CONSULTATIEDOCUMENT. Toetsingskader kwaliteitsstandaarden. en meetinstrumenten

Transcriptie

1 CONSULTATIEDOCUMENT Toetsingskader kwaliteitsstandaarden en meetinstrumenten

2 VOORWOORD Bijgaand treft u het consultatiedocument Toetsingskader kwaliteitsstandaarden en meetinstrumenten aan. Dit is in samenspraak met veel partijen tot stand gekomen. Graag willen wij bij u de toepasbaarheid van het Toetsingskader in de voorliggende versie toetsen om de laatste verbeteringen te kunnen doorvoeren. Het Kwaliteitsinstituut i.o., onderdeel van het CVZ/Zorginstituut Nederland i.o., stimuleert de steeds verdere verbetering van de kwaliteit van de gezondheidszorg in Nederland en zorgt dat iedereen toegang heeft tot betrouwbare en begrijpelijke informatie over de kwaliteit van geleverde zorg. Wat goede zorg is, beschrijven cliënten, zorgaanbieders en zorgverzekeraars samen in kwaliteitsstandaarden. Dat is de verzamelnaam voor landelijk opgestelde richtlijnen, zorgstandaarden en zorgmodules. Dezelfde partijen ontwikkelen ook meetinstrumenten die de resultaten van de geleverde zorg zichtbaar maken. Op diverse manieren ondersteunt het Kwaliteitsinstituut de partijen in de zorg bij de ontwikkeling en implementatie van kwaliteitsstandaarden en de bijbehorende meetinstrumenten. Zo geeft het Kwaliteitsinstituut met een Meerjarenagenda aan voor welke gebieden van zorg met prioriteit kwaliteitsstandaarden en meetinstrumenten dienen te worden ontwikkeld. Ook bevordert het Kwaliteitsinstituut de landelijke verspreiding en evaluatie van best practices in de langdurige zorg. Toetsingskader Het Kwaliteitsinstituut i.o. geeft met het Toetsingskader een hulp en leidraad voor ontwikkelaars van kwaliteitsstandaarden en meetinstrumenten. Kwaliteitsstandaarden en meetinstrumenten die voldoen aan de criteria die verwoord zijn in het Toetsingskader worden opgenomen in het Register van het Kwaliteitsinstituut. Door opname in het Register kunnen alle partijen ervan verzekerd zijn dat dit de landelijk afgesproken kwaliteitstaal is. Het Register draagt aldus bij aan de transparantie voor cliënten, zorgverleners, zorginstellingen, verzekeraars en toezichthouders. Augustus 2012 heeft het Kwaliteitsinstituut i.o. de voorlopige versie van het Toetsingskader gepubliceerd. Het bouwt voort op het werk van de organisaties die zijn opgegaan in het Kwaliteitsinstituut 1 en is tot stand gekomen in overleg met zorgpartijen en kennisinstituten. Sindsdien hebben partijen in de zorg het Toetsingskader op onder andere bruikbaarheid in de praktijk getest. Hun reacties hebben veel ideeën opgeleverd voor de invulling van het nu voorliggende Toetsingskader. Wij willen alle partijen die reacties hebben ingebracht danken voor de constructieve en open inbreng in deze fase. Het Kwaliteitsinstituut i.o. heeft het Toetsingskader teruggebracht tot een beknopte beleidsregel. Het aantal criteria is gereduceerd tot wat strikt noodzakelijk is om te kunnen toetsen of de voorgelegde kwaliteitsstandaarden en meetinstrumenten van goede kwaliteit zijn. Het beknopte kader is voorzien van een toelichting daarop. Consultatie Met het consultatiedocument Toetsingskader kwaliteitsstandaarden en meetinstrumenten legt het CVZ als verantwoordelijke organisatie voor het Kwaliteitsinstituut i.o. vier documenten formeel voor aan belanghebbenden en belangstellenden: Het Toetsingskader: de criteria waaraan kwaliteitsstandaarden en meetinstrumenten moeten voldoen om in aanmerking te komen voor opname in het Register. Toelichting op het Toetsingskader: toelichting op zowel de functie van het Toetsingskader als de criteria zelf. 1. CVZ, Regieraad, ZiZo, platform zorgstandaarden ZonMw, Stichting CKZ en KiesBeter. 1

3 De verantwoordingsdocumenten bij het Toetsingskader: een systematische opsomming van de informatie die partijen moeten aanleveren over criteria uit het toetsingskader. Procedurebeschrijving: beschrijving op welke wijze, waar en wanneer partijen een kwaliteitsstandaard en/of meetinstrument kunnen aanleveren. Doel van de consultatie is om de toepasbaarheid te toetsen van het Toetsingskader, de toelichting, verantwoordingsdocumenten en procedure. Uitgangspunten, inhoudelijke en strategische keuzes worden in deze fase niet meer geconsulteerd, omdat dat al is gebeurd bij de totstandkoming van het voorlopig Toetsingskader. Bovendien zijn de achtergronddocumenten die ten grondslag liggen aan het Toetsingskader in samenspraak met partijen in de zorg opgesteld. Mede op basis van de reacties die het CVZ in de consultatie verzamelt, werkt het CVZ de documenten verder uit in het definitieve Toetsingskader, de toelichting, verantwoordingsdocumenten en procedure en legt deze vast in een beleidsregel. NB: wij zijn ons ervan bewust dat het wettelijk kader waarop de vaststelling van een Toetsingskader berust nog onderwerp van behandeling in de Eerste kamer is. Het is uiteraard aan de wetgever om de taken, verantwoordelijkheden en bevoegdheden van het Kwaliteitsinstituut te bepalen. Wij ontwikkelen het Toetsingskader in samenspraak met veldpartijen in het vertrouwen dat het wetgevingsproces in positieve zin binnen afzienbare tijd zal worden afgerond. De Raad van Bestuur van het CVZ Arnold Moerkamp Voorzitter 2

4 Inhoudsopgave Consultatie toetsingskader kwaliteitsstandaarden en meetinstrumenten.. 4 Procedure consultatie 4 Consultatievragen.. 5 Toetsingskader kwaliteitsstandaarden en meetinstrumenten. 6 Toelichting bij toetsingskader kwaliteitsstandaarden en meetinstrumenten 7 Het register.. 7 Begrippen professionele standaarden, kwaliteitsstandaarden en meetinstrumenten toegelicht.. 9 Wettelijke taken Kwaliteitsinstituut bij totstandkoming kwaliteitsstandaarden en meetinstrumenten.. 9 Het Toetsingskader 9 Status van het Toetsingskader 10 Het verantwoordingsdocument.. 11 De criteria van het Toetsingskader 12 Toelichting bij de criteria voor kwaliteitsstandaarden 13 Toelichting bij de criteria voor meetinstrumenten.. 20 Verantwoordingsdocumenten. 24 Verantwoordingsdocument kwaliteitsstandaarden.. 24 Verantwoordingsdocument meetinstrumenten. 32 Procedure Toetsingskader kwaliteitsstandaarden en meetinstrumenten 43 Glossarium

5 1. CONSULTATIE TOETSINGSKADER KWALITEITSSTANDAARDEN EN MEETINSTRUMENTEN PROCEDURE CONSULTATIE Het CVZ nodigt u uit om uiterlijk vrijdag 19 juli 2013 uw antwoorden op de consultatievragen in te brengen. Het CVZ ontvangt uw commentaar bij voorkeur in elektronische vorm als bijlage bij een bericht. Graag uw antwoord steeds voorzien van een motivering en waar mogelijk van voorbeelden uit de praktijk, onderbouwende gegevens en voorstellen voor verbetering. Het is uiteraard niet noodzakelijk om op alle vragen antwoord te geven. U kunt ook commentaar geven op andere relevante onderwerpen dan die in de consultatievragen aan de orde komen. U kunt uw reactie sturen aan Berend Mosk, via het volgende adres: toetsingskader@cvz.nl. Het CVZ vraagt in uw bijdrage een contactpersoon aan te geven met naam, telefoonnummer en adres. Dit voor het geval uw bijdrage aanleiding geeft tot vragen om toelichting. Als onderdeel van de consultatie zal het CVZ het consultatiedocument bespreken tijdens de bijeenkomst van het Kwaliteitsforum op 4 juli 2013 van tot uur in Diemen. Tijdens de bijeenkomst zal het CVZ het Toetsingskader presenteren en kunt u vragen stellen. Hiermee wil het CVZ u de mogelijkheid geven om uw schriftelijke reactie zo goed mogelijk vorm te geven en te laten aansluiten bij de in dit document gestelde vragen. U kunt zich voor de bijeenkomst aanmelden tot uiterlijk 30 juni 2013 via de volgende link: Het CVZ maakt de reacties die op het consultatiedocument binnenkomen openbaar op zijn website. Als u om een vertrouwelijke behandeling van uw commentaar vraagt en/of een duidelijk als zodanig gemarkeerde vertrouwelijke en een niet-vertrouwelijke versie van uw commentaar indient, maakt het CVZ alleen de niet-vertrouwelijke versie openbaar. Voor nadere informatie kunt u contact opnemen met Berend Mosk, telefoonnummer of via toetsingskader@cvz.nl Tijdsplanning Na afloop van de consultatieperiode op 19 juli 2013 stelt het CVZ op basis van het verzamelde commentaar een definitief Toetsingskader kwaliteitsstandaarden en meetinstrumenten op, evenals een definitieve toelichting, verantwoordingsdocumenten en procedure. Tevens publiceert het CVZ een algemene reactie op het verzamelde commentaar; u ontvangt geen individuele reactie. Het CVZ verwacht de documenten in oktober 2013 openbaar te maken. 4

6 CONSULTATIEVRAGEN 1) Is de algemene toelichting bij het Toetsingskader voldoende duidelijk omschreven? 2) Is het Toetsingskader voldoende duidelijk en operationeel hanteerbaar om vast te stellen of aan de criteria is voldaan? We verzoeken u om deze vraag te betrekken op: a. De criteria; b. De toelichting bij de criteria over kwaliteitsstandaarden; c. De toelichting bij de criteria over meetinstrumenten; d. De vragen in het verantwoordingsdocument kwaliteitsstandaarden; e. De vragen in het verantwoordingsdocument meetinstrumenten; f. De toelichting op de procedure. 3) Specifieke vraag over de toelichting bij criterium 3 van kwaliteitsstandaarden: Is de toelichting over het implementeren van de kwaliteitsstandaard voldoende duidelijk en/of operationeel hanteerbaar om vast te stellen of de kwaliteitsstandaard implementeerbaar is? 4) Specifieke vraag over toelichting criterium 5 van kwaliteitsstandaarden: Is de toelichting bij het criterium voldoende duidelijk en operationeel hanteerbaar om vast te stellen of de kwaliteitsstandaard is voorzien van een informatiestandaard waarin staat geschreven hoe data worden geregistreerd en tussen zorgaanbieders worden uitgewisseld? 5) Voor elk van de bovenstaande vragen die u negatief beantwoordt, verzoeken we u om aan te geven: welke problemen u voorziet; om welke redenen u deze problemen voorziet en; hoe dit probleem naar uw mening kan worden voorkomen, dan wel kan worden opgelost. 5

7 2. TOETSINGSKADER KWALITEITSSTANDAARDEN EN MEETINSTRUMENTEN Met ingang van [ datum 2 ] houdt het Kwaliteitsinstituut een openbaar Register bij. In dit Register schrijft het Kwaliteitsinstituut op voordracht van organisaties van cliënten, zorgaanbieders en zorgverzekeraars gezamenlijk kwaliteitsstandaarden en meetinstrumenten (artikel 66b, eerste lid, van de Zorgverzekeringswet). Voordat het Kwaliteitsinstituut een (gewijzigd) kwaliteitsstandaard of een meetinstrument opneemt in het Register, toetst het deze aan de hand van de volgende criteria: Criteria voor kwaliteitsstandaarden 1. De relevante partijen zijn betrokken geweest bij de ontwikkeling van de kwaliteitsstandaard of hebben er gemotiveerd van af gezien. 2. Alle betrokken partijen hebben de kwaliteitsstandaard gezamenlijk voorgedragen. 3. De kwaliteitsstandaard bevat een beschrijving van de indicatiestelling, de inhoud van zorg en de organisatie van het zorgproces. 4. De kwaliteitsstandaard bevat een cliëntenversie, een samenvatting, een set met bijbehorende meetinstrumenten, een onderhoudsplan en toelichting op bewijsvoering. Wanneer de kwaliteitsstandaard niet alle genoemde onderdelen bevat, dan hebben partijen een tijdspad geformuleerd waaruit blijkt wanneer de kwaliteitsstandaard wel volledig aan dit criterium voldoet. 5. De kwaliteitsstandaard bevat een informatiestandaard waarin is uitgewerkt welke gegevens uit het primaire proces worden geregistreerd, hoe deze gegevens zijn gecodeerd in een door de partijen in het zorgveld geaccepteerd codestelsel en op welke wijze de informatiebehoefte is vertaald in elektronische uitwisselingsspecificaties. Wanneer de kwaliteitsstandaard geen informatiestandaard met deze uitwerking bevat, dan hebben partijen een tijdspad geformuleerd waaruit blijkt wanneer de kwaliteitsstandaard wel volledig aan dit criterium voldoet. Criteria voor meetinstrumenten 1. De relevante partijen zijn betrokken geweest bij de ontwikkeling van het meetinstrument of hebben er gemotiveerd van afgezien. 2. Alle betrokken partijen hebben het meetinstrument gezamenlijk voorgedragen. 3. Er is een werkinstructie die aangeeft hoe het meetinstrument moet worden gebruikt. 4. De vragenlijst is betrouwbaar, valide en discriminerend. 5. De indicatoren voldoen aan voorwaarden omtrent inhoudsvaliditeit, vergelijkbaarheid en statistische betrouwbaarheid. Wanneer een indicator niet voldoet aan de voorwaarden omtrent registratievergelijkbaarheid en/of statistische betrouwbaarheid, dan hebben partijen een tijdspad geformuleerd waaruit blijkt wanneer de indicator wel volledig aan dit criterium voldoet en publiceren partijen informatie over de interpretatie en toepasbaarheid van de indicator. 2. De datum is nog niet bekend, doordat het wettelijk kader, waarop de vaststelling van een Toetsingskader berust, nog onderwerp van behandeling in de Eerste kamer is. 6

8 3. TOELICHTING BIJ HET TOETSINGSKADER KWALITEITSSTANDAARDEN EN MEETINSTRUMENTEN Met ingang van [datum] heet het College voor zorgverzekeringen het Zorginstituut Nederland. De taken op het gebied van de kwaliteit van de zorg zullen worden uitgevoerd door het Kwaliteitsinstituut dat binnen het Zorginstituut een apart programma vormt. Een van de taken van het Kwaliteitsinstituut is het beheer van een openbaar Register. In dit Register worden kwaliteitsstandaarden (richtlijnen, zorgstandaarden en zorgmodules) en (bijbehorende) meetinstrumenten (indicatoren en vragenlijsten) opgenomen nadat zij aan het Toetsingskader kwaliteitsstandaarden en meetinstrumenten zijn getoetst. Het Kwaliteitsinstituut heeft het Toetsingskader vastgesteld met deze beleidsregel. Hieronder volgt eerst een algemene toelichting op het Toetsingskader. Daarna worden de criteria afzonderlijk toegelicht. 1. Het Register Het Register heeft tot doel zichtbaar te maken welke kwaliteitsstandaarden en meetinstrumenten voldoen aan het Toetsingskader kwaliteitsstandaarden en meetinstrumenten. Opname in het Register laat zien dat deze standaarden en instrumenten van goede kwaliteit zijn. Het Register beoogt een compleet beeld te geven van alle kwaliteitsstandaarden en de (bijbehorende) meetinstrumenten die aan het Toetsingskader voldoen. Het brengt de informatie, die nu verspreid over verschillende Registers en websites wordt aangeboden, op een plaats samen. Daarmee maakt het ook inzichtelijk welke hiaten er zijn bij de totstandkoming van kwaliteitsstandaarden. Het Kwaliteitsinstituut is verantwoordelijk voor het beheer van het Register, zodat het actueel is. Het is een openbaar Register dat door iedereen te raadplegen is. Aan het gebruik ervan zijn geen kosten verbonden. De inschrijving van een kwaliteitsstandaard of meetinstrument in een openbaar Register gebeurt om redenen van transparantie. Het Register bevat geen limitatieve opsomming van alle richtlijnen, zorgstandaarden, zorgmodules en meetinstrumenten die ontwikkeld zijn door partijen in de zorg. Onder partijen in de zorg verstaan we cliënten, zorgaanbieders (zorgverleners en instellingen) en zorgverzekeraars, of de organisaties die hen vertegenwoordigen. Zeker in de beginfase van het openbaar Register zullen, naast de kwaliteitsstandaarden en meetinstrumenten in het Register, in de zorgsector nog vele andere richtlijnen, zorgstandaarden, zorgmodules en meetinstrumenten bestaan. Deze voldoen weliswaar niet aan de criteria van het Toetsingskader, bijvoorbeeld doordat zij niet zijn opgesteld met inbreng van cliëntenorganisaties of doordat bepaalde essentiële onderdelen ontbreken, maar zijn wel degelijk relevant voor de dagelijkse praktijk van de zorgverleners. 2. Begrippen professionele standaarden, kwaliteitsstandaarden en meetinstrumenten toegelicht Het begrip professionele standaard Het begrip professionele standaard is al geruime tijd een ingeburgerd begrip. Dit begrip werd tot nu toe opgevat als het geheel van normen, regels, wetenschappelijke inzichten en ervaringen, volgens welke een zorgverlener zou moeten handelen. Op deze wijze is het begrip ook omschreven in het Burgerlijk Wetboek. Dit begrip van professionele standaard omvat niet alleen de handelswijzen zoals die zijn vastgelegd in richtlijnen en standaarden van wetenschappelijke verenigingen, maar bijvoorbeeld ook beroepscodes, gedragsregels en tuchtrechtspraak. In de Zorgverzekeringswet krijgt het begrip professionele standaard een andere, beperktere inhoud, namelijk: richtlijnen, modules, normen, zorgstandaarden dan wel organisatiebeschrijvingen die betrekking hebben op het gehele zorgproces of een 7

9 deel van een specifiek zorgproces en die vastleggen wat noodzakelijk is om vanuit het perspectief van de cliënt goede zorg te verlenen (artikel 1, tweede lid, onderdeel z, van de Zorgverzekeringswet). De twee wettelijke invullingen van het begrip professionele standaard blijven naast elkaar bestaan. Gedragsregels, codes, uitspraken van tuchtcolleges, algemene standpunten en adviezen van beroepsorganisaties vallen wel onder het van oudsher ruime begrip professionele standaard, maar zullen niet in aanmerking komen om te worden opgenomen in het door het Kwaliteitsinstituut bij te houden Register. Ook de in de Zorgverzekeringswet genoemde organisatiebeschrijvingen komen niet als losstaand onderdeel in aanmerking voor opname in het Register. Daarvoor is dit een te breed begrip. Voor zover organisatiebeschrijvingen een wezenlijk onderdeel vormen van richtlijnen, zorgstandaarden en modules, kunnen ze wel deel uitmaken van de professionele standaard. De begrippen Kwaliteitsstandaarden en meetinstrumenten Om verwarring te voorkomen wordt in het Toetsingskader de term kwaliteitsstandaard gehanteerd in plaats de term professionele standaard. Het Kwaliteitsinstituut definieert kwaliteitsstandaarden als richtlijnen, modules dan wel zorgstandaarden die betrekking hebben op het gehele zorgproces of een deel van een specifiek zorgproces en die vastleggen wat noodzakelijk is om vanuit het perspectief van de cliënt goede zorg te verlenen. De inhoud van de term kwaliteitsstandaard volgt daarmee tot op grote hoogte de definitie van de term professionele standaard zoals omschreven in de Zorgverzekeringswet. Kwaliteitsstandaarden en meetinstrumenten dienen geen doel op zich. Zij hebben een functie in het proces van kwaliteitsbevordering. De kwaliteitsstandaarden en meetinstrumenten vervullen een onmisbare functie in de kwaliteitscyclus, ze bevorderen de kwaliteit en doelmatigheid van de zorg. Een kwaliteitsstandaard beschrijft wat goede zorg is vanuit het perspectief van de cliënt. Bij de totstandkoming van de kwaliteitsstandaard moeten alle relevante partijen op zorgvuldige wijze zijn betrokken. Vanuit een zorgvraag worden in de kwaliteitsstandaard alle elementen van het zorgproces omschreven, zoals de indicatiestelling en de gevolgen van de behandeling in het dagelijks leven van de cliënt. Tevens wordt een voorkeursoptie opgenomen voor de meest doelmatige zorg bij een bepaalde indicatie. Op deze wijze wordt gepast gebruik binnen de zorg bevorderd. De kwaliteitsstandaard moet consistent zijn met andere standaarden die opgenomen zijn in het openbaar Register. De kwaliteitsstandaard moet handhaafbaar zijn voor de Inspectie voor de Gezondheidszorg (IGZ). Meetinstrumenten beschrijven hoe een indicatie wordt verkregen van de kwaliteit van de geleverde zorg. De term meetinstrument is de verzamelnaam voor kwaliteitsindicatoren en gevalideerde vragenlijsten. Het Kwaliteitsinstituut stimuleert dat bij de kwaliteitsstandaarden zoveel mogelijk ook meetinstrumenten worden ontwikkeld. Ook bij de totstandkoming van meetinstrumenten moeten alle relevante partijen op zorgvuldige wijze zijn betrokken. Meetinstrumenten moeten voldoen aan methodologische criteria en bruikbaar zijn voor keuze- en toezichtinformatie. Waar mogelijk wordt een bandbreedte voor aanvaardbare zorguitkomsten opgenomen. 3. Wettelijke taken Kwaliteitsinstituut bij totstandkoming kwaliteitsstandaarden en meetinstrumenten Het Kwaliteitsinstituut stelt een Meerjarenagenda op, met daaraan gekoppeld een jaarlijks werkprogramma. De Meerjarenagenda geeft aan voor welke gebieden van zorg kwaliteitsstandaarden en meetinstrumenten bij voorrang worden ontwikkeld. Prioritering van een onderwerp kan bijvoorbeeld het geval zijn wanneer er ongewenste praktijkvariatie bestaat. De Meerjarenagenda bevat tevens een overzicht 8

10 van organisaties van cliënten, zorgaanbieders en zorgverzekeraars die de ontwikkeling van de verschillende kwaliteitsstandaarden op zich hebben genomen. De Meerjarenagenda komt tot stand op basis van inbreng van partijen in de zorg. Het jaarlijkse werkprogramma wordt vastgesteld door de minister van Volksgezondheid, Welzijn en Sport. In de Meerjarenagenda worden voor de kwaliteitsstandaarden en meetinstrumenten termijnen gesteld die aangeven in welk jaar de ontwikkeling gereed moet zijn. De Adviescommissie Kwaliteit adviseert het Kwaliteitsinstituut over de inhoud van de Meerjarenagenda en het werkprogramma. De Adviescommissie Kwaliteit wordt benoemd door het Zorginstituut en bestaat uit deskundigen uit zowel de curatieve als de langdurige zorg en uit vertegenwoordigers van cliëntenorganisaties. De leden maken hier op persoonlijke titel deel van uit. Het ontwikkelen van kwaliteitsstandaarden en meetinstrumenten is de verantwoordelijkheid van de partijen in de zorg. Wanneer het Kwaliteitsinstituut constateert dat een voorgedragen kwaliteitsstandaard of een meetinstrument niet voldoet aan de in het Toetsingskader opgenomen criteria kan deze niet in het Register worden ingeschreven. Dat ontheft de partijen overigens niet van hun eigen verantwoordelijkheid om alsnog een kwaliteitsstandaard of meetinstrument aan te dragen die/dat wel voldoet aan het Toetsingskader. Wanneer het Kwaliteitsinstituut constateert dat partijen in gebreke zijn gebleven, doordat de in de Meerjarenagenda gestelde termijnen niet zijn gehaald, zal het zelf een kwaliteitsstandaard of een meetinstrument laten ontwikkelen. Dit wordt de doorzettingsmacht van het Kwaliteitsinstituut genoemd. Overigens zal het Kwaliteitsinstituut deze doorzettingsmacht alleen inzetten als uiterste middel. Het Kwaliteitsinstituut zal de Adviescommissie Kwaliteit dan verzoeken om het initiatief of de coördinatie van de ontwikkeling hiervan op zich te nemen. 4. Het Toetsingskader Het Toetsingskader geeft de criteria weer waaraan ontwikkelde kwaliteitsstandaarden en meetinstrumenten moeten voldoen om in het Register te worden opgenomen. De wetgever heeft bepaald dat de criteria procedureel van aard zijn, zodat een toetsing van een kwaliteitsstandaard of meetinstrument marginaal van karakter blijft. Het is het instrument waarmee het Kwaliteitsinstituut beoordeelt of de door partijen ontwikkelde kwaliteitsstandaard een verantwoorde beschrijving is van de kwaliteit van een specifiek zorgproces en of een meetinstrument kan worden aangemerkt als een verantwoord middel om een indicatie te geven van de kwaliteit van de geleverde zorg. De criteria uit het Toetsingskader zullen worden bijgesteld aan de hand van de opgedane ervaringen en nieuwe praktijkinzichten. Doel en functie van het Toetsingskader Het belangrijkste doel van het Toetsingskader is te waarborgen dat de kwaliteitsstandaarden en meetinstrumenten die gebruikt worden in het proces van kwaliteitsbevordering van goede kwaliteit zijn. Dit draagt fundamenteel bij aan het bevorderen van de kwaliteit en doelmatigheid van de zorg. Het Toetsingskader biedt duidelijkheid en instructie aan de partijen die betrokken zijn bij het ontwikkelen van kwaliteitsstandaarden en meetinstrumenten of bij het actualiseren en onderhouden daarvan. De criteria van het Toetsingskader geven immers duidelijke handvatten voor de vraag aan welke condities kwaliteitsstandaarden en meetinstrumenten moeten voldoen. Het Toetsingskader wordt geïntroduceerd in een omgeving waarin in veel sectoren een diversiteit aan richtlijnen en standaarden naar vorm, onderwerp en discipline bestaat. Hetzelfde geldt voor meetinstrumenten. Elk van deze standaarden en meetinstrumenten is opgesteld volgens bepaalde principes en methoden waarover de betrokken beroepsgroepen, al dan niet met betrokkenheid van de cliënten, overeenstemming 9

11 hebben bereikt. Het Toetsingskader komt niet in de plaats van deze principes en methoden. Het Toetsingskader werkt harmoniserend en waar nodig aanvullend. Het Toetsingskader bevordert dus een samenhangende ontwikkeling van kwaliteitsstandaarden en meetinstrumenten. Het stimuleert dat kwaliteitsstandaarden onderling en meetinstrumenten onderling een vergelijkbare vorm en volledigheid nastreven. 5. Status van Register en het Toetsingskader Het Toetsingskader regelt als beleidsregel de uitoefening van bevoegdheden door het Kwaliteitsinstituut. De beleidsregel geldt als een kader voor het Kwaliteitsinstituut om kwaliteitsstandaarden en meetinstrumenten te kunnen toetsen. De toets richt zich op het vereiste dat ze een verantwoorde beschrijving van de kwaliteit van een specifiek zorgproces bevatten en kunnen worden opgenomen in het openbaar Register. De opname van een kwaliteitsstandaard of een meetinstrument in het Register door het Kwaliteitsinstituut is een feitelijke handeling en geen besluit in de zin van de Algemene wet bestuursrecht. Dat vloeit voort uit het feit dat het enige doel van de inschrijving is: het geven van transparantie. De inschrijving is dan ook niet gericht op een extern rechtsgevolg in de verhouding tussen het Kwaliteitsinstituut en anderen. Bezwaar en beroep tegen het al dan niet opnemen van een kwaliteitsstandaard of meetinstrument in het Register is niet mogelijk. Het doel van het Register is transparantie. De inschrijving van een kwaliteitsstandaard of meetinstrument wijzigt daarom niet de verantwoordelijkheden van een zorgaanbieder ten opzichte van een cliënt. Of een kwaliteitsstandaard of meetinstrument wel of niet is opgesteld met doorzettingsmacht van het Kwaliteitsinstituut, of wel of niet in het Register is opgenomen, heeft daarom geen juridische gevolgen voor de rechtsverhouding tussen de zorgaanbieder en de cliënt. De IGZ zal de ingeschreven kwaliteitsstandaarden gebruiken als basis voor toezicht op en handhaving van de kwaliteit van de zorgverlening. De IGZ beschikt zo over een groeiende set veldnormen voor kwaliteit van zorg. De IGZ betrekt bij haar toezicht ook veldnormen die (nog) niet in het Register zijn ingeschreven. Zorgaanbieders zijn verplicht de door het Kwaliteitsinstituut opgevraagde kwaliteitsgegevens te rapporteren overeenkomstig de in het Register opgenomen meetinstrumenten. Opname van een meetinstrument in het Register leidt echter niet tot deze rapportageverplichting. De rapportageverplichting bestaat uitsluitend voor het deel van de meetinstrumenten uit het Register dat is opgenomen in de transparantiekalender. De transparantiekalender benoemt de indicatoren(sets) en vragenlijsten waarover in een bepaald jaar data moeten worden opgeleverd voor de openbare database van het Kwaliteitsinstituut. In de transparantiekalender staat ook de frequentie waarmee zorgaanbieders gegevens moeten aanleveren. De Nederlandse zorgautoriteit (NZa) handhaaft de naleving van de verplichtingen in de transparantiekalender die gelden op grond van artikel 78a WMG en artikel 47c, tweede lid van de Wet cliëntenrechten zorg. Bij een geconstateerde overtreding kan de NZa de zorgaanbieder een aanwijzing geven en vervolgens een last onder dwangsom of een bestuurlijke boete opleggen. 6. Het verantwoordingsdocument Het Toetsingskader bevat een algemene toelichting op de functie van het Toetsingskader en een toelichting op de afzonderlijke criteria. De criteria zijn normstellend. Een kwaliteitsstandaard of meetinstrument kan alleen in het Register worden opgenomen wanneer deze voldoet aan de criteria. Criteria zijn abstract en 10

12 flexibel geformuleerd voor brede toepasbaarheid. Om daadwerkelijk (maar wel marginaal, alleen op proces) te kunnen toetsen of de kwaliteitsstandaarden en meetinstrumenten aan de criteria voldoen, hebben wij een sjabloon voor een verantwoordingsdocument opgesteld. Partijen in de zorg voegen het verantwoordingsdocument toe bij elke kwaliteitsstandaard of meetinstrument die ze aan het Kwaliteitsinstituut aanbieden voor opname in het Register. Dat geldt ook voor kwaliteitsstandaarden en meetinstrumenten die partijen na revisie update of onderhoud aanbieden. In het verantwoordingsdocument beschrijven de partijen aan de hand van vragen (het sjabloon) op welke wijze zij aan de criteria uit het Toetsingskader hebben voldaan. Het verantwoordingsdocument bevat per criterium meerdere vragen die door de betrokken partijen moeten worden beantwoord. Ook wanneer partijen niet alle vragen per criterium met ja kunnen beantwoorden, kan dit toch leiden tot opname van de kwaliteitsstandaard of het meetinstrument in het Register. Dit hangt af van de toelichting. Het verantwoordingsdocument is, na beantwoording van alle vragen, een systematische bespreking van de afzonderlijke criteria. Op grond van dit verantwoordingsdocument toetst het Kwaliteitsinstituut of de kwaliteitsstandaarden en meetinstrumenten voldoen aan de criteria. Het Kwaliteitsinstituut gaat daarbij uit van de informatie die de betrokken partijen in het verantwoordingsdocument hebben gegeven. Het document speelt voor het Kwaliteitsinstituut een essentiële rol om tot een afgewogen oordeel tot opname in het Register te komen. Op deze wijze ligt de verantwoordelijkheid voor de inhoud van de kwaliteitsstandaard en het meetinstrument bij de partijen in het zorgveld en kan het Kwaliteitsinstituut marginaal ofwel op proces toetsen of aan de criteria is voldaan. Voor een uitgebreide omschrijving van het aanlever- en behandelproces van een professionele standaard of meetinstrument wordt verwezen naar bijgevoegde toelichting over de procedure. 11

13 7. De criteria van het Toetsingskader Er zijn twee sets van criteria: criteria voor kwaliteitsstandaarden en criteria voor meetinstrumenten. Voor zowel kwaliteitsstandaarden als meetinstrumenten geldt dat een deel van de criteria betrekking heeft op het proces en een deel op het product. De procescriteria hebben betrekking op de wijze waarop de kwaliteitsstandaard of het meetinstrument tot stand is gekomen. De productcriteria hebben betrekking op de opbouw en volledigheid van de kwaliteitsstandaard, dan wel de methodologische criteria bij meetinstrumenten. De criteria voor kwaliteitsstandaarden en meetinstrumenten gelden voor de care en de cure. Dit neemt niet weg dat de care in een bijzondere positie verkeert waar het de ontwikkeling van kwaliteitsstandaarden betreft. Bij de care gaat het vooral om de sectoren gehandicaptenzorg, langdurende GGZ en ouderenzorg. In deze sectoren zijn de activiteiten om tot kwaliteitsstandaarden en meetinstrumenten te komen minder medisch en meer hulpverlenend van aard dan in de omgeving van de huisartsen en de medisch specialisten. De kwaliteitsstandaarden en meetinstrumenten in de care zijn meestal anders ingericht, omdat goede zorg daar niet primair gericht is op genezing of stabilisatie, maar op het compenseren van functionele beperkingen van de cliënt, waarbij wonen, welzijn en zorg in samenhang worden geleverd. Daarom houdt het Toetsingskader rekening met het eigen karakter van de care sector. Dit gebeurt niet door aparte criteria te hanteren, maar binnen de criteria ruimte te laten voor het eigen karakter van de caresector. Het Kwaliteitsinstituut toetst zowel kwaliteitsstandaarden als meetinstrumenten aan de hand van vijf criteria. Criteria voor kwaliteitsstandaarden 1. De relevante partijen zijn betrokken geweest bij de ontwikkeling van de kwaliteitsstandaard of hebben er gemotiveerd van afgezien. 2. Alle betrokken partijen hebben de kwaliteitsstandaard gezamenlijk voorgedragen. 3. De kwaliteitsstandaard bevat een beschrijving van de indicatiestelling, de inhoud van zorg en de organisatie van het zorgproces. 4. De kwaliteitsstandaard bevat een cliëntenversie, een samenvatting, een set met bijbehorende meetinstrumenten, een onderhoudsplan en toelichting op bewijsvoering. Wanneer de kwaliteitsstandaard niet alle genoemde onderdelen bevat, dan hebben partijen een tijdspad geformuleerd waaruit blijkt wanneer de kwaliteitsstandaard wel volledig aan dit criterium voldoet. 5. De kwaliteitsstandaard bevat een informatiestandaard waarin is uitgewerkt welke gegevens uit het primaire proces worden geregistreerd, hoe deze gegevens zijn gecodeerd in een door de partijen in het zorgveld geaccepteerd codestelsel en op welke wijze de informatiebehoefte is vertaald in elektronische uitwisselingsspecificaties. Wanneer de kwaliteitsstandaard geen informatiestandaard met deze uitwerking bevat, dan hebben partijen een tijdspad geformuleerd waaruit blijkt wanneer de kwaliteitsstandaard wel volledig aan dit criterium voldoet. Criteria voor meetinstrumenten 1. De relevante partijen zijn betrokken geweest bij de ontwikkeling van het meetinstrument of hebben er gemotiveerd van af gezien. 2. Alle betrokken partijen hebben het meetinstrument gezamenlijk voorgedragen. 3. Er is een werkinstructie die aangeeft hoe het meetinstrument moet worden gebruikt. 4. De vragenlijst is betrouwbaar, valide en discriminerend. 5. De indicatoren voldoen aan voorwaarden omtrent inhoudsvaliditeit, vergelijkbaarheid en statistische betrouwbaarheid. Wanneer een indicator niet 12

14 voldoet aan de voorwaarden omtrent registratievergelijkbaarheid en/of statistische betrouwbaarheid, dan hebben partijen een tijdspad geformuleerd waaruit blijkt wanneer de indicator wel volledig aan dit criterium voldoet en publiceren partijen informatie over de interpretatie en toepasbaarheid van de indicator. De eerste drie criteria voor meetinstrumenten gelden zowel voor vragenlijsten als voor indicatoren. Het vierde criterium geldt alleen voor vragenlijsten, terwijl het vijfde criterium alleen voor indicatoren geldt. Kwaliteitsstandaarden en meetinstrumenten die aan deze criteria voldoen zal het Kwaliteitsinstituut opnemen in het Register. Wanneer een bestaande kwaliteitsstandaard en/of meetinstrument is aangepast, dan zal het Kwaliteitsinstituut opnieuw toetsen. Afhankelijk van de omvang van de wijziging wordt de kwaliteitsstandaard en/of meetinstrument opnieuw op alle criteria getoetst, of alleen op de criteria waarop de wijziging betrekking heeft. In de volgende paragrafen worden de criteria toegelicht. Het Kwaliteitsinstituut toetst de criteria aan de hand van de informatie die partijen hierover aanleveren in het eerdergenoemde verantwoordingsdocument (zie hoofdstuk 6). We bevinden ons in een dynamisch veld en het Kwaliteitsinstituut staat aan het begin van de invulling van de taken en doelstelling. Hierdoor is het niet alleen denkbaar maar zelfs gewenst dat de hier geformuleerde criteria regelmatig kritisch worden bekeken en geëvalueerd. Als ontwikkelingen en toenemende ervaring en inzicht daartoe aanleiding geven, kunnen criteria worden aangepast. 8. Toelichting bij de criteria voor kwaliteitsstandaarden In deze paragraaf worden de criteria voor kwaliteitsstandaarden toegelicht. Het Kwaliteitsinstituut verwacht dat de samenwerkende partijen bij het ontwikkelen en onderhouden van een kwaliteitsstandaard de instructies volgen die ontleend kunnen worden aan Richtlijn voor richtlijnen (werkgroep van de Regieraad, maart 2012) en Zorgstandaarden in model (Coördinatieplatform Zorgstandaarden, februari 2010). De criteria voor kwaliteitsstandaarden zijn mede ontleend aan deze instructies. 1. De relevante partijen zijn betrokken geweest bij de ontwikkeling van de kwaliteitsstandaard of hebben er gemotiveerd van af gezien Dit criterium heeft betrekking op het proces. Bij dit criterium wordt getoetst of de relevante partijen betrokken zijn geweest bij de ontwikkeling van de kwaliteitsstandaard. De verantwoordelijkheid voor het ontwikkelen van kwaliteitsstandaarden ligt bij de partijen in de zorg: (vertegenwoordigende organisaties van) cliënten, zorgaanbieders (zorgverleners en instellingen) en zorgverzekeraars gezamenlijk. De samenstelling van de groep die de ontwikkeling van een kwaliteitsstandaard op zich neemt, is afhankelijk van het onderwerp: de zorgvraag die aan de orde wordt gesteld en de daarbij passende zorgvorm of zorgvormen. De relevante partijen moeten ieder vanuit hun eigen rol in de ontwikkeling participeren. Uitgangspunt hierbij is dat alle betrokken partijen voldoende gelegenheid krijgen om bij te dragen aan de ontwikkeling van de kwaliteitsstandaard en dat ieders bijdrage naar behoren wordt verwerkt. Tot de relevante partijen horen uiteraard de betrokken (vertegenwoordigende organisaties van) zorgaanbieders: zorgverleners en instellingen. Doorgaans 13

15 zullen dit meerdere disciplines van zorgverleners zijn, omdat weinig zorgvragen/aandoeningen nog monodisciplinair benaderd kunnen worden. Er is hierdoor bijna altijd sprake van een multidisciplinaire aanpak. In alle gevallen behoren (vertegenwoordigende organisaties van) zorgverleners tot de relevante partijen; de relevantie om ook (vertegenwoordigende organisaties van) instellingen te betrekken, is afhankelijk van de betreffende zorgvraag en zorgvorm(en). Naast de betrokken zorgaanbieders participeren de betrokken cliëntenorganisaties in het ontwikkelen van een kwaliteitsstandaard. Dit zijn de organisaties die de cliëntengroep(en) die in de kwaliteitsstandaard centraal staan vertegenwoordigen ofwel hun belangen behartigen. Vanuit hun rol zullen cliëntenorganisaties zich vooral richten op de probleem- en knelpuntenanalyse, het formuleren van uitgangsvragen, het vaststellen van uitkomstmaten, het formuleren van aanbevelingen en het geven van commentaar in de commentaarfase. Hun inbreng is van belang om de visie en het perspectief van de cliënten in de kwaliteitsstandaard tot uiting te brengen. Het cliëntenperspectief dient in de kwaliteitsstandaard voldoende uit de verf te komen. Zie de notitie 'Cliënteninbreng en het Kwaliteitsinstituut' voor nadere toelichting op het betrekken van cliëntenorganisaties. 3 Tot slot worden de zorgverzekeraars betrokken bij het ontwikkelen van een kwaliteitsstandaard; ten minste bij het opstellen van de uitgangsvragen in de beginfase en bij de selectie van bij de kwaliteitsstandaard behorende meetinstrumenten. Zij zullen in het bijzonder oog hebben voor de doelmatigheid en voor de mate waarin meetinstrumenten informatie opleveren die bruikbaar is voor zorginkoop. Uit bovenstaande blijkt dat partijen elk een eigen rol hebben bij het ontwikkelen van een kwaliteitsstandaard. De participatie van de drie genoemde partijen in het ontwikkelen van een kwaliteitsstandaard is gewenst, maar niet verplicht. Die participatie kan zich, na onderling overleg en afstemming, tot een deel van het ontwikkeltraject beperken. Een partij kan ook volledig van participatie afzien. In dat geval wordt de partij geacht daartoe argumentatie aan te leveren, zodat deze in het verantwoordingsdocument kan worden verwerkt. Het voorgaande geldt, mutatis mutandis, ook voor het onderhoud van een kwaliteitsstandaard. Gezien de aard van kwaliteitsstandaarden benadrukt het kwaliteitsinstituut het belang om altijd organisaties van zorgaanbieders en cliënten te betrekken. De partijen dienen bij de totstandkoming van een kwaliteitsstandaard rekening te houden met handhaafbaarheid van de standaard door de IGZ. De IGZ heeft hiertoe algemene instructies opgesteld en zal, voordat een kwaliteitsstandaard definitief wordt opgenomen in het Register, een check uitvoeren op de handhaafbaarheid. Deze check kan leiden tot een verzoek tot aanpassing van de kwaliteitsstandaard. Ook andere partijen, zoals kennisinstituten of industrie kunnen een rol spelen bij het ontwikkelen of onderhouden van een kwaliteitsstandaard. Het Kwaliteitsinstituut kijkt bij de toetsing van de betrokkenheid van partijen of de invloed van belangenverstrengeling zoveel mogelijk is beperkt. Indien het ontwikkelen en onderhouden plaatsvindt in een setting waarin 3. De notitie Cliënteninbreng en het Kwaliteitsinstituut is te downloaden via: ader/1212-clienteninbreng-en-het-kwaliteitsinstituut.pdf 14

16 belangenverstrengeling zou kunnen optreden, wordt deze zichtbaar vermeld conform de Code Belangenverstrengeling van de KNAW et al (2012) Alle betrokken partijen hebben de kwaliteitsstandaard gezamenlijk voorgedragen Dit criterium heeft betrekking op het proces. Bij dit criterium wordt bekeken of alle participerende partijen kunnen instemmen met de inhoud van de kwaliteitsstandaard of het meetinstrument. Hoewel alle relevante partijen betrokken moeten zijn, betekent dit niet per se dat alle partijen bij elke stap van het proces aanwezig zijn of inbreng hebben. Wel vindt de besluitvorming over de inhoud van de kwaliteitsstandaard of het meetinstrument in beginsel plaats op basis van consensus. Het Kwaliteitsinstituut vereist bij dit criterium niet dat alle betrokken partijen de kwaliteitsstandaard expliciet hebben goedgekeurd. Partijen zijn vrij in het maken van afspraken over het al dan niet goedkeuren van een kwaliteitsstandaard. Zij kunnen bijvoorbeeld een verklaring-van-geen-bezwaar-procedure of een autorisatieprocedure afspreken. Indien een kwaliteitsstandaard, in afwijking van de onderlinge afspraken niet is goedgekeurd, zal dit voor het Kwaliteitsinstituut aanleiding zijn de procedure van totstandkoming van deze standaard extra te toetsen. Het Kwaliteitsinstituut verwacht dat er bij de afronding van de kwaliteitsstandaard een externe commentaarronde is geweest, waarbij de concept-kwaliteitsstandaard is voorgelegd aan experts die deskundig zijn op het gebied van het onderwerp van de kwaliteitsstandaard en toekomstige gebruikers. Het Kwaliteitsinstituut hecht eraan dat deze commentaarronde naar de mening van betrokken partijen zorgvuldig is doorlopen. 3. De kwaliteitsstandaard bevat een beschrijving van de indicatiestelling, de inhoud van zorg en de organisatie van het zorgproces Dit criterium heeft betrekking op de beschrijving van zorg in de kwaliteitsstandaard. Het Kwaliteitsinstituut toetst bij dit criterium niet of de zorg goed is beschreven, omdat dit de verantwoordelijkheid van de partijen die de kwaliteitsstandaard hebben opgesteld is. Het kwaliteitsinstituut toetst bij dit criterium of de kwaliteitsstandaard volledig is in de beschrijving van zorg. De beschrijving bevat ten minste de volgende elementen: a. Een indicatiestelling voor diagnostische procedures en therapeutische interventies. Adequate indicatiestelling vormt de basis voor gepaste zorg, waarbij over- en onderbehandeling zoveel mogelijk wordt tegengegaan. Bij deze beschrijving is de zorgvraag van de cliënt het uitgangspunt. Indicatiestelling is daarmee een breed begrip. De zorgvraag betreft niet altijd een bepaalde ziekte of aandoening. Bijvoorbeeld bij een chronische ziekte of bij multimorbiditeit kan het ook gaan om de beschrijving van benodigde zorg en de organisatie voor de generieke aspecten. b. Beschrijving van de inhoud van zorg: Op welke zorg kan de cliënt rekenen? Waar dat van toepassing is, wordt onder zorg naast diagnostiek ook preventie, behandeling en begeleiding verstaan, zowel wat betreft de somatische en psychische als ook maatschappelijke aspecten. Een kwaliteitsstandaard beschrijft wat goede zorg is vanuit het perspectief van de cliënt. Vanuit de zorgvraag worden in de kwaliteitsstandaard alle elementen van het zorgproces omschreven, ook bijvoorbeeld de gevolgen van de behandeling in het dagelijks leven van de cliënt. Er wordt een voorkeursoptie opgenomen voor de meest doelmatige zorg bij een bepaalde indicatie. Op deze wijze wordt gepast gebruik binnen de zorg bevorderd. De kwaliteitsstandaard moet 4. Code ter voorkoming van oneigenlijke beïnvloeding door belangenverstrengeling. Opgesteld door KNAW, KNMG, GR, CBO, NHG, OMS (februari 2012). 15

17 consistent zijn met andere standaarden die opgenomen zijn in het openbaar Register. De beschrijving in de kwaliteitsstandaard is in voldoende detail en zodanig geordend dat deze praktisch toepasbaar is. De volgende punten komen (voor zover van toepassing) bij de beschrijving van de inhoud van zorg in ieder geval aan de orde: i. Beschrijving van het gehele zorgproces vanuit het perspectief van de cliënt. ii. Controlemomenten, evaluatiemomenten en overlegmomenten. iii. Casemanagement en zelfmanagement. iv. Het gebruik van gepaste zorg (doelmatigheid). c. De organisatie van het zorgproces: Van goede zorg kan alleen sprake zijn bij een effectieve organisatie van de zorg, wat betekent dat voldaan is aan een aantal specifieke voorwaarden voor de organisatorische aspecten van de zorg. Het gaat daarbij om voorwaarden die bijdragen aan de continue verbetering van kwaliteit en doelmatigheid van zorg op basis van de kwaliteitscyclus. Een goede organisatie draagt bij aan de effectiviteit en veiligheid van het professionele handelen medisch, ondersteunend, verplegend of verzorgend in relatie tot de cliënt, zijn persoonlijke situatie en zijn zorgvraag. Deze aspecten worden in een kwaliteitsstandaard beschreven voor zover van toepassing op de betreffende zorgvorm of zorgvormen. We kunnen de organisatorische aspecten in drie groepen indelen. i. Beschrijving van de structuur van het zorgproces. Hier gaat het om de inhoud en positie van een behandel- of zorgplan, een behandelof zorgdoel en het benoemen van die informatie die nodig is. Verder gaat het hier om duidelijkheid over de benodigde middelen, zoals adequaat geschoold personeel en technische middelen. ii. Beschrijving van het managen van het zorgproces. Hier gaat het om het beleggen van de regiefunctie en verantwoordelijkheden, het beleggen van de noodzakelijke coördinatiefunctie, het geven van toelichting op de toerusting van de zorgorganisatie, de van toepassing zijnde kwaliteitsstandaarden en de monitoring van het individuele behandelplan. De toelichting op de verantwoordelijkheidsverdeling heeft niet alleen betrekking op professionals onderling, maar ook op de relatie tussen professionals en informele zorgverleners. iii. Beschrijving van de gegevens die (elektronisch) vastgelegd dienen te worden. Dit komt apart aan de orde in criterium 5. De zwaarte van bovengenoemde elementen voor de beschrijving van zorg varieert afhankelijk van kwaliteitsstandaard waarop ze worden toegepast. De beschrijving van de indicatiestelling, de inhoud van zorg en elektronische vastlegging van gegevens moeten in elke kwaliteitsstandaard aan de orde komen, maar hun omvang en mate van detaillering kunnen variëren. Organisatorische aspecten spelen bij sommige kwaliteitsstandaarden een grotere rol dan bij andere. Hetzelfde geldt voor bijvoorbeeld doelmatigheidsoverwegingen en veiligheidsaspecten. Het Kwaliteitsinstituut vereist toelichting op de bewijsvoering voor de beschrijving van zorg in de kwaliteitsstandaard. Deze toelichting beschrijft de kracht en beperkingen van de gevonden bewijsvoering voor de zorg beschreven in de kwaliteitstandaard en benoemt de onzekere punten. Anders dan voor de curatieve zorg is het voor de langdurende zorg veelal niet mogelijk om hierbij terug te vallen op literatuur. In dat geval dienen methoden te worden toegelicht waarop de aanbevelingen in de kwaliteitsstandaard tot stand zijn gekomen. Indien er literatuur is over de zorg beschreven in de kwaliteitsstandaard, dan is het gebruikelijk dat deze systematisch wordt samengevat en transparant gepresenteerd wordt door een methodoloog en een inhoudsdeskundige. Het systematisch samenvatten van 16

18 de literatuur door ten minste twee personen onafhankelijk van elkaar verhoogt de betrouwbaarheid van het literatuuronderzoek. Een systematische samenvatting omvat een uitputtende systematische zoekstrategie, van te voren vastgestelde in- en exclusiecriteria en systematische beoordeling van de kwaliteit van de studies, zo mogelijk gevolgd door een kwantitatieve samenvatting van de resultaten (meta-analyse). Bij ontwikkeling van een zoekstrategie wordt bij voorkeur ook een specifiek opgeleide informatiespecialist betrokken. Er wordt in eerste instantie gezocht naar systematische reviews en evidence samenvattingen in bijvoorbeeld recente buitenlandse richtlijnen en daarna zo nodig naar originele studies. De optimale methode voor literatuursamenvatting is een systematische review die gepubliceerd kan worden in een (inter)nationaal tijdschrift. Echter, de extra inspanning en kosten moeten worden afgewogen tegen de te verwachten meeropbrengst. In de richtlijn wordt de methode van literatuursamenvatting transparant gepresenteerd. Er wordt gerapporteerd hoe de literatuur is gezocht, geïncludeerd en beoordeeld. Bij het doen van uitspraken en aanbevelingen wordt het niveau van bewijs aangegeven in een graderingssysteem (bijvoorbeeld GRADE). 5 Verder vereist het Kwaliteitsinstituut dat betrokken partijen beschrijven op welke wijze ze de beschreven zorg gaan implementeren en op welke hindernissen partijen zullen stuiten om optimale implementatie te kunnen realiseren. 4. De kwaliteitsstandaard bevat een cliëntenversie, een samenvatting, een set met bijbehorende meetinstrumenten, een onderhoudsplan en toelichting op bewijsvoering. Wanneer de kwaliteitsstandaard niet alle genoemde onderdelen bevat, dan hebben partijen een tijdspad geformuleerd waaruit blijkt wanneer de kwaliteitsstandaard wel volledig aan dit criterium voldoet. Dit criterium richt zich op de verplichte onderdelen van een kwaliteitsstandaard. Terwijl criterium 3 zich richt op de beschrijving van zorg in de kwaliteitsstandaard, richt dit criterium zich op de overige benodigde onderdelen van een kwaliteitsstandaard om de kwaliteitsstandaard in de praktijk effectief toe te passen. Met dit criterium wordt beoordeeld of de kwaliteitsstandaard aandacht besteedt aan de volgende verplichte onderdelen: a. Een cliëntenversie. Deze versie beschrijft de kwaliteitsstandaard in lekentaal. b. Een samenvatting. c. Een set met bijpassende meetinstrumenten (indicatoren en vragenlijsten) d. Een onderhoudsplan. Hierin is aangegeven wie eigenaar is van de kwaliteitsstandaard en hoe de kwaliteitsstandaard wordt onderhouden. Wanneer een kwaliteitsstandaard niet alle genoemde onderdelen bevat, dan zal het Kwaliteitsinstituut de kwaliteitsstandaard alleen opnemen in het Register wanneer partijen een tijdspad opleveren om er wel aan te voldoen. Partijen dienen een plan van aanpak te hebben geformuleerd, met een tijdspad, op basis waarvan ze de genoemde onderdelen tot stand gaan brengen. Zodra gereed, kunnen partijen de (gewijzigde) onderdelen aan het Kwaliteitsinstituut voorleggen. Het Kwaliteitsinstituut zal de onderdelen dan (opnieuw) toetsen. 5. De kwaliteitsstandaard bevat een informatiestandaard waarin is uitgewerkt welke gegevens uit het primaire proces worden geregistreerd, hoe deze gegevens zijn gecodeerd in een door de partijen in het zorgveld geaccepteerd codestelsel en op welke wijze de informatiebehoefte is vertaald in 5. Schaal waarmee de grootte, kwaliteit of intensiteit gemeten wordt. Het graderingssysteem GRADE wordt bijvoorbeeld gebruikt voor de mate van wetenschappelijk bewijs ( levels of evidence'). 17