Chapter 12. Nederlandse samenvatting voor niet-ingewijden
|
|
- Matthias Mulder
- 7 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 Nederlandse samenvatting voor niet-ingewijden
2 208 Achtergrond Leverziekten komen bij de hond frequent voor; van alle zieke honden die naar de faculteit diergeneeskunde doorverwezen worden heeft 1-2% een leverziekte. Zoals bij mensen zijn leverziekten in de meeste gevallen chronisch en worden ze veroorzaakt door een aanhoudende ontsteking vanwege celschade door verschillende ziekteverwekkers en/of gifstoffen. In alle gevallen leidt de doorlopende levercelschade tot een verlaging in het aantal functionele levercellen, vaak gecombineerd met een verhoogde aanmaak van bindweefsel (fibrose). Deze twee observaties: verlies van (lever)regeneratie en toegenomen fibrose, zijn de belangrijkste factoren die bijdragen aan een slechte leverfunctie wat uiteindelijk kan leiden tot de dood. De lever is een orgaan dat een grote rol speelt bij het opruimen van schadelijke stoffen in het bloed. De lever zelf is in grote mate dan ook goed bestand tegen bepaalde (gif)stoffen. Bij celschade zal de lever snel het verlies van functionele cellen herstellen door nieuwe cellen te laten groeien. Deze hoge mate van regeneratie of groei na celschade is al langere tijd bekend, maar het verlies van deze regeneratiecapaciteit tijdens chronische leverziekten blijft een bron van onderzoek. Er is groeiend bewijs dat twee elkaar tegenwerkende factoren: Hepatocyte Growth Factor (HGF) en Transforming Growth Factor-β1 (TGF-β1), de uitkomst van leverziekten bepalen. Waar HGF een groeifactor is die levergroei stimuleert en fibrose onderdrukt, verhoogt TGF-β1 de aanmaak van bindweefsel en het ontstaan van celdood. Deze observaties hebben geleid tot het experimentele gebruik van HGF als behandeling bij diermodellen waarbij leverschade is veroorzaakt door gifstoffen. De toevoeging van HGF bij deze modellen leidde tot een volledige regeneratie van de lever, terwijl onbehandelde dieren stierven. Het omzetten van een dergelijke therapie naar een functionele toepassing bij de mens is nog niet gelukt. Het gebruik van nieuwe therapieën bij honden met natuurlijke voorkomende leverziekten zou een veel relevanter diermodel zijn voor het vertalen van een therapie naar een humane klinische toepassing. HGF therapie zou dan ook een enorme impact kunnen hebben in het behandelen van leverziekten bij mens en hond. Samengenomen behandelt dit proefschrift verschillende doelen. Het eerste doel is om de regulerende werking van HGF en TGF-β1 en hun processen tijdens leverziekten in de hond te beschrijven. Het tweede doel is het ontwerpen van therapieën op de hierboven beschreven inzichten welke gebruikt kunnen worden bij het verlies van levercellen of fibrose, door de biochemische werking van HGF en TGF-β1 te beïnvloeden. Uiteindelijk zou dat leiden tot een evaluatie van zulke therapieën bij de hond.
3 Nederlandse Samenvatting Indeling De indeling van dit proefschrift is gebaseerd op de verschillende vragen die van te voren gesteld zijn of tijdens het onderzoek naar boven kwamen. Opeenvolgend beschrijven we hier de specifieke vragen en resultaten van dit proefschrift. Leverziekten zoals hepatitis zijn biochemisch gezien complex, vele factoren en processen bepalen de uiteindelijke uitkomst van hepatitis. Om de verschillende processen zoals regeneratie te bekijken en beschrijven, is eerst gekozen voor relatief simpele ziekten waarbij maar enkele processen veranderd zijn. In hoofdstuk 2 beschrijven wij de biochemische analyse van regeneratie in aangeboren afwijkingen waarbij de levermassa niet volledig uitgroeit. De eerste, aangeboren portosystemische shunt, is een veelvoorkomende erfelijke ziekte waarbij de toevoer van bloed aan de lever wordt omgeleid en niet, of in veel mindere mate, naar de lever gaat. Hierdoor blijft groei uit maar is er geen sprake van ontsteking of fibrose (bindweefselvorming). Bij de tweede ziekte, primaire vena porta hypoplasie, zijn de laatste kleine vaten in de lever niet aangelegd waardoor de lever ook hier geen goede bloedtoevoer heeft. Bij deze ziekte blijft de groei ook uit, maar er is vaak wel fibrose. De resultaten laten zien dat de biochemische celreacties voor regeneratie in deze ziekten nog steeds functioneel waren en dus gebruikt kunnen worden voor groeifactor therapie zoals HGF behandeling. Analyse van fibrose laat zien dat de eiwitten verantwoordelijk voor de aanmaak van (te veel) bindweefsel (o.a. TGF-β1) erg sterk geactiveerd zijn. De volgende stap is het beschrijven van dezelfde biochemische processen in complexere ziekten zoals hepatitis. In hoofdstuk 3 is gekozen voor verschillende vormen van hepatitis zoals acute hepatitis en chronische hepatitis. Bij deze analyse zijn ook cirrose en lobular dissecting hepatitis (LDH) meegenomen. Cirrose beschrijft het eindstadium van chronische hepatitis waarbij de leverarchitectuur volledig is omgebouwd door bindweefsel. LDH beschrijft een speciale vorm van cirrose die een snelle (ziekte) verloop heeft, en waarbij een excessieve mate van fibrosering en verstoring van de normale lobulaire architectuur optreedt. Vergelijkbaar met aangeboren portosystemische shunts en vena porta hypoplasie, is ook bij deze complexere leverziekten geen defecte regeneratie gevonden. De belangrijkste biochemische paden die bij regeneratie actief zijn, worden zelfs geactiveerd tijdens hepatitis. Humane monsters van leverziekten laten bovendien zien dat bij de mens een zeer vergelijkbaar beeld bestaat, wat het potentiële belang van natuurlijk voorkomende leverziekten bij de hond als model voor de mens alleen maar groter maakt. Concluderend, een over-stimulatie van deze regeneratie biochemische paden, bijvoorbeeld door HGF, 209
4 zou een goede manier kunnen zijn om de balans door te laten slaan van afbraak (fibrosering) naar regeneratie. In dezelfde ziekten als beschreven in hoofdstuk 3 hebben wij ook gekeken naar de (mate van) fibrosering. Fibrosering wordt omschreven als de aanmaak van te veel bindweefsel dat de werking van de lever remt. In chronische hepatitis is dit nog gering maar het zal geleidelijk voortschrijden tot het eindstadium waarbij niet alleen abnormaal veel bindweefsel is gevormd, maar ook cirrose waarbij een totaal verstoorde weefselopbouw ontstaat. In hoofdstuk 4 laten wij zien dat de bekende veroorzaker van fibrose bij de mens, TGF-β1, in alle leverziekten van de hond waar te veel fibrose gevonden wordt, is verhoogd. Ook hierin vertoonden humane monsters van leverziekten een reactiepatroon dat volkomen overeenkomt met de bevindingen bij de hond. Concluderend kunnen we stellen dat het biochemische proces van fibrose bij honden identiek is aan dat bij de mens. Vanwege het belang van een goed model voor fibrose in (grote) zoogdieren, is dit van grote waarde. Samenvattend over de eerste hoofdstukken kunnen we concluderen dat HGF therapie een mogelijke toepassing is om leverziekten bij de hond te behandelen, zowel wat betreft de regeneratie als de fibrosering. Hierop anticiperend is een synthetisch (recombinant) honden HGF eiwit gemaakt en getest op zijn regenererend vermogen (hoofdstuk 5). Resultaten laten zien dat honden-hgf levercellen in kweek sterk laat vermenigvuldigen. Bovendien activeert het honden-hgf alle benodigde eiwitten voor regeneratie en de afbraak van fibrose. Koperstapeling komt vaak voor bij verschillende hondenrassen en leidt in de meeste gevallen tot chronische hepatitis. Koper zelf is een essentieel metaal en is nodig in veel belangrijke processen in het lichaam. Echter een teveel aan koper kan leiden tot oxidatieve schade en celdood. Een overmaat wordt daarom via de gal uitgescheiden. Om te bepalen of de koperstapeling bij de hondenrassen met een predispositie voor koperstapeling wordt veroorzaakt door een celdefect of als gevolg van een leverziekte met verminderde galafvoer is het kopermetabolisme van de lever onderzocht (hoofdstuk 6). Resultaten laten zien dat in honden met chronische hepatitis door onbekende oorzaak en met extra-hepatische totale cholestase (galstuwing) geen koperstapeling plaatsvindt. Concluderend kunnen we stellen dat, als er opeenstapeling plaatsvindt, er gesproken kan worden van een primaire genetische aandoening en niet een secundaire verandering door o.a. galstuwing of ontsteking. Onderzoek naar de effecten van koperstapeling laat in de koper gerelateerde hepatitis zien dat de afweer tegen oxidatieve stress sterk afneemt bij een stapeling van koper. 210
5 Nederlandse Samenvatting Vanwege de grote onbekendheid van de rol van koper bij hepatitis hebben we ook naar een specifiek hondenras gekeken met een predispositie voor koperstapeling in de lever, de Doberman (hoofdstuk 7). Omdat koperstapeling over een langere tijd op kan treden zonder dat er negatieve effecten zijn hebben we hier ook gekeken naar monsters met subklinische hepatitis. In deze groep is er al wel koperstapeling maar is de hond nog steeds gezond. Hoewel het gendefect van de Doberman niet is gevonden, waren specifieke koper uitscheidingseiwitten verlaagd bij de koperstapelingsziekte. Bij de subklinische groep is één eiwit verlaagd, te weten ATP7A, een eiwit dat in de humane ziekte van Menkes defect is. Behalve bij klinische hepatitis, was in de Doberman ook bij subklinische hepatitis al een verlaging in de afweer tegen oxidatieve stress te zien. Analyse van koper toxcicose van de lever bij Bedlington terriërs heeft er toe geleid dat er een nieuw eiwit is ontdekt met een belangrijke rol bij het transporteren van koper door de levercellen naar de gal. Het defect bij deze honden bleek een mutatie te zijn in het COMMD1 gen (ook bekend als MURR1). De genetische analyse van deze mutatie, en specifiek de detectie van dragers, is erg omslachtig. Hiervoor hebben wij in hoofdstuk 8 een eenvoudige test ontwikkeld om dragers, lijders en gezonde Bedlington terriërs te onderscheiden. Met het gebruik van een kwantitatieve PCR methode hebben wij laten zien dat DNA analyse van monsters (bloed of wangslijmvlies) met een hoge nauwkeurigheid dragers van gezond en lijders kan onderscheiden. Vanwege de relatieve onbekendheid hebben we in hoofdstuk 9 gekeken naar de specifieke werking van het COMMD1 eiwit bij kopermetabolisme. In dit hoofdstuk hebben we gebruik gemaakt van een nieuwe techniek, genaamd RNAi of RNA interferentie, om heel specifiek één eiwit uit te schakelen. Hierbij wordt gebruik gemaakt van zeer kleine moleculen die specifiek op het RNA van een eiwit binden en dit afbreken voordat een eiwit wordt gemaakt. Als we deze moleculen gebruiken om COMMD1 uit te schakelen kan het effect op het kopermetabolisme bekeken worden en krijgen we inzicht in de werking van dit eiwit. De kweekresultaten laten zien dat als het COMMD1 eiwit uitgeschakeld is, koper zich opstapelt in de levercellen. Bovendien worden ze hierdoor veel gevoeliger voor koper en gaan ze sneller dood. Hiermee is vastgesteld dat COMMD1 een belangrijke rol speelt in de uitscheiding van koper uit levercellen en is de oorzakelijke rol van dit eiwit in de ontwikkeling van deze vorm van hepatitis, onomstotelijk vastgesteld. Het gebruik van de sirna techniek in het vorige hoofdstuk, leidde tot het idee om sirna moleculen te gebruiken als therapie om tumoren gevoeliger te maken voor bestaande chemotherapieën. Onze aandacht ging uit naar x-linked inhibitor of apop- 211
6 tosis (XIAP), een eiwit dat we al eerder hadden bestudeerd bij kopergerelateerde toxcicose van de lever. Een verlies van dit eiwit leidt tot een verhoging in gereguleerde celdood, ook wel apoptose genoemd. In hoofdstuk 10 laten we zien dat een specifieke remming in de productie van XIAP leidt tot een verhoogde gevoeligheid van tumoren (prostaat, galgang en melkklier) voor experimentele (TRAIL) en bestaande chemotherapieën (doxorubicine). Conclusies In het onderzoeksveld van leverziekten bij de hond hebben we grote vooruitgang geboekt in het begrijpen van biologische mechanismen in leverziekten zoals hepatitis, koper toxcicose van de lever, lever hypoplasie en tumor vorming. In dit proefschrift leggen we de basis voor nieuwe therapieën zoals HGF behandeling. Mogelijk dat een analyse aan individuele cellen kan leiden tot gedetailleerdere beschrijving van hepatitis bij honden en daarmee ook bij mensen. Samenwerking met humane hepatologie (Prof. Roskams, Leuven, België) is de afgelopen jaren sterk geïntensiveerd en zal hopelijk nog vele wetenschappelijke vruchten afwerpen. 212
hoofdstuk 3 hoofdstuk 4 hoofdstuk 5
Samenvatting Samenvatting De lever heeft een aantal belangrijke functies, waaronder het produceren van gal en het verwerken en afbreken van schadelijke verbindingen. Zij bestaat uit verschillende soorten
Nadere informatieSamenvatting 95 SAMENVATTING
Samenvatting Samenvatting 95 SAMENVATTING Tijdens de ontwikkeling en groei van een solide tumor, staan de tumorcellen bloot aan een gebrek aan zuurstof (hypoxie). Dit is het gevolg van de snelle groei
Nadere informatieNederlandse Samenvatting
Nederlandse Samenvatting Nederlandse samenvatting Hematopoiesis Een volwassen mens heeft ongeveer vijf liter bloed waarin zich miljarden cellen bevinden. Deze cellen zijn onder te verdelen op basis van
Nadere informatieDe ziekte van Alzheimer. Diagnose
De ziekte van Alzheimer Bij dementie is er sprake van een globale achteruitgang van de cognitieve functies, zoals het geheugen of de taalfuncties. Deze achteruitgang leidt tot functionele beperkingen in
Nadere informatieSAMEN ME VAT A T T I T N I G
SAMENVATTING 186 Inleiding Het renine-angiotensine-aldosteron-systeem (RAAS) is een hormonaal systeem dat in belangrijke mate betrokken is bij de regulatie van bloeddruk en nierfunctie. Het RAAS is een
Nadere informatieCover Page. The handle holds various files of this Leiden University dissertation
Cover Page The handle http://hdl.handle.net/1887/43990 holds various files of this Leiden University dissertation Author: Hiemstra, Steven Title: High throughput microscopy of mechanism-based reporters
Nadere informatiePeggy Roestenberg - The role of CTGF in diabetic nephropathy. Chapter 10. Samenvatting in het Nederlands
Chapter 10 Samenvatting in het Nederlands Chapter 10 Peggy Roestenberg - The role of CTGF in diabetic nephropathy DIABETES MELLITUS Diabetes mellitus, in de volksmond beter bekend als suikerziekte of diabetes,
Nadere informatieChapter 9 Samenvatting. (Dutch Summary)
Samenvatting (Dutch Summary) 188 Chronische leverschade kan ontstaan door stofwisselingsziekten, virale hepatitis, of na langdurige blootstelling aan bijvoorbeeld alcohol, drugs, en geneesmiddelen. Dit
Nadere informatieNederlandse samenvatting - voor niet-vakgenoten -
Nederlandse samenvatting - voor niet-vakgenoten - Nederlandse samenvatting voor niet-vakgenoten In dit proefschrift staat het metaal koper centraal. Koper komt vooral via de voeding in het lichaam van
Nadere informatieNederlandse samenvatting
Nederlandse samenvatting Nederlandse samenvatting Multiple sclerose (MS) is een chronische ontstekingsziekte van het centraal zenuwstelsel (CZS) die zich vooral openbaart bij jong volwassenen (20-40 jaar).
Nadere informatieSamenvatting voor niet-ingewijden
Het immuun systeem Het immuun systeem is erg complex en vele celtypes dragen bij aan de bescherming tegen virussen en bacteriën. Voor het begrip van dit proefschrift zijn vooral de T cellen van belang.
Nadere informatieNederlandse samenvatting
Nederlandse samenvatting 157 N ederlandse samenvatting Nederlandse Samenvatting 158 Nederlandse samenvatting Het aantal gevallen van huidkanker, waaronder melanoom, neemt nog steeds toe in de westerse
Nadere informatieDutch summary. Mitochondriaal dysfunctioneren in multiple sclerosis
Mitochondriaal dysfunctioneren in multiple sclerosis Multiple sclerose (MS) is een ingrijpende aandoening van het centraal zenuwstelsel en de meest voorkomende oorzaak van niet-trauma gerelateerde invaliditeit
Nadere informatieNEDERLANDSE SAMENVATTING
2 NEDERLANDSE SAMENVATTING VOOR NIET-INGEWIJDEN In gezonde personen is er een goede balans tussen cellen die delen en cellen die doodgaan. In sommige gevallen wordt deze balans verstoord en delen cellen
Nadere informatieNederlandse samenvatting. Inleiding
Nederlandse samenvatting 157 Inleiding Het immuunsysteem (afweersysteem) is een systeem in het lichaam dat werkt om infecties en ziekten af te weren. Het Latijnse woord immunis betekent vrijgesteld, een
Nadere informatieBlaasstenen bij de Engelse Bulldog
Blaasstenen bij de Engelse Bulldog Er zijn een aantal verschillende blaasstenen die bij alle honden kunnen voorkomen, daarnaast zijn er blaasstenen die rasspecifiek zijn. Deze laatste groep blaasstenen
Nadere informatieNederlandse samenvatting.
. 10 Nederlands samenvatting Uit cijfers van de Hartstichting blijkt dat bijna 1 op de 3 Nederlanders sterft aan een hart- of vaatziekte (HVZ). Daarmee is het een van de voornaamste doodsoorzaken in Nederland.
Nadere informatieNiet-technische samenvatting Algemene gegevens. 2 Categorie van het project
Niet-technische samenvatting 2015307 1 Algemene gegevens 1.1 Titel van het project Nieuwe behandelingen voor gewrichtsschade bij paarden 1.2 Looptijd van het project 1.3 Trefwoorden (maximaal 5) 2015-2020
Nadere informatieNederlandse Samenvatting. Acknowledgements Curriculum Vitae
Nederlandse Samenvatting Acknowledgements Curriculum Vitae 109 109 110 110 Nederlandse samenvatting Kwaadaardige aandoeningen in de lever zijn onder te verdelen in primaire en secundaire tumoren. Secundaire
Nadere informatieCover Page. The handle holds various files of this Leiden University dissertation.
Cover Page The handle http://hdl.handle.net/1887/45885 holds various files of this Leiden University dissertation. Author: Kersten, K. Title: Pulling the strings on anti-cancer immunity Issue Date: 2017-02-07
Nadere informatieNiet-technische samenvatting Algemene gegevens. 2 Categorie van het project
Niet-technische samenvatting 2015246 1 Algemene gegevens 1.1 Titel van het project Het ontrafelen van de rol die darmflora speelt in het ontstaan van hart- en vaatziekten 1.2 Looptijd van het project 1.3
Nadere informatieAlgemene samenvatting
Algemene samenvatting De mens kan niet zonder zuurstof. De zuurstof die wij inademen wordt vanaf de longen door het bloed naar alle cellen van ons lichaam gebracht. De cellen kunnen deze zuurstof gebruiken
Nadere informatieF Niet-technische samenvatting 2015301
F Niet-technische samenvatting 2015301 1 Algemene gegevens 1.1 Titel van het project Op naar begrip van en behandeling voor bijniertumoren 1.2 Looptijd van het project 1-12-2015-1-12-2020 1.3 Trefwoorden
Nadere informatieCover Page. The handle http://hdl.handle.net/1887/32551 holds various files of this Leiden University dissertation.
Cover Page The handle http://hdl.handle.net/1887/32551 holds various files of this Leiden University dissertation. Author: Krol, Charlotte Georgette Title: Pitfalls in the diagnosis and management of skeletal
Nadere informatieNederlandse Samenvatting
149 150 Nederlandse Samenvatting Het immuunsysteem beschermt ons lichaam tegen de invasie van lichaamsvreemde eiwiten en schadelijke indringers, zoals bijvoorbeeld bacteriën. Celen die de bacteriën opruimen
Nadere informatieChapter 6. Nederlandse samenvatting
Chapter 6 Nederlandse samenvatting Chapter 6 122 Nederlandse samenvatting Het immuunsysteem Het immuunsysteem (of afweersysteem) beschermt het lichaam tegen lichaamsvreemde en ziekmakende organismen zoals
Nadere informatieNiet-technische samenvatting Algemene gegevens. 2 Categorie van het project. weefselconstructie, bloedvaten, nierfalen
Niet-technische samenvatting 2015310 1 Algemene gegevens 1.1 Titel van het project De invloed van nierfalen op weefselconstructie van bloedvaten 1.2 Looptijd van het project 1.3 Trefwoorden (maximaal 5)
Nadere informatie157 De ontdekking van de natuurlijke aanwezigheid van antisense oligonucleotiden in eukaryote cellen, die de expressie van specifieke eiwitten kunnen reguleren, heeft in de afgelopen tientallen jaren gezorgd
Nadere informatieSamenvatting de Wit :25 Pagina Optima Grafische Communicatie. Nederlandse Samenvatting
de Wit 30-01-2001 12:25 Pagina 121 - Optima Grafische Communicatie Nederlandse de Wit 30-01-2001 12:25 Pagina 122 - Optima Grafische Communicatie Onze atmosfeer bestaat voor 21% uit zuurstof en dit maakt
Nadere informatieNiet-technische samenvatting 2015245. 1 Algemene gegevens. 2 Categorie van het project
Niet-technische samenvatting 2015245 1 Algemene gegevens 1.1 Titel van het project De rol van Nucleaire Hormoon Receptoren in de regulatie van het glucose- en lipidemetabolisme en de ontwikkeling van type
Nadere informatieNederlandse Samenvatting. Nederlandse Samenvatting
Nederlandse Samenvatting Nederlandse Samenvatting 145 Nederlandse samenvatting De nieren hebben een belangrijke functie in het menselijk lichaam: ze zijn onder andere verantwoordelijk voor het zuiveren
Nadere informatieNederlandse samenvatting
Nederlandse samenvatting 210 Nederlandse samenvatting Zuurstofradicalen en antioxidanten in multiple sclerosis 1. Multiple sclerosis Multiple sclerose (MS) is een chronische ontstekingsziekte van het centraal
Nadere informatieAlgemene Samenvatting
Algemene Samenvatting e vitamine metaboliet 1,25-dihydroxyvitamine ( ) speelt een sleutelrol bij het handhaven van de calcium homeostase door middel van effecten op de darm, het bot en de nier. e metaboliet
Nadere informatieChapter 10 C H A P T E R. Nederlandse Samenvatting
Chapter 10 C H P R ederlandse Samenvatting 10 175 S M V I G Haemostase Hartinfarct en beroerte zijn het gevolg van trombi (bloed stolsels) die belangrijke vaten afsluiten en daardoor weefsel beschadiging
Nadere informatieGalzouten, darmontsteking, leverkanker, ernstig overgewicht, nieuwe therapie
1 Algemene gegevens 1.1 Titel van het project De functie van galzouten in ziekte en gezondheid 1.2 Looptijd van het project 1.3 Trefwoorden (maximaal 5) 5 jaar Galzouten, darmontsteking, leverkanker, ernstig
Nadere informatieCover Page. The handle http://hdl.handle.net/1887/23854 holds various files of this Leiden University dissertation.
Cover Page The handle http://hdl.handle.net/1887/23854 holds various files of this Leiden University dissertation. Author: Marel, Sander van der Title: Gene and cell therapy based treatment strategies
Nadere informatieSamenvatting. Figuur 1. Een T cel gemedieerde immuun response. APC: antigen presenterende cel; Ag: antigen; TCR: T cel receptor.
Samenvatting Het immuunsysteem Het menselijke lichaam bevat een uniek systeem, het immuunsysteem, wat ons beschermt tegen ongewenste en schadelijk indringers (ook wel lichaamsvreemde substanties of pathogenen
Nadere informatiete onderscheiden valt van FSHD (FSHD2). Omdat deze patiënten echter meer dan 10 D4Z4 repeats hebben kon eerder de diagnose van FSHD in een DNA test
SAMENVATTING Facioscapulohumerale spierdystrofie (FSHD) is een erfelijke spierziekte die wordt gekenmerkt door verzwakking van de aangezichtspieren (facio), de spieren rond de schouderbladen (scapulo)
Nadere informatieUitzaaiing: de rol van tumorstamcellen
Uitzaaiing: de rol van tumorstamcellen 19de Antoni van Leeuwenhoek symposium 13 juni 2013 Ed Roos 1 Kennis over uitzaaiing is nog beperkt Uitzaaiing is een ingewikkeld proces, met veel onwaarschijnlijke
Nadere informatieSamenvatting. Chapter 8
Samenvatting Chapter 8 154 Het dopaminerge systeem is betrokken bij de controle over een heel scala aan fysiologische functies, variërend van motorische activiteit tot de productie van hormonen en het
Nadere informatieAmyloïd-bindende eiwitten bij de ziekte van Alzheimer
Amyloïd-bindende eiwitten bij de ziekte van Alzheimer Introductie onderzoeksproject De ziekte van Alzheimer De ziekte van Alzheimer is een neurologische aandoening en is de meest voorkomende vorm van dementie.
Nadere informatieSamenvatting. Samenvatting
Samenvatting Introductie Wat zijn T cellen? T cellen zijn witte bloedcellen die een cruciale rol spelen bij het beschermen tegen ziekteverwekkers zoals virussen en bacteriën. Dit doen zij door middel van
Nadere informatieCover Page. The handle holds various files of this Leiden University dissertation
Cover Page The handle http://hdl.handle.net/1887/24600 holds various files of this Leiden University dissertation Author: Mariman, Rob Title: Probiotic bacteria and the immune system : mechanistic insights
Nadere informatieSAMENVATTING IN HET NEDERLANDS
SAMENVATTING IN HET NEDERLANDS Een organisme bestaat uit verschillende weefsels, die opgebouwd zijn uit cellen. Cellen zijn dus de bouwblokken van elk levend organisme. De ontwikkeling van slechts een
Nadere informatieNederlandse samenvatting
Fibrose, oftewel verlittekening van weefsels, is een proces dat tot uitval van belangrijke organen kan leiden, met de dood tot gevolg. In feite ligt het aantal sterfgevallen veroorzaakt door fibrose hoger
Nadere informatieIedereen ervaart wel eens lichamelijke klachten. Soms is hiervoor een duidelijke oorzaak, zoals een beschadiging of een ontsteking, maar vaak is er ge
LEKENSAMENVATTING Iedereen ervaart wel eens lichamelijke klachten. Soms is hiervoor een duidelijke oorzaak, zoals een beschadiging of een ontsteking, maar vaak is er geen duidelijke medische verklaring
Nadere informatieNederlandse samenvatting en discussie
9. Nederlandse samenvatting en discussie Chapter 9 In dit proefschrift is het onderzoek beschreven naar de hartfunctie tijdens sepsis en de invloed van beademing op het hart als de werking van het hart
Nadere informatieGecontroleerde afgifte, ontstekingsremmers, lokale behandeling, vertaling, artrose, rugpijn
1 Algemene gegevens 1.1 Titel van het project Medicijnen voor plaatselijke behandeling van rugpijn en artrose 1.2 Looptijd van het project 1.3 Trefwoorden (maximaal 5) 2015-2020 Gecontroleerde afgifte,
Nadere informatieNEDERLANDSE SAMENVATTING
112 NEDERLANDSE SAMENVATTING Immuunsysteem Het immuunsysteem bestaat uit een samenwerkingsverband tussen verschillende cellen in het lichaam die samenwerken om schadelijke cellen en organismen (kankercellen,
Nadere informatieSamenvatting Hoofdstuk 1 Hoofdstuk 2
In dit proefschrift zijn de consequenties van een nadelige intrauteriene omgeving, gecreëerd door maternale apoe-deficiëntie of Ldlr-deficiëntie tijdens zwangerschap, op de gevoeligheid voor aderverkalking
Nadere informatieDe ziekte van Wilson voor patienten en familie
De ziekte van Wilson voor patienten en familie 1 / 14 Wat is de ziekte van Wilson? De ziekte van Wilson is een erfelijke aandoening waarbij koper onvoldoende door het lichaam wordt uitgescheiden. Het overschot
Nadere informatieDUTCH SUMMARY NEDERLANDSE SAMENVATTING
DUTCH SUMMARY NEDERLANDSE SAMENVATTING Dutch Summary / Nederlandse Samenvatting Sinds de ontdekking van de ADAM eiwitfamilie, twee decennia geleden, heeft het ADAM onderzoek zich voornamelijk gericht op
Nadere informatieNederlandse Samenvatting
Nederlandse Samenvatting Nederlandse Samenvatting 185 Substance P and the Neurokinin 1 Receptor: from behavior to bioanalysis Affectieve stoornissen zoals angst en depressie zijn aandoeningen die een grote
Nadere informatieMYCOBACTERIËLE FACTOREN BETROKKEN BIJ GRANULOOMVORMING
Nederlandse samenvatting MYCOBACTERIËLE FACTOREN BETROKKEN BIJ GRANULOOMVORMING Tuberculose Tuberculose (TBC) is een infectieziekte die wordt veroorzaakt door de bacterie Mycobacterium tuberculosis. Infectie
Nadere informatieNiet-technische samenvatting. Taalontwikkeling, cellen, hersenactiviteit, ziekte, muismodel
Niet-technische samenvatting 1 Algemene gegevens 1.1 Titel van het project onderzoek naar de invloed van taalgenen op de hersenontwikkeling en hersenfunctie 1.2 Looptijd van het project 1-9-2015-1-9-2020
Nadere informatieNederlandse. Samenvatting
Nederlandse Samenvatting Het metabole syndroom is tegenwoordig een veel voorkomend ziektebeeld dat getypeerd wordt door een combinatie van verschillende aandoeningen. Voornamelijk in de westerse landen
Nadere informatieNederlandse samenvatting
8 Nederlandse samenvatting maligniteit. Van de ruim 81.000 nieuwe gevallen van kanker in 2005 waren het er 2650 in het hoofd-halsgebied. In vergelijking met andere landen vaak mond- keelholte en strottenhoofdkanker
Nadere informatieNederlandse Samenvatting
Alle levende wezens zijn opgebouwd uit cellen en elke cel bevat de volledige genetische informatie van het organisme, het genoom, opgeslagen in het DNA. De coderende delen van het DNA worden genen genoemd,
Nadere informatieVIII Samenvatting voor alle anderen
VIII Samenvatting voor alle anderen Voor het bestuderen van biologische processen, zoals die plaatsvinden in alle levende cellen van zowel flora als fauna, wordt vaak gebruik gemaakt van bacteriën. Bacteriën
Nadere informatieSamenvatting voor niet-ingewijden
Samenvatting voor niet-ingewijden REGULERING VAN MICROVASCULAIRE INSULINE- GEVOELIGHEID DOOR PERIVASCULAIR VET: EEN TRANSLATIONELE BENADERING Rick I. Meijer 225 Het doel van dit proefschrift was te onderzoeken
Nadere informatieSchieten op de boodschapper met enkel- streng RNA gen-uitschakeling anti- sense oligonucleotides RNA interference
Wetenschappelijk nieuws over de Ziekte van Huntington. In eenvoudige taal. Geschreven door wetenschappers. Voor de hele ZvH gemeenschap. Schieten op de boodschapper met enkelstreng RNA gen-uitschakeling
Nadere informatiehoofdstuk 2 Hoofdstuk 3
In Nederland ontvangen jaarlijks vele mensen een bloedtransfusie. De rode bloedcellen (RBCs) worden toegediend om bloedarmoede, veroorzaakt door ernstig bloedverlies of een probleem in de bloedaanmaak,
Nadere informatieIn search for biomarkers of aging: A proteomics approach Rinse Klooster
Samenvatting Het begrijpen van het verouderingsproces Onderzoek aan zowel hoge als lage eukaryotische modelsystemen heeft laten zien dat verschillende processen bij het verouderingsproces betrokken zijn.
Nadere informatieCover Page. The handle holds various files of this Leiden University dissertation.
Cover Page The handle http://hdl.handle.net/1887/22212 holds various files of this Leiden University dissertation. Author: Wilde, Adriaan Hugo de Title: Host factors in nidovirus replication Issue Date:
Nadere informatieNederlandse samenvatting voor niet-ingewijden. Esther Reefman
Nederlandse samenvatting voor niet-ingewijden Esther Reefman SYSTEMISCHE LUPUS ERYTHEMATODES Mensen met een wolfs ( lupus )-gezicht, zo werden patiënten met systemische lupus erythematodes (SLE) al vanaf
Nadere informatieipsc-derived insights into Motor Neuron Disease and Inflammatory Neuropaties Oliver Härschnitz
Nederlandse samenvatting proefschrift ipsc-derived insights into Motor Neuron Disease and Inflammatory Neuropaties, 15 september 2017, UMC Utrecht Stamcellen zijn in staat tot het veranderen, oftewel differentiëren,
Nadere informatieNederlandse samenvatting
169 Nederlandse samenvatting Het aantal ouderen boven de 70 jaar is de laatste jaren toegenomen. Dit komt door een significante reductie van sterfte op alle leeftijden waardoor een toename van de gemiddelde
Nadere informatieChapter 11. Samenvatting
Chapter 11 Samenvatting 11. Samenvatting Hoge plasmaspiegels van von Willebrand factor (VWF) en stollingsfactor VIII (FVIII) zijn geassocieerd met een verhoogd risico op het krijgen van zowel arteriële
Nadere informatieLeverenzymstoornissen. Peter van Bommel, Dirk Bakkeren & Martijn ter Borg
Leverenzymstoornissen Peter van Bommel, Dirk Bakkeren & Martijn ter Borg Vrouw, 30jaar komt op mijn spreekuur Na anamnese en LO sluit ik een leverprobleem niet uit. Ik vraag probleemgeoriënteerd labonderzoek
Nadere informatieExpression and regulation of ABC transporter genes during liver regeneration Ros, Jenny
University of Groningen Expression and regulation of ABC transporter genes during liver regeneration Ros, Jenny IMPORTANT NOTE: You are advised to consult the publisher's version (publisher's PDF) if you
Nadere informatiehoofdstuk 11 9/21/00 1:12 PM Pagina 203 Samenvatting in het Nederlands
hoofdstuk 11 9/21/00 1:12 PM Pagina 203 Samenvatting in het Nederlands hoofdstuk 11 9/21/00 1:12 PM Pagina 204 204 SAMENVATTING IN HET NEDERLANDS Inleiding Het humaan immuundeficiëntie virus (HIV) is de
Nadere informatieNiet-technische samenvatting 2015129. 1 Algemene gegevens. 2 Categorie van het project. 5 jaar.
Niet-technische samenvatting 2015129 1 Algemene gegevens 1.1 Titel van het project Evaluatie en behandeling van pulmonale arteriële hypertensie. 1.2 Looptijd van het project 1.3 Trefwoorden (maximaal 5)
Nadere informatieNederlandse samenvatting / Dutch summary
Eiwitbiomarkers voor klinische toepassingen in dikkedarmkanker Kanker van de dikke darm en de endeldarm (colorectaal carcinoom; CRC) vormt wereldwijd een belangrijk gezondheidsprobleem vanwege de hoge
Nadere informatieChapter 14. Samenvatting
Samenvatting Inleiding Schizofrenie is een chronische en ernstige psychiatrische aandoening die wordt gekenmerkt door abnormale gedachten en verstoord gedrag. De eerste beschrijving van schizofrenie dateert
Nadere informatieAppendices. Nederlandse samenvatting 148. Dit proefschrift op één pagina 152. Dankwoord 153. About the author 155. List of publications 156
Appendices Nederlandse samenvatting 148 Dit proefschrift op één pagina 152 Dankwoord 153 About the author 155 List of publications 156 148 Nederlandse samenvatting Dendritische cellen en macrofagen in
Nadere informatieNEDERLANDSE SAMENVATTING
NEDERLANDSE SAMENVATTING Het acute hartinfarct Hart- en vaat ziekten zijn een van de grootste doodsoorzaken wereldwijd. In Nederland sterven er gemiddeld 107 mensen per dag aan hart- en vaatziekten, waaronder
Nadere informatieBIJSLUITER: INFORMATIE VOOR DE PATIËNT
BIJSLUITER: INFORMATIE VOOR DE PATIËNT URSOCHOL 150, tabletten 150 mg URSOCHOL 300, tabletten 300 mg URSOCHOL 450, tabletten 450 mg URSOCHOL 600, tabletten 600 mg ursodeoxycholzuur Lees goed de hele bijsluiter
Nadere informatieChapter 9. Nederlandse samenvatting
Nederlandse samenvatting Type 2 diabetes mellitus komt vaak binnen families voor en is een multifactoriële aandoening, d.w.z. dat meerdere erfelijke factoren samen met omgevingsfactoren een rol spelen
Nadere informatieUniversity of Groningen. Arming drug carriers to disable the Hepatic Stellate Cell Hagens, Werner Ivo
University of Groningen Arming drug carriers to disable the Hepatic Stellate Cell Hagens, Werner Ivo IMPORTANT NOTE: You are advised to consult the publisher's version (publisher's PDF) if you wish to
Nadere informatieSamenvatting. Samenvatting
Samenvatting Samenvatting De gist Saccharomyces cerevisiae is bij de meeste mensen bekend onder de naam bakkersgist. De bekendste toepassing van deze gist is het gebruik voor het rijzen van brood, maar
Nadere informatieNederlandse samenvatting voor niet-ingewijden
Nederlandse samenvatting voor niet-ingewijden 1 Inleiding 2 Doel 3 Resultaten 4 Conclusies 5 Klinische en therapeutische implicaties - 189 - 1 Inleiding Kanker is tegenwoordig tweede meest voorkomende
Nadere informatieZONDER CELDELING GEEN KANKER
DE GEMENE DELER ZONDER CELDELING GEEN KANKER Naam: Klas: Datum: ZONDER CELDELING GEEN KANKER HAVO Celdeling is cruciaal voor het leven van organismen, en wordt dan ook heel nauwkeurig gereguleerd. Wanneer
Nadere informatieSamenvatting in het Nederlands. Jeroen Hagendoorn
Samenvatting in het Nederlands Jeroen Hagendoorn 159 Summary in Dutch Een uitgebreid netwerk van kleine vaten, die vloeistof en (afweer)cellen in één richting vervoeren, vormt het lymfesysteem. In een
Nadere informatieNiet-technische samenvatting Algemene gegevens. 2 Categorie van het project. Voedselallergie, melk, preventie, behandeling
Niet-technische samenvatting 2016605 1 Algemene gegevens 1.1 Titel van het project Het identificeren en karakteriseren van nieuwe concepten voor koemelkallergische patienten. 1.2 Looptijd van het project
Nadere informatieWat as het misloopt met de lever! Slide Source:
Wat as het misloopt met de lever! Les geven in Zuid-Afrikaans :! LIFT Les geven in Zuid-Afrikaans :! LIFT = HYSBAK Les geven in Zuid-Afrikaans :! METRO? Les geven in Zuid-Afrikaans :! METRO= MOLTREIN Les
Nadere informatieNederlandse samenvatting
Nederlandse samenvatting Het mucosale immuunsysteem Het afweersysteem beschermt het lichaam tegen infecties met bacteriën, virussen, schimmels en parasieten. De huid en de mucosale weefsels zoals bijvoorbeeld
Nadere informatieRisk factors for renal function abnormalities
Risk factors for renal function abnormalities Nederlandse samenvatting Dit proefschrift probeert mogelijke risicofactoren voor progressief nierfunctieverlies te identificeren in een niet-diabetische populatie.
Nadere informatieCitation for published version (APA): Bovenkamp, M. V. D. (2006). Liver fibrosis in vitro: Liver slices as a promising alternative s.n.
University of Groningen Liver fibrosis in vitro Bovenkamp, Marja van den IMPORTANT NOTE: You are advised to consult the publisher's version (publisher's PDF) if you wish to cite from it. Please check the
Nadere informatieCover Page. The handle http://hdl.handle.net/1887/26946 holds various files of this Leiden University dissertation
Cover Page The handle http://hdl.handle.net/1887/26946 holds various files of this Leiden University dissertation Author: Deelen, Joris Title: Genetic and biomarker studies of human longevity Issue Date:
Nadere informatieDe overeenkomsten tussen de ziekte van Parkinson en de ziekte van Huntington
Wetenschappelijk nieuws over de Ziekte van Huntington. In eenvoudige taal. Geschreven door wetenschappers. Voor de hele ZvH gemeenschap. Succesvolle gentherapiestudie bij de ziekte van Parkinson geeft
Nadere informatieChapter 12. Nederlandse samenvatting
Chapter 12 Nederlandse samenvatting Nederlandse samenvatting Introductie Ontstekingen en bloedvergiftiging, ook wel sepsis genaamd, vormen een groot probleem voor de gezondheidszorg, omdat deze aandoeningen
Nadere informatieWij willen dat het uw dier goed gaat!!
Patiënteninformatie Wij willen dat het uw dier goed gaat!! BICOM Bioresonantietherapie Betere en snellere diagnose. Therapie zonder medicatie. Beste lezer, Heeft u zich ook wel eens afgevraagd hoe het
Nadere informatieSamenvatting voor niet ingewijden
Samenvatting Samenvatting voor niet ingewijden Diabetes mellitus, oftewel suikerziekte, is een van de meest voorkomende chronische ziekten. Wereldwijd hebben 346 miljoen mensen diabetes, en in Nederland
Nadere informatieantidepressivum, rat, overerfbaar, mechanismen, gedrag
1 Algemene gegevens 1.1 Titel van het project Effecten van het antidepressivum vortioxetine op hersenmechanismen in genetische diermodellen voor depressie 1.2 Looptijd van het project 1.3 Trefwoorden (maximaal
Nadere informatieNEDERLANDSE SAMENVATTING
NEDERLANDSE SAMENVATTING In dit proefschrift worden zowel farmaceutische aspecten als ook anti-tumor activiteit en cardiotoxiciteit van het cytostaticum cyclopentenyl cytosine (CPEC) onderzocht. CPEC is
Nadere informatieNiet-technische samenvatting 2015132-2. 1 Algemene gegevens. 2 Categorie van het project
Niet-technische samenvatting 2015132-2 1 Algemene gegevens 1.1 Titel van het project Het ontwikkelen van voeders en voersupplementen die de gezondheid van varkens ondersteunen. 1.2 Looptijd van het project
Nadere informatieCase 1: Anamnese. Lich. onderzoek. Interpretatie Icterus: Probleem lijst: Hepatitis bij de hond: cases, diagnoses en management.
Hepatitis bij de hond: cases, diagnoses en management Jan Rothuizen Dept. of Clinical Sciences of Companion Animals Faculty Veterinary Medicine, University Utrecht Case 1: Signalement: Saar English Cocker
Nadere informatieNederlandse samenvatting. Baarmoederhalskanker en het humaan papillomavirus
Nederlandse samenvatting Baarmoederhalskanker en het humaan papillomavirus Baarmoederhalskanker is de op een na meest voorkomende vorm van kanker bij vrouwen. Elk jaar krijgen wereldwijd ongeveer 500.000
Nadere informatieNederlandse samenvatting
Nederlandse samenvatting NEDERLANDSE SAMENVATTING Wat is astma? Astma is een aandoening die wordt gekenmerkt door vernauwing van de luchtwegen (oftewel bronchoconstrictie) na inademing van verschillende
Nadere informatieNiet-technische samenvatting Algemene gegevens. 2 Categorie van het project. 5 jaar.
Niet-technische samenvatting 2015129-1 1 Algemene gegevens 1.1 Titel van het project Evaluatie en behandeling van pulmonale arteriële hypertensie. 1.2 Looptijd van het project 1.3 Trefwoorden (maximaal
Nadere informatie