inbo Proefproject Zomerjacht everzwijn Voeren Resultaten van de bejaging van everzwijn in Voeren tussen 15/05/2007 en 15/09/2007 Jim Casaer

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "inbo Proefproject Zomerjacht everzwijn Voeren Resultaten van de bejaging van everzwijn in Voeren tussen 15/05/2007 en 15/09/2007 Jim Casaer"

Transcriptie

1 inbo Instituut voor Natuur- en Bosonderzoek Instituut voor Natuur- en Bosonderzoek - Gaverstraat 4 - B-9500 Geraardsbergen - T.: F.: info@inbo.be - Proefproject Zomerjacht everzwijn Voeren Resultaten van de bejaging van everzwijn in Voeren tussen 15/05/2007 en 15/09/2007 Jim Casaer INBO.R

2 Auteurs: Jim Casaer Instituut voor Natuur- en Bosonderzoek Instituut voor Natuur- en Bosonderzoek Het Instituut voor Natuur- en Bosonderzoek (INBO) is het Vlaams onderzoeks- en kenniscentrum voor natuur en het duurzame beheer en gebruik ervan. Het INBO verricht onderzoek en levert kennis aan al wie het beleid voorbereidt, uitvoert of erin geïnteresseerd is. Vestiging: INBO Geraardsbergen Gaverstraat 4, 9500 Geraardsbergen Wijze van citeren: Casaer, J. (2008). Proefproject Zomerjacht everzwijn Voeren. Resultaten van de bejaging van everzwijn in Voeren tussen 15/05/2007 en 15/09/2007. Rapporten van het Instituut voor Natuur- en Bosonderzoek 2008 (INBO.R ). Instituut voor Natuur- en Bosonderzoek, Brussel. D/2008/3241/154 INBO.R ISSN: Verantwoordelijke uitgever: Jurgen Tack Druk: Managementondersteunende Diensten van de Vlaamse overheid. Foto cover: Everzwijn - Ph.Moes WildlifePictures Foto cover: 2008, Instituut voor Natuur- en Bosonderzoek

3 Proefproject Zomerjacht everzwijn Voeren Resultaten van de bejaging van everzwijn in Voeren tussen 15/05/2007 en 15/09/2007 Jim Casaer met medewerking van Axel Neukermans, Thomas Scheppers & Jan Vercammen INBO.R

4 Samenvatting Dit rapport geeft de resultaten weer van een kortlopend project betreffende het uitvoeren van een zomerjacht op everzwijnen in Voeren (Vlaanderen). In de zomer van 2007 werd een uitzonderlijke zomerjacht op frislingen (jonge everzwijnen) en overlopers (12 24 maanden oud) toegelaten in de gemeente Voeren (Limburg, Vlaanderen). Deze afwijking van het jachtdecreet had tot doel; een beter inzicht te verwerven in de grootte, de opbouw en de demografische kenmerken van de populatie everzwijnen aanwezig in Voeren. de efficiëntie van een zomerjacht op everzwijnen te evalueren. De afwijking werd aangevraagd door de Hubertus Vereniging Vlaanderen, Kenniscentrum, en toegestaan aan de hand van een besluit door de Minister van Openbare Werken, Energie, Leefmilieu en Natuur, op basis van artikel 33 van het jachtdecreet. Het Instituut voor Natuuren Bosonderzoek kreeg de opdracht de ervaringen van deze zomerjacht op een wetenschappelijke manier op te volgen en hierover te rapporteren. In deze periode (3 maanden) werden 6 everzwijnen geschoten. Per geschoten everzwijn bedroeg de jachtinspanning gemiddeld 39 uren aanzit. Ongeveer 1 keer per vijf aanzitsessies werden er everzwijnen waargenomen. De data verzameld in het kader van dit proefproject vormen een eerste en belangrijke stap om beheer- en jachtmethoden op everzwijn in Vlaanderen te kunnen evalueren. Er dient echter meer systematisch informatie verzameld te worden over de jachtinspanning uren aanzit -, het aantal waarnemingen en het aantal geschoten dieren, indien men de verschillende bejagingen bestrijdingtechnieken met elkaar wil kunnen vergelijken voor wat betreft hun efficiëntie, kost en mogelijke impact. De resultaten van dit proefproject laten niet toe uitspraken te doen over de opbouw of de kenmerken van de populatie. Een van de redenen hiervoor is dat er, onder andere, geen gecoördineerde, simultane observaties plaatsvonden. Indien men betrouwbare resultaten wenst te verzamelen in de toekomst, zullen de verschillende belanghebbenden hiervoor samen, op een gecoördineerde manier, tellingen moeten uitvoeren. Gebruik maken van observatieposten aan hiervoor aangelegde voederplaatsen, zou een andere mogelijke manier kunnen zijn om een beter inzicht te verwerven in de populatiegrootte en opbouw. Gedetailleerde en correcte jachtstatistieken verzamelen vormt echter vermoedelijk het belangrijkste element bij de onderbouwing en opvolging van het beheer van everzwijnenpopulaties. 2 Proefproject Zomerjacht everzwijn Voeren

5 English abstract This report presents the results of a short project concerning hunting wild boar during the summer in Voeren (Flanders, Belgium). The normal hunting period for wild boar in Flanders is from 1/10 till 31/12. Exceptionally the authorisation was given to hunt wild boar (piglets and animals between months) during the summer (15/05 15/09). The aim of this authorisation was to; get a better knowledge of the demographic characteristics of the population currently present in Voeren evaluate the efficiency of summer hunting compared to the normal hunting period in Flanders. The authorisation was requested by the Hubertus Vereniging Vlaanderen, Kenniscentrum (Knowledge centre of the Flemish hunting organisation) and approved by Flemish Minister for Public Works, Energy, the Environment and Nature based on article 33 of the Flemish Hunting Law. The Research Institute for Nature and Forest (INBO) was given the task to follow up and analyse the results of this summer hunting. During this 3 months 6 wild boar were shot. The average hunting effort for each wild boar shot was 39 hours. On approximately one out of five outings wild boar were observed. The results of this short term project form the first source of information required to evaluate and compare different approaches to manage wild boar in Flanders. A more systematic approach and monitoring of hunting effort, number of animals observed and hunting success, is necessary to enable a scientific comparison of the efficiency, costs, benefits en possible impact of the different approaches to manage wild boar populations. The results do not allow any conclusions as far as concerns the size and demographic structure of the population. This because, among others, no coordinated, simultaneous observations took place over the whole area. When required in the future, coordinated efforts among all stakeholders will be necessary. The use of observation on baiting stations, created for this purpose, could be another approach allowing to asses the size and structure of the population present. Collecting detailed and correct hunting statistics is however probably the most important aspect as regards the management of wild boar populations. Proefproject Zomerjacht everzwijn Voeren 3

6 Inhoud Samenvatting... 2 English abstract Inleiding Algemeen Afschot zomer Materiaal en methoden Het verzamelen van basisgegevens en nemen van stalen Het bepalen van de leeftijd DNA - Genetica Voortplanting Resultaten Waarnemingsfiches Aantal waargenomen dieren, waarnemingskans & groepsgrootte Onderverdeling naar leeftijds- en geslachtsklasse & jachtrevier Afschot Bespreking Waarnemingsfiches Aantal waargenomen dieren, waarnemingskans & groepsgrootte Onderverdeling naar leeftijds- en geslachtsklasse & jachtrevier Afschot Samenvattend Referenties Bijlagen Bijlage I : Opnameformulier aanzit Bijlage II: Meldingsformulier everzwijn Lijst van figuren Lijst van tabellen Proefproject Zomerjacht everzwijn Voeren

7 1 Inleiding 1.1 Algemeen De aanwezigheid van everzwijnen (Sus scrofa) in de Voerstreek is een klassiek fenomeen. Tot voor kort werd Voeren beschouwd als de enige regio in Vlaanderen waar everzwijnen voorkomen (Mercelis, 2003, Casaer & Van Den Berge 2006). Het jaarlijks toegekende afschot (sinds 1992/93) schommelt tussen 6 en 39 stuks (zie figuur 1). De laatste jaren is de populatie van enkele individuen terug gestegen tot een geschatte populatie van meer dan 50 individuen (Bron: niet gepubliceerde data Agentschap voor Natuur en Bos). Aantal toegekende evers / Jaar Figuur 1 Toegekend afschot in de Voerstreek voor everzwijn sinds het jachtseizon 1992/1993 (Bron: niet-gepubliceerde data Agentschap voor Natuur en Bos). De wettelijk toegelaten bejagingsperiode voor everzwijn in Vlaanderen loopt van 1 oktober tot en met 31 december en kan enkel plaatsvinden na goedkeuring van een afschotplan (Art. 3 openingsbesluit voor de periode // B.V.R. 18/07/2003). Op 13/11/2006 vaardigde de Vlaamse Minister voor Openbare werken, Energie, Leefmilieu en Natuur een besluit uit betreffende De zomerjacht op wilde zwijnen op het grondgebied van de gemeente Voeren. Dit besluit maakte het, op basis van artikel 33 van het jachtdecreet, mogelijk in de zomer van 2007, gedurende de openingsperiode op reebok (15/05 15/09), tevens biggen (frislingen) en overlopers te bejagen. Deze jacht was toegelaten van 1 uur voor zonsopgang tot 1 uur na zonsondergang en enkel van op een hoogzit. Deze uitzonderlijke bejaging moest toelaten extra informatie te verzamelen over de populatiegrootte, de populatiestructuur (geslachts- en leeftijdsopbouw) en de voortplantingstoestand van de aanwezige populatie. Daarnaast had de toegestane uitzondering tot doel de efficiëntie van de zomerjacht te kunnen vergelijken met deze van de huidig toegestane jachttijden (1/10 31/12). Proefproject Zomerjacht everzwijn Voeren 5

8 De vraag tot afwijking van de geldende openingsperioden werd ingediend door de Hubertus Vereniging Vlaanderen, Kenniscentrum. Deze aanvraag werd door hen gemotiveerd vanuit het feit dat met de huidige openingsperioden de toegestane afschotquota niet vervuld konden worden. Het Instituut voor Natuur- en Bosonderzoek (INBO) werd in hetzelfde ministerieel besluit aangeduid om de wetenschappelijke opvolging van het pilootproject uit te voeren en een rapport op te maken met de resultaten en conclusies. 1.2 Afschot zomer 2007 Figuur 2 Situering van de verschillende wildbeheereenheden in Voeren; wbe Hoogbosch (rood), wbe Voeren (geel), wbe De Planck (blauw). In Voeren zijn er 3 wildbeheereenheden (wbe s) actief, namelijk: Voeren, Hoogbosch en De Planck (zie figuur 2). In elk van deze wildbeheereenheden (wbe) zijn everzwijnen aanwezig. Het aantal everzwijnen in de wbe Hoogbosch wordt lager ingeschat dan in de andere twee wbe s. Op basis van de bestaande gegevens wordt de huidige totale stand van everzwijnen in Voeren geschat op een 50-tal dieren (bron: niet gepubliceerde data Agentschap voor Natuur en Bos). Op basis van deze schatting werd voor de zomer van 2007 een afschot toegekend van 22 everzwijnen. De verdeling tussen de verschillende wildbeheereenheden is als volgt: Wbe Voeren: 9 stuks Wbe De Planck: 9 stuks Wbe Hoogbosch: 4 stuks Dit toegekend afschot heeft enkel betrekking op de periode tussen 15/05/2007 en 15/09/2007. Voor de normale bejagingsperiode van 1/10/2007 tot 31/12/2007 werd een apart afschot aangevraagd. Het toegekend afschot voor de zomer betreft enkel frislingen en overlopers. 6 Proefproject Zomerjacht everzwijn Voeren

9 2 Materiaal en methoden 2.1 Het verzamelen van basisgegevens en nemen van stalen Om een degelijke evaluatie van de efficiëntie van de zomerjacht toe te laten, is het nodig een zicht te krijgen op het aantal geschoten dieren en de kenmerken ervan, maar ook op de geleverde inspanningen (jachtinspanning). Aan de jagers werd gevraagd om van elk geschoten dier een aantal kenmerken op te schrijven (geslacht, datum afschot, plaats afschot, ), maar ook om bij elke aanzit een aantal basisgegevens in te vullen op een waarnemingsformulier (start van aanzit, einde aanzit, aantal waargenomen everzwijnen, zie bijlage I). Naast gegevens over de everzwijnen werd ook gevraagd het aantal waargenomen reeën te noteren. Op basis van deze waarnemingsformulieren kunnen een aantal gegevens berekend worden. In het kader van dit project gebruiken we volgende begrippen: Aantal en duur van de aanzitsessies: telkens er een persoon op een bepaalde plaats voor een bepaalde duur gaat aanzitten. Hieruit kan de frequentie en de totale omvang van de geleverde inspanningen afgeleid worden. het aantal waarnemingen: telkens één everzwijn of een groep van everzwijnen waargenomen wordt, beschouwen we dit als 1 waarneming. Het aantal waarnemingen komt dus overeen met het aantal keren dat er dieren geobserveerd werden. Gedurende één aanzitsessie kunnen er verschillende waarnemingen plaatsvinden. Bijvoorbeeld een eerste groep dieren die verschijnt en terug verdwijnt, waarna wat later een solitair dier geobserveerd wordt. De waarnemingskans: de verhouding tussen het aantal aanzitsessies waarbij dieren geobserveerd werden en het totaal aantal aanzitsessies. Dit vertelt ons iets over de waarschijnlijkheid om één of meerdere dieren te observeren per keer dat men gaat aanzitten. Het aantal waargenomen dieren: de som van het aantal waargenomen everzwijnen, al dan niet opgedeeld naar geslacht en leeftijd, per aanzitsessie of gedurende een bepaalde periode van het jaar. Het aantal waargenomen dieren per uur: de verhouding tussen het aantal waargenomen dieren en het aantal uren aanzit (al dan niet opgedeeld naar geslacht, leeftijd, periode van het jaar,.). Dit gegeven kan gehanteerd worden als maat voor de densiteit aan everzwijnen in een gebied. In tijdsreeksen kan dit als index beschouwd worden, op voorwaarde dat de waarnemingsessies gestandaardiseerd verlopen (cfr. reewildkilometertellingen). In tegenstelling tot de kilometertellingen bij reewild is deze methode niet gevalideerd aan de hand van onderzoek bij populaties waarvan de grootte gekend was en gevarieerd kon worden in loop van het onderzoek. De groepsgrootte: het aantal dieren die per waarneming samen waargenomen werden. De gemiddelde groepsgrootte kan berekend worden door het totaal aantal waargenomen dieren te delen door het aantal waarnemingen. De succesratio: het aantal dieren die effectief geschoten werden in verhouding tot het aantal dieren die behoren tot de geslachts- en/of leeftijdsklasse die geschoten mogen worden. Proefproject Zomerjacht everzwijn Voeren 7

10 Het aantal uren per geschoten everzwijn: het totaal aantal uren aanzit gedeeld door het totaal aantal geschoten dieren (al dan niet opgedeeld naar periode van het jaar, geografisch gebied, ). Hierdoor krijgt men een beeld van de benodigde inspanning per geschoten dier. Dit resultaat kan vergeleken worden met de inverse (1 over) het aantal waargenomen dieren per uur (al dan niet gecorrigeerd voor het type dieren die bejaagd mogen worden). Van elk geschoten everzwijn werd de kop bijgehouden. Van de vrouwelijke overlopers werd de baarmoeder bijgehouden. De stalen werden verzameld in daartoe bestemde zakken, die gelabeld werden aan de hand van 22 niet-gebruikte, genummerde reewildlabels (VG_2007_3550_Geit tot VG_2007_3571_Geit). Om het verzamelen van stalen te vergemakkelijken werd een diepvries geïnstalleerd in de loods van het Agentschap voor Natuur en Bos in Voeren (Rullen te Sint-Pieters-Voeren). Elke jager moest, na afschot van een everzwijn, de boswachter op de hoogte brengen, om vervolgens de stalen van de geschoten dieren in de diepvries te kunnen steken. Per geschoten dier werd ook een meldingsformulier (bijlage II) ingevuld. Dit formulier is vergelijkbaar met het wettelijk verplichte meldingsformulier voor reewild. 2.2 Het bepalen van de leeftijd Aan de hand van de onderkaak kan de leeftijd van de everzwijnen tot 24 maand vrij nauwkeurig worden bepaald (zie o.a. Happ 2007, Van Elsbergen et al. 2002). Hiertoe wordt de kop eerst ontdaan van de meeste vleesresten en vervolgens geplaatst in een maceratiebad (gedurende een week op ongeveer 55 C). Daarna worden de koppen boven een dubbele zeef afgespoeld en worden de laatste vleesresten verwijderd. Tot slot gaan de koppen voor enkele dagen in de droogstoof (4 dagen aan 40 C). Figuur 3 Enkele koppen van wilde zwijnen op de autopsietafel 8 Proefproject Zomerjacht everzwijn Voeren

11 Figuur 4 Voorbereiden van de koppen om in het maceratiebad te gaan. 2.3 DNA - Genetica Van alle geschoten everzwijnen werd een deeltje weefsel als DNA-staal bijgehouden voor verdere genetische analyses. Van de geschoten dieren werd een deeltje spierweefsel bijgehouden in ethanol (95%). De stalen worden voor verdere analyse bewaard op kamertemperatuur. 2.4 Voortplanting Om een zicht te krijgen op de voortplantingstatus van de populatie werd de aan- of afwezigheid van embryo s in de baarmoeder onderzocht. Alhoewel deze categorieën everzwijnen theoretisch niet drachtig zijn op dit moment van het jaar, worden de laatste jaren ook drachtige overlopers en biggen waargenomen in Europa. In het Groothertogdom Luxemburg werden bijvoorbeeld vrouwelijke everzwijnen van slechts 5 maanden oud geschoten die al drachtig waren. Volgens hetzelfde onderzoek worden op alle momenten van het jaar jongen geboren (Cellina 2008). Van alle vrouwelijke dieren werd daarom de uterus bijgehouden voor verdere analyses. Proefproject Zomerjacht everzwijn Voeren 9

12 3 Resultaten 3.1 Waarnemingsfiches Aantal waargenomen dieren, waarnemingskans & groepsgrootte In het totaal werden er 107 waarnemingsfiches binnengebracht. Samen komt dit neer op 233 uren aanzit in drie maanden tijd. De aanzitsessies werden uitgevoerd door 16 verschillende personen en in 12 verschillende jachtterreinen. De meeste aanzitsessies vonden plaats in de maand juli (figuur 5). Bij 19 van de aanzitsessies werden ook effectief 1 of meerdere everzwijnen gezien. Per aanzitsessie werd er nooit meer dan één waarneming gedaan. In het totaal komen de 19 keren dat er gedurende een aanzitsessie 1 of meer everzwijnen gezien werden bijgevolg overeen met 19 waarnemingen. De waarnemingskans (aantal aanzitten waarbij er everzwijnen werden waargenomen gedeeld door het aantal aanzitsessies) bedraagt op basis van deze gegevens iets minder dan 1 op 5 keer (0,18). In het totaal werden, cumulatief, 101 everzwijnen waargenomen over de volledige periode. Gedurende deze 107 aanzitsessies noteerden de jagers ook het aantal waargenomen reeën. Op 107 aanzitsessies werden 91 keren reeën waargenomen. Dit is 4,7 keer zoveel als het aantal keren dat er everzwijnen werden waargenomen. Het totaal aantal waargenomen reeën bedraagt 282. Dit is bijna het driedubbele van het aantal waargenomen everzwijnen gedurende dezelfde aanzitperiode. In september werden er, ondanks het feit dat er herhaaldelijk werd aangezeten, geen everzwijnen meer waargenomen. Figuur 5 geeft een beeld van hoeveel dieren waargenomen werden per maand. Uit figuur 5 blijkt dat ook in juli de waarnemingskans het hoogste was. Aantal aanzitsessies Aantal waargenomen everzwijnen Waarnemingskans Aantal waarnemingen Gemiddelde groepsgrootte Aantal sessies, aantal waarnemingen, aantal waargenomen dieren Waarnemingskans (*100), Groepsgrootte 0 0 mei juni juli augustus september Figuur 5 Verdeling van het aantal aanzitsessies, aantal waarnemingen en het aantal waargenomen dieren over de verschillende maanden van het project. 10 Proefproject Zomerjacht everzwijn Voeren

13 3.1.2 Onderverdeling naar leeftijds- en geslachtsklasse & jachtrevier Op de meldingsformulieren diende ook de leeftijds- en geslachtsklasse van de waargenomen everzwijnen aangegeven te worden. Hierbij werd een onderscheid gemaakt tussen beren, zeugen, overlopers, frislingen en everzwijnen waarvan de klasse niet bepaald kon worden. Deze laatste werden in de categorie onbepaald gezet. Figuur 6 geeft een beeld van de verdeling van het aantal waargenomen dieren over de verschillende leeftijds- en geslachtsklasse. Onbepaald; 1 Beren; 3 Zeugen; 10 Frislingen; 51 Overlopers; 36 Figuur 6 Overzicht van het aantal waargenomen dieren, opgedeeld naar leeftijds - en geslachtscategorie. De onderstaande kaarten geven zowel de inspanning (aantal aanzitsessies), als de waarnemingskans (verhouding tussen het aantal aanzitsessies met een waarneming en het totaal aantal aanzitsessies). Proefproject Zomerjacht everzwijn Voeren 11

14 Figuur 7 Aantal aanzitsessies per jachtrevier. Figuur 8 Waarnemingskans (aantal aanzitsessies met waarnemingen/ totaal aantal aanzitsessies) per jachtrevier. 12 Proefproject Zomerjacht everzwijn Voeren

15 3.2 Afschot In het totaal werden zes dieren geschoten. Uit de vergelijking met het aantal waargenomen frislingen en overlopers bejaagbare categorieën gedurende het project - leert dit ons dat 6 op 87 dieren geschoten worden of met andere woorden een succesratio van 7%. Omgerekend naar inspanning per geschoten everzwijn komt dit neer op 39 uur aanzit per everzwijn. De onderstaande tabel geeft een overzicht van de geschoten dieren, de bijhorende figuur toont aan waar de dieren geschoten werden. Geen van de geschoten dieren was drachtig. Tabel 1 Kenmerken van de geschoten dieren. datum afschot 29-aug jun jul jul jul aug-07 geslacht leeftijdscategorie Leeftijdsklasse volgewicht (kg) leeggewicht (kg) mannelijk frisling 6-12 maanden 68,8 52,75 mannelijk frisling 6-12 maanden 52 39,15 mannelijk frisling 6-12 maanden 68,3 52,9 vrouwelijk frisling 6-12 maanden 52,1 39,7 vrouwelijk overloper maanden vrouwelijk frisling 0-6 maanden 14 10,5 Figuur 9 Plaats van afschot van evers binnen de drie wildbeheereenheden (geel = 1 geschoten everzwijn, donker rood = 2 geschoten everzwijnen). Proefproject Zomerjacht everzwijn Voeren 13

16 4 Bespreking 4.1 Waarnemingsfiches Aantal waargenomen dieren, waarnemingskans & groepsgrootte Om het aantal waargenomen everzwijnen per aanzitsessie te kunnen duiden moeten deze resultaten vergeleken worden met gegevens uit andere gebieden. Deze gegevens behoren meestal tot de grijze literatuur en zijn veelal niet gepubliceerd. Ter vergelijking geven we enkele cijfers die gevonden werden. In het seizoen 2006 vonden er op de Kroonjachten in Saint-Hubert (België) 204 bers- en loerjachten plaats. Hierbij werden er 58 keren everzwijnen geobserveerd (= 0,28) (Licoppe, mond. med.). Bij 109 aanzitsessies (met lokmiddel), in de zomer, in Baden-Würtemberg (Duitsland) werden er 28 keer everzwijnen gezien (=0,26) (Liebl et al. 2005). Beide resultaten liggen hoger dan de in Voeren bekomen resultaten van 0,18. Voor wat betreft het verloop van het aantal waargenomen evers in functie van de tijd (weken) bevestigen de lokale wildbeheereenheden de vaststelling dat er in augustus en september minder everzwijnen waargenomen worden. Dit fenomeen doet zich elk jaar voor en is mogelijk te wijten aan het feit dat de maïsplanten een goede dekking bieden en de maïskolven komen vanaf dan ook in de "melk". Vanaf dat de evers eenmaal in deze percelen gewisseld zijn, verlaten zij deze ongraag. Vanaf die periode komen bij de WBE-besturen / jachtrechthouders de aangiften van wildschade in maïsakkers binnen en vermindert het aantal aangiften met betrekking tot schade in weilanden (Peeters mond. med.). Deze interesse voor mais in melk komt tevens in een recente studie in het Groothertogdom Luxemburg duidelijk naar voor. De maaginhoud van geschoten everzwijnen in de periode juli, augustus, september bevatte bijna geen artificieel voedsel meer, hoewel dit steeds beschikbaar was, en hun dieet bestond grotendeels uit dit type maïs (Cellina 2008). Reeds in 1997 gaf Vassant de voorkeur van everzwijnen voor maïs in melk boven bijvoorbeeld artificiële bijgevoederde droge maïs aan (Vassant 1997). Omwille van het beperkt aantal waarnemingen waarop de berekeningen gebaseerd zijn, is het niet zinvol het verloop van de groepsgrootte in functie van de tijd statistisch te analyseren. In augustus zijn er bijvoorbeeld maar twee keren everzwijnen waargenomen zijn. De ene keer een groep van dertien, de andere keer maar 6. Een beter beeld van de grootte van de waargenomen groepen everzwijnen krijgen we door alle data samen te brengen. Figuur 10 geeft een overzicht van het voorkomen van de verschillende groepsgroottes. 14 Proefproject Zomerjacht everzwijn Voeren

17 Aantal keren waargenomen Groepsgrootte Figuur 10 Grootte van de geobserveerde groepen everzwijnen gedurende het pilootproject. De Y-as geeft het aantal keren weer dat een bepaalde groepsgrootte waargenomen werd Onderverdeling naar leeftijds- en geslachtsklasse & jachtrevier Eén van de grootste problemen bij de interpretatie van de verzamelde gegevens is dat er geen enkele mogelijkheid is om de waarnemingen te controleren op dubbeltellingen. De 101 waargenomen dieren kunnen makkelijk een aantal keren dezelfde dieren zijn. Dit probleem had enkel vermeden kunnen worden door het uitvoeren van één of meerdere gecoördineerde aanzitsessie(s), waarbij alle hoogzitten in het gebied tegelijkertijd bemand zouden worden. Alhoewel ook dan niet de totale populatie geteld wordt, laat deze manier van tellen toe te corrigeren voor dubbeltellingen. Hierdoor zou de minimale stand ingeschat kunnen worden. Gezien er ook rekening moet gehouden worden met mogelijke toevalsfactoren is het te verkiezen dat een dergelijke aanzitsessie enkele malen herhaald wordt. Hierdoor wordt het mogelijk een betrouwbaarheidsinterval te berekenen op het bekomen resultaat. Een aantal argumenten werden hieromtrent door de deelnemende wildbeheereenheden aangehaald (Peeters. P. 2008) en dienen in overweging genomen te worden indien men één of meerdere gemeenschappelijke aanzitsessies zou willen organiseren: een deel van de jachtrechthouders jaagt tegelijkertijd in verschillende wbe s in Voeren en kan dus slechts op één plaats tegelijkertijd aanwezig zijn. in sommige revieren van de wbe s komen noch evers noch reeën voor, deze mensen zijn dan ook niet gemotiveerd om mee te doen en/of hebben geen hoogzitten om de observaties uit te voeren. het gebruik van externen wordt door sommige leden van de wbe als een zware opgave beschouwd en brengt extra verplaatsingen mee, vermits de mensen naar de observatieposten gebracht moeten worden. een zeer groot deel van de bossen in Voeren zijn eigendom van de Vlaamse Gemeenschap. Het spreekt voor zich dat ook hier op zo n moment een aanzit gehouden moet worden. Dezelfde opmerking geldt voor de terreinen van Natuurpunt. Op basis van de bovenstaande bemerkingen wordt duidelijk dat indien men een betrouwbaar beeld wil krijgen van de aanwezige everzwijnenpopulatie, geanalyseerd dient te worden hoe men hiervoor te werk wil gaan. Proefproject Zomerjacht everzwijn Voeren 15

18 Een mogelijkheid zou het uitvoeren van druktellingen in sectoren kunnen zijn. Hierbij worden de bosgebieden en hun directe omgeving door een drijverslinie doorkruist en worden de dieren geteld die doorheen de drijverslinie doorbreken, of de telblok verlaten. Deze manier van tellen resulteert in een sneller resultaat maar kan enkel in de wintermaanden uitgevoerd worden. In welke mate dit haalbaar is voor het gebied in Voeren zou verder onderzocht moeten worden op het terrein. Voor meer informatie over mogelijke verschillende telmethoden (naar analogie met reewild) en hun voor- en nadelen, zie Casaer & Malengreaux Vassant et al. (1990) pleiten voor het gebruik van gecoördineerde, gemeenschappelijke aanzitsessies, vanuit de wagen, aan hiervoor aangelegde voederplaatsen. Op basis van hun ervaringen zouden de everzwijnen zich makkelijker laten tellen vanuit een geparkeerde wagen dan wanneer er zich personen op een hoogzit bevinden. Zij geven als richtwaarde één voeder observatie plaats per 150 ha. Als ideale periode stellen ze voor te wachten tot nà de belangrijkste geboortepiek, en vóór het in melk komen van de maïs. Hierbij komt men, afhankelijke van de jaarlijkse fluctuaties, uit in de periode tussen mei en juli (Vassant et al. 1990). Tenslotte vermelden we nog de mogelijkheid om via non-invasive genetica de populatiegrootte te schatten. Hierbij wordt gebruik gemaakt van DNA afkomstig uit geplukte haren om de individuen te identificeren. De haren kunnen geplukt worden door rond voederplaatsen een prikkeldraad op een bepaalde hoogte te bevestigen. Dankzij deze methode kan de minimale populatie berekend worden en via vangst-hervangst modellen kan de populatiegrootte geschat worden. Uiteraard vergt deze methode aan belangrijke financiële inspanning voor wat betreft het genetische luik. Het blijven bijhouden van de gegevens, die in het kader van dit project verzameld werden, (uren aanzit, waargenomen dieren, ) al dan niet aan de hand van een eenvoudiger formulier, zou naar de toekomst toe reeds een belangrijke stap vooruit zijn. 4.2 Afschot Ook de gegevens omtrent het afschotsucces moeten vergeleken worden met resultaten uit het buitenland indien men ze wil kunnen interpreteren. Voor Baden-Württemberg vinden we tussen 60 uren (aanzit op velden waar schade is) en 29 uren (aanzit met lokken) aanzit per geschoten dier, terwijl dit in Voeren 39 uren betrof. Hierbij mag echter niet vergeten worden dat in het Duitse onderzoek ook nachtaanzit toegelaten was. Vermits de cijfers van het afschot in de periode 1/10 tot 31/12/2007 nog niet gekend zijn, is het niet mogelijk een vergelijking te maken tussen de bijdrage van de zomerjacht en deze van de normale jacht, in het totaal verwezenlijkte afschot voor het jaar Proefproject Zomerjacht everzwijn Voeren

19 5 Samenvattend Het trekken van conclusies over de efficiëntie van de zomerjacht wordt bemoeilijkt door; o het feit dat het pilootproject slechts over een korte periode gelopen heeft (< 1 jaar) o slechts eenmalig plaatsvond (geen herhalingen), o er tot nu toe in Vlaanderen nergens vergelijkende data verzameld worden over de inspanningen die geleverd worden in het kader van jacht (aantal uren aanzit / aantal waarnemingen / aantal waargenomen dieren / aantal geschoten dieren). Hierdoor is het onmogelijk een vergelijking te maken tussen de bejagingefficiëntie van deze zomerjacht en deze van de normale jacht op everzwijnen of de efficiëntie van de actuele bestrijdingsmethoden (inclusief toepassing van artikel 135 van de gemeentewet). Het feit dat er geen herhaalde, simultaan aanzitsessies over het hele gebied plaatsvonden, maakt het onmogelijk op basis van de verzamelde data verdere conclusies te trekken over de populatiegrootte of over de opbouw van de populatie. Gezien de grootte van de inspanning die nu geleverd werd, 233 uren aanzit, is dit een gemiste kans om de kennis over de populatie in Voeren te vergroten. Het toepassen van druktellingen of van gecoördineerde tellingen aan voederplaatsen zou een mogelijke alternatief kunnen zijn voor het verwerven van een betere kennis van de populatiegrootte en opbouw. Verder overleg en afspraken tussen alle betrokken belanghebbenden zal nodig zijn om de wenselijkheid en praktische haalbaarheid hiervan te evalueren. Het project wijst op de grote kennislacune die opgevuld dient te worden indien men op basis van data vergelijkingen wil maken tussen de efficiëntie van verschillende bejaging- of beheerstrategieën. Hiervoor zal het nodig zijn in de toekomst meer aandacht te besteden aan het verzamelen van informatie over jachtactiviteiten en bestrijdingsmaatregelen. Er werden in dezelfde aanzitperiode drie keer zoveel reeën waargenomen als everzwijnen. In bepaalde jachtrevieren van de wildbeheereenheid werd echter niet aangezeten (of geen waarnemingsfiches ingevuld). Hierdoor is het niet mogelijk de totaalschattingen van het aantal reeën aanwezig in de drie wildbeheereenheden samen, te gebruiken om het aantal everzwijnen in te schatten. Proefproject Zomerjacht everzwijn Voeren 17

20 6 Referenties Casaer, J. & Malengreaux, C Studie ter voorbereiding van de monitoring van de reewildpopulatiegrootte in Zoniën. In press. Casaer, J. & Van Den Berge, K Everzwijnen rond Zedelgem, West-Vlaanderen. Huidige situatie, achtergrondinformatie en mogelijke beheerscenario s. Rapport INBO.R Instituut voor Natuur- en Bosonderzoek, Brussel. Cellina, S Effects of supplemental feeding on the body condition and reproductive state of wild boar Sus scrofa in Luxembourg, Thesis University of Sussex. Happ, N Hege und Bejagung des Schwarzwildes. Kosmos Verlag. Liebl, T., Elliger, A. & Linderoth, P Aufwand und Erfolg der Schwarzwildjagd in einem Stadtnahen Gebiet. WFS-Mitteilungen 2/2005. Mercelis, S Everzwijn in Verkem, S. et al. (eds). Zoogdieren in Vlaanderen: ecologie en verspreiding van 1987 tot Natuurpunt: Mechelen : België. Van Elsbergen, H., Belgard, W., Happ, N., Petrak, M. Schäfer, H-R. & Schlepper, H Hinweise zur Hege und Bejagung des Schwarzwildes in Lande Nordrhein-Westfalen. Forschungsstelle für Jagdkunde und Wildschadenverhütung der Landesanstalt für Ökologie, Bodenordnung und Forsten, Bonn. pp 34. Vassant, J Agrainage et gestion des populations de sangliers. Bulletin Mensuel de l'office National de la Chasse 227: 1-4. Vassant, J. Brandt, S. & Jullien, J.M. 199O. Essai de dénombrement d une population de sangliers par observations sur place d affouragement. Bulletin Mensuel de l'office National de la Chasse 147: Proefproject Zomerjacht everzwijn Voeren

Rapportage meldingen everzwijn Limburg Thomas Scheppers & Jim Casaer

Rapportage meldingen everzwijn Limburg Thomas Scheppers & Jim Casaer INBO.R.2012.16 INBO.R.2012.26 Wetenschappelijke instelling van de Vlaamse overheid Instituut voor Natuur- en Bosonderzoek INBO Geraardsbergen Gaverstraat 4 9500 Geraardsbergen T: +32 54 43 71 11 F: +32

Nadere informatie

Ondersteuningsproject bij de uitvoering van de reemonitoring in het Zoniënwoud

Ondersteuningsproject bij de uitvoering van de reemonitoring in het Zoniënwoud Ondersteuningsproject bij de uitvoering van de reemonitoring in het Zoniënwoud Periode 2008-2013 Céline Malengreaux, Jan Vercammen, Alain Licoppe, Frank Huysentruyt, Jim Casaer Dankwoord Het uitvoeren

Nadere informatie

Grofwildjacht in Vlaanderen cijfers en statistieken 2013

Grofwildjacht in Vlaanderen cijfers en statistieken 2013 Grofwildjacht in Vlaanderen cijfers en statistieken 2013 INSTITUUT NATUUR- EN BOSONDERZOEK Vlaanderen is wetenschap INSTITUUT NATUUR- EN BOSONDERZOEK Grofwildjacht in Vlaanderen cijfers en statistieken

Nadere informatie

Grofwildjacht in Vlaanderen cijfers en statistieken 2014

Grofwildjacht in Vlaanderen cijfers en statistieken 2014 Grofwildjacht in Vlaanderen cijfers en statistieken 2014 INSTITUUT NATUUR- EN BOSONDERZOEK Vlaanderen is wetenschap INSTITUUT NATUUR- EN BOSONDERZOEK Grofwildjacht in Vlaanderen cijfers en statistieken

Nadere informatie

Adaptief beheer van everzwijnen. 11/05/2012 Jim Casaer & Thomas Scheppers

Adaptief beheer van everzwijnen. 11/05/2012 Jim Casaer & Thomas Scheppers Adaptief beheer van everzwijnen 11/05/2012 Jim Casaer & Thomas Scheppers Adaptief beheer?? Maatwerk Onzekerheden Participatief overleg ~ belanghebbenden Monitoring Doelstellingen, indicatoren Leren door

Nadere informatie

Advies betreffende de verlenging van de erkenning van de wildbeheereenheid Klein Brabant Rupelstreek

Advies betreffende de verlenging van de erkenning van de wildbeheereenheid Klein Brabant Rupelstreek Advies betreffende de verlenging van de erkenning van de wildbeheereenheid Klein Brabant Rupelstreek Nummer: INBO.A.2014.21 Datum advisering: 11 maart 2014 Auteur(s): Contact: Kenmerk aanvraag: Geadresseerden:

Nadere informatie

Advies betreffende de jacht op houtduiven in het Vlaamse gewest

Advies betreffende de jacht op houtduiven in het Vlaamse gewest Advies betreffende de jacht op houtduiven in het Vlaamse gewest Nummer: INBO.A.2010.197 Datum: 20/07/2010 Auteur(s): Contact: Frank Huysentruyt, Jim Casaer lon.lommaert@inbo.be Kenmerk aanvraag: e-mail

Nadere informatie

Monitoringsrapport jachtinspanningen en resultaten beheerjacht in het Nationaal Park Hoge Kempen

Monitoringsrapport jachtinspanningen en resultaten beheerjacht in het Nationaal Park Hoge Kempen Monitoringsrapport jachtinspanningen en resultaten beheerjacht in het Nationaal Park Hoge Kempen Thomas Scheppers, Ilse Simoens & Jim Casaer INSTITUUT NATUUR- EN BOSONDERZOEK Auteurs: Thomas Scheppers,

Nadere informatie

Advies over de toestand van de fazant in Vlaanderen

Advies over de toestand van de fazant in Vlaanderen Advies over de toestand van de fazant in Vlaanderen Adviesnummer: INBO.A.3411 Datum advisering: 26 februari 2016 Auteur(s): Contact: Thomas Scheppers, Sander Devisscher, Koen Devos, Jim Casaer, Dirk Maes,

Nadere informatie

Grofwildjacht in Vlaanderen Cijfers en statistieken over de periode 2002-2012

Grofwildjacht in Vlaanderen Cijfers en statistieken over de periode 2002-2012 INBO.R.2013.30 Wetenschappelijke instelling van de Vlaamse overheid Grofwildjacht in Vlaanderen Cijfers en statistieken over de periode 2002-2012 Thomas Scheppers, Frank Huysentruyt, Axel Neukermans, Jan

Nadere informatie

Overzicht van mogelijke telmethoden voor everzwijn

Overzicht van mogelijke telmethoden voor everzwijn Instituut voor Natuur- en Bosonderzoek - Gaverstraat 4 - B-9500 Geraardsbergen - T.: +32 (0)54 43 71 11 - F.: +32 (0)54 43 61 60 - info@inbo.be - www.inbo.be Overzicht van mogelijke telmethoden voor everzwijn

Nadere informatie

Advies over het gemiddeld aantal koppels patrijzen per 100 ha open ruimte per wildbeheereenheid voor de periode

Advies over het gemiddeld aantal koppels patrijzen per 100 ha open ruimte per wildbeheereenheid voor de periode Advies over het gemiddeld aantal koppels patrijzen per 100 ha open ruimte per wildbeheereenheid voor de periode 2012-2014 Adviesnummer: INBO.A.3330 Datum advisering: 10 augustus 2015 Auteur(s): Contact:

Nadere informatie

Berekening van het gemiddelde aantal koppels patrijzen per 100 ha open ruimte per wildbeheereenheid voor de periode 2013-2015

Berekening van het gemiddelde aantal koppels patrijzen per 100 ha open ruimte per wildbeheereenheid voor de periode 2013-2015 Berekening van het gemiddelde aantal koppels patrijzen per 100 ha open ruimte per wildbeheereenheid voor de periode 2013-2015 Adviesnummer: INBO.A.3469 Datum advisering: 22 juli 2016 Auteur(s): Contact:

Nadere informatie

FAUNABEHEERSZONE 8 CONSENSUSTEKST DD. 11 MEI Algemeen opzet en context

FAUNABEHEERSZONE 8 CONSENSUSTEKST DD. 11 MEI Algemeen opzet en context FAUNABEHEERSZONE 8 CONSENSUSTEKST DD. 11 MEI 2017 Algemeen opzet en context De Vlaamse Overheid werkt al jaren aan een beleid dat een antwoord biedt op de verschillende uitdagingen die de aanwezigheid

Nadere informatie

Advies over het gemiddeld aantal koppels patrijzen per 100 ha open ruimte per wildbeheereenheid voor de periode

Advies over het gemiddeld aantal koppels patrijzen per 100 ha open ruimte per wildbeheereenheid voor de periode Advies over het gemiddeld aantal koppels patrijzen per 100 ha open ruimte per wildbeheereenheid voor de periode 2011-2013 Adviesnummer: INBO.A.3171 Datum advisering: 1 september 2014 Auteur(s): Contact:

Nadere informatie

Vlaamse Overheid Agentschap voor Natuur en Bos

Vlaamse Overheid Agentschap voor Natuur en Bos verpachtingsvoorwaarden Vlaamse Overheid Agentschap voor Natuur en Bos Voorwaarden voor de aanbesteding van licenties voor de jacht op grofwild in domeinbossen Gewestbos Ravels en Hoge Vijvers Arendonk

Nadere informatie

Vlaamse Overheid Agentschap voor Natuur en Bos

Vlaamse Overheid Agentschap voor Natuur en Bos Agent:;chap. ~oor Natuur en Bos Vlaamse Overheid Agentschap voor Natuur en Bos Voorwaarden voor de openbare aanbesteding van de uitoefening van het jachtrecht op everzwijn en ree in domeinbossen en natuurreservaten

Nadere informatie

Vlaamse Overheid Agentschap voor Natuur en Bos

Vlaamse Overheid Agentschap voor Natuur en Bos verpachtingsvoorwaarden Vlaamse Overheid Agentschap voor Natuur en Bos Voorwaarden voor de verpachting van de jacht op everzwijn in het Vlaams natuurreservaat De Ronde Put en andere Natuurgebieden in Postel

Nadere informatie

Advies over de bestrijding van houtduiven via jacht

Advies over de bestrijding van houtduiven via jacht Advies over de bestrijding van houtduiven via jacht Adviesnummer: INBO.A.3329 Datum advisering: 24 juli 2015 Auteur(s): Contact: Frank Huysentruyt en Jim Casaer Lieve Vriens (lieve.vriens@inbo.be) Kenmerk

Nadere informatie

Resultaten eerste bijeenkomsten Proefproject everzwijnen Limburg

Resultaten eerste bijeenkomsten Proefproject everzwijnen Limburg Resultaten eerste bijeenkomsten Proefproject everzwijnen Limburg INBO: Hans Keune, Francis Turkelboom, Thomas Scheppers, Jim Casaer ANB: Francois Vaneygen, Bart Denayer Maatschappelijk forum 2 Mei 2012

Nadere informatie

VR DOC.0243/2TER

VR DOC.0243/2TER VR 2019 0103 DOC.0243/2TER Besluit van de Vlaamse Regering houdende de preventie, surveillance en bestrijding van klassieke en Afrikaanse varkenspest bij wilde zwijnen ter uitvoering van het Wildedierenziektedecreet

Nadere informatie

Aanvullend advies over het gemiddeld aantal koppels patrijzen per 100 ha open ruimte per wildbeheereenheid voor de periode

Aanvullend advies over het gemiddeld aantal koppels patrijzen per 100 ha open ruimte per wildbeheereenheid voor de periode Aanvullend advies over het gemiddeld aantal koppels patrijzen per 100 ha open ruimte per wildbeheereenheid voor de periode 2012-2014 Adviesnummer: INBO.A.3342 Datum advisering: 9 september 2015 Auteur(s):

Nadere informatie

Mortaliteit in België in de zomer van 2006

Mortaliteit in België in de zomer van 2006 Wetenschappelijk Instituut Volksgezondheid Afdeling Epidemiologie Mortaliteit in België in de zomer van 26 Sophie Maes Françoise Wuillaume Bianca Cox Herman Van Oyen IPH/EPI REPORTS Nr. 27 16 Mortaliteit

Nadere informatie

Hazentellingen in de schijnwerper Hoe bruikbaar zijn schijnwerpertellingen bij het opvolgen van hazenpopulaties? Reportage

Hazentellingen in de schijnwerper Hoe bruikbaar zijn schijnwerpertellingen bij het opvolgen van hazenpopulaties? Reportage Hazentellingen in de schijnwerper Hoe bruikbaar zijn schijnwerpertellingen bij het opvolgen van hazenpopulaties? Auteurs: Frank Huysentruyt, Thomas Scheppers & Jim Casaer in samenwerking met het Kenniscentrum

Nadere informatie

VR DOC.0533/2

VR DOC.0533/2 VR 2016 2705 DOC.0533/2 Besluit van de Vlaamse Regering houdende herinvoering van de regels inzake bijzondere jacht in het Jachtvoorwaardenbesluit van 25 april 2014 DE VLAAMSE REGERING, Gelet op het Jachtdecreet

Nadere informatie

Advies betreffende de verlenging van de erkenning van de wildbeheereenheid Capreolus Dilsen-Stokkem

Advies betreffende de verlenging van de erkenning van de wildbeheereenheid Capreolus Dilsen-Stokkem Advies betreffende de verlenging van de erkenning van de wildbeheereenheid Capreolus Dilsen-Stokkem Nummer: INBO.A.2012.39 Datum advisering: 28 februari 2012 Auteur(s): Contact: Marijke Thoonen Niko Boone

Nadere informatie

Vlaamse Overheid Agentschap voor Natuur en Bos Vlaamse Landmaatschappij

Vlaamse Overheid Agentschap voor Natuur en Bos Vlaamse Landmaatschappij verpachtingsvoorwaarden Vlaamse Overheid Agentschap voor Natuur en Bos Vlaamse Landmaatschappij Voorwaarden voor de verpachting van de jacht op ree en everzwijn in domeinen de Koninklijke Schenking (van

Nadere informatie

In de kraamstal worden de biggen per beer geïdentificeerd met een gekleurd nummer, zodat deze verder kunnen opgevolgd worden in de vleesvarkensstal.

In de kraamstal worden de biggen per beer geïdentificeerd met een gekleurd nummer, zodat deze verder kunnen opgevolgd worden in de vleesvarkensstal. Rapport Testwerking. Testwerking: situering De testwerking is er gekomen op vraag van de varkenssector tijdens de dialoogdagen voor de varkenshouderij. Tijdens deze dialoogdagen kwam duidelijk naar voor

Nadere informatie

Technische fiche: indicatoren Relatieve vijfjaarsoverleving

Technische fiche: indicatoren Relatieve vijfjaarsoverleving Technische fiche: indicatoren Relatieve vijfjaarsoverleving Overzicht van de indicatoren Relatieve vijfjaarsoverleving voor alle patiënten Relatieve vijfjaarsoverleving voor patiënten die radicale resectie

Nadere informatie

TELINSTRUCTIE REEËN IN UTRECHT. Wie? Wat? Waar? Projectteam Faunatellingen i.s.m. de Utrechtse Wildbeheereenheden

TELINSTRUCTIE REEËN IN UTRECHT. Wie? Wat? Waar? Projectteam Faunatellingen i.s.m. de Utrechtse Wildbeheereenheden TELINSTRUCTIE Wie? REEËN Wat? IN UTRECHT Waar? Projectteam Faunatellingen i.s.m. de Utrechtse Wildbeheereenheden januari 2013 INTRODUCTIE Voor u ligt de telinstructie reeën zoals tot stand gekomen in

Nadere informatie

VR DOC.0601/2BIS

VR DOC.0601/2BIS VR 2019 2604 DOC.0601/2BIS Besluit van de Vlaamse Regering houdende de preventie, surveillance en bestrijding van klassieke en Afrikaanse varkenspest bij wilde zwijnen ter uitvoering van het Wildedierenziektedecreet

Nadere informatie

Bestrijding kraaiachtigen

Bestrijding kraaiachtigen Bestrijding kraaiachtigen Wettelijke mogelijkheden als gevolg van de wijzigingen aan het Soortenbesluit Kenniscentrum HVV Inhoud 1. Besluitvorming: een geschiedenis 2. Bestrijdbare soorten en voorwaarden

Nadere informatie

VERGELIJKENDE STUDIE VAN ALTERNATIEVE ONTWERPWAARDE SCHATTINGEN VAN SIGNIFICANTE GOLFHOOGTE

VERGELIJKENDE STUDIE VAN ALTERNATIEVE ONTWERPWAARDE SCHATTINGEN VAN SIGNIFICANTE GOLFHOOGTE Rapport aan isterie van de Vlaamse Gemeenschap Departement Leefmilieu en Infrastructuur Administratie Waterwegen en Zeewezen AFDELING WATERWEGEN KUST VERGELIJKENDE STUDIE VAN ALTERNATIEVE ONTWERPWAARDE

Nadere informatie

Besluit van de Vlaamse Regering betreffende de jachtopeningstijden in het Vlaamse Gewest voor de periode van 1 juli 2013 tot en met 30 juni 2018

Besluit van de Vlaamse Regering betreffende de jachtopeningstijden in het Vlaamse Gewest voor de periode van 1 juli 2013 tot en met 30 juni 2018 Besluit van de Vlaamse Regering betreffende de jachtopeningstijden in het Vlaamse Gewest voor de periode van 1 juli 2013 tot en met 30 juni 2018 DE VLAAMSE REGERING, Gelet op het Jachtdecreet van 24 juli

Nadere informatie

4.2. Evaluatie van de respons op de postenquêtes. In dit deel gaan we in op de respons op instellingsniveau en op respondentenniveau.

4.2. Evaluatie van de respons op de postenquêtes. In dit deel gaan we in op de respons op instellingsniveau en op respondentenniveau. 4.2. Evaluatie van de respons op de postenquêtes 4.2.1. Algemeen In dit deel gaan we in op de respons op instellingsniveau en op respondentenniveau. Instellingsniveau (vragenlijst coördinator) provincie,

Nadere informatie

Advies betreffende de inplanting van 10 windturbines in de haven van Antwerpen

Advies betreffende de inplanting van 10 windturbines in de haven van Antwerpen Advies betreffende de inplanting van 10 windturbines in de haven van Antwerpen Nummer: INBO.A.2014.24 Datum advisering: 26 februari 2014 Auteur(s): Contact: Kenmerk aanvraag: Joris Everaert Niko Boone

Nadere informatie

STUDIE. Faillissementen februari 2017

STUDIE. Faillissementen februari 2017 STUDIE Faillissementen februari 2017 01/03/2017 Overname en gebruik van dit onderzoek wordt aangemoedigd bronvermelding Graydon Belgium. Deze brochure is louter ter informatie opgesteld. De gegevens zijn

Nadere informatie

Uittesten van nieuwe monitoringsmethoden voor everzwijn

Uittesten van nieuwe monitoringsmethoden voor everzwijn Uittesten van nieuwe monitoringsmethoden voor everzwijn Beknopt overzichtsrapport Thomas Scheppers, Luc De Bruyn & Jim Casaer INSTITUUT NATUUR- EN BOSONDERZOEK rapport_sjabloon.indd 1 17/03/16 11:55 Auteurs:

Nadere informatie

Vlaamse Overheid Agentschap voor Natuur en Bos

Vlaamse Overheid Agentschap voor Natuur en Bos Vlaamse Overheid Agentschap voor Natuur en Bos Voorwaarden voor de verpachting van de jacht op everzwijn in het Vlaams natuurreservaat Vloethemveld in 2016-2017. Hoofdstuk 1 Algemeen Artikel 1. 1. Op deze

Nadere informatie

STUDIE Faillissementen 2 november 2016 Opnieuw forse stijging in oktober

STUDIE Faillissementen 2 november 2016 Opnieuw forse stijging in oktober STUDIE Faillissementen 2 november 2016 Opnieuw forse stijging in oktober 1 september 2016 2 Overname en gebruik van dit onderzoek wordt aangemoedigd bronvermelding Graydon Belgium. Deze brochure is louter

Nadere informatie

Onderzoek Verplaatsingsgedrag Vlaanderen 4.3 (2010-2011)

Onderzoek Verplaatsingsgedrag Vlaanderen 4.3 (2010-2011) Onderzoek Verplaatsingsgedrag Vlaanderen 4.3 (2010-2011) Verkeerskundige interpretatie van de belangrijkste tabellen (Analyserapport) D. Janssens, S. Reumers, K. Declercq, G. Wets Contact: Prof. dr. Davy

Nadere informatie

Jachtplannen in Vlaanderen. Kenniscentrum HVV

Jachtplannen in Vlaanderen. Kenniscentrum HVV Jachtplannen in Vlaanderen Kenniscentrum HVV Jachtrechten en jachtplan Historiek van het jachtplan Naar correcte jachtplannen Jachtplannen raadplegen Perceel ingekleurd, wat nu? De jachthuurovereenkomst

Nadere informatie

1. Algemene meteorologische situatie

1. Algemene meteorologische situatie Koninklijk Meteorologisch Instituut Wetenschappelijke Dienst meteorologische en klimatologische Inlichtingen Ringlaan, 3 B-1180 Brussel Tél.: +32 (0)2 373 0520 Fax : +32 (0)2 373 0528 Vlaamse Overheid

Nadere informatie

De wenselijkheid van de instelling van een Vlaamse WBE-commissie

De wenselijkheid van de instelling van een Vlaamse WBE-commissie Briefadvies De wenselijkheid van de instelling van een Vlaamse WBE-commissie Briefadvies met betrekking tot de wenselijkheid van de oprichting van een overkoepelende Vlaamse WBEcommissie en de instelling

Nadere informatie

1.1 Achtergrond. 1.2 Doelstelling van het onderzoek

1.1 Achtergrond. 1.2 Doelstelling van het onderzoek 1.1 Achtergrond Sinds 1994 voert de Vlaamse Overheid onderzoek uit naar het verplaatsingsgedrag van Vlamingen. Dit onderzoek wordt het Onderzoek VerplaatsingsGedrag of OVG genoemd. In het OVG worden een

Nadere informatie

Alcohol policy in Belgium: recent developments

Alcohol policy in Belgium: recent developments 1 Alcohol policy in Belgium: recent developments Kurt Doms, Head Drug Unit DG Health Care FPS Health, Food Chain Safety and Environment www.health.belgium.be/drugs Meeting Alcohol Policy Network 26th November

Nadere informatie

Evaluatie van de activeringsplicht van oudere werklozen

Evaluatie van de activeringsplicht van oudere werklozen Evaluatie van de activeringsplicht van oudere werklozen Auteur: Joost Bollens 1 Abstract In de loop van mei 2009 werd in Vlaanderen de zogenaamde systematische aanpak van de VDAB (de Vlaamse Dienst voor

Nadere informatie

Migratieonderzoek wild zwijn Meinweg

Migratieonderzoek wild zwijn Meinweg Migratieonderzoek wild zwijn Meinweg (voorlopige resultaten) Ecotop Meinweg 24 september 2016 René Janssen, Gerard Müskens Foto: Johan Maessen Onderzoek naar trekgedrag en terreingebruik - Pilot 2011 2013

Nadere informatie

... Graydon studie. Faillissementen. November 2017

... Graydon studie. Faillissementen. November 2017 ... Graydon studie Faillissementen November 2017 1 december 2017 [Typ hier] [Typ hier] [Typ hier] Overname en gebruik van dit onderzoek wordt aangemoedigd bronvermelding Graydon Belgium. Deze brochure

Nadere informatie

STUDIE. Faillissementen. Maanden juli en augustus

STUDIE. Faillissementen. Maanden juli en augustus STUDIE Faillissementen Maanden juli en augustus 4 september 2017 Overname en gebruik van dit onderzoek wordt aangemoedigd bronvermelding Graydon Belgium. Deze brochure is louter ter informatie opgesteld.

Nadere informatie

Advies over het organiseren van grofwildtellingen in het Drongengoed (Oost-Vlaanderen)

Advies over het organiseren van grofwildtellingen in het Drongengoed (Oost-Vlaanderen) Advies over het organiseren van grofwildtellingen in het Drongengoed (Oost-Vlaanderen) Adviesnummer: INBO.A.3216 Datum advisering: 1 februari 2015 Auteur(s): Contact: Kenmerk aanvraag: Geadresseerden:

Nadere informatie

STUDIE Faillissementen 1 december Maand november sluit af met stijging van 3,69% In Brussel een stijging van 25,17%.

STUDIE Faillissementen 1 december Maand november sluit af met stijging van 3,69% In Brussel een stijging van 25,17%. STUDIE Faillissementen 1 december 2016 Maand november sluit af met stijging van 3,69% In Brussel een stijging van 25,17%. 1 september 2016 2 Overname en gebruik van dit onderzoek wordt aangemoedigd bronvermelding

Nadere informatie

13 juli Besluit van de Vlaamse regering tot invoering van een afschotplan voor reewild 1 (Belg. Staatsbl. 19 november 1994)

13 juli Besluit van de Vlaamse regering tot invoering van een afschotplan voor reewild 1 (Belg. Staatsbl. 19 november 1994) 13 juli 1994 - Besluit van de Vlaamse regering tot invoering van een afschotplan voor reewild 1 (Belg. Staatsbl. 19 november 1994) De Vlaamse regering, Gelet op de Benelux-Overeenkomst op gebied van de

Nadere informatie

MINISTERIE VAN DE VLAAMSE GEMEENSCHAP

MINISTERIE VAN DE VLAAMSE GEMEENSCHAP MINISTERIE VAN DE VLAAMSE GEMEENSCHAP 14 APRIL 2000. - Besluit van de Vlaamse regering tot wijziging van het besluit van de Vlaamse regering van 13 juli 1994 tot invoering van een afschotplan voor reewild

Nadere informatie

STUDIE. Faillissementen januari 2017

STUDIE. Faillissementen januari 2017 STUDIE Faillissementen januari 2017 01/02/2017 Overname en gebruik van dit onderzoek wordt aangemoedigd bronvermelding Graydon Belgium. Deze brochure is louter ter informatie opgesteld. De gegevens zijn

Nadere informatie

Het Effect van Verschil in Sociale Invloed van Ouders en Vrienden op het Alcoholgebruik van Adolescenten.

Het Effect van Verschil in Sociale Invloed van Ouders en Vrienden op het Alcoholgebruik van Adolescenten. Het Effect van Verschil in Sociale Invloed van Ouders en Vrienden op het Alcoholgebruik van Adolescenten. The Effect of Difference in Peer and Parent Social Influences on Adolescent Alcohol Use. Nadine

Nadere informatie

Monitoring van dassen en dassenschade in Wallonië : indrukken en feiten

Monitoring van dassen en dassenschade in Wallonië : indrukken en feiten Monitoring van dassen en dassenschade in Wallonië : indrukken en feiten SCHOCKERT V., LAMBINET C. & DELANGRE J. Zoogeografische Onderzoekslaboratorium Universiteit van Luik v.schockert@ulg.ac.be (16844

Nadere informatie

Mycotoxinemonitoring GRANEN Oogst 2014

Mycotoxinemonitoring GRANEN Oogst 2014 Mycotoxinemonitoring GRANEN Oogst 2014 25/09/2014 Inhoud INHOUD 2 1. VOORWOORD 3 2. OBJECTIEVEN 3 3. BRON VAN GEGEVENS 4 4. ANALYSEMETHODES & GESCREENDE MYCOTOXINEN 4 5. RESULTATEN NAOOGST MONITORING 5

Nadere informatie

Samenvatting. ENERQI Gids (Rapport nummer D3.2) 20 februari 2012

Samenvatting. ENERQI Gids (Rapport nummer D3.2) 20 februari 2012 Samenvatting ENERQI Gids (Rapport nummer D3.2) 20 februari 2012 Coordinator: DTV Consultants, Mr. Willem Buijs, PO Box 3559, 4800 DN, Breda Tel: +31 76 513 66 00 ENERQI@dtvconsultants.nl Start van het

Nadere informatie

Resultaten voor Brussels Gewest Ongevallen Gezondheidsenquête, België, 1997

Resultaten voor Brussels Gewest Ongevallen Gezondheidsenquête, België, 1997 6.10.1. Inleiding De term ongeval kan gedefinieerd worden als 'elk onverwacht en plots voorval dat schade berokkent of gevaar oplevert (dood, blessures,...) of als ' een voorval dat onafhankelijk van de

Nadere informatie

Advies over faunabeheer (ree, Canadese gans) in de plantentuin te Meise

Advies over faunabeheer (ree, Canadese gans) in de plantentuin te Meise Advies over faunabeheer (ree, Canadese gans) in de plantentuin te Meise Adviesnummer: INBO.A.3332 Datum advisering: 28 juli 2015 Auteur(s): Contact: Jim Casaer, Frank Huysentruyt & Jan Vercammen Lieve

Nadere informatie

Overeenkomst nopens de instelling van een raadgevende interparlementaire Beneluxraad (5 november 1955)

Overeenkomst nopens de instelling van een raadgevende interparlementaire Beneluxraad (5 november 1955) Overeenkomst nopens de instelling van een raadgevende interparlementaire Beneluxraad (5 november 1955) Source: Archives Nationales du Luxembourg, Luxembourg. Ministère des Affaires étrangères. Traités.

Nadere informatie

Advies over de afbakening van faunabeheerzones i.f.v. het beheer van wild zwijn

Advies over de afbakening van faunabeheerzones i.f.v. het beheer van wild zwijn Advies over de afbakening van faunabeheerzones i.f.v. het beheer van wild zwijn Adviesnummer: INBO.A.3190 Datum advisering: 26 november 2014 Auteur(s): Contact: Kenmerk aanvraag: Geadresseerden: Cc: Jim

Nadere informatie

De vrouwen hebben dan ook een grotere kans op werkloosheid (0,39) dan de mannen uit de onderzoekspopulatie (0,29).

De vrouwen hebben dan ook een grotere kans op werkloosheid (0,39) dan de mannen uit de onderzoekspopulatie (0,29). In het kader van het onderzoek kreeg de RVA de vraag om op basis van de door het VFSIPH opgestelde lijst van Rijksregisternummers na te gaan welke personen op 30 juni 1997 als werkloze ingeschreven waren.

Nadere informatie

INHOUD 2 1. VOORWOORD 3

INHOUD 2 1. VOORWOORD 3 Mycotoxinemonitoring GRANEN oogst 2018 Inhoud INHOUD 2 1. VOORWOORD 3 2. OBJECTIEVEN 3 3. BRON VAN GEGEVENS 4 4. ANALYSEMETHODES & GESCREENDE MYCOTOXINES 4 5. RESULTATEN NA-OOGST MONITORING 5 5.1 REGIONALE

Nadere informatie

Afbakenen van potentiële leefgebiedenkaarten voor Europese en Vlaamse prioritaire soorten in het kader van de voortoets Versie 2.0

Afbakenen van potentiële leefgebiedenkaarten voor Europese en Vlaamse prioritaire soorten in het kader van de voortoets Versie 2.0 Afbakenen van potentiële leefgebiedenkaarten voor Europese en Vlaamse prioritaire soorten in het kader van de voortoets Versie 2.0 Dirk Maes, Dries Adriaens, Maarten van der Meulen, Lien Poelmans, Wouter

Nadere informatie

inbo Everzwijnen rond Zedelgem, West-Vlaanderen Jim Casaer, Koen Van Den Berge Huidige situatie, achtergrondinformatie en mogelijke beheerscenario s

inbo Everzwijnen rond Zedelgem, West-Vlaanderen Jim Casaer, Koen Van Den Berge Huidige situatie, achtergrondinformatie en mogelijke beheerscenario s inbo Instituut voor natuur- en bosonderzoek Instituut voor Natuur- en Bosonderzoek - Gaverstraat 4 - B-9500 Geraardsbergen - T.: +32 054 43 71 11 - F.: +32 054 43 61 60 - info@inbo.be - www.inbo.be Everzwijnen

Nadere informatie

Officieuze coördinatie van de jachtreglementering

Officieuze coördinatie van de jachtreglementering 28 oktober 2005 - Ministerieel besluit tot vaststelling van de gegevens die in het wildbeheerplan moeten worden opgenomen (B.S. 14 november 2005) De Vlaamse minister van Openbare Werken, Energie, Leefmilieu

Nadere informatie

DOELGROEP De WSD werd gevalideerd bij patiënten met een beroerte (Westergren et al. 1999).

DOELGROEP De WSD werd gevalideerd bij patiënten met een beroerte (Westergren et al. 1999). WESTERGREN S SCREENING FOR DYSPHAGIA (WSD) Westergren, A., Hallberg, I.R., & Ohlsson, O. (1999). Nursing assessment of Dysphagia among patients with stroke. Scandinavian journal of Caring Sciences, 13,

Nadere informatie

Wat eten slakken graag? 3-5. Auteurs: Giselle Theuma, St. Paul s Missionary, Malta. jaar

Wat eten slakken graag? 3-5. Auteurs: Giselle Theuma, St. Paul s Missionary, Malta. jaar 3-5 jaar Wetenschappelijke inhoud: Biowetenschap Beoogde concepten/vaardigheden: Kinderen onderzoeken wat slakken het liefst eten : sla, tomaten of droge bladeren. Beoogde leeftijdsgroep: 3-5 jaar oud

Nadere informatie

Resultaten voor België Ongevallen Gezondheidsenquête, België, 1997

Resultaten voor België Ongevallen Gezondheidsenquête, België, 1997 6.10.1. Inleiding De term ongeval kan gedefinieerd worden als 'elk onverwacht en plots voorval dat schade berokkent of gevaar oplevert (dood, blessures,...) of als ' een voorval dat onafhankelijk van de

Nadere informatie

Basisadministratie Persoonsgegevens (GBA) ingeschreven personen, nietgecoördineerd.

Basisadministratie Persoonsgegevens (GBA) ingeschreven personen, nietgecoördineerd. Documentatie Persoonskenmerken van alle in de Gemeentelijke Basisadministratie Persoonsgegevens (GBA) ingeschreven personen, niet-gecoördineerd (VRLGBAPERSOONTAB) Datum:31 januari 2018 Bronvermelding Publicatie

Nadere informatie

Studie. 2 september In augustus beduidend minder faillissementen

Studie. 2 september In augustus beduidend minder faillissementen Studie 2 september 2013 In augustus beduidend minder faillissementen Overname en gebruik van dit onderzoek wordt aangemoedigd bronvermelding Graydon Belgium. Deze brochure is louter ter informatie opgesteld.

Nadere informatie

Appendix A: List of variables with corresponding questionnaire items (in English) used in chapter 2

Appendix A: List of variables with corresponding questionnaire items (in English) used in chapter 2 167 Appendix A: List of variables with corresponding questionnaire items (in English) used in chapter 2 Task clarity 1. I understand exactly what the task is 2. I understand exactly what is required of

Nadere informatie

Fish Based Assessment Method for the Ecological Status of European Rivers (FAME)

Fish Based Assessment Method for the Ecological Status of European Rivers (FAME) Fish Based Assessment Method for the Ecological Status of European Rivers (FAME) Overleg i.v.m. verdere verfijning en validatie van de nieuw ontwikkelde visindex op Europese schaal (EFI = the European

Nadere informatie

Meldpunt Vossenschade: een overzicht voor 2012

Meldpunt Vossenschade: een overzicht voor 2012 Pagina 1 van 5 Meldpunt Vossenschade: een overzicht voor 2012 Inleiding Sinds 2007 beschikt de over een meldpunt Vossenschade. Om dit meldpunt meer bekendheid te geven voor heel Vlaanderen werd in januari

Nadere informatie

Lichamelijke factoren als voorspeller voor psychisch. en lichamelijk herstel bij anorexia nervosa. Physical factors as predictors of psychological and

Lichamelijke factoren als voorspeller voor psychisch. en lichamelijk herstel bij anorexia nervosa. Physical factors as predictors of psychological and Lichamelijke factoren als voorspeller voor psychisch en lichamelijk herstel bij anorexia nervosa Physical factors as predictors of psychological and physical recovery of anorexia nervosa Liesbeth Libbers

Nadere informatie

Zal de toekomst van detailhandel bepaald worden door big data?

Zal de toekomst van detailhandel bepaald worden door big data? Zal de toekomst van detailhandel bepaald worden door big data? Voorwoord Big data dringt meer en meer door in onze maatschappij, ook in detailhandel. In onderstaand artikel worden de belangrijkste bevindingen

Nadere informatie

Publication date: 21/10/2012

Publication date: 21/10/2012 Verordening (EEG, Euratom) nr. 354/83 van de Raad inzake het voor het publiek toegankelijk maken van de historische archieven van de EEG en de EGA (1 februari 1983) Caption: Verordening (EEG, Euratom)

Nadere informatie

De Relatie Tussen de Gehanteerde Copingstijl en Pesten op het Werk. The Relation Between the Used Coping Style and Bullying at Work.

De Relatie Tussen de Gehanteerde Copingstijl en Pesten op het Werk. The Relation Between the Used Coping Style and Bullying at Work. De Relatie Tussen de Gehanteerde Copingstijl en Pesten op het Werk The Relation Between the Used Coping Style and Bullying at Work Merijn Daerden Studentnummer: 850225144 Werkstuk: Empirisch afstudeeronderzoek:

Nadere informatie

Studies. De Plaatselijke werkgelegenheidsagentschappen. Beschrijvende analyse

Studies. De Plaatselijke werkgelegenheidsagentschappen. Beschrijvende analyse Studies De Plaatselijke werkgelegenheidsagentschappen Beschrijvende analyse van 1995 tot 1999 Inleiding Deze analyse heeft tot doel na 5 jaar een balans op te maken van het stelsel van de Plaatselijke

Nadere informatie

Handleiding tellingen reewild in FRS

Handleiding tellingen reewild in FRS Handleiding tellingen reewild in FRS Jaarlijks vinden in het voorjaar de schemertellingen reeën volgens het landelijk telprotocol plaats. De reewildcommissies organiseren de tellingen en verzorgen de verwerking

Nadere informatie

Bijlage XXII. Lijst van de milieu-inbreuken, ter uitvoering van artikel , 1, f), en , derde lid, van het decreet

Bijlage XXII. Lijst van de milieu-inbreuken, ter uitvoering van artikel , 1, f), en , derde lid, van het decreet Bijlage 8 bij het besluit van de Vlaamse Regering van tot wijziging van diverse bepalingen van het besluit van de Vlaamse Regering van 12 december 2008 tot uitvoering van titel XVI van het decreet van

Nadere informatie

Vlaams Parlement - Vragen en Antwoorden - Nr.8 - Mei 2008-179-

Vlaams Parlement - Vragen en Antwoorden - Nr.8 - Mei 2008-179- Vlaams Parlement - Vragen en Antwoorden - Nr.8 - Mei 2008-179- VLAAMS PARLEMENT SCHRIFTELIJKE VRAGEN FRANK VANDENBROUCKE VICEMINISTER-PRESIDENT VAN DE VLAAMSE REGERING, VLAAMS MINISTER VAN WERK, ONDERWIJS

Nadere informatie

Dit demonstratieproject werd medegefinancierd door Europees Landbouwfonds voor Plattelandsontwikkeling: Europa investeert in zijn platteland

Dit demonstratieproject werd medegefinancierd door Europees Landbouwfonds voor Plattelandsontwikkeling: Europa investeert in zijn platteland Beste lezer, In het kader van het ADLO Demonstratieproject Optimalisatie van het houden van intacte beren en immunocastraten bezorgen we u graag een vijfde nummer van onze nieuwsbrief ivm de invloed van

Nadere informatie

MYCOTOXINEMONITORING GRANEN OOGST 2013

MYCOTOXINEMONITORING GRANEN OOGST 2013 MYCOTOXINEMONITORING GRANEN OOGST 2013 1 VOORWOORD BEMEFA, KVBM en Synagra wensen de bedrijven die gegevens aangeleverd hebben te bedanken. Mede dankzij hen beschikt de sector over een databank met resultaten

Nadere informatie

4 BEPALEN VAN GEWICHTEN

4 BEPALEN VAN GEWICHTEN 4 BEPALEN VAN GEWICHTEN Van het totaal aantal huishoudens die uit het Rijksregister geselecteerd waren (zgn. bruto-steekproef), hebben er een aantal niet meegewerkt aan de enquête. Zulke non-respons veroorzaakt

Nadere informatie

Gegevensverwerving en verwerking

Gegevensverwerving en verwerking Gegevensverwerving en verwerking Staalname - aantal stalen/replicaten - grootte staal - apparatuur Experimentele setup Bibliotheek Statistiek - beschrijvend - variantie-analyse - correlatie - regressie

Nadere informatie

Het Verband Tussen Negatieve Levensgebeurtenissen, 5-HTTLPR en Reactieve. Agressie. Pien S. Martens. Open Universiteit Heerlen

Het Verband Tussen Negatieve Levensgebeurtenissen, 5-HTTLPR en Reactieve. Agressie. Pien S. Martens. Open Universiteit Heerlen REACTIEVE AGRESSIE Het Verband Tussen Negatieve Levensgebeurtenissen, 5-HTTLPR en Reactieve Agressie Pien S. Martens Open Universiteit Heerlen Naam student: Pien Sophie Martens Studentnummer: 850945172

Nadere informatie

Aanzet tot een beslissingsmodel in het kader van toekenning van everzwijnafschot

Aanzet tot een beslissingsmodel in het kader van toekenning van everzwijnafschot Instituut voor Natuur- en Bosonderzoek - Gaverstraat 4-9500 Geraardsbergen - T.: +32 (0)54 43 71 11 - F.: +32 (0)54 43 61 60 - info@inbo.be - Aanzet tot een beslissingsmodel in het kader van toekenning

Nadere informatie

Digital municipal services for entrepreneurs

Digital municipal services for entrepreneurs Digital municipal services for entrepreneurs Smart Cities Meeting Amsterdam October 20th 2009 Business Contact Centres Project frame Mystery Shopper Research 2006: Assessment services and information for

Nadere informatie

Mentaal Weerbaar Blauw

Mentaal Weerbaar Blauw Mentaal Weerbaar Blauw de invloed van stereotypen over etnische minderheden cynisme en negatieve emoties op de mentale weerbaarheid van politieagenten begeleiders: dr. Anita Eerland & dr. Arjan Bos dr.

Nadere informatie

Basisadministratie Persoonsgegevens (GBA) ingeschreven personen.

Basisadministratie Persoonsgegevens (GBA) ingeschreven personen. Documentatierapport Nationaliteitskenmerken van alle in de Gemeentelijke Basisadministratie Persoonsgegevens (GBA) ingeschreven personen (GBANATIONALITEITBUS) Datum:25 april 2017 Bronvermelding Publicatie

Nadere informatie

De stand van Mediation in Nederland

De stand van Mediation in Nederland De stand van Mediation in Nederland drs. R.J.M. Vogels Zoetermeer, 17 november 2011 In opdracht van het Nederlands Mediation Instituut (NMI). De verantwoordelijkheid voor de inhoud berust bij Stratus.

Nadere informatie

Wetenschappelijke integriteit op het Instituut voor Natuur- en Bosonderzoek (INBO) Ontmoetingsdag wetenschappelijke integriteit in Vlaanderen 30

Wetenschappelijke integriteit op het Instituut voor Natuur- en Bosonderzoek (INBO) Ontmoetingsdag wetenschappelijke integriteit in Vlaanderen 30 Wetenschappelijke integriteit op het Instituut voor Natuur- en Bosonderzoek (INBO) Ontmoetingsdag wetenschappelijke integriteit in Vlaanderen 30 november 2016 Paleis der Academiën, Brussel Vlaamse Commissie

Nadere informatie

Temperature- and cloud-distribution during daytime for aircraft cooling capacity at Schiphol, climatology 1990-2009. Dirk Wolters

Temperature- and cloud-distribution during daytime for aircraft cooling capacity at Schiphol, climatology 1990-2009. Dirk Wolters Temperature- and cloud-distribution during daytime for aircraft cooling capacity at Schiphol, climatology 1990-2009 Dirk Wolters April 8, 2010 Abstract On request of an airline-company regarding cooling

Nadere informatie

STUDIE Faillissementen mei 2016

STUDIE Faillissementen mei 2016 STUDIE Faillissementen mei 2016 Maand mei: faillissementen stijgen +4,1%. Stijging vooral binnen de horeca Cumul 2016: -12,3% Overname en gebruik van dit onderzoek wordt aangemoedigd bronvermelding Graydon

Nadere informatie

Kengetallen E-23 Fokwaarde levensvatbaarheid bij geboorte Fokwaarde levensvatbaarheid bij afkalven

Kengetallen E-23 Fokwaarde levensvatbaarheid bij geboorte Fokwaarde levensvatbaarheid bij afkalven Kengetallen E-23 Fokwaarde levensvatbaarheid bij geboorte Fokwaarde levensvatbaarheid bij afkalven Inleiding Sinds 1989 wordt op basis van geboortegegevens van koeien de index geboortegemak berekend. Deze

Nadere informatie

Administratie (GBA) ingeschreven personen, niet gecoördineerd.

Administratie (GBA) ingeschreven personen, niet gecoördineerd. Documentatierapport Geboortegemeente van alle in de Gemeentelijke Basis Administratie (GBA) ingeschreven personen, niet gecoördineerd (VRLGBAGEBOORTEGEMEENTETAB) Datum:24 april 2017 Bronvermelding Publicatie

Nadere informatie

Kun je met statistiek werkelijk alles bewijzen?

Kun je met statistiek werkelijk alles bewijzen? Kun je met statistiek werkelijk alles bewijzen? Geert Verbeke Biostatistisch Centrum, K.U.Leuven International Institute for Biostatistics and statistical Bioinformatics geert.verbeke@med.kuleuven.be http://perswww.kuleuven.be/geert

Nadere informatie