De onderwijsvisitatie Wiskunde

Transcriptie

1 Brussel, juni 2005 De onderwijsvisitatie Wiskunde Een evaluatie van de kwaliteit van de opleidingen wiskunde aan de Vlaamse universiteiten

2

3 De onderwijsvisitatie Wiskunde Een evaluatie van de kwaliteit van de opleidingen wiskunde aan de Vlaamse universiteiten

4 De onderwijsvisitatie Wiskunde Exemplaren van dit rapport kunnen tegen betaling verkregen worden op het VLIR-secretariaat Egmontstraat Brussel Tel Fax secretariaat@vlir.be - Wettelijk depot: D/2005/2939/1

5 Woord vooraf Dit rapport geeft de visie weer van de visitatiecommissie die de academische opleidingen wiskunde evalueerde. De commissie verrichtte haar onderzoek en bezocht die opleidingen in het najaar van Dit initiatief kadert mede in de opdracht die de Vlaamse overheid gaf aan de Vlaamse universiteiten en aan de Vlaamse Interuniversitaire Raad (VLIR) wat betreft de externe kwaliteitszorg van het academisch onderwijs. De visitatiecommissie heeft hierbij de vernieuwde visitatieprocedure gevolgd, waarin de commissie naast de zeer belangrijk geachte suggesties en aanbevelingen in het kader van de continue verbetering van het academisch onderwijs ook een oordeel en evaluatiescore geeft over de 6 onderwerpen en onderliggende facetten en criteria van het accreditatiekader van de Nederlands-Vlaamse Accreditatie Organisatie (NVAO). Deze evaluatiescores zullen een belangrijk element zijn in de accreditatiebesluiten van de NVAO. Het zou echter onverantwoord zijn om op basis van deze evaluatiescores een rangordening van universiteiten te maken of de evaluatiescores van verschillende visitatiecommissies onderling te vergelijken. Elke visitatiecommissie geeft immers zelf een invulling aan de gewogen gewichten van meerdere criteria die per facet in één evaluatiescore moeten worden uitgedrukt. Daarom blijven ook de kwalitatieve oordelen in de tekst van het rapport zelf zeer belangrijk. Net zoals in de vorige procedure legt elke visitatiecommissie vooraf haar eigen referentiekader voor aan de opleidingen. Daarin verwoordt de commissie waaraan een goede opleiding in het betrokken studiegebied volgens haar zou moeten voldoen, ook met het oog op een internationale benchmarking. Ook de onderzoeksgebondenheid van het onderwijs wordt in de evaluatie betrokken. Omdat voor vrijwel alle opleidingen deze visitatieronde inmiddels de tweede onderwijsvisitatie inhoudt, wordt door de commissie ook nagegaan in welke mate en op welke manier werd ingespeeld op de aanbevelingen en suggesties van de vorige visitatiecommissie. Het visitatierapport is in de eerste plaats bedoeld voor de betrokken opleidingen en is vooral gericht op kwaliteitshandhaving en -verbetering. Daarnaast wil het rapport ook de buitenwereld objectief inlichten over de kwaliteit van de geëvalu- 5

6 eerde opleidingen. Daarom worden de visitatierapporten op de webstek van de VLIR geplaatst ( De lezer moet er echter rekening mee houden dat dit visitatierapport slechts een momentopname is van het academisch basisonderwijs in het studiegebied wiskunde en slechts één fase is in het proces van blijvende zorg voor onderwijskwaliteit. Al na korte tijd kunnen de opleidingen immers grondig zijn gewijzigd en verbeterd, mede als antwoord op de resultaten van interne onderwijsevaluaties door de universiteiten zelf of als reactie op terecht geformuleerde aanbevelingen van visitatiecommissies. Graag danken we op de eerste plaats de voorzitter en de leden van de visitatiecommissie voor de geïnvesteerde tijd en voor de grote deskundigheid waarmee zij hun opdracht hebben uitgevoerd. Deze visitatie was enkel mogelijk dankzij de inzet van velen die binnen de universiteiten betrokken waren bij de voorbereiding en uitvoering ervan. Oprecht wil ik hen daarvoor danken. Hopelijk ervaren zij in de positieve opmerkingen van de visitatiecommissie een bevestiging van hun inspanningen en vinden zij in terecht geformuleerde aanbevelingen tevens een bijkomende stimulans om de kwaliteit van het academisch onderwijs aan hun universiteit nog te verbeteren. A. Oosterlinck voorzitter VLIR 6

7 Voorwoord van de visitatiecommissie Enkele algemene beschouwingen m.b.t. het universitair wiskunde onderwijs in Vlaanderen De commissie bezocht de vijf universitaire wiskundeopleidingen in Vlaanderen. Hierbij was de opdracht een oordeel te geven over zowel de bachelor- als de masteropleiding. In feite was de bacheloropleiding nog maar net begonnen en zal de masteropleiding pas in 2007 beginnen. Het was echter goed mogelijk op basis van de gemaakte plannen en de nog lopende kandidatuur- en licentieprogramma s tot een oordeel te komen. Daarbij viel op dat er wat betreft de overgang naar het bamasysteem grote overeenstemming bestond bij de verschillende opleidingen over de algemene principes: een tweejarige masteropleiding is uiterst gewenst; het jaar dat de nieuwe bamaopleiding dan langer zal duren dan de oude opleiding moet voor de helft gebruikt worden om de overgang van het secundair onderwijs naar de universiteit te versoepelen en voor de andere helft voor verbreding van de opleiding. De commissie deelt deze algemene principes en is verheugd dat de tweejarige masteropleiding waarschijnlijk gerealiseerd zal worden. Wat betreft de kwaliteit die we aantroffen waren we onder de indruk van de inzet van zowel staf als studenten terwijl het ook opvallend was hoe enthousiast de alumni waren over de genoten opleidingen. De aangelegde maatstaven zijn mogelijk door het hoge niveau dat we aantroffen wat opgetrokken: enkele buitenlands leden van de commissie realiseerden zich dat we intussen strengere maatstaven waren gaan hanteren dan we thuis gewend waren. In het nu volgende komen een aantal algemene punten aan de orde die ons opgevallen zijn bij de visitatieronde. Het zijn zeker niet in de eerste plaats kritiekpunten, maar wel zaken waarvan wij vinden dat de Vlaamse wiskundigen er zich goed over zouden moeten beraden; en niet alleen de wiskundigen maar ook anderen die (mede) verantwoordelijkheid dragen voor het betreffende onderwijs zoals univer- 7

8 siteits- en faculteitsbesturen, verantwoordelijken voor het secundair onderwijs en de organisatoren van visitaties. Instroom en rendement in het eerste jaar Bij de Vlaamse instellingen is het rendement van generatiestudenten in het eerste jaar ongeveer 50%. Dit lage percentage is waarschijnlijk voor een deel te wijten aan het feit dat studenten in het secundair onderwijs geen goed beeld hebben van de studie wiskunde en daardoor vaak verkeerd kiezen. Het zou nuttig kunnen zijn om ruim voor het eind van het eerste semester (of trimester) een soort proefexamen te houden waardoor de studenten in een zo vroeg mogelijk stadium kunnen beoordelen of ze wel goed gekozen hebben. Ook kan men zich afvragen of de voorlichting aan de aanstaande studenten, die er nu veelal op gericht is om zoveel mogelijk studenten aan te trekken, niet zo ingericht zou moeten worden dat dergelijke verkeerde keuzes minder vaak voorkomen; dat zou dan natuurlijk niet alleen bij de wiskunde moeten gebeuren! Daarnaast is natuurlijk een goede aansluiting tussen secundair en universitair onderwijs niet alleen een zaak van de universiteiten. Het secundair onderwijs en ook het ministerie hebben hier een verantwoordelijkheid. Het ministerie zou de toelating tot de verschillende studierichtingen strenger kunnen regelen en het secundair onderwijs zou zich meer kunnen richten naar wat de universiteiten van de studenten vragen (waarbij we ons natuurlijk wel realiseren dat men in het secundair onderwijs niet alleen wiskunde geeft voor aanstaande wiskundestudenten). Bacheloropleiding wiskunde als eigenstandige opleiding In het verleden was de kandidatuur een opleiding die onverbrekelijk verbonden was met het licentiaat. Er was dus geen sprake van een eigenstandige uitstroom. Bij de opleiding tot bachelor was het de bedoeling dat dit anders zou worden. Hier is in het algemeen weinig aandacht aan geschonken. Ook naar de studenten toe zou het duidelijk moeten zijn wat er geboden wordt: slechts een vooropleiding voor een masteropleiding of een opleiding die daarnaast ook andere mogelijkheden biedt (en welke). In dit verband zou het van belang kunnen zijn om bij het bedrijfsleven (en bij overheidsinstanties) te informeren waar men behoefte aan heeft. Het kan interessant zijn om na te gaan of, met aanvaardbare aanpassingen, een programma gerealiseerd kan worden dat meer toegesneden is op uitstroom naar het bedrijfsleven. In dit verband zou het ook nuttig kunnen zijn om goede nota te nemen van de situatie in Engeland. Daar wordt de bacheloropleiding in de wiskunde gezien als een opleiding waar men vele kanten mee uit kan; lang niet iedereen gaat door naar een masteropleiding; wel hebben de bacheloropleidingen in de wiskunde in Engeland naar onze maatstaven gigantische aantallen studenten. 8

9 De inflexibiliteit van het jaarsysteem versus de mogelijkheden van een verblijf in het buitenland Het systeem, dat in Vlaanderen regel is of in ieder geval was, dat men per jaar over gaat of niet, leidt er waarschijnlijk toe dat de werkelijke studieduur relatief kort is: de studenten weten dat ze bij achterstand meteen een jaar kwijt zijn en zullen er dus alles aan doen om over te gaan. Aan de andere kant is dit mogelijk één van de redenen waarom studenten zo weinig deelnemen aan internationale uitwisselingen: als ze, doordat de programma s niet precies aansluiten, achterstand oplopen kost dit al gauw een heel jaar. Hier zal men duidelijk de mogelijkheden van het nieuwe flexibiliseringsdecreet optimaal moeten gaan benutten. Interuniversitaire samenwerking Er is nu op (heel) beperkte schaal sprake van samenwerking tussen de verschillende universiteiten in de zin dat docenten en studenten bij andere instellingen doceren respectievelijk college volgen. Dit zou naar onze mening op veel grotere schaal moeten plaatsvinden, vooral bij de masteropleiding. In de Vlaamse situatie, waar de afstanden niet al te groot zijn kan op die manier efficiënter gebruik gemaakt worden van de aanwezige middelen en expertise. Dit is vooral nu, met de geringe aantallen studenten, en daardoor vaak ook de (te) geringe omvang van de wetenschappelijke staven, van groot belang. Voor een dergelijke samenwerking is natuurlijk afstemming tussen de verschillende opleidingen nodig. Hoewel hier in het begin nogal wat tijd in zal gaan zitten lijkt dit toch een nuttige investering: het zal de docenten ertoe zetten kritisch na te denken over de eigen opleiding binnen het Vlaamse geheel en het zou zelfs wetenschappelijke samenwerking tussen de verschillende instellingen kunnen stimuleren; ook zou het er toe kunnen bijdragen het, door de vorige visitatiecommissie geconstateerde, verderfelijke gebruik om oud-studenten van de eigen instelling de voorkeur te geven bij benoemingen verder te doen verdwijnen. Serviceonderwijs Wiskunde We denken hierbij aan het verzorgen van opleidingsonderdelen wiskunde voor studenten bij andere studierichtingen, zoals natuurkunde, scheikunde, biologie, economie, etc. Dit onderwijs vormt meestal een aanzienlijk deel, soms zelfs het grootste deel, van al het wiskundeonderwijs dat bij een universitaire instelling verzorgd wordt. Ook vanuit andere disciplines wordt dergelijk discipline-eigen onderwijs verzorgd voor andere opleidingen, maar bij geen enkele discipline is dit zo omvangrijk als bij de wiskunde. Naar onze mening krijgt dit onderwijs bij de visitatie volgens de huidige systematiek niet voldoende, en ook niet de juiste, aandacht. Bij de visitatie wiskunde wordt er niet naar gekeken omdat het geen onderwijs is ten behoeve van de opleiding 9

10 wiskunde. Bij visitaties van andere opleidingen wordt er niet naar gekeken door wiskundigen. Toch kan een, in onze ogen, slechte regeling van dit onderwijs grote nadelen voor de opleiding wiskunde zelf met zich meebrengen. In het volgende geven we aan hoe naar onze mening dit serviceonderwijs gegeven zou moeten worden en waarom. Een eerste (vanzelfsprekende) opmerking is dat dit serviceonderwijs door wiskundigen, en niet door beoefenaren van de discipline van de opleiding waarvoor het gegeven wordt, moet worden verzorgd; bij wiskundigen denken we dan aan mensen die actief betrokken zijn bij onderzoek, of ten minste bij de recente ontwikkelingen en inzichten in de wiskunde. Indien dit namelijk niet het geval is, is de kans groot dat men geen gebruik weet te maken van de nieuwe ontwikkelingen in de wiskunde. Ook al gaat het hier niet om zeer geavanceerd onderwijs, de wiskundigen zullen in het algemeen een veel beter overzicht hebben van de relevante recente literatuur; ook zullen ze bij ontwikkelingen zoals de invoering van de PC en de daarbij behorende pakketten beter in staat zijn om optimaal van de nieuwe mogelijkheden, niet alleen voor de wiskunde maar ook voor de disciplines die wiskundeonderwijs plegen af te nemen, gebruik te maken. Ook kunnen nieuwe ontwikkelingen in de disciplines die van wiskunde gebruik maken leiden tot vraag naar andere wiskunde, we kunnen bijvoorbeeld denken aan de nieuwe bio-informatica en bio-statistiek in verband met onderzoek op genetisch gebied. Steeds wanneer men op dergelijke vernieuwingen moet reageren is het gewenst dat er wiskundigen bij betrokken zijn die goed op de hoogte zijn met wat mogelijk is. Uiteraard is het van belang dat dergelijke wiskundigen ook een goed oor hebben voor de wensen en vraagstellingen binnen de discipline waar men zijn diensten aan verleent; hier komen we nog op terug. Zeker op de langere duur is de kwaliteit van de opleidingen waarvoor het serviceonderwijs verzorgd wordt er bij gebaat wanneer dit door echte vakmensen gebeurt. In principe zou men wiskundigen speciaal voor dit serviceonderwijs kunnen aanstellen. Het zou hierbij dan echter om onaantrekkelijke posities gaan: een actieve onderzoeker zal toch ook nu en dan college willen geven over onderwerpen die verband houden met zijn eigen onderzoek en ook zal hij promovendi in zijn eigen gebied willen begeleiden. Het zal dus moeilijk zijn om voor dergelijke posities goede mensen te vinden. Het is dan ook veel beter om het serviceonderwijs te laten verzorgen door de wiskundigen die verbonden zijn aan de opleiding wiskunde. Hiervoor is het nodig dat de discipline wiskunde hechter georganiseerd is en waakt over een goede spreiding van de specialismen. Dit komt ten goede aan alle opleidingen die wiskundige opleidingsonderdelen hebben. Een gevaar bij het verwezenlijken van de bovenstaande ideeën is dat de kans bestaat dat het serviceonderwijs gezien zal worden als een soort corvee waaraan men zo min mogelijk tijd moet kwijt raken en waar men zich liefst geheel aan onttrekt. Dit is een helaas nog te veel voorkomend euvel en hangt samen met het feit dat men zich vaak niet realiseert dat als de wiskunde niet zo nuttig was voor 10

11 andere disciplines, er ook lang niet zoveel inspanningen gefinancierd zouden worden op het gebied van de geavanceerde fundamentele wiskunde. Om het belang van dit serviceonderwijs ook daadwerkelijk tot zijn recht te laten komen zou men bij alle benoemingen en bevorderingen bij de opleiding wiskunde de inspanningen voor, en de getoonde kwaliteiten bij, het service onderwijs in belangrijke mate moeten laten meespelen. Hierbij moet vooral ook het oordeel van zowel de staf als de studenten, bij de opleidingen waarvoor service onderwijs gegeven wordt, betrokken worden. Op deze manier bevordert men dat de wensen bij de disciplines waarvoor serviceonderwijs wordt geleverd serieus genomen worden. De werkelijke manier waarop het serviceonderwijs geregeld is wijkt vaak in sterke mate van het bovenstaande af. Dit geldt zowel voor Vlaanderen als voor de rest van de wereld. We kennen enkele topuniversiteiten elders waar dit goed geregeld is. Omdat het typisch gaat over een problematiek die niet binnen een opleiding wiskunde geregeld kan worden ligt hier ook een belangrijke taak voor hogere bestuursorganen. Ook die zouden hierop aangesproken moeten kunnen worden bij een visitatie. Ten slotte willen we niet verhelen dat er veel, vooral fundamentele, wiskundigen zijn die de mening zijn toegedaan dat voor hen het geven van serviceonderwijs een verspilling is van superieure intelligentie. In dit verband herinneren we aan de (toch ook superieure) algebraïcus en algebraïsch meetkundige B.L. van der Waerden, die het voorwoord van zijn monografie Mathematical Statistics aldus begint: Ever since my days as a student, economists, doctors, physiologists, biologists, and engineers have come to me with queries of a statistical nature. This book is the product of my long interest in practical solutions to such problems. Study of the literature and my own ideas have repeatedly led me to improved results, which will be established here and applied to instructive examples from the natural and social sciences. Tot slot enkele persoonlijke opmerkingen Het was oorspronkelijk niet de bedoeling dat ik voorzitter van deze commissie zou zijn en ik had me daartoe ook uitdrukkelijk niet bereid verklaard. Het noodlot besliste echter anders. Ik heb hier wel tegenop gezien. Als er toch een toonbaar resultaat tot stand is gekomen, dan is dat, naast een goede en collegiale samenwerking binnen de commissie, vooral te danken aan de uitstekende kwaliteiten van de secretaris. Dat was veel beter dan ik thuis gewend was. Namens de commissie, Floris Takens Bedum, 22 april

12 12

13 Inhoud Woord vooraf 3 Voorwoord van de visitatiecommissie 5 Deel 1: Algemeen deel 13 I. De onderwijsvisitatie wiskunde Inleiding De betrokken opleidingen De visitatiecommissie Korte teugblik op de visitatie Opzet en indeling van het rapport 20 II. Het referentiekader Inleiding Algemeen onderwijskundige uitgangspunten Eisen waaraan afgestudeerden moeten voldoen Eisen die aan de opleiding mogen worden gesteld Eisen met betrekking tot de aansluiting op de arbeidsmarkt Randvoorwaarden Aandachtspunten van de visitatiecommissie wiskunde 25 III. De opleidingen in vergelijkend perspectief Onderwerp 1: doelstellingen van de opleiding Onderwerp 2: programma Onderwerp 3: inzet van personeel 41 13

14 4. Onderwerp 4: voorzieningen Onderwerp 5: interne kwaliteitszorg Onderwerp 6: resultaten 47 IV. Vergelijkende tabel kwaliteitsaspecten 51 Deel 2: Opleidingsrapporten Universiteit Gent (bachelor en master) Limburgs Universitair Centrum (bachelor) Katholieke Universiteit Leuven, inclusief KULAK (bachelor en master) Vrije Universiteit Brussel (bachelor en master) Universiteit Antwerpen (bachelor en master) 171 Bijlagen 201 Bijlage 1: Personalia van de leden van de visitatiecommissie 203 Bijlage 2: De bezoekschema s

15 Deel 1 Algemeen deel 15

16 16

17 I. De onderwijsvisitatie wiskunde 1. Inleiding In dit rapport brengt de visitatiecommissie wiskunde verslag uit van haar bevindingen over de academische opleidingen Wiskunde, die zij in de periode oktober december 2004, in opdracht van de Vlaamse Interuniversitaire Raad (VLIR) heeft bezocht. Dit initiatief kadert in de werkzaamheden van de VLIR op het vlak van de externe kwaliteitszorg, waarmee de Vlaamse universiteiten gevolg geven aan de decretale verplichtingen terzake. 2. De betrokken opleidingen Ingevolge haar opdracht heeft de visitatiecommissie bezocht: van 11 tot 13 oktober 2004: Universiteit Gent - bacheloropleiding wiskunde (eerste bachelor, uitdovende tweede kandidatuur) - licentieopleiding wiskunde (om te vormen vanaf 2007 naar masteropleiding) van 28 tot 29 oktober 2004: Limburgs Universitair Centrum - bacheloropleiding wiskunde (eerste bachelor, uitdovende tweede kandidatuur, om te vormen tot een driejarige bacheloropleiding) van 8 tot 10 november 2004: Katholieke Universiteit Leuven - bacheloropleiding wiskunde (eerste bachelor, uitdovende tweede kandidatuur) - licentieopleiding wiskunde (om te vormen vanaf 2007 naar masteropleiding) - eerste bachelor, uitdovende tweede kandidatuur, om te vormen naar tweede bachelor aan de KULAK (K.U.Leuven, afdeling Kortrijk) De onderwijsvisitatie Wiskunde 17

18 van 24 tot 26 november 2004: Vrije Universiteit Brussel - bacheloropleiding wiskunde (eerste bachelor, uitdovende tweede kandidatuur) - licentieopleiding wiskunde (om te vormen vanaf 2007 naar masteropleiding) van 15 tot 17 december 2004: Universiteit Antwerpen - bacheloropleiding wiskunde (eerste bachelor, uitdovende tweede kandidatuur) - licentieopleiding wiskunde (op te vormen vanaf 2007 naar masteropleiding) De volgorde van de bezoeken is veelal bepaald door overwegingen van pragmatischorganisatorische aard. De commissie is er zich van bewust dat deze volgorde, zij het impliciet, een invloed kan hebben gehad op de visitatie. Ze heeft er evenwel zorgvuldig over gewaakt dat in alle opzichten vergelijkbare beoordelingen en adviezen tot stand kwamen. 3. De visitatiecommissie 3.1. Samenstelling De visitatiecommissie wiskunde werd ingesteld door de VLIR bij besluiten van 18 maart 2004 en van 6 september De commissie had de volgende samenstelling: Voorzitter: Prof. dr. em. F. TAKENS, emeritus hoogleraar Rijksuniversiteit Groningen. Leden: Prof. dr. F. BORCEUX gewoon hoogleraar Université Catholique Louvain-la-Neuve Prof. dr. I. GIJBELS gewoon hoogleraar Université Catholique Louvain-la-Neuve Prof. dr. F. KEUNE hoogleraar Katholieke Universiteit Nijmegen Prof. dr. H. VAN DER VORST hoogleraar Universiteit Utrecht Dr. P. Van Der Voort, stafmedewerker kwaliteitszorg verbonden aan het VLIR-secretariaat, trad op als secretaris van de commissie. Voor een kort curriculum vitae van de commissieleden wordt verwezen naar bijlage Taakomschrijving De opdracht aan de visitatiecommissie, die in het instellingsbesluit is omschreven, luidde als volgt: 18 De onderwijsvisitatie Wiskunde

19 a. op basis van de door de faculteiten aan te leveren informatie en door middel van ter plaatse te voeren gesprekken, zich een oordeel te vormen over de kwaliteit van de opleiding (inclusief de kwaliteit van de afgestudeerden) en over de kwaliteit van het onderwijsproces (inclusief de kwaliteit van de onderwijsorganisatie), mede gelet op de eisen/verwachtingen die voortvloeien uit de facultaire taak iedere student voor te bereiden op de zelfstandige beoefening van de wetenschap of de beroepsmatige toepassing van wetenschappelijke kennis; b. het formuleren van aanbevelingen om te komen tot kwaliteitsverbetering; c. het beoordelen of de kwaliteit van de opleiding voldoet aan de beoordelingscriteria van het accreditatiekader en het geven van een integraal oordeel over de opleiding waarop de NVAO zich zal baseren bij de accreditatie Werkwijze Voorbereiding Ter voorbereiding van de visitatie werd aan de instellingen gevraagd een uitgebreid zelfevaluatierapport op te stellen. De Cel Kwaliteitszorg van de VLIR heeft hiervoor een visitatieprotocol 1 ter beschikking gesteld, waarin de verwachtingen t.o.v. de inhoud van het zelfevaluatierapport uitgebreid beschreven zijn. De zelfevaluatierapporten volgen het accreditatiekader. Naast feitelijke beschrijvingen per onderwerp en per facet van het accreditatiekader wordt aan de opleidingen ook gevraagd hun toekomstperspectieven kenbaar te maken en een kritische sterkte-zwakte analyse op te nemen in het zelfevaluatierapport. Daarnaast wordt een aantal verplichte bijlagen opgenomen, o.a. een beschrijving van het programma, studentenen personeelstabellen, cursusbeschrijvingen, examenvragen, De commissie ontvangt deze zelfevaluatierapporten een aantal maanden voor de eigenlijke bezoeken, waardoor zij voldoende gelegenheid krijgt deze documenten zorgvuldig te bestuderen en het eigenlijke bezoek grondig voor te bereiden. De commissieleden worden bovendien verzocht een tweetal eindverhandelingen te selecteren uit een lijst van recente eindverhandelingen. De geselecteerde eindverhandelingen worden eveneens een aantal weken voor het eigenlijke bezoek door de Cel Kwaliteitszorg aan de commissieleden bezorgd. Elk commissielid heeft bijgevolg twee eindverhandelingen grondig gelezen vooraleer het bezoek aan de opleiding plaatsvindt. De visitatiecommissie hield haar installatievergadering op 8 september Op dit moment hadden de commissieleden het visitatieprotocol en de zelfevaluatierapporten reeds een aantal maanden in hun bezit. Tijdens deze vergadering werden de commissieleden verder ingelicht over het visitatieproces en hebben zij zich concreet voorbereid op de af te leggen bezoeken. Verder heeft de commissie op deze vergadering een referentiekader geformuleerd (zie hoofdstuk II). 1 De onderwijsvisitatie Wiskunde 19

20 Daarnaast werd het programma van de bezoeken opgesteld (zie bijlage 2) en werd een eerste bespreking gehouden van de zelfevaluatierapporten Bezoek aan de instellingen De tweede bron van informatie wordt gevormd door de gesprekken die de commissie tijdens haar bezoek aan de betreffende faculteiten heeft gevoerd met alle geledingen die zijn betrokken bij het onderwijs in de Wiskunde. Ook wordt aan de opleidingen gevraagd als een derde bron van informatie om een veelheid aan documenten ter inzage te leggen ten behoeve van de commissie. Tijdens het bezoek is voldoende tijd uitgetrokken om de commissie de gelegenheid te geven deze documenten grondig te bestuderen. De documenten die typisch ter inzage van de commissie worden gelegd zijn: het leermateriaal (cursussen, handboeken, syllabi), verslagen van de belangrijke beleidsvormende of beleidsopvolgende organen (faculteitsraad, opleidingscommissies, departementsraden, ), documenten die betrekking hebben op de interne kwaliteitszorg (enquêteformulieren, niet-persoonsgebonden evaluatie van het onderwijs, ), documenten aangaande de procedures van curriculumherzieningen, c.q. de omvorming naar de bamastructuur, voorbeelden van informatieverstrekking aan abituriënten, etc. Bovendien worden nog enkele tientallen eindverhandelingen bijkomend ter inzage gelegd. Het bezoekschema voorziet naast gesprekken met de opleidingsverantwoordelijken, de studenten, de assistenten, de docenten en de facultaire en opleidingsgebonden beleidsmedewerkers steeds in een bezoek aan de faciliteiten (inclusief bibliotheek, practicalokalen, computerfaciliteiten), een gesprek met de afgestudeerden van de opleidingen en een spreekuur waarop de commissie bijkomend leden van de opleiding kan uitnodigen of waarop individuen op een vertrouwelijke wijze door de commissie kunnen worden gehoord. De gesprekken zijn verhelderend geweest en waren een goede aanvulling bij de lectuur van de zelfevaluatierapporten. Aan het einde van elk bezoek werden, na intern beraad van de visitatiecommissie, de voorlopige bevindingen mondeling aan de gevisiteerde opleiding medegedeeld aan de hand van een presentatie door de voorzitter Rapportering Als laatste stap in het visitatieproces heeft de commissie haar bevindingen, conclusies en aanbevelingen in voorliggend rapport vastgelegd. Bovendien heeft zij, overeenkomstig de bepalingen voor de visitaties in het kader van de NVAO accreditatie van de opleidingen, een beoordeling voldoende/onvoldoende toegekend aan de 6 onderwerpen van het accreditatiekader, en een beoordeling excellent/goed/voldoende/onvoldoende toegekend aan de samenstellende en onderliggende facetten van elk onderwerp. 20 De onderwijsvisitatie Wiskunde

21 De faculteiten werden hierbij in de gelegenheid gesteld om op de concepten van het rapport te reageren. De commissie heeft de reacties van de faculteiten in de mate dat zij zich hierin kon vinden in het rapport verwerkt. 4. Korte terugblik op de visitatie De commissie heeft de haar toegekende opdracht met veel belangstelling uitgevoerd. De visitatie heeft de leden van de commissie niet alleen de kans geboden om het academisch onderwijs in de universitaire opleidingen wiskunde in Vlaanderen van naderbij te bekijken, maar het was voor haar tevens een unieke gelegenheid om onder vakgenoten te reflecteren en te debatteren over de aard, de kwaliteit en de toekomst van dit onderwijs. Deze reflectie en dit debat situeerden zich op een duidelijk scharnierpunt in de externe kwaliteitszorg van het Vlaamse hoger onderwijs. De onderwijsvisitatie Wiskunde was de eerste visitatie (samen met de onderwijsvisitatie Wijsbegeerte), waarbij de commissie een oordeel uitsprak over de onderwerpen en onderliggende facetten van het NVAO accreditatiekader, en waarbij de instellingen dit visitatierapport zullen hanteren voor de aanvraag voor accreditatie van de opleidingen wiskunde. De commissie is er zich van bewust dat de onderwijsvisitatie wiskunde op een moeilijk moment kwam. Ten tijde van de visitatie was de omvorming van het kandidaat/licentieprogramma naar het bamaprogramma in volle beweging. Aan alle instellingen liep op dat moment het eerste bachelorjaar en nog een uitdovende tweede kandidatuur, die in wordt omgevormd naar het tweede bachelorjaar. De masterprogramma s lopen nog niet. Zij worden ingevoerd in Desalniettemin heeft de commissie een goed beeld gekregen van de lopende opleidingen, en door extrapolatie van bestaande opleidingen en het bestuderen van het programma s en doelstellingen van de nog op te richten hogere jaren in het bachelorprogramma en de masterprogramma s. Ten tijde van de visitatie stelde zich bovendien de onzekerheid over de precieze duur van de masteropleiding. Omdat de decreetgever nog geen definitieve uitspraak had gedaan over de duur van de masteropleiding, waren verschillende scenario s in omloop. Alle instelling hebben een pleidooi gehouden voor een volwaardige tweejarige masteropleiding, een pleidooi dat door de visitatiecommissie volledig wordt onderschreven. In zijn beleidsnota van 15 december 2004 heeft de Vlaamse minister van Onderwijs en Vorming, de heer Vandenbroucke, te kennen gegeven een tweejarige masteropleiding in het studiegebied Wetenschappen genegen te zijn. De commissie is hierover verheugd, maar een definitieve beslissing van de Vlaamse Regering was er nog niet op het moment dat dit rapport geredigeerd werd. De commissie heeft tijdens de discussies steeds getracht om, vanuit een kritische ingesteldheid, op een constructieve wijze voorstellen tot verbetering te doen en bij te dragen tot de toekomstige hervormingen. Ze heeft bij haar beoordeling de eigenheid van de universiteit en de opleiding in acht genomen en de oordelen en suggesties steeds gesitueerd binnen de context van de opleiding. De onderwijsvisitatie Wiskunde 21

22 Met het voorliggend rapport hoopt de commissie dan ook een bijdrage te leveren tot de verdere positieve ontwikkeling van het onderwijs in de wiskunde in Vlaanderen. De commissie wenst met het rapport in de eerste plaats een discussie op gang te brengen binnen de betrokken faculteiten met de bedoeling na te gaan op welke punten verbetering nodig is en in welke mate dit binnen de gegeven randvoorwaarden te verwezenlijken is. Verder hoopt de visitatiecommissie dat voorliggend rapport in zijn geheel ook aan de buitenwereld nuttige informatie verschaft en een goed inzicht geeft in de eigenheid en de kwaliteit van de gevisiteerde opleidingen. Tot slot wenst de visitatiecommissie haar dank te betuigen aan al diegenen die binnen de universiteiten betrokken zijn geweest bij de voorbereiding en de uitvoering van de visitatie. 5. Opzet en indeling van het rapport Het voorliggend rapport bestaat uit twee delen. In het eerste deel van het rapport beschrijft de visitatiecommissie in hoofdstuk II het referentiekader van waaruit zij de gevisiteerde opleidingen heeft beoordeeld. In hoofdstuk III worden de belangrijkste conclusies en bevindingen van de commissie per thema vergelijkenderwijs weergeven. Hoofdstuk IV bevat de vergelijkende tabel van de kwaliteitsaspecten. In het tweede deel van het rapport brengt de commissie verslag uit over de verschillende opleidingen die zij heeft gevisiteerd. De aanbevelingen die de commissie doet ten aanzien van de afzonderlijke universiteiten worden in deze deelrapporten achteraan opgenomen. De deelrapporten werden geordend naar de chronologische volgorde van de bezoeken. 22 De onderwijsvisitatie Wiskunde

23 II. Het referentiekader van de visitatiecommissie Wiskunde Inleiding Aan de universitaire wiskunde-opleidingen worden bijzonder hoge eisen gesteld. Er wordt verwacht dat de opleiding, afhankelijk van de gekozen afstudeerrichting, de studenten voorbereidt op: zuiver wiskundig onderzoek; toegepast wiskundig onderzoek, wellicht in een interdisciplinaire groep; het maatschappelijk zeer belangrijke beroep van wiskundeleraar; diverse functies in het bedrijfsleven waar wiskunde bij te pas komt. In de opleiding moet de student de schoonheid van de wiskunde kunnen ervaren en zich de wiskundige denktrant eigen maken. Hij moet zich thuis gaan voelen bij grote abstractie en leren streng wiskundig te redeneren. Daarnaast moet hij uitgebreid kennis maken met de verbazingwekkende toepasbaarheid van de wiskunde. Hij moet leren zelfstandig problemen aan te pakken en daarbij de weg weten te vinden naar relevante vakliteratuur. Hij moet tevens vertrouwd zijn met het verstandig en doelgericht gebruik van moderne hulpmiddelen. Tenslotte moet hij aanzienlijke communicatieve vaardigheden verwerven. Er wordt verwacht dat hij zich schriftelijk en mondeling goed kan uitdrukken en zich in een Verenigd Europa zal kunnen handhaven. De universitaire wiskunde-opleiding moet de omgeving scheppen, waarin aan al deze desiderata voldaan kan worden. Daarbij moet zij wel waken voor overladen programma s, die het plezier van de jonge student in de wiskunde zouden kunnen bederven. Bij haar beoordeling van het onderwijs gaat de commissie uit van de doelstellingen, die elke faculteit voor de eigen opleiding heeft geformuleerd. Deze doelstellingen mogen verschillend zijn, maar moeten aan zekere minimumeisen voldoen. Het referentiekader omschrijft naast de minimumeisen die aan de opleiding en de afgestudeerde mogen worden gesteld, eveneens de voorwaarden die men mag Referentiekader 23

24 stellen met betrekking tot de aansluiting op de arbeidsmarkt en een aantal algemeen-onderwijskundige uitgangspunten. Daarnaast formuleert de commissie in haar referentiekader een aantal aandachtspunten, die zij belangrijk vindt in de huidige en toekomstige ontwikkelingen van de wiskunde-programma s aan de Vlaamse universiteiten. 2. Algemeen-onderwijskundige uitgangspunten De opleiding moet kwalitatief hoogstaand en wetenschappelijk verantwoord zijn en moet voorbereiden op verdere studie en diverse maatschappelijke functies. De leerdoelen moeten in de eerste plaats relevant zijn. Zij moeten wetenschappelijk verantwoord en up-to-date zijn en een voorbereiding op diverse maatschappelijke functies omvatten. De student dient goed geïnformeerd te worden over wat er van hem precies verwacht wordt. Wat het leer- en vormingsproces betreft zijn drie aspecten van belang. Een eerste aspect is de inhoudelijke invulling van het vormingsproces, waarbij het gebruikte studiemateriaal een belangrijk element is. Een tweede aspect is de vorm van het leerproces. Hier spelen de kwaliteit van de docenten, de inrichting van het onderwijs en de begeleiding een rol. Ten derde zijn de ondersteunende faciliteiten (computers, bibliotheek, enz.) van belang. Wat de student betreft, moet men kijken of het programma goed studeerbaar is voor de gemiddelde student, en of ook de uitstekende student de mogelijkheid heeft tot maximale ontplooiing. De examinering dient aan een aantal eisen te beantwoorden. Vorm en inhoud dienen overeen te komen met de gestelde leerdoelen en aan te sluiten op het leerproces. De exameneisen dienen de studenten duidelijk te zijn. Er dient een goed stelsel van studiebegeleiding te zijn, dat ook gericht is op het voorkomen, tijdig signaleren en oplossen van studieproblemen. 3. Eisen waaraan een afgestudeerd wiskundige moet voldoen in relatie tot de minimumeisen waaraan de opleiding moet voldoen. Deze eisen zullen enigszins verschillen naar gelang de afstudeerrichting en de beoogde vervolgopleiding of werkkring. Bachelor-opleiding De opleiding dient de studenten vertrouwd te maken met de wiskundige denkwijze, met de karakteristieken van strengheid in de redeneertrant en een goed abstractieniveau. 24 Referentiekader

25 De opleiding dient de studenten te introduceren in de hoofdgebieden van de wiskunde en een brede basiskennis van de wiskunde bij te brengen. De gemeenschappelijke ondergrond voor alle wiskunde opleidingen omvat de analyse/ calculus van functies van één en meerdere variabelen en lineaire algebra. Verder dient de bachelor vertrouwd te zijn met de meeste (bij voorkeur met alle) van volgende domeinen in de wiskunde 1 : - de beginselen van differentiaalvergelijkingen - de beginselen van complexe functies - de beginselen van de waarschijnlijkheidsleer en de statistiek - elementen van numerieke wiskunde en numerieke methoden - de beginselen van de meetkunde van krommen en oppervlakken - elementen van algebraïsche structuren - elementen van discrete wiskunde. De opleiding dient de studenten kennis te laten maken met elementen van recent wiskundig onderzoek, middels geïntegreerde opdrachten en seminaries. Voor een maatschappelijke werkkring buiten het onderwijs moet de afgestudeerde de wiskundige attitude en voldoende probleemoplossend vermogen ontwikkeld hebben om op verantwoorde wijze te functioneren. De opleiding dient de studenten te leren zelfstandig wiskundige problemen aan te pakken, ook door het adequaat en doelgericht inzetten van moderne hulpmiddelen. De opleiding dient te studenten te leren mondeling en schriftelijk te rapporteren en communiceren over hun werk, niet alleen met collegae, maar ook met leken en mensen uit andere disciplines. De afgestudeerde moet zich dus ook in een niet technische taal over wiskunde kunnen uiten. Master / Licentiaat Naast alle eisen die aan de afgestudeerde bachelor en de bacheloropleiding worden gesteld, formuleert de commissie onderstaande bijkomende eisen voor de master of licentiaat: De master/licentiaat dient een bijkomende nadere specialisatie te genieten in een gebied van de wiskunde (inclusief de geschiedenis van de wiskunde en de didactiek) en/of toepassingen van de wiskunde in andere gebieden. Bij gebleken aanleg en belangstelling voor onderzoek moet het einddiploma de mogelijkheid bieden een voortgezette onderzoekersopleiding te volgen. De afgestudeerde master/licentiaat dient over de vakdeskundigheid te beschikken die vereist is voor het uitoefenen van het beroep van leraar, het laatste uiteraard na het succesvol beëindigen van de lerarenopleiding. 1 Uit : Towards a common framework for mathematics degrees in Europe, Tuning Educational Structures in Europe, final report, part 2, Julia Gonzalez, Robert Wagenaar (eds.), Referentiekader 25

26 De commissie verwacht een hoger niveau van zelfstandigheid en initiatief van de master/licentiaat, met name op het gebied van onderzoek en rapportage. De opleiding dient de student kennis te laten maken met recent wiskundig onderzoek, middels de meesterproef of eindverhandeling en middels onderwijs vanuit onderzoek in de domeinen waarin dit mogelijk is. De actieve beheersing van communicatief Engels (gesproken en geschreven) is wenselijk en voor hen die doorgaan in het onderzoek zelfs noodzakelijk. 4. Eisen die aan de opleiding gesteld mogen worden De opleiding moet zo ingericht zijn dat bovenstaande doelstellingen gerealiseerd kunnen worden. Zij dient daarnaast aan de volgende eisen te voldoen: Er dient voldoende aandacht uit te gaan naar het motiveren van de studenten vanaf de aanvang van hun studie. Bovendien moet de opleiding de student de liefde voor het vak bijbrengen. Dit is met name ook van belang voor aanstaande leraren die enthousiasme voor het vak aan hun leerlingen moeten kunnen overdragen. Bij een en ander kunnen ervaren onderzoekers een belangrijke rol spelen. De hoorcolleges dienen veelal ondersteund te worden door werkcolleges en/of oefeningen, in het bijzonder in de bacheloropleidingen. Bij de praktische oefeningen dient waar mogelijk de computer op een zinvolle en doelgerichte manier door de studenten te worden gebruikt. Computerapparatuur en bibliotheekvoorzieningen dienen in voldoende mate aanwezig te zijn. Er moet op toegezien worden dat het studieprogramma van elke student voldoende samenhang vertoont. Deelname aan internationale uitwisselingsprogramma s dient aangemoedigd te worden. Hierbij is een goede begeleiding nodig. Het programma moet voldoende flexibiliteit bieden om dergelijke uitwisseling mogelijk te maken. De eindverhandeling/meesterproef moet duidelijk het sluitstuk van de studie zijn, waar de student verworven inzichten, kennis en vaardigheden kan laten zien. De begeleiding dient een gestructureerd karakter te hebben en de zelfwerkzaamheid te bevorderen. De beoordeling van de eindverhandeling of meesterproef of andere werken mag niet uitsluitend van de promotor of titularis afhangen. Grote systematische verschillen tussen de maatstaven die verschillende docenten/vakgroepen/ departementen hanteren moeten worden vermeden. De gezamenlijke staf dient het niveau van de opleiding gestalte te geven. 26 Referentiekader

27 5. Eisen met betrekking tot de aansluiting op de arbeidsmarkt De opleiding dient de nodige know-how (kennis en vaardigheden) te leveren zowel voor een soepele ingroei als voor een succesvolle doorgroei van haar alumni binnen de beroepsloopbaan. De opleiding dient regelmatig de inhoud van het programma te toetsen aan de eisen van de arbeidsmarkt, (en indien nodig het programma bijsturen) op grond van het onderhouden van courante contacten met het afnemend veld, via bijvoorbeeld: - de bevraging van de eigen afgestudeerden en het bewerkstelligen van de terugkoppeling ervan naar het onderwijs; - analyse van de positie van de eigen afgestudeerden op de arbeidsmarkt; - kritische analyse van de veranderende eisen van de arbeidsmarkt. 6. Randvoorwaarden Om de doelstellingen volledig te kunnen realiseren dient de opleiding tevens aan de volgende randvoorwaarden te voldoen: de bij de opleiding betrokken staf dient zich actief bezig te houden met wetenschappelijk onderzoek; een evenwichtige verhouding tussen onderwijs en onderzoek verdient aanbeveling, met evenredige aandacht van de academische overheid voor de onderwijs- en onderzoekskwaliteiten. De meerderheid van de docenten dient voldoende internationale ervaring te bezitten op onderzoeksvlak en maakt bij voorkeur deel uit een internationaal professioneel netwerk. 7. Aandachtspunten van de visitatiecommissie wiskunde De visitatiecommissie van 1996 heeft een aantal algemene aandachtspunten geformuleerd in hoofdstuk 3 van haar visitatierapport. De huidige commissie wenst na te gaan in welke mate onderstaande aandachtspunten zijn geremedieerd: De overwegende rol van de natuurkunde in het wiskunde-programma moet ingeperkt worden om zo ook de andere toepassingsgebieden van de wiskunde aan de orde te laten komen. De nadruk van het onderricht dient verlegd te worden van (uit het hoofd) leren naar begrijpend leren en doen ; activerende werkvormen dienen waar mogelijk te worden gehanteerd. Referentiekader 27

28 De opleidingen moeten zoveel mogelijk vermijden dat aan de studenten materie wordt onderricht, waarvan zij later in vervolgcursussen pas het nut inzien. De studenten moeten worden getraind in computervaardigheid; hier zijn geen colleges informatica voor nodig, wel moet de student met verschillende softwarepakketten leren werken. De gewoonte (door de visitatiecommissie 1996 omschreven als de verderfelijke gewoonte ) om bij voorkeur oud-studenten of intimi aan te stellen moet met kracht worden bestreden. Selectiecommissies dienen volledig transparant te werken en moeten duidelijke en op voorhand bekende criteria hanteren. De bibliotheekvoorzieningen dienen te voldoen aan bepaalde minimumeisen met betrekking tot de beschikbaarheid van moderne en internationale leerboeken voor de studenten en wetenschappelijke tijdschriften voor de onderzoekswerkzaamheden van thesis-studenten en onderzoekers. De ervaringen van de afgestudeerden zijn van groot belang voor het bewaken van de kwaliteit van de opleidingen. Afgestudeerden dienen nauw betrokken te worden bij curriculum-herzieningen en bij de kwaliteitszorg in het algemeen. 28 Referentiekader

29 III. De opleidingen in vergelijkend perspectief De opleidingen wiskunde aan de Universiteit Gent, het Limburgs Universitair Centrum, de Katholieke Universiteit Leuven, de Vrije Universiteit Brussel en de Universiteit Antwerpen. Woord vooraf In dit hoofdstuk geeft de visitatiecommissie in vergelijkend perspectief een overzicht van haar bevindingen over de opleidingen wiskunde. Zij besteedt hierbij voornamelijk aandacht aan elementen die haar het meest in het oog zijn gesprongen of die zij belangrijk acht, en aan vaststellingen die zij in meerdere opleidingen heeft gedaan. Het is geenszins de bedoeling van de commissie om de individuele deelrapporten van de opleidingen aan de verschillende instellingen in detail te herhalen. De Universiteit Antwerpen (UA), de Vrije Universiteit Brussel, de Katholieke Universiteit Leuven (K.U.Leuven) en de Universiteit Gent (UGent) bieden een bachelor- en aansluitende masteropleiding aan. Het Limburgs Universitair Centrum (LUC) biedt een bacheloropleiding aan. De KULAK (Katholieke Universiteit Leuven, afdeling Kortrijk) biedt alleen de eerste twee jaren aan, waarna de studenten doorstromen naar de moederfaculteit in Leuven voor het vervolg van hun opleiding. De uitwerking van de gedetailleerde programma s van het tweede en derde bachelorjaar en a fortiori de uitwerking van de concrete masterprogramma s bevonden zich ten tijde van de visitatie nog in verschillende stadia van implementatie. Bovendien heerste ten tijde van de bezoeken van de commissie aan de instellingen nog steeds een grote onzekerheid over de duur van de masteropleiding, en hadden de meeste instellingen een scenario klaar voor zowel een éénjarige als een tweejarige masteropleiding. Op 15 december 2005, na de bezoeken, heeft de Vlaamse Minister van Onderwijs in zijn beleidsnota Vandaag kampioen in Wiskunde, morgen ook in gelijke kansen te kennen gegeven dat hij een tweejarige masteroplei- De opleidingen in vergelijkend perspectief 29

30 ding voor de opleidingen in de exacte wetenschappen genegen is. In deze tweejarige masteropleiding zou een gedeelte van de lerarenopleiding (AILO) indalen. Een definitieve beslissing was ten tijde van de redactie van dit rapport nog niet genomen. Desalniettemin heeft de commissie een goed beeld gekregen van het lopende eerste bachelorjaar, de tweede kandidatuur en de licenties. Daarnaast heeft zij de voorstellen en programma s voor de op te richten masteropleiding en het in te voeren tweede en derde bachelorjaar grondig bestudeerd en heeft zij hierover vrijelijk van gedachten kunnen wisselen met de opleidingsverantwoordelijken. Onderwerp 1: Doelstellingen van de opleiding 1.1. Niveau en oriëntatie van de academische opleidingen wiskunde De uitwerking en de mate van explicitering van de doelstellingen en eindtermen van de opleidingen aan de verschillende opleidingen is zeer divers gebleken, maar het niveau en de oriëntatie van de verschillende opleidingen zijn door de commissie als voldoende tot goed beoordeeld. Er zijn opmerkelijke verschillen in het profiel van de verschillende bachelor- en masteropleidingen. Het LUC biedt een brede bacheloropleiding aan, met een grote aandacht voor algemene en professionele vaardigheden en een intensieve begeleiding van de studenten, via een nieuw onderwijssysteem van gestuurde en begeleide zelfstudie. De bachelorstudenten van het LUC stromen zonder grote problemen door naar de vervolgopleidingen aan de andere Vlaamse universiteiten. Ook de bacheloropleidingen aan de Universiteit Gent en de Katholieke Universiteit Leuven worden door de commissie gekarakteriseerd als brede academische opleidingen met ruime verbredingsmogelijkheden. De commissie waardeert vooral de minoren of keuzeopleidingsonderdelen in de economie en de levens- en gezondheidswetenschappen, en de aandacht voor de toegepaste component van de wiskunde. Het profiel van de bacheloropleidingen aan de Universiteit Antwerpen en de Vrije Universiteit Brussel is zuiverder, beide bacheloropleidingen zijn meer fundamenteel wiskundig ingevuld met beperkte keuzemogelijkheden buiten de wiskundige discipline. Deze vaststellingen gelden eveneens voor de licentie- en masteropleidingen. De commissie is echter van mening dat een zekere vorm van specialisatie voor een masteropleiding meer voor de hand ligt dan voor een bacheloropleiding, die toch het brede pallet van wiskundige subdisciplines zou moeten bestrijken. Aan de UA heeft de commissie vastgesteld dat, enkele jaren na de fusie van RUCA 1 en UIA 2, de opleidingsverantwoordelijken nog wat problemen ondervinden bij het 1 RUCA, Rijksuniversitair Centrum Antwerpen, bood alleen de kandidaturen in de wiskunde aan. 2 UIA, Universitair Instelling Antwerpen, bood alleen de licenties in de wiskunde aan. Beide instellingen hadden een derde cyclus (doctoraatsprogramma). 30 De opleidingen in vergelijkend perspectief

31 profileren van een gemeenschappelijke UA-visie. De commissie heeft enig begrip voor het vertragend effect van een dergelijk ingrijpende bestuurlijke reorganisatie op de dynamiek van de opleiding. Zij stelt een zekere convergentie vast in de visies van de voormalige RUCA en UIA stafleden, maar spoort de opleiding aan om nu snel tot één gemeenschappelijk profiel te komen, met een overkoepelende en gemeenschappelijke visie op het onderwijsprofiel en doelstellingen. De commissie is verder van oordeel dat vrijwel alle opleidingen onvoldoende aandacht besteden aan het bijbrengen van algemene en professionele vaardigheden, zoals communicatievaardigheden (mondeling en schriftelijk), het functioneel beheersen van het Engels, de vaardigheid om over wiskunde te communiceren met een breed publiek van wiskundigen met een andere specialisatie of zelfs een publiek van niet-wiskundigen. Het LUC vormt hierop een uitzondering en heeft meer aandacht voor deze vaardigheden. Het belang van dergelijke vaardigheden was een belangrijk aandachtspunt van de vorige visitatiecommissie (1996) en de opleidingen hebben over het algemeen inspanningen geleverd om hieraan te remediëren. Deze commissie merkt op dat het einddoel echter nog lang niet bereikt is en dat de opleidingen zich blijvend moeten aanpassen aan de veranderende maatschappelijke context. Vooral aan de Vrije Universiteit Brussel, maar ook aan de K.U.Leuven en aan de UA, dient de aandacht voor de communicatievaardigheid van de studenten verhoogd te worden. De instellingen zouden volgens de commissie meer aandacht moeten schenken aan het uitstroomprofiel van de bacheloropleiding. De meeste instellingen gaan van de veronderstelling uit dat alle bachelorstudenten automatisch zullen doorstromen naar een aansluitende masteropleiding. Dit is waarschijnlijk, maar niet zeker. De commissie beveelt aan om nauwe contacten met het beroepenveld en de alumni te onderhouden en deze te betrekken bij curriculumherzieningen, teneinde een scherp uitstroomprofiel te kunnen uittekenen Domeinspecifieke eisen De commissie beoordeelt de domeinspecifieke eisen van alle gevisiteerde opleidingen als voldoende tot goed. Alle opleidingen zijn volgens de commissie wetenschappelijk voldoende afgestemd op de eisen van de wetenschappelijke discipline en conformeren aan de internationale normen. De opleidingen halen een hoog niveau. De onderwijzende staf is over het algemeen sterk internationaal actief, weliswaar vooral op onderzoeksvlak. De masteropleidingen houden voldoende rekening met het beroepenveld en leveren multifunctioneel inzetbare wiskundigen af. De bacheloropleidingen zijn nog te sterk gericht op een exclusieve doorstroming naar een vervolgopleiding en zouden een uitstroomprofiel moeten uitwerken. De opleidingen in vergelijkend perspectief 31