Vergroten van de traumasensitiviteit als onderdeel van je traumabehandeling Over verlies en weer verder gaan VKJP-congres 27 mei 2016

Maat: px

Weergave met pagina beginnen:

Download "Vergroten van de traumasensitiviteit als onderdeel van je traumabehandeling Over verlies en weer verder gaan VKJP-congres 27 mei 2016"

Dennis Verbeke
7 jaren geleden
Aantal bezoeken:

1 Vergroten van de traumasensitiviteit als onderdeel van je traumabehandeling Over verlies en weer verder gaan VKJP-congres 27 mei 2016

2 Programma Over welke kinderen en jongeren hebben we het vandaag? Waarom is alleen individuele behandeling niet genoeg? Welke kennis hebben leraren nodig over trauma?

3 Over welke kinderen hebben we het?

4 Thomas, 4 jaar Thomas wordt door de huisarts verwezen naar een IMH-afdeling i.v.m. heftige woedebuien, moeite met overgangen en een achterstand in zijn sociaal-emotionele ontwikkeling.

5 Thomas, 4 jaar Thomas woont bij zijn grootouders. De eerste twee levensjaren woonde hij bij zijn drugsverslaafde ouders. Er was huiselijk geweld en de vader van Thomas zwierf soms dagenlang met hem over straat. Vaak hadden ouders geen aandacht voor Thomas. Soms waren ze zonder aanleiding opeens heel streng.

6 Thomas, 4 jaar Op school heeft Thomas altijd extra individuele uitleg nodig. Hij verzet zich vaak tegen dingen, soms zo hevig dat hij schopt, scheldt, schreeuwt en spuugt. Soms is hij ook agressief naar andere kinderen. De leerkracht heeft al van alles geprobeerd maar niets lijkt te helpen. Alleen door hem op te pakken en bij iemand anders neer te zetten lijkt hij rustig te worden. Soms straalt Thomas als hij een complimentje krijgt maar soms reageert hij er heel boos op.

7 Souraya,7 jaar Souraya wordt via een samenwerkingsverband tussen De Waag en een in trauma gespecialiseerde polikliniek verwezen voor traumabehandeling.

8 Souraya,7 jaar Souraya is van Marokkaanse komaf. Ze woont bij haar moeder en stiefvader. Ouders zijn gescheiden toen Souraya bijna twee was. Er was huiselijk geweld. Vader en stiefvader leven op voet van oorlog met elkaar. Vader staat vaak onverwacht voor de deur, hij wil dat Souraya bij hem komt wonen. Soms komt de politie om een einde aan de ruzies te maken. Er zijn meerdere meldingen gedaan bij Veilig Thuis.

9 Souraya,7 jaar Op school is Souraya snel afgeleid, zit vaak te wiebelen en heeft vrijwel nooit haar werk af. Soms lijkt ze heel ver weg met haar gedachten. Klasgenootjes laten haar een beetje links liggen. Het verhaal dat ze thuis wordt opgesloten heeft tot veel gedoe geleidt in het team. Sommige leerkrachten geloven haar verhaal helemaal en anderen noemen het aandachttrekkerij. De leerkracht: Aan de ene kant hangt ze echt aan me, terwijl ze aan de andere kant soms doet alsof ze bang van me zou moeten zijn.

10 Naomi, 12 jaar Naomi wordt naar een algemene GGZ-polikliniek verwezen i.v.m. aandachtsproblemen. Er wordt gesproken over het misbruik en geconcludeerd dat Naomi geen traumaklachten ervaart. De diagnose ADD wordt gesteld en er wordt gestart met medicatie. Bij een heraanmelding wordt doorgevraagd op de misbruikervaringen. Op basis hiervan wordt Naomi verwezen naar een traumacentrum.

11 Naomi, 12 jaar In groep 7 vertelde Naomi n.a.v. een tv-programma in de klas aan de juf dat ze seksueel werd misbruikt door haar stiefvader. Stiefvader is gedetineerd en er wordt thuis niet meer over stiefvader of het misbruik gesproken. Naomi s moeder voelt zich erg schuldig. Ze werd als kind ook misbruikt en wilde dit juist voorkomen bij haar dochter. Naomi s broer neemt het Naomi kwalijk dat zijn stiefvader vertrokken is. Hij mist hem.

12 Naomi, 12 jaar Naomi s leerkracht voelt zich schuldig dat ze niet door heeft gehad dat Naomi werd misbruikt. Ze had Naomi toen ook in de klas. Ik was altijd de juf die makkelijk met kinderen over seksualiteit kon praten, zegt de leerkracht. Maar ik merk dat ik nu bang ben iets te zeggen waardoor Naomi weer aan dat misbruik moet denken. Naomi kan seksueel uitdagend gedrag laten zien naar mannelijke leerkrachten en de conciërge. In de klas maakt ze een erg vermoeide en afwezige indruk.

13 Komt je dit bekend voor?

14 Waarom is alleen individuele behandeling niet genoeg?

15 Waarom is alleen individuele behandeling niet genoeg? Vroegkinderlijke chronische traumatisering heeft een negatieve invloed op de ontwikkeling van de hersenen. Voor herstel zijn veel nieuwe positieve ervaringen nodig, vooral in de relatie met belangrijke anderen zoals opvoeders en leraren. Kinderen nemen hun trauma naar school. Trauma leidt vaak tot problemen met leren en gedrag. De effecten van trauma kunnen een schoolplaatsing verstoren.

16 Genen vormen de basis, ervaringen zijn de vormgevers van onze hersenen.

17 Ervaringen vormen onze hersenen Hersenen ontwikkelen zich van onderen naar boven: van primitief (voor overleving); naar meer complex (controlecentrum) Hoe vaker een ervaring wordt herhaald, des te sterker worden de verbindingen. De verbindingen vormen netwerken. Deze netwerken vormen samen de bedrading van onze hersenen.

18 Ervaringen in de ouder-kind interactie zijn het meest belangrijk

19 Daan Vanwege stuitligging werd Daan na precies 9 mnd en 2 dgn via een keizersnede geboren. Al snel kon hij met zijn ouders mee naar huis. Daans ouders waren blij met de kraamhulp en de steun van moeders moeder. Hoewel ze het eerst best spannend vonden, leek de verzorging van Daan al gauw vanzelf te gaan. Als Daan huilde herkenden ouders vaak al meteen of hij bijv. honger had of moe was. Met een rustige stem, liefde en aandacht troosten ze Daan en gaven hem de borst of de fles of zongen slaapliedjes tot hij insliep.

20 Thomas Thomas is geboren toen zijn moeder 7½ maand zwanger was. Moeder gebruikte drugs tijdens de zwangerschap. Thomas lag de eerste zes weken in de couveuse. Eenmaal thuis raakte moeder vaak in paniek als Thomas huilde. Soms begreep ze dat hij honger had en gaf ze hem de fles. Op andere momenten liep de stress bij moeder zo hoog op dat ze boos reageerde en/of het huis uit ging. Vader was veel afwezig. Als hij er wel was maakte hij vaak ruzie met moeder omdat ze niet goed voor Thomas zorgde. Soms zwierf vader na een heftige ruzie dagenlang met Thomas op straat.

21 Intern alarmsysteem

22 De ontwikkeling van hersenen in onveilige omstandigheden De hersenen ontwikkelen zich om te overleven in onveilige omstandigheden: een kind is constant alert op gevaar; een kind ervaart steeds meer neutrale prikkels als bedreigend waardoor het vaak reageert met stressreacties; het interne alarmsysteem wordt overactief.

23 De ontwikkeling ontspoort door trauma Toxische stress leidt o.a. tot: problemen met zelfregulatie; problemen met leren.

24 Toxische stress POSITIEVE STRESS Kortdurende verhoging van de hartslag, lichte toename van stresshormonen VERDRAAGBARE STRESS Forse, tijdelijke stressreactie, gebufferd door ondersteunende relaties TOXISCHE STRESS Aanhoudende activering van stresssystemen in afwezigheid van beschermende relaties

25 Welke kennis hebben leraren nodig?

26 Zelfzorg Kennis over trauma veerkracht Zelfregulatie Samenwerken Traumasensitief onderwijs Traumabril Stabiele relaties Veiligheid & vertrouwen

27 Trauma vormt de overtuigingen en verwachtingen van kinderen: over zichzelf; over de anderen; over de wereld in het algemeen. Onzichtbare koffer

28 Overtuigingen en verwachtingen over zichzelf, anderen en de wereld

29 Thomas geschiedenis Blootstelling aan huiselijk geweld. Verwaarlozing. Met zijn vader overdag en s avonds rondgezworven op straat. Onvoorspelbare en heftige reacties van zijn ouders. Door de politie uit huis gehaald.

30 Thomas gedrag Verzet zich bij overgangsmomenten/veranderingen (schopt, scheldt, schreeuwt en spuugt). Reageert wisselend op het krijgen van complimenten. Denkt snel dat hij iets niet kan, geeft snel op. Speelt vaak dat kinderen meegenomen worden door de politie en worden opgesloten. Kan inslapen in het bed van zijn grootouders, kan rustig worden in aanwezigheid van zijn grootouders.

31 Wat zit er in de koffer van Thomas? Overtuigingen en verwachtingen over: zichzelf; anderen (die voor hem zorgen); de wereld in het algemeen.

32 Onder de oppervlakte kijken Het gedrag van getraumatiseerde kinderen is het topje van de ijsberg. Onder het wateroppervlak liggen: gevoelens; gedachten (voortkomend uit de overtuigingen en verwachtingen in de onzichtbare koffer)

33 Zelfregulatie Kinderen die zichzelf kunnen reguleren zijn zich bewust van wat er in henzelf omgaat en hebben leeftijdsadequaat controle over hun gevoelens, gedachten en gedrag. Zelfregulatie is cruciaal voor schoolsucces

34 Helpen met zelfregulatie Als leraar kun je helpen de zelfregulatie van een kind te bevorderen door: een co-regulator te zijn; de beginnende zelfregulatievaardigheden van een kind te (h)erkennen en erbij aan te sluiten; samen met een kind een taal te ontwikkelen om te kunnen praten over ervaringen; een kind specifieke activiteiten aan te bieden waarmee de executieve functies worden getraind.

35 Lesgeven aan getraumatiseerde kinderen. Boek Training Workshop voor trainers

Vergelijkbare documenten

De gevolgen van vroegkinderlijk trauma in het basisonderwijs

De gevolgen van vroegkinderlijk trauma in het basisonderwijs Kennismiddag Adoptievoorzieningen 4 november 2016 Leony Coppens Klinisch psycholoog Programma Trauma: wat is het en welke vormen zijn er? Gevolgen