AARDRIJKSKUNDE voor de onderbouw HANDBOEK

Transcriptie

1 2 bk AARDRIJKSKUNDE voor de onderbouw HANDBOEK

2 Midden-Oosten

3 Conflicten Soms beginnen twee volken in een land een oorlog. Andere keren krijgen landen ruzie over grenzen of grondstoffen. In dit hoofdstuk ga je met een aardrijkskundebril kijken naar conflicten. Daarom stel je steeds de aardrijkskundevragen: Wat? Waar? Waarom daar? 10 Oriëntatie 1 Israël 56 Kern 2 Hoe ontstaan conflicten? 58 3 Grenzen 60 4 De strijd tussen verschillende culturen 62 5 De strijd om water 64 6 Gevolgen van conflicten 66 Onderzoek 7 Hulp bij conflicten 68 Afsluiting Begrippen 70

4 oriëntatie Midden-Oosten 1 Israël LIBANON SYRIË Israël is een bijzonder land in het Midden-Oosten. Ontdek deze Joodse staat omringd door Arabische buurlanden. 0 80km Z E E Haifa Meer van Kinneret Golanhoogte stap 1 De kaart van Israël M I D D E L L A N D S E Tel Aviv Westelijke Jordaanoever Jeruzalem Jordaan Vroeger heette het gebied op de kaart Palestina. In 1947 namen de Verenigde Naties een besluit. Het gebied werd opgedeeld in twee delen: een Joods deel en een Arabisch deel. De Joden waren heel blij. De Arabieren waren woedend. Gelijk brak een oorlog uit. Het was het begin van veel conflicten. Gaza Gazastrook ISRAËL Negev Hebron Dode Zee JORDANIË Sinaï Maak stap 1 in je werkboek op blz. 52. EGYPTE Golf van Akaba SAUDI-ARABIË Palestijns gebied door Israël bezet gebied stap 2 Jeruzalem Ook rond Jeruzalem zijn veel conflicten. De stad heeft een Joods en Arabisch deel. Het is de hoofdstad van Israël en de Palestijnen. Ook is Jeruzalem een heilige plaats. Voor zowel het jodendom, het christendom als de islam. Kijk maar naar de foto. Op de voorgrond zie je de Klaagmuur. Dit zijn de resten van een oude joodse tempel. Op de achtergrond zie je een moskee. Maak stap 2 in je werkboek op blz

5 Hoofdstuk 10 Conflicten stap 3 Klimaten in het Midden-Oosten Israël ligt in het Midden-Oosten. Het Midden-Oosten is een droog gebied. Er valt weinig neerslag. Bovendien verdampt er veel water. Daardoor ontstaan watertekorten. In Israël is de temperatuur iets minder hoog. Ook valt er iets meer neerslag. Athene Cairo Ankara Teheran Beirut Bagdad Jeruzalem Maak stap 3 in je werkboek op blz. 53. Mekka Khartoum woestijnklimaat steppeklimaat Middellandse Zeeklimaat landklimaat stap 4 Om te leren Israël is een bijzonder land in het Midden-Oosten. In dit gebied zijn veel conflicten. Zul jij nog vrede meemaken in het Midden-Oosten? Israël bestaat sinds Het land is opgedeeld in twee delen: een Joods deel; een Arabisch deel. In het Arabisch deel wonen de Palestijnen. De Palestijnen hebben een eigen bestuur in: de Gazastrook; de Westelijke Jordaanoever. Israël ligt in het Midden-Oosten. De Joodse staat is omringd door Arabische buurlanden. Daardoor ontstaan veel conflicten. Ook rond Jeruzalem zijn veel conflicten. De stad heeft een Joods en Arabisch deel. Het is de hoofdstad van Israël en de Palestijnen. Ook is het een heilige plaats voor drie godsdiensten: het jodendom, de islam en het christendom. Maak stap 4 in je werkboek op blz

6 kern Midden-Oosten 2 Hoe ontstaan conflicten? Je gaat op zoek naar oorzaken van conflicten. Je onderzoekt grenzen, grondstoffen en verschillen tussen volken. stap 1 De strijd om grenzen Het kon natuurlijk nooit goed gaan. In 1948 ontstond het kleine, Joodse Israël. Het land was omringd door grote, Arabische landen. De Arabieren wilden de Joden de zee in drijven. Er ontstond meteen een oorlog. Het was niet de laatste oorlog Het grondgebied van Israël veranderde steeds. Kijk maar naar de kaart. Maak stap 1 in je werkboek op blz. 54. stap 2 De strijd om grondstoffen In het Midden-Oosten zijn vaak oorlogen. De belangrijkste reden: OLIE. Zo viel Irak in 1991 Koeweit binnen. De Verenigde Staten waren erg boos. Zij stuurden hun leger om Koeweit te helpen. En om de olie veilig te stellen. De mensen uit Irak werden verjaagd uit Koeweit. Maak stap 2 in je werkboek op blz

7 Hoofdstuk 10 Conflicten stap 3 De strijd tussen volken In 1950 veroverde China Tibet. Veel mensen uit Tibet vluchtten naar het buitenland. De mensen die bleven, kwamen in opstand. De (Chinese) politie sloeg de opstand neer. Kijk maar naar de foto. China heeft veel Chinezen naar Tibet gestuurd. In de hoofdstad Lhasa wonen al bijna meer Chinezen. Zo blijven de Chinezen de baas in Tibet. Maak stap 3 in je werkboek op blz. 55. stap 4 Om te leren Conflicten ontstaan niet zomaar. Daar zijn verschillende redenen voor. Ook als jij ruzie hebt, is daar een reden voor. Als je de reden kent, kun je misschien conflicten voorkomen. De Verenigde Naties maakten in 1947 een plan. Palestina werd opgedeeld in twee delen. Meteen begon een oorlog. Op de wereld zijn veel meer conflicten. Conflicten ontstaan door verschillende redenen. Oorzaken kunnen zijn: 1 Strijd om grenzen. Soms wil een land zijn grondgebied uitbreiden. Een groter land heeft meer macht. Het andere land raakt dan een stuk grond kwijt. Het grondgebied van Israël is sinds 1947 groter geworden. 2 Strijd om grondstoffen. Olie is een belangrijke grondstof. Zonder olie geen energie voor fabrieken, auto s enzovoort. In het Midden-Oosten zijn veel oorlogen gevoerd om olie. 3 Strijd tussen volken. De Tibetanen willen weer een eigen staat. De Chinezen willen dit niet. Ook dit conflict is al heel oud. Begrippen Conflicten kunnen gaan over: grenzen (een land wil zijn grondgebied uitbreiden). grondstoffen zoals bijvoorbeeld olie. cultuur (tussen volken zijn verschillen in cultuur). De Verenigde Naties proberen vrede te brengen. Maak stap 4 in je werkboek op blz

8 kern Midden-Oosten 3 Grenzen In de staat Israël worden de Palestijnen achtergesteld. Ontdek in deze paragraaf hoe ook andere groepen worden benadeeld. stap 1 Een muur om Israël Israël bouwt een muur om de Westelijke Jordaanoever. Kijk maar naar de openingsfoto van dit hoofdstuk. Abdel Kamli, een Palestijn, vertelt: De muur is verschrikkelijk. Ik leef daardoor in een gevangenis. Ik ben bakker en haal mijn meel uit Israël. Dan moet ik door de grenspost. De Israëlische soldaat controleert me elke keer. Soms doet hij moeilijk en mag ik er niet doorheen. Ik heb dan geen meel en de mensen geen brood. Maak stap 1 in je werkboek op blz. 56. stap 2 Meer volken in één staat Misschien herken je deze foto wel? De foto is gemaakt in Burundi. In Burundi leven de Hutu s en de Tutsi s. De Tutsi s leefden van de veeteelt. Zij hadden de meeste macht. De Hutu s leefden van de landbouw. Zij waren afhankelijk van de Tutsi s. De Hutu s kwamen eind vorige eeuw in opstand. Zij wilden ook macht. Ze vermoordden duizenden Tutsi s. Maak stap 2 in je werkboek op blz

9 Hoofdstuk 10 Conflicten stap 3 Een volk in meerdere staten Ik ben Naima, ik ben een Koerd. Op de foto zie je ons kamp in het noorden van Irak. Mijn volk woont in verschillende landen. Op de foto zie je mijn opa, hij heeft maar één been. Hij raakte zijn andere been kwijt toen hij op een mijn stapte. Vroeger mochten we in Irak onze taal niet spreken. Ook mochten we onze klederdracht niet dragen. De Irakezen hebben zelfs gifgas op ons geschoten. Nu mogen we in Irak weer iets meer Maak stap 3 in je werkboek op blz. 57. stap 4 Om te leren In Nederland zijn ook minderheden. Misschien ben jij er wel één! Word jij in Nederland achtergesteld? Veel volken hebben geen eigen staat. Er zijn twee mogelijkheden: 1 Verschillende volken wonen bij elkaar in één staat. In Israël wonen bijvoorbeeld Joden en Palestijnen. 2 Een volk woont in een aantal staten verspreid. De Koerden wonen bijvoorbeeld in zeven staten. Zij zijn daardoor overal een minderheid. In een staat is de grootste groep vaak de baas. De meerderheid heeft het vaak voor het zeggen. De minderheid: woont vaak in afgelegen gebieden; wordt achtergesteld; is minder ontwikkeld; eigen taal en cultuur zijn vaak verboden. Begrippen De belangrijkste groep in een staat is de meerderheid. Zij zijn de baas en hebben het voor het zeggen. De minderheid heeft het vaak moeilijk. Maak stap 4 in je werkboek op blz

10 kern Midden-Oosten 4 De strijd tussen verschillende culturen In sommige landen leven culturen in vrede naast elkaar. Onderzoek waarom in andere landen veel conflicten zijn. stap 1 De intifada Ik ben Safar en woon in de Gazastrook. Vorige week is mijn school platgebombardeerd. Mijn leven bestaat uit vechten en vechten. De Joden willen ons vermoorden. Daarom doe ik mee aan de strijd tegen de Joden. Met mijn vrienden bekogelen we ze met stenen. Ik wil het liefst een zelfmoordaanslag plegen. Het leven na de dood is beter dan het leven hier. Maak stap 1 in je werkboek op blz. 58. stap 2 Stammenoorlogen in Afrika In Afrika wonen veel verschillende stammen. In Kenia wonen bijvoorbeeld de Kikuyu en de Luo. Op de foto zie je het dorp van de Kikuyu. De stam van de Luo heeft het dorp platgebrand. De reden: de nieuwe president is een Kikuyu. Hij won van zijn tegenstander, een Luo. Stammen zijn nog steeds erg belangrijk in Afrika. Dat geeft conflicten. Maak stap 2 in je werkboek op blz

11 Hoofdstuk 10 Conflicten VERENIGDE STATEN New York Washington D.C. GROOT-BRITTANNIË Londen Istanbul SPANJE Madrid TURKIJE AFGHANISTAN Casablanca Djerba TUNESIË MAROKKO IRAK Sinaï PAKISTAN EGYPTE SAUDI- ARABIË JEMEN Aden KENIA Nairobi TANZANIA Dar es Salaam INDONESIË Jakarta Bali stap 3 Terrorisme Op 11 september 2001 veranderde de wereld. Twee vliegtuigen vlogen in wolkenkrabbers in New York. Niemand kon het geloven. Gebeurde dit echt? De aanslag werd opgeëist door Al Qaida. Zij hebben meer aanslagen gepleegd. Kijk maar naar de kaart. Er zijn al veel doden gevallen. Maak stap 3 in je werkboek op blz. 58. stap 4 Om te leren Soms wonen culturen vredig naast elkaar. Soms moorden ze elkaar uit. Is cultuur voor jou belangrijk? Cultuur gaat over de gewoonten en gebruiken van een volk. Er zijn twee mogelijkheden: 1 Soms wonen culturen in vrede naast elkaar. Ze nemen dan dingen van elkaar over. 2 Soms gaan culturen helemaal niet samen. Dan spreek je van een cultuurbotsing. In Israël strijden de Palestijnen tegen de Joden. Deze strijd noem je de intifada. Ook in Afrika zie je veel cultuurbotsingen. Dit terrorisme zie je: in een land (bijvoorbeeld zelfmoordaanslagen Palestijnen); tussen landen (bijvoorbeeld Al Qaida). Begrippen Soms leven culturen vreedzaam naast elkaar. Soms ontstaan cultuurbotsingen zoals in Israël. De Palestijnen vechten in de intifada. Ook komt terrorisme wereldwijd voor. Maak stap 4 in je werkboek op blz. 59. Op de wereld plegen terroristen soms aanslagen. Zij proberen grote groepen mensen angst aan te jagen. 63

12 kern Midden-Oosten 5 De strijd om water Water is van levensbelang voor iedereen. Kunnen conflicten ontstaan bij een tekort aan water? stap 1 De Jordaan, een rivier in Israël In 1964 vlogen bommenwerpers uit Israël naar Syrië. Zij bombardeerden de nieuwe stuwdammen. De stuwdammen waren aangelegd in de Jarmuk. De Jarmuk is een zijrivier van de Jordaan. De stuwdammen werden vernietigd. Het water stroomde weer naar Israël. In 1967 bezette Israël de Golanhoogte. Zo konden ze het water van de Jordaan blijven controleren. Op de foto kijk je vanaf Golan over het meer van Kinneret. De Jordaanvallei heeft genoeg water. Maak stap 1 in je werkboek op blz. 60. stap 2 Beregenen of bedruppelen In droge gebieden groeit weinig. Dan grijpen de mensen in. Zij brengen het water naar die gebieden toe. Met pijpleidingen wordt het water naar de gebieden gevoerd. Soms worden de gebieden beregend (bovenste foto). Op andere plaatsen vindt bedruppeling plaats. Alleen de wortels van de planten krijgen water. Hierdoor kunnen ook in droge gebieden planten groeien. Maak stap 2 in je werkboek op blz

13 Hoofdstuk 10 Conflicten EUROPA NOORD-AMERIKA AZIË Hoeveelheid water beschikbaar per persoon/per jaar (in m 3 ) meer dan (watertekort) minder dan 1000 (droogte) ZUID-AMERIKA AFRIKA 2050 Landen getroffen door watertekort watertekort zeer groot watertekort AUSTRALIË Bron: Elsevier stap 3 Watertekorten op de wereld De wereldbevolking groeit. Al deze mensen gebruiken steeds meer water. En het water wordt ook steeds meer vervuild. De natuur kan dit niet meer aanvullen. Daardoor nemen de watertekorten toe. Kijk maar naar de kaart. Maak stap 3 in je werkboek op blz. 60. stap 4 Om te leren Zonder water geen leven. Iedereen heeft water nodig. Zal er een oorlog om water komen? De Jordaan is een belangrijke rivier in Israël. De Jordaan met de zijrivieren zorgen voor veel water. In Israël hebben de Joden de meeste toegang tot water. De Palestijnen hebben minder toegang. Dat geeft conflicten. Op veel plaatsen is een watertekort in de landbouw. Een oplossing is dan irrigatie. Dat kan op verschillende manieren: beregenen (bovenste foto stap 2); bedruppelen (onderste foto stap 2). In de toekomst neemt het watertekort toe, doordat: de wereldbevolking groeit. het watergebruik per persoon toeneemt. de watervervuiling toeneemt. veel water verspild wordt. er meer water verbruikt wordt dan de natuur kan aanvullen. Begrippen In droge gebieden kan veel irrigatie plaatsvinden. Zo komt de woestijn tot bloei. Maak stap 4 in je werkboek op blz

14 kern Midden-Oosten 6 Gevolgen van conflicten Conflicten veroorzaken veel leed: doden, gewonden, vluchtelingen. Ontdek in deze paragraaf een aantal gevolgen van conflicten. stap 1 Vluchtelingenkampen Het conflict tussen Israël en de Palestijnen is al oud. Er zijn veel doden en gewonden gevallen. Ook zijn veel mensen gevlucht. In Libanon wonen bijvoorbeeld Palestijnen. Zij wonen in vluchtelingenkampen. Kijk maar naar de kaart. De omstandigheden zijn slecht. Geen wc, riolering, elektriciteit. Toch wonen ze hier al heel lang Maak stap 1 in je werkboek op blz. 62. stap 2 Miljoenen mensen op de vlucht In Sudan wonen zowel Afrikanen als Arabieren. De Afrikanen leven van de landbouw. De Arabieren trekken rond met hun vee. Daardoor ontstaan conflicten over water en weidegebied. De regering vroeg de Arabieren mee te vechten. Zij vochten tegen de Afrikaanse bevolking. Meer dan twee miljoen Afrikanen vluchtten. Er vielen meer dan doden. Is in dit gebied vrede mogelijk? Maak stap 2 in je werkboek op blz

15 Hoofdstuk 10 Conflicten stap 3 Kunnen de Verenigde Naties helpen? Gewonden, doden, vluchtelingen Conflicten hebben soms grote gevolgen. De Verenigde Naties willen helpen in dit soort gebieden. Op de foto zie je soldaten van de Verenigde Naties. Zij lopen wacht op de grens tussen Israël en Libanon. Zij dragen een lichtblauwe helm in de kleur van de VN-vlag. Daarom worden ze blauwhelmen genoemd. Maak stap 3 in je werkboek op blz. 63. stap 4 Om te leren Op de wereld zijn miljoenen vluchtelingen. Zou jij alles achterlaten om in een nieuw land te gaan wonen? De gevolgen van conflicten zijn groot: veel gewonden en doden; grote groepen mensen laten alles achter, zij vluchten; problemen in het dagelijkse leven, bijvoorbeeld leven in een kamp; minder inkomsten uit toerisme, omdat toeristen wegblijven. Door conflicten vluchten veel mensen. Soms blijven ze in het eigen land. Deze groep mensen noem je ontheemden. Soms vluchten mensen naar andere landen. Deze groep mensen noem je vluchtelingen. Zij zoeken daar veiligheid en onderdak. Als nog niet over hun toelating is beslist, heten ze asielzoekers. Begrippen Als mensen binnen hun eigen land vluchten, zijn het ontheemden. Vluchtelingen zoeken in een ander land een veilige toekomst. Ze vragen of ze in het andere land mogen blijven. Dan noem je ze asielzoekers. Maak stap 4 in je werkboek op blz

16 onderzoek Indonesië 7 Hulp bij conflicten Door conflicten ontstaat veel leed. Kinderen worden wees of vechten in een oorlog. Andere kinderen raken gewond of raken hun huis kwijt. Gelukkig zijn er organisaties die hulp geven bij conflicten. Bekijk de bronnen maar eens goed. In deze paragraaf onderzoek je één hulporganisatie. Maak de vragen in je werkboek op blz. 64. bron 1 UNICEF is een organisatie van de Verenigde Naties. Zij geeft vooral hulp aan kinderen. In dit vluchtelingenkamp spelen de kinderen tussen de tenten een balspel. bron 2 War Child is een organisatie die kinderen in oorlogssituaties helpt. Door onderwijs, toneelles en sport probeert ze de oorlog weer uit het kind te halen. 68

17 Hoofdstuk 10 Conflicten bron 3 Het Rode Kruis geeft noodhulp. De organisatie wil levens redden en slachtoffers helpen door meteen hulp te geven als dat nodig is. Op de foto zie je hoe het Rode Kruis schoon water uitdeelt. bron 4 Artsen zonder grenzen biedt medische hulp. Slachtoffers van rampen, oorlogen en besmettelijke ziekten worden geholpen. Deze arts gaat op de fiets naar de mensen toe. 69