en in het e-depot geïngest. Op die manier is het grootste deel van de audiovisuele kerncollectie van KADOC voorbereid. In 2009 werden de nodige testen gedaan. In 2010 zal worden gestart met de massa-ingest. De collectie van het tijdschrift Trajecta en zijn voorlopers werd in het e-depot opgenomen en zal vanuit DigiTool toegankelijk zijn. De in het kader van het project Congo 2010 opgeleverde films, foto s en transcripties van interviews werden voorbereid voor ingest. De studie over een ingesttool die door de archivarissen zal kunnen worden gebruikt om bestanden rudimentair te ordenen en te ontsluiten, waarna ze in het e-depot worden geïngest, is aangevat. Hetzelfde gebeurde voor een module voor het opvragen en aanbieden van digitale objecten. De overgang van DigiTool naar Rosetta, een nieuw product van Ex Libris dat werd ontwikkeld i.s.m. de National Library van Nieuw-Zeeland en dat focust op preservatie, werd besproken. Daartoe waren er gesprekken met Steve Knight (National Library Nieuw-Zeeland) en Yaniv Levi (Ex Libris) ODIS (zie ) De derde component die optioneel aan de LIAS-omgeving wordt toegevoegd, is de webdatabank ODIS. De synchronisatie tussen ODIS en scopearchiv werd in de loop van het jaar verder verfijnd Mass storage De laatste component is de materiële opslag van de digitale objecten in een mass storage omgeving. Voor de mass storage wordt een beroep gedaan op de ICTS-diensten van de K.U.Leuven. De NetApp installatie is uitgebreid van 3 naar 8 TB. Ook hadden besprekingen plaats om de juiste keuze van de op te zetten storage te bepalen Presentaties en studiedagen Afdelingshoofd Luc Schokkaert nam samen met Marc Nelissen van het Universiteitsarchief K.U.Leuven en met Jörg Lang van scope solutions op januari deel aan de vergadering van de Arbeitsgruppe Digitale Archivierung van de scopearchiv User Group in Zürich. De vergadering vond plaats in het gebouw van het Staatsarchiv des Kantons Zürich. Dirk Kinnaes (LIBIS) bracht op 10 september een presentatie over DigiTool op de VVBAD Info aan Zee. LIAS werd voorgesteld aan de KADOC-Adviesraad (28/10), de collega s van het ADVN (15/09) en het Stadsarchief Leuven, het IBBT (03/04), de ICTS-raad van de K.U.Leuven (02/05) en op de KADOC-personeelsvergadering (08/09) Vlaanderen in beeld Het project Vlaanderen in Beeld bouwt verder op de resultaten van het project BOM-Vlaanderen (Bewaring en Ontsluiting van Multimediale data in Vlaanderen). Dit project, geleid door het IBBT in Gent, liep van januari 2008 tot juni 2009 en focuste op archivering, preservatie en distributie van multimedia in Vlaanderen. LIAS participeert in werkpakket 4 van het project Vlaanderen in Beeld. Dit werkpakket focust op schaalbaarheid en integriteit, metadata verrijking, formaten en workflows van opslag en terbeschikkingstelling KADMIN De interne administratieve database KADMIN evolueerde van versie naar versie 2.8. Naast een heleboel kleine wijzigingen, werd er vooral gewerkt aan: - belangrijke aanpassingen aan de module Lezers, om het lezersprofiel te verfijnen; - aanpassingen aan de module Magazijnbeheer; - archiveringsmodule voor communicaties; - nieuwe module voor bestellingen van repro (met faciliteiten voor export en het genereren van onkostennota s); - nieuwe module om prioriteiten van de digitalisering vast te leggen; - nieuwe module voor het creëren van interne bestellingen en aanpassingen aan de modules Leveranciers en Klanten; - toevoegen faciliteiten voor export verzekeringsformulieren vanuit module Transporten. Er werd een nieuwe server opgezet voor de applicatie. Ook werd de databank gemigreerd naar Oracle. In 2010 zal de client in functie van de nieuwe databank volledig worden aangepast. 13

14 jaarverslag Website De website werd voortdurend geactualiseerd en was goed voor meer dan bezoekers in 2009 (het jaar voordien was dat ). Een belangrijk onderdeel van de website blijft de maandelijkse e-nieuwsbrief, die naar meer dan adressen wordt verstuurd. In 2009 was de e-nieuwsbrief goed voor bijna bezoekers. Daarnaast is er de i-nieuwsbrief die artikels bundelt voor het internationale publiek (zie verder: 4.2). Volgende websites werden onderhouden en op regelmatige wijze bijgewerkt: - European Forum on the History of Religious Institutes in the 19th and 20th centuries ( en - Het ABC van de volkstuin (project van 2007) ( - Databank kapelletjes ( - Project Kloosterkwestie ( be) - Project Vlaanderen en het Vaticaan. De geheime archieven van paus Pius XI ( - Summer school in Research on Religion, Culture and Society in Europe (1750-) summer_school/) - Religion, culture and alterity. Flemish/Belgian migrants in Northern France and Paris ( ) ( Er werd ook een nieuwe website gerealiseerd voor de tentoonstelling Bimbambeieren ( Een website over Congo 2010 is in voorbereiding Projectondersteuning De cel Informatica ondersteunde diverse op KADOC lopende projecten. Naast de dagelijkse ondersteuning (met betrekking tot hard- en software) denkt de cel informatica ook mee na over de beste manier om aan dataverzameling te doen. De cel geeft ook ondersteuning bij het maken van presentaties voor lezingen en colleges Systeembeheer Het pc-park werd verder gemoderniseerd met de aankoop van 4 desktop-pc s, 7 laptops en 1 netwerkprinter (volgens investeringsprogramma). De toestellen vervangen oudere apparaten (die na vijf jaar worden vervangen). De focus voor de onderzoeksafdeling verschuift volledig van desktop naar laptop, om de onderzoekers een optimaal gebruiksgemak te garanderen. Omwille van de flexibiliteit worden ook op KADOC II meer en meer laptops ingezet. De netwerkconnectiviteit in KADOC en KADOC II werd verder gegarandeerd. De eerstelijnsondersteuning bleef ook in 2009 een prioriteit. Er werd een introductiesessie georganiseerd voor het nieuwe personeel op 20 oktober. Het afdelingshoofd Informatica volgde de ontwikkelingen van de informatietechnologie aan de K.U.Leuven door participatie aan de vergaderingen van de K.U.Leuven-systeemadministrators. Hij is tevens lid van de ICT-raad van de groep Humane Wetenschappen Digitalisering Het digitaliseringprogramma dat in deze beleidsperiode werd aangevat, werd voortgezet. Volgende speerpunten werden ontwikkeld: - de aanvullingen van de affichecollectie werden gedigitaliseerd. - het digitaliseren van de beschreven fotocollectie werd afgewerkt. - ook de digitalisering van de dia- en glasplatencollectie (negatieven en positieven) uit het archief van de Paters van Scheut is afgerond. De digitalisering van gelijkaardig materiaal uit het archief van de Minderbroeders werd opgestart. De digitalisering van de collectie fotoalbums werd aangevat. Vele van deze digitale objecten werden vanuit de staging area op KADOC overgezet naar de nieuwe Digi- Toolomgeving. Van elk digitaal object wordt een archiefkopie, een consultatiekopie en een thumbnail bewaard. Volgens de planning zullen deze objecten in 2010 voor het grote publiek beschikbaar zijn. Voor het project Religious Internationalism in the Modern World werd een forum opgezet. 14

15 2. Erfgoed Van de 614 schenkingen die het Centrum registreerde (t.o.v. 600 in 2008), waren er 389 (418 in 2008) met boeken en 46 met tijdschriften (67 in 2008). 137 bevatten archiefmateriaal en 140 audiovisueel materiaal. Alle schenkingen ondergaan de strenge selectie van het KADOC-collectieplan. Dit houdt in dat soms wordt overgegaan tot herbestemming. Voor de materiële omvang van de aangroei en de situatie per 1 januari 2010, zie Bijlage 3. Deze toch wel indrukwekkende omvang moet noodgedwongen worden beheerd en verwerkt met amper vijf VTE-archivarissen, 0,8 VTE administratieve kracht en 4,3 VTE bibliotheekmedewerkers, maar gelukkig met de hulp van twaalf vrijwilligers Preservatie Conform het Beleidsplan is preservatie in een erfgoedbewaarinstelling als KADOC een permanente factor van aandacht en zorg. De beleidsopties inzake behoud en beheer worden dan ook systematisch uitgevoerd. In 2009 situeerden de acties zich op diverse terreinen. Er werd aandacht besteed aan vorming en informatie (1 ) en geïnvesteerd in nieuwe zuurvrije materialen, bijkomende en aangepaste leeszaaluitrusting (2 ) en in infrastructuur (3 ). Het microfilm- en digitaliseringbeleid (4 ) werd voortgezet. Bovendien is verder ingezet op veiligheid en calamiteitenpreventie (5 ) en de geplande geconcerteerde acties rond behoud en beheer (6 ) zijn planmatig uitgevoerd Aanwinsten Archief Audiovisueel materiaal Boeken Tijdschriften

16 jaarverslag Informatie en vorming Zorgzame omgang met erfgoed behoort tot de ethische code van alle personeelsleden van de instelling. Om deze basisingesteldheid levendig te houden, is een extern deskundige aangetrokken voor een workshop op 17 november, nl. Guy De Wilde van De Zilveren Passer. De workshop preservatie is gevolgd door alle erfgoeden leeszaalmedewerkers, zowel regulier personeel als vrijwilligers. In eerste instantie was het de bedoeling om de nieuwe (tijdelijke) personeelsleden en de grote groep vrijwilligers waarop het Centrum een beroep kan doen, te informeren over de basisprincipes rond behoud en beheer die momenteel in de erfgoedsector en in de instelling gangbaar zijn. De workshop was vooral sensibiliserend en praktijkgericht opgevat. Vragen en inbreng van het personeel stonden centraal. 2 Aangepaste preservatiematerialen In 2009 is ook geïnvesteerd in de aankoop van nieuwe zuurvrije materialen. Zo is beslist om de volledige collectie brochures in zuurvrije pochetten op te bergen. Er is hiervoor een investeringsprogramma uitgewerkt. Door een laattijdige levering is een deel van het investeringsbudget noodgedwongen naar 2010 verplaatst. Ook voor de collectie muziek en partituren is aangepast preservatiemateriaal aangekocht. Ten slotte is geïnvesteerd in aangepaste leeszaaluitrusting voor de raadpleging van preciosa. Het is de bedoeling om de gebruikers van het erfgoed langs deze weg te sensibiliseren voor behoud en beheer. 3 Infrastructuur Er is zonnewerende folie aangekocht om te vermijden dat erfgoed dat tijdelijk in een transitzone wordt opgeslagen, blootgesteld wordt aan schadelijke uv-stralen. 4 Digitaliseringbeleid Binnen de grenzen van het budget worden verzuurde boeken en tijdschriften gedigitaliseerd. Collectie-exemplaren die te broos zijn, worden enkel nog in digitale vorm aan de lezer ter beschikking gesteld. Het digitale depot dat in het kader van het LIAS-project is tot stand gebracht, zal toelaten om het digitale luik van het preservatiebeleid beter te beheren. 5 Calamiteitenplan en noodvoorraad: zie Geconcerteerde acties rond behoud en beheer De instelling voert ook een aantal geconcerteerde acties rond behoud en beheer. De herplaatsing van de bibliotheekcollecties volgens meerjarenplan is hiervan een voorbeeld. In 2009 werden de grote formaten, de collectie congres- en jaarverslagen en de muziekcollectie aangepakt. De collectie werd herplaatst, met extra aandacht voor behoud en beheer (correcte plaatsing, geschikte preservatiematerialen en boekensteunen). Een tweede project is de stelselmatige controle en vervanging van het bewaarexemplaar, waar nodig en opportuun. Vanuit haar functie als bewaarbibliotheek streeft de erfgoedafdeling ernaar om steeds het meest geschikte exemplaar in de bewaarcollectie op te nemen. Daarbij wordt zowel aandacht besteed aan de fysieke staat van het stuk (papiersoort, graad van verzuring, beschadiging) en boekhistorische aspecten (boekband, omslagwikkel, volkseditie of luxe-editie) als aan de herkomst (handgeschreven opdrachten). In sommige gevallen wordt een exemplaar dubbel bijgehouden. Er werden 138 titels vergeleken. 58 exemplaren werden door een geschikter exemplaar vervangen of als dubbel exemplaar aan de collectie toegevoegd (219 in 2008). Er werden 22 exemplaren met een opdracht aan de collectie toegevoegd (187 in 2008). Sinds het opstarten van dit project zijn al meer dan 1000 exemplaren met opdracht aan de collectie toegevoegd Actuele documentatie De actuele publicaties van uitgeverijen, organisaties en particulieren blijven een belangrijke prioriteit in de documentatieverwerving en -verwerking. Meer en meer spelen digitale documenten hierbij een rol. Als gevolg van de gecoördineerde inspanningen van de voorbije jaren vertoont het aantal tijdschriften dat lopend op het Centrum toekomt, met name 1810 titels (1671 in 2008), nog steeds een stijgende trend. Daarbij valt op dat het aantal lopende tijdschriften hoger is in digitale vorm (1111 titels) dan in papieren versie (699 titels). Naast de lopende periodieken werden nog eens 809 actuele publicaties (768 in 2008) verworven en prioritair verwerkt. Met het oog op het terugdringen van de dalende instroom van actuele publicaties die vooral in 2008 was opgetreden, zijn de contacten met de uitgeverijen vernieuwd. Dat resulteerde in een lichte stijging van het aantal actuele publicaties. Een tweede aandachtspunt bij de verwerving waren de digitale periodieken. Om te vermijden dat deze vluchtige media KADOC, als bewaarinstelling voor het maatschappelijke middenveld, zouden ontglippen, is in het takenpakket van een tijdelijk bibliotheekmedewerker een bescheiden prospectieronde naar digitale periodieken ingelast, wat 182 nieuwe digitale titels heeft opgeleverd Prospecties Verscheidene medewerkers van de erfgoedafdelingen voeren prospectie, op zoek naar nieuwe archieven en documentatie. In 2009 is dat meer specifiek gebeurd voor de Boerenbond, de binnenkerkelijke archieven en sinds september ook voor de protestants-evangelische beweging in Vlaanderen, door de Evadoc-medewerker. 16

17 2.4. Archief Verwerving De archiefcollectie kende in 2009 een aangroei van 837 strekkende meter. Dit cijfer ligt lager dan de gemiddelde aangroei van archieven gedurende de laatste 15 jaar (jaarlijks ca strekkende meter). Een groot deel van de aanwinsten bestaat uit aanvullingen op archieven die al in KADOC aanwezig waren, vooral uit het domein Intermediaire structuren. De aanwinsten hadden betrekking op de verschillende themavelden van KADOC. Het meest in het oog springen enkele omvangrijke aanwinsten in het domein Kerk en religieuze instituten : de archieven van de Religieuzen van de H. Familie van Helmet Schaarbeek, de kloosters van de Clarissen Mechelen, Leuven, Ronse, Lier, en Brussel, de Oblaten van Gijzegem, de Zusters van O.-L.-V. van VII Weeën en de Priesters van het Heilig Hart. In de sector Ideologie en politiek vallen de archieven van Jef Ulburghs (aanvulling), Nora Staels-Dompas, CD&V (aanvulling), Paul De Keersmaeker (aanvulling) en CD&V Dendermonde Sint-Niklaas op. Belangrijke overdrachten gebeurden eveneens vanuit het Interdiocesaan Pastoraal Beraad (zie KADOC-Nieuwsbrief 2009/4), het Diocesaan Centrum Licht en Ruimte Roeselare en vanwege Pels-D Hondt Orgelbouw (aanvulling). O.m. van volgende personen werd bijzonder waardevol archief in ontvangst genomen: Jozef Boets (Gezellespecialist, zie KADOC-Nieuwsbrief 2009/3), Remi Mens (Teleonthaal, ) en Bert Verbrugghe (reconversie in Limburg in de jaren ). Uit de sector van het protestants-evangelisch erfgoed werden de eerste bestanden overgedragen, met name de archieven van de Operatie Mobilisatie België ( ) en de Belgische Evangelische Zending ( ). Net zoals in 2008 kende de collectie audiovisuele documentatie een belangrijke aangroei, maar zonder spectaculaire uitschieters. Maar zeker te vermelden zijn de fotocollectie van Scheutist Theo Steeman, hoofdzakelijk in verband met de werking in de Filippijnen, een aanvulling op de collectie van Joseph Casier, de digitale fotoreportages van de ACV-vakbondsactiviteiten van 2009, een aanvulling op het archief van Eugeen Lettany met negatieven van de Chirogroep Sint-Pieter Mechelen, het beeldarchief van ACV-Metaal (nationaal, Brussel en Limburg) en het beeldarchief van Guido De Schrijver, interessant voor de christelijke basiskerken in Latijns-Amerika vanaf ca Verder ook een aantal beeldarchieven van religieuze instituten, waaronder dat van de Paters Oblaten, van de Zusters van Onze-Lieve-Vrouw van VII Weeën en de Clarissen van Ronse. Ook het beeldarchief van Unizo werd in de loop van het jaar aangevuld. Daarnaast zijn ook kleinere aanwinsten genoteerd zoals fotoalbums van de Scouts Sint-Jan Berchmans Gent uit de jaren 1940 en een foto uit de Eerste Wereldoorlog van de opgevangen Leuvense vluchtelingen in het klooster van de Jezuïeten in de Minderbroedersstraat te Leuven. Bij de affichecollectie zijn een aanvulling van de collectie CD&V met affiches van de laatste verkiezingen en de jaarlijkse aanvullingen van de collectie van Uitgeverij Muurkranten te vermelden. Ook de kledingcollectie groeide nog aan met de habijten van de Zusters van Onze-Lieve-Vrouw van VII Weeën, een Chiro- en een KSA-uniform. Een spectaculaire aangroei was er wel in de collectie interviews. Zo werden alle interviews, afgenomen in het kader van het project Het Volk en het volk (zie ), 40 in totaal, op KADOC gedeponeerd. Ook de 28 interviews, afgenomen van de Grauwzusters-Franciscanessen van Hasselt (zie ), werden in de collectie opgenomen, net als de 13 interviews afgenomen in het kader van het project ACV-Metaal (zie ) en de ca. 175 interviews gerealiseerd in het kader van het erfgoedproject Afrikagetuigenissen, een initiatief van de gelijknamige vzw. Aanwinsten per themaveld: Kerk en religie Archief Pierre De Wulf (aanvulling) Archief Interdiocesaan Pastoraal Beraad (aanvulling) Archief Antoine Rubbens (aanvulling) Archief Guido De Schrijver en Monique Bativia Archief Eddy Lagae Archief De Vrienden van Lourdes, Halle (aanvulling) Archief diverse organisaties gehuisvest in het diocesaan centrum Licht en Ruimte Roeselare Archief Louis Ardui (aanvulling) Archief Operatie Mobilisatie België Archief Belgische Evangelische Zending (Evadoc) Archief Remi Mens (Teleonthaal, ) Religieuze instituten Archief Broeders van de Christelijke Scholen (aanvulling) Archief Religieuzen van de H. Familie van Helmet Schaarbeek Archieven kloosters Clarissen Mechelen, Leuven, Ronse, Lier, en Brussel Archief Oblaten van Gijzegem Archief Zusters van O.-L.-V. van VII Weeën Archief Priesters van het Heilig Hart 17

18 jaarverslag 2009 Missionering, interreligieuze en interculturele contacten Archief Jozef Vekemans Archief Robert Van Daele (aanvulling) Archief Omer Tanghe Archief Kamiel Plessers Religie, culturele identiteit en kunst Archief Christelijk Vlaams Kunstenaarsverbond (aanvulling) Archief Jozef Boets Archief Pels-D Hondt Orgelbouw (aanvulling) Archief José Cielen-Bosmans Media en cultuurspreiding Archief Davidsfonds (aanvulling) Archief Ernest Henau (aanvulling) Intermediaire structuren Archief ACV-Metaal (aanvulling) Archief Boerenbond (aanvulling) Archief ACW Dender en Waas (aanvulling) Archief Eddy Marstboom (aanvulling) Archief KAV Vlaams-Brabant en Brussel (aanvulling) Archief Jo Vekemans (ACV Leuven) Archief Jan Germeys Archief ACW (aanvulling) Archief Wereldsolidariteit (aanvulling) Archief Jan Delbroek Archief ACV Metaal Limburg Archief ACV Transcom (aanvulling) Archief Pax Christi Vlaanderen (aanvulling) Archief Sint-Vincentiusvereniging Antwerpen (aanvulling) Archief Algemeen Syndicaat der Geneesheren van België (aanvulling, inclusief aanvulling op archief Marcel De Brabanter) Archief KAV Blauwput Kessel-Lo Archief KAV Limburg (aanvulling) Archief dansgroep Incar Archief KAV (aanvulling) Archief Katholieke Vereniging Gehandicapten (aanvulling) Archief Centrum ter Preventie van Zelfdoding Archief Unizo (aanvulling) Archief KWB Vlaams-Brabant en Brussel (aanvulling) Archief Sint-Vincentiusvereniging Sint-Bavo Boechout Archief Jos Nihoul (Vredeseilanden) Archief Unizo Antwerpen (aanvulling) Archief Marcel De Prins (aanvulling) Archief De Gulden Leeftijd Jeugd, opvoeding, onderwijs, wetenschap Archief Katholieke Jeugdraad (aanvulling) Archief Hogeschool Sint-Lukas Brussel (aanvulling) Archief KSA-Oost-Vlaanderen (aanvulling) Archief KSJ-KSA-VKSJ (aanvulling) Archief van de Provinciale Stuurgroep Taakleraars Limburg Politiek en ideologie Archief Jef Ulburghs (aanvulling) Archief Nora Staels-Dompas Archief Achille Diegenant (aanvulling) - Zie KADOC- Nieuwsbrief 2009/5 Archief CD&V (aanvulling) Archief Brigitte Grouwels (aanvulling) Archief Paul De Keersmaeker (aanvulling) Archief CD&V Dendermonde Sint-Niklaas Andere Archief familie Goffinet Collectie Robert Houthaeve-Lecluyse Archief Bert Verbrugghe Archief Begeleidingsdienst Limburgs Mijngebied Archief L.O.J. De Wilde (aanvulling) Verwerking In 2009 werd van het binnenkomende archief 329 strekkende meter - goed voor 39 % van de totale archiefinstroom in dat jaar - ontsloten via diverse toegangen (plaatsingslijsten of inventarissen) (zie onder A.). Ook is een bijzondere inspanning geleverd om archieven te ontsluiten die al vóór 2009 toekwamen. 216 strekkende meter werd aldus geordend, beschreven en ontsloten (zie onder B.) Zo kan op een selectieve wijze de verwerkingsachterstand deels worden weggewerkt. De ontsluiting gebeurt bij gebrek aan voldoende mankracht vaak alleen rudimentair. Een plaatsingslijst biedt een eerste toegang tot het bestand. Tegelijk wordt het archief geselecteerd, eventueel gereinigd en verpakt. Bij dit soort operaties zijn ook opnieuw jobstudenten ingeschakeld. Zoals ook al in het verslag van 2008 vermeld maakt de structurele onderbezetting van de afdeling het onmogelijk de achterstand in de verwerking weg te werken, laat staan de verwerking gelijke tred te laten houden met de verwerving. Door het inschakelen van een extra werkkracht vanaf september is de afdeling erin geslaagd de volledige affichecollectie te ontsluiten en stuksgewijs te beschrijven in Aleph. Inhoudelijk gaat het om collecties die sinds 2006 verworven werden, maar onverwerkt bleven. 18

19 Te vermelden zijn: ACW-Leuven, ACW-Zuid-Oost- Vlaanderen, Belgische Boerenbond, Bond Zonder Naam, CD&V-nationaal, Christen Democratische Studenten, Davidsfonds-afdelingen, Davidsfonds-Nationaal, Dominicanen, Fedekam, Guido De Schrijver, Herman Boon, KSA-nationaal, KSA-Noordzeegouw, KWB-Brussel, Michel Leenknegt, Missio, NCMV-nationaal, NVKT, Signis, Sint-Lukasscholen Brussel, Sint-Lucasschool Gent, Vredeseilanden en Wereldwijd. Er werden niet enkel nieuwe aanvullingen beschreven, tegelijkertijd werd de bestaande invoer aan een kwaliteitscontrole onderworpen en zijn dubbele invoer, onnauwkeurige en onvolledige invoer verbeterd. In het voorjaar 2010 zal de volledige collectie een laatste controle van de materiële toestand krijgen en zullen de ontbrekende items worden gedigitaliseerd zodat in de loop van 2010 de volledige affichecollectie (ca stuks) online raadpleegbaar zal zijn. De beschrijvingen zullen ook systematisch worden gekoppeld met de trefwoorden van de ODIS-databank. Bij de fotocollecties is vooral de verwerking van het beeldarchief van de Vlaamse Minderbroeders te vermelden. Ook is een aanvang genomen met de verwerking van het beeldarchief van de Jezuïeten. Een duizendtal portretten werden al in Aleph ingevoerd. Daarnaast werd de volledige (stuksgewijs verwerkte) fotocollectie, op de kleinste formaten na, nagekeken op inhoud en gekoppeld aan de ODIS-trefwoorden. In de loop van de volgende jaren zal dit ook gebeuren met de kleinste formaten. Verder is ook gestart met het invoeren van archiefbeschrijvingslijsten in scopearchiv. Er werd vooral werk gemaakt van het beschrijven van de collecties bewegend beeld, o.m. de uitzendingen door Derden van de Belgische Boerenbond, de collecties van ATRO (Agrarische Televisie- en Radio-Omroep) en NCMV (uitzendingen Middengolf). De ontsluiting van het omvangrijke archief van CDO (Christen-Democratische Omroep) is ook opgestart. Daarnaast werden in het kader van het project Mémoire filmée de Congofilms uit de archieven van diverse religieuze instituten beschreven (zie ). Die lijsten worden in de loop van 2010 vervolledigd met o.m. de filmcollectie van de Belgische Boerenbond en Bekaert. Bedoeling is het volledige pakket bewegend beeld (in eerste instantie pellicule) via scopearchiv raadpleegbaar te maken. In totaal werd in strekkende meter archief toegankelijk gemaakt (A en B samen), inclusief het archief van de Vlaamse Jezuïeten dat ter plekke wordt ontsloten door een KADOC-medewerker (zie ). Ondanks een prioritaire aandacht voor ordening en ontsluiting blijft KADOC kampen met verwerkingsachterstanden van zijn archievencollectie. A. Ontsloten archieven die in 2009 binnenkwamen - per themaveld: Kerk en religie Archief Interdiocesaan Pastoraal Beraad (aanvulling) Archief Guido De Schrijver en Monique Bativia (aanvulling) Archief De Vrienden van Lourdes, Halle (aanvulling) Archief Operatie Mobilisatie België Archief Remi Mens Religieuze instituten Archieven kloosters Clarissen Mechelen, Leuven, Ronse, Lier, en Brussel Archief Oblaten van Gijzegem Archief Zusters van O.-L.-V. van VII Weeën Archief Annuntiaten van Westmalle Missionering, interreligieuze en interculturele contacten Archief Jozef Vekemans Media en cultuurspreiding Archief Davidsfonds (aanvulling) Religie, culturele identiteit en kunst Archief Jozef Boets Intermediaire structuren Archief ACV-Metaal (aanvulling) Archief Boerenbond (aanvulling) Archief Eddy Marstboom (aanvulling) Archief ACW (aanvulling) Archief ACV-Metaal Limburg Archief Sint-Vincentiusvereniging Antwerpen (aanvulling) Archief Algemeen Syndicaat der Geneesheren van België (aanvulling, inclusief aanvulling op archief Marcel De Brabanter) Archief KAV (aanvulling) Archief Centrum ter Preventie van Zelfdoding Archief Unizo (aanvulling) Archief Unizo Antwerpen (aanvulling) Jeugd, opvoeding, onderwijs, wetenschap Archief Paul Verbanck Archief KSJ Antwerpen-Brabant (aanvulling) Archief Hogeschool Sint-Lukas Brussel Politiek en ideologie Archief Jef Ulburghs (aanvulling) Archief Nora Staels-Dompas Archief Paul De Keersmaeker (aanvulling) 19

20 jaarverslag 2009 B. Belangrijkste vóór 2009 overgedragen archieven die in 2009 werden ontsloten Archief Hoger Instituut Maatschappelijk Werk Antwerpen Archief Interdiocesaan Centrum Liturgische Zielzorg Archief Caritas West-Vlaanderen (aanvulling) Archief Unizo Oost-Vlaanderen (aanvulling) Archief Jozefieten en Archief Constant Van Crombrugghe - Zie KADOC-Nieuwsbrief 2009/2 Archief Caritas Vlaanderen Archief Boerenbond (aanvullingen) Archief Gezinsbond Archief Dochters Maria Willebroek Archief Annuntiaten Monasterium Magnificat Westmalle Plannenarchief Sint-Lucas Gent (deels) Atelierarchief Capronnier (deels) Archief Leo Tindemans (deels) Projecten Archief en archiefbibliotheek Vlaamse Minderbroeders Sint-Truiden KADOC detacheerde een personeelslid tot eind september voor 50% voor de globale inventarisatie van het archief en de archiefbibliotheek van de Vlaamse Minderbroeders te Sint-Truiden. Hiertoe werden de bestaande inventarissen, lijsten en catalogi aangevuld, geoptimaliseerd en gecentraliseerd in een globaal structuurschema. Deze aanpak verschafte een onmisbaar inzicht in structuur en inhoud van archief en archiefbibliotheek. In het najaar werden deze werkzaamheden onder toezicht van een gemengde begeleidingscommissie Vlaamse Minderbroeders/KADOC afgerond. De bewaargeving en verhuizing van het archief naar KADOC zijn gepland voor januari Archief Vlaamse Jezuïeten te Heverlee KADOC detacheert een personeelslid, eerst voor 50%, vanaf 1 oktober voor 60% voor het beheer en de ordening en ontsluiting van het archief van de Vlaamse Jezuïeten in Heverlee. Die medewerker neemt onder het toezicht van een Stuurgroep het dagelijkse beheer waar van dit archief (raadpleging-leeszaal, aanwinsten, bewaring en verpakking) en verfijnt, uniformiseert en digitaliseert de bestaande ontsluitingsinstrumenten. Het project ging van start in De medewerker geraakte intussen vertrouwd met de aanwezige, rijke bestanden (met inbegrip van de Scripta van de leden van de Sociëteit), startte de ordening, werkte een leeszaalreglement uit en ontwierp een eigen website Archief Fractie Europese Volkspartij in Europees Parlement De grootste politieke familie in het Europees parlement, de Fractie van de Europese Volkspartij (Christen-Democraten), kan bogen op een geschiedenis die nagenoeg even oud is als de officiële Europese integratie zelf. Ze werd opgericht op 23 juni 1953 als de Christendemocratische fractie in de Europese Gemeenschap voor Kolen en Staal. Een rijk en omvangrijk fractiearchief weerspiegelt de cruciale bijdrage van de christendemocratische groep aan de Europese integratie. Voor de ontsluiting en het beheer van dit archief, bewaard in het Europees Parlement in Brussel, werd de hulp van KADOC ingeroepen. KADOC begeleidt en adviseert inzake alle aspecten van het archiefbeheer: de centralisatie van het materiaal (archief, audiovisuele documenten, historische publicaties, gadgets), de beschrijving en ontsluiting via een geautomatiseerd archiefbeschrijvingssysteem met zoekmodule op het web, de uitbouw van een bewaardepot, ook voor de digitale documenten, en de aanschaf van verpakkingsmateriaal, de inrichting van een leeszaal, de opleiding van het archiefpersoneel enz. In de loop van 2010 zal deze operatie resulteren in een (gecontroleerde) openstelling van het historische archief van de EVP-fractie Archief Leo Tindemans Vanwege het Europees Parlement ontving KADOC een projectsubsidie voor de ordening, selectie en beschrijving van dat onderdeel van het persoonlijk archief van Leo Tindemans dat betrekking heeft op zijn mandaten als lid van het Europees Parlement ( ; ; fractieleider van 1989 tot 1994). Deze subsidie kwam er in het kader van een oproep tot indienen van voorstellen tot Verwerking van persoonlijke archieven van voormalige leden van het Europees Parlement die zijn opgebouwd tijdens de uitoefening van hun mandaat en zijn overgedragen in de vorm van een schenking of een legaat. In 2009 werd door de betrokken archivaris een groot deel van de sterk verstoorde dossiers m.b.t. Tindemans mandaat als Europees parlementslid geordend en beschreven in het geautomatiseerde archiefbeschrijvingssysteem scopearchiv. Gezien het belang van de figuur Tindemans voor de Europese integratie hoeft het geen betoog dat het hier om sleuteldossiers inzake de Europese samenwerking en de werking van het Europees Parlement gaat. Ze werpen een licht op de vele contacten van Tindemans, zijn opvattingen inzake Europa en de besluitvorming van zijn instellingen Interviews Grauwzusters-Franciscanessen Hasselt Het bestuur van de Grauwzusters-Franciscanessen van Hasselt nam het initiatief om alle leden op systematische wijze te laten interviewen door een KADOC- 20