Busje komt zo. Prestatiecriteria vanuit cliëntenperspectief voor vervoersvoorzieningen

Transcriptie

1 Busje komt zo. Prestatiecriteria vanuit cliëntenperspectief voor vervoersvoorzieningen 2007, Zorgbelang Gelderland Alle rechten voorbehouden. Teksten, delen van teksten en/of artikelen uit deze uitgave mogen, na verkregen toestemming van Zorgbelang Gelderland, worden overgenomen of worden verveelvoudigd onder strikte voorwaarde van bronvermelding. Toestemming kan worden aangevraagd per brief, fax of . Zorgbelang Gelderland Postbus EH Arnhem IJsselburcht BP Arnhem Telefoon Fax info@zorgbelanggelderland.nl

2 Onze visie Zorgbelang Gelderland komt op voor vraaggestuurde zorg- en welzijnsvoorzieningen voor alle burgers in Gelderland, zodat zij kunnen leven zoals zij dat willen ook als zij door ziekte, ongeval, handicap of ouderdom tijdelijk of permanent belemmeringen ondervinden in hun persoonlijk of maatschappelijk functioneren. Wij willen dit bereiken door: ervaringskennis van zorggebruikers te verzamelen, collectieve belangen te behartigen, informatie te verstrekken over de beschikbaarheid en de kwaliteit van het zorgaanbod, klachten op te vangen en knelpunten in het zorgaanbod te signaleren. Om haar doelen te bereiken werkt Zorgbelang Gelderland samen met ruim 400 aangesloten patiëntenverenigingen, gehandicaptenorganisaties, ouderenbonden en cliëntenraden in Gelderland. Colofon Redactie Karien Dijkstra, Sebo Woldringh en Joke Stoffelen Eindredactie Joke Stoffelen Ontwerp omslag tva! reclame & communicatie Doetinchem Druk omslag Drukkerij Trioprint Nijmegen 2

3 Inhoudsopgave Voorwoord 5 Inleiding 7 1 Leerlingenvervoer Wat zegt de wet? Beoordelingscriteria vanuit cliëntenperspectief 10 2 Wet maatschappelijke ondersteuning Wat zegt de wet? Beoordelingscriteria vanuit cliëntenperspectief 14 3 Zittend ziekenvervoer Wat zegt de wet? Beoordelingscriteria vanuit cliëntenperspectief 17 4 Andere vervoersvormen Valys: bovenregionaal vervoer AWBZ-vervoer: vervoer naar dagbesteding of dagactiviteiten UWV-vervoer: vervoer naar hoger onderwijs of werk Wsw-vervoer: vervoer naar de sociale werkvoorziening Beoordelingscriteria vanuit cliëntenperspectief 20 5 Aanbevelingen vanuit cliëntenperspectief Veiligheid Kwaliteit Betaalbaarheid Informatie Toegankelijkheid Beleving en bejegening Betrouwbaarheid Betrekken van gebruikers en burgers Beschikbaarheid en bereikbaarheid Samenwerking verantwoordelijken 26 Bijlage: voorbeelden spel- en omgangsregels 27 Literatuur 29 3

4 4

5 Voorwoord Het vervoer voor mensen met een beperking is momenteel een lappendeken van regelingen, vervoerssystemen en verantwoordelijkheden. De verschillende vervoerssystemen kennen een eigen regeling, financieringsstroom, eindverantwoordelijke, etc. Daarnaast zijn er in Gelderland ook verschillende regiotaxi-systemen. Een combinatie van al deze regelingen is nauwelijks mogelijk en de informatie over deze vervoersmogelijkheden is versnipperd. Met deze notitie willen we de speciale vervoersmogelijkheden voor mensen met een beperking in beeld brengen en beoordelingscriteria vanuit cliëntenperspectief toevoegen. Zorgbelang Gelderland komt op voor de belangen van alle burgers met een zorgvraag. Dat doen we onder meer door prestatiecriteria, visiedocumenten, manifesten en verklaringen op te stellen. Samen met ervaringsdeskundigen vanuit de verschillende doelgroepen en hun vertegenwoordigers, is deze notitie opgesteld. Het doel van deze notitie is dat lokale belangenbehartigers deze kunnen gebruiken bij het opkomen voor de belangen van mensen met een beperking. Zij kunnen deze notitie op de volgende wijzen gebruiken: Voor het verdiepen en op de plaatselijke situatie toespitsen van hun eigen visie; Voor het geven van adviezen aan de gemeente en provincie over dit onderwerp; Voor het beoordelen van beleid op dit onderwerp. Wij hopen dat deze notitie zowel voor lokale belangenbehartigers als voor de diverse overheden en betrokkenen van nut kan zijn bij het ontwikkelen van een goed vervoersbeleid voor mensen met een beperking. Zorgbelang Gelderland Arnhem, april

6 6

7 Inleiding Mobiliteit is een belangrijke voorwaarde voor het welzijn en de welvaart in Nederland. Het biedt mensen kansen om deel te nemen aan de samenleving, om naar school te gaan en om deel te nemen aan het arbeidsproces. Zonder goede mogelijkheden voor mensen om zich te verplaatsen is deelname aan de maatschappij vrijwel uitgesloten. Ook voor mensen met een beperking. Er zijn trends die van invloed zijn op de mobiliteit van mensen met een beperking. Toename van mobiliteit Mensen zijn zich de laatste decennia vaker, langer, verder én om meer verschillende redenen gaan verplaatsen. Ook mensen met een beperking nemen deel aan deze trend. In de nieuwe Wet maatschappelijke ondersteuning (Wmo) is participatie van burgers een kernwoord. Om te kunnen participeren is het noodzakelijk dat men mobiel is en zich kan verplaatsen. Emancipatie van mensen met een beperking Mensen met een beperking eisen hun plek op in de samenleving. Wetgeving ondersteunt hen daarbij. De Wet gelijke behandeling gehandicapten en chronisch zieken (WGBH/CZ) verbiedt discriminatie van mensen met een handicap. Door een wetswijziging is het per 1 januari 2006 zelfs strafbaar. Vermaatschappelijking van zorg Instellingen bieden steeds vaker woonvormen die kleinschalig in de wijk worden gesitueerd en dagactiviteiten in algemene voorzieningen als een buurthuis of wijkcentrum. De grenzen tussen instelling en samenleving vervagen. Deze vermaatschappelijking van zorg wordt soms ook wel aangeduid als extramuralisering. Inrichting van de openbare ruimte Door schaalvergroting komen winkels, banken, scholen en andere diensten verder van de consumenten af te liggen. Door de geografische spreiding van wonen, werken en recreëren moeten mensen zich kris-kras door een steeds groter gebied verplaatsen. Het kost mensen met een beperking meer moeite om zich te verplaatsen. Lopen is vaak geen optie en zij zijn afhankelijk van hulp en begeleiding. Mensen zijn hierdoor gedwongen aangewezen op een van de vele vervoerssystemen. Toegankelijk openbaar vervoer In de nota Mobiliteit spreekt de overheid de intentie uit om het spoormaterieel in 2030 en het busmaterieel in 2010 zoveel mogelijk toegankelijk te hebben voor mensen met een functiebeperking. In het Nationaal Mobiliteitsberaad in april 2006 is afgesproken dat in 2010 de belangrijkste haltes (bijna 50% van het totaal) optimaal toegankelijk moeten zijn gemaakt. Daarnaast worden de kansen om het doelgroepenvervoer te bundelen onderzocht in diverse pilots. Dat biedt wellicht de mogelijk om de toegankelijkheid van het openbaar vervoer en de organisatie van het doelgroepenvervoer af te stemmen. De provincie Gelderland is verantwoordelijk voor de haltes aan de provinciale wegen. Met het Stappenplan toegankelijk openbaar vervoer worden de haltes aan provinciale wegen aangepast wat betreft reisinformatie, hoogte en breedte van het perron en hellingsbanen. De gemeenten in Gelderland zijn verantwoordelijk voor het toegankelijk maken van de OVhaltes aan de gemeentelijke wegen. Een evaluatie van het Kennisplatform Verkeer en Vervoer wijst uit dat het tempo van de aanpassing omhoog moet om in 2010 aan de toegankelijkheidseisen te voldoen. 7

8 Vervoersvoorzieningen voor mensen met een beperking Mensen met een beperking hebben weinig zeggenschap over wat voor hen passend vervoer is. Binnen de huidige regelingen wordt er teveel uitgegaan van de bestaande mogelijkheden. En deze bestaande vervoersmogelijkheden zijn aanbodsgericht. De overheid is verantwoordelijk voor openbaar vervoer dat voor alle burgers bruikbaar, bereikbaar en toegankelijk is. Dit is nu niet de dagelijkse realiteit, waardoor mensen met een beperking aangewezen zijn op verschillende vervoerssystemen: Leerlingenvervoer, Wvg/Wmovervoer, Zittend Ziekenvervoer, Valys, AWBZ-vervoer, UWV-vervoer, en Wsw-vervoer. Elke regeling kent verschillende criteria, verantwoordelijken, informatieloketten, eigen bijdrageregelingen, etc. Deze alternatieve vervoersvormen mogen mensen met een beperking niet op kosten jagen en dienen niet duurder te zijn dan de algemene openbaar vervoersmogelijkheden. Met deze notitie willen we de speciale vervoersmogelijkheden voor mensen met een beperking in beeld brengen en algemene beoordelingscriteria vanuit cliëntenperspectief schetsen. 8

9 1 Leerlingenvervoer Elke dag gaan kinderen naar school: te voet, met de fiets, met de bus of ze worden gebracht met de auto. Wanneer een school wat verder weg is, kunnen ouders gebruik maken van het zogenaamde leerlingenvervoer. Daaraan zijn voorwaarden verbonden. De gemeente zorgt voor een financiële vergoeding of voor aangepast vervoer. 1.1 Wat zegt de wet? De gemeente heeft de wettelijke taak te zorgen voor passend vervoer voor alle kinderen naar de dichtstbijzijnde toegankelijke school. Het recht op leerlingenvervoer is vastgelegd in drie wetten: de Wet op het primair onderwijs (WPO), de Wet op de expertisecentra (WEC) en de Wet op voortgezet onderwijs (WVO) en is niet gekoppeld aan de Wmo. Bij leerlingenvervoer is er sprake van raamwerk-wetgeving en dit betekent dat de gemeenten beleidsvrijheid hebben. Volgens de wet is passend vervoer voor veel leerlingen openbaar vervoer. Voor leerlingen die geen gebruik kunnen maken van openbaar vervoer, zoals kinderen met lichamelijke, verstandelijke of zintuiglijke beperkingen, wordt een uitzondering gemaakt. Burgemeester en wethouders hebben in bijzondere gevallen de bevoegdheid om ten gunste van de ouders, of ten gunste van de leerling, af te wijken van de regeling. Verschillende leerlingen en verschillende wetgeving Er zijn verschillende vormen van onderwijs voor kinderen met beperkingen. Dat betekent ook dat er verschillende wetten wel / niet van toepassing zijn. Een overzicht: Speciaal basisonderwijs Leerlingen met een leer- of ontwikkelingsachterstand bezoeken deze scholen en hebben te maken met de WPO of de WVO. School voor speciaal onderwijs en voortgezet speciaal onderwijs Leerlingen en onderwijsinstellingen worden in vier clusters onderverdeeld: kinderen met visuele beperkingen, kinderen met auditieve beperkingen en spraak- of taalmoeilijkheden, zeer moeilijk lerende kinderen en zeer moeilijk opvoedbare kinderen en langdurig zieke kinderen. Zij allen hebben te maken met de WEC. Deze wet kent een ruimere bepaling voor leerlingenvervoer, zoals een vergoeding voor weekend- en vakantievervoer voor leerlingen die in een internaat of pleeggezin verblijven. Voor ouders van deze leerlingen geldt geen eigen bijdrage, drempelbedrag of inkomensgrens. Beleidsruimte gemeenten en eigen bijdragen De gemeente kan maatregelen nemen om de kosten voor leerlingenvervoer te beperken door: Een kilometernorm te hanteren, waarbij als wettelijke bovengrens 6 kilometer geldt. Gemeenten mogen vanzelfsprekend ook onder deze 6 kilometer leerlingenvervoer regelen of betalen; is de afstand tot de school meer dan 6 kilometer dan moet de gemeente leerlingenvervoer regelen; Een leeftijdsgrens te hanteren; met uitzondering van leerlingen met een beperking; Een drempelbedrag te hanteren voor ouders met een inkomen boven een bepaald bedrag. Aan ouders van kinderen met een beperking mag géén drempelbedrag worden opgelegd; Een financiële ouderbijdrage te vragen aan ouders van kinderen die een school voor basisonderwijs bezoeken die meer dan 20 kilometer van de woning is gelegen. De 9

10 hoogte van de ouderbijdrage is afhankelijk van het inkomen. Aan ouders van kinderen met een beperking mag géén bijdrage worden gevraagd; Het vervoer anders te organiseren door bijvoorbeeld overstapplaatsen in te voeren; Vervoer van leerlingen te combineren of door vervoersvormen te combineren; Samen te werken met gemeenten in de regio. Indicatiestelling De gemeente neemt een besluit over de individuele aanvraag voor een vergoeding voor leerlingenvervoer (een schriftelijke beschikking) aan de hand van criteria die zijn vastgesteld in haar verordening Leerlingenvervoer. 1.2 Beoordelingscriteria vanuit cliëntenperspectief Stel een leerlingenadviesraad in per gemeente. Ouders en betrokkenen bij het leerlingenvervoer lopen vaak tegen individuele problemen op. Problemen op het gebied van de reistijden, onveilige situaties, gebrek aan of geen begeleiding tijdens de reis, de hoogte van de eigen bijdrage, verkeerde indicatiestelling, het invoeren van opstapplaatsen, etc. Binnen een adviesraad voor het leerlingenvervoer worden de gezamenlijke belangen behartigd van de leerlingen die met het leerlingenvervoer vervoerd worden. Gezamenlijk zullen de gemeente, de ouders, de vervoerder en de scholen naar adequate oplossingen moeten zoeken. Gezamenlijk doel zou moeten zijn dat leerlingen vlug en veilig van en naar school vervoerd kunnen worden. In een adviesraad kunnen naast ouders of wettelijk vertegenwoordigers, ook vertegenwoordigers zitting hebben, bijvoorbeeld van belangenorganisaties of scholen, die door de ouders worden voorgedragen. Zo n adviesraad is geen wettelijke verplichting. Het is wenselijk dat er een verbinding is tussen de leerlingenadviesraad en de Wmoraad in een gemeente. De landelijke projectgroep Adviesraden Leerlingenvervoer 1 geeft in januari 2006 een notitie uit met aanbevelingen rondom leerlingenvervoer: o Kinderen met beperkingen zouden tot 12 jaar recht moeten hebben op aangepast vervoer. Na 12 jaar zouden individuele situaties zorgvuldig beoordeeld moeten worden door een deskundige. Het wettelijk uitgangspunt dat passend vervoer in principe openbaar vervoer is, gaat voor veel leerlingen met beperkingen niet op. Leerlingen met gedragsproblemen, ontwikkelingsstoornissen, verstandelijke beperkingen en/of motorische of zintuiglijke beperkingen zijn in de regel niet in staat om zelfstandig met het openbaar vervoer te reizen. Het verzorgen van begeleiding (wat in de praktijk op de ouders neerkomt) betekent een onevenredig hoge belasting voor deze ouders. Naast de zware belasting vanwege hun kind met een beperking, hebben de ouders vaak de zorg en begeleiding naar school voor meer kinderen in het gezin. Aanvullend hierop: maak leerlingenvervoer ook mogelijk voor leerlingen met psychische of psychiatrische problemen. 1 Daarin hebben zitting : de Federatie van Ouderverenigingen, Vereniging van Nederlandse Katholieke Ouders, de Chronisch Zieken en Gehandicaptenraad, de Landelijke Oudervereniging Bijzonder Onderwijs op Algemene Grondslag, OUDERS&COO, de Vereniging voor Openbaar Onderwijs en de Verenigde VerkeersVeiligheid Organisatie 3VO 10

11 o o Met de Kwaliteitsmeter Leerlingenvervoer 2 worden concrete elementen aangedragen om heldere kaders te scheppen voor reistijd, begeleiding en kwaliteit. Kinderen met een beperking of handicap zouden ook gebruik moeten kunnen maken van het leerlingenvervoer indien zij gebruik maken van geïndiceerde vormen van logeeropvang, weekendopvang, vakantieopvang, crisisopvang, etc. Veel leerlingen hebben te maken met diverse vervoersregelingen (vanuit gemeente en vanuit zorg), die niet op elkaar zijn afgestemd. Zij vallen nu vaak tussen wal en schip. 2 zie 11

12 12

13 2 Wet maatschappelijke ondersteuning De nieuwe Wet maatschappelijke ondersteuning (Wmo) geeft gemeenten de opdracht voorzieningen voor burgers met beperkingen te organiseren, waardoor zij in staat zijn om zich lokaal te verplaatsen per vervoermiddel. Op deze wijze moeten zij in de gelegenheid worden gesteld om medemensen te ontmoeten en op basis daarvan sociale verbanden aan te gaan. Gemeenten moeten hiervoor vervoersvoorzieningen aanbieden. Dit kan op verschillende manieren. Bijvoorbeeld door een collectieve vervoersvoorziening aan te bieden, een voorziening in natura of een persoonsgebonden budget (Pgb). De gemeenten zullen niet zomaar kiezen uit één van deze drie mogelijkheden, maar rekening houden met de Wvgjurisprudentie die er is. De Wet voorziening gehandicapten (Wvg) gaat met ingang van 1 januari 2007 over in de Wmo. 2.1 Wat zegt de wet? De gemeente dient, ter compensatie van de beperkingen bij het zich lokaal verplaatsen, drie mogelijkheden voor vervoersvoorzieningen aan te bieden: 1. Algemene vervoersvoorziening Veel gemeenten zijn nu al aangesloten bij een CVV-systeem (Collectief Vraagafhankelijk Vervoer). Burgers met een indicatie kunnen meestal gebruik maken van de regiotaxi tegen een gereduceerd tarief of men krijgt een vervoersvergoeding voor de extra kosten. Elke gemeente bepaalt zelf de hoogte van de gemeentelijke bijdrage aan het regiotaxi-kaartje voor deze burgers. Dit kan dus per gemeente verschillen. Verder geldt het primaat van het collectief vervoer. Dit betekent dat iemand die geen gebruik kan maken van het openbaar vervoer allereerst in aanmerking komt voor collectief vervoer in plaats van de andere vervoersvoorzieningen. 2. Een individuele vervoersvoorziening in natura Burgers komen in aanmerking voor een individuele voorziening, zoals een aanpassing in de auto of een scootmobiel. 3. Een persoonsgebonden budget (Pgb) Voor een Pgb komt iemand alleen in aanmerking als het vervoersprobleem niet kan worden opgelost met een algemene voorziening. Als er een collectief vervoerssysteem in een gemeente is, hoeft er geen Pgb te worden verstrekt. De gemeente heeft een compensatieplicht. De gemeente compenseert de beperkingen in zelfredzaamheid en maatschappelijke participatie. De norm hierbij is het functioneren van iemand die geen voorzieningen nodig heeft. Daarvoor kunnen de ICF-richtlijnen gebruikt worden. ICF staat voor International Clasification of Functioning, Disability and Health. 3 Gemeenten werken samen in regionaal of provinciaal verband. Gezamenlijk besteden zij de regiotaxi aan of zij kopen dit in bij de provincie. Daarmee komt de verantwoording voor uitvoering bij een derde partij. Dit ontslaat de gemeente niet van de eindverantwoording voor voorzieningen voor burgers in haar gemeente. Veel gemeenten zullen zich bij het vaststellen van de Wmo-beleidsregels (het verstrekkingenboek) laten leiden door Wvg-jurisprudentie en de modelverordening van de VNG (Vereniging Nederlandse Gemeenten): 3 De ICF ordent de aspecten van het menselijk functioneren die een verband met een gezondheidsprobleem kunnen hebben en definieert verscheidene met gezondheid samenhangende componenten. 13

14 Het loopafstands-criterium is maximaal 800 meter. Dit betekent dat burgers in aanmerking komen voor een vervoersvoorziening als men geen 800 meter (al dan niet met hulpmiddelen en in een redelijk tempo) kan afleggen. Burgers met een zeer beperkte loopafstand, maximaal 100 meter, komen in aanmerking voor voorzieningen voor zowel de korte, als de lange afstand. o Toelichting: Bij de korte afstand kan worden gedacht aan voorzieningen als een scootmobiel of een driewielfiets. Voor de lange afstand wordt uitgegaan van alternatieven voor het openbaar vervoer, zoals de regiotaxi. Alleen collectief vervoer is voor hen geen adequate oplossing. Alleen in uitzonderlijke situaties (die worden beschreven in het verstrekkingenboek) wordt collectief vervoer als niet adequaat gezien. De omvang in kilometers die moet worden geboden bedraagt tot kilometer per jaar. Tenzij men kan aantonen dat de vervoersbehoefte hoger is, of lager als men ook de beschikking heeft over bijvoorbeeld een scootmobiel. Eigenbijdrageregeling Gemeenten kunnen een eigen bijdrage heffen, maar hoeven dit niet te doen. Zij zijn vrij in het vaststellen van de hoogte van de eigen bijdrage en de criteria tot het heffen ervan, binnen de grenzen die het Rijk stelt. De hoogte van de eigen bijdrage is ook afhankelijk van de eigen bijdrage die men betaalt voor de AWBZ. De optelsom van al die eigen bijdragen mag niet hoger zijn dan een maximum bedrag. De hoogte hiervan is voor iedereen anders en is afhankelijk van ieders persoonlijke situatie. Deze grenzen zijn vastgelegd in een Algemene Maatregel van Bestuur (nummer 450), zie ook Indicatiestelling Gemeenten stellen de criteria vast om in aanmerking te komen voor een vervoersvoorziening in de verordening Individuele Voorzieningen. In beleidsregels (het verstrekkingenboek) worden deze criteria concreet vastgelegd. Een indicatie kan een voorwaarde zijn om in aanmerking te komen voor de drie mogelijke vervoersvoorzieningen. Een gemeente kan de indicatie zelf stellen of laten uitvoeren door een indicatieorgaan, afhankelijk van de gemeentelijke besluitvorming hierover. Beperkingen bij het toekennen van een vervoersvoorziening Gemeenten zullen zich richten op sociaal vervoer en daarmee wordt bedoeld het vervoer in het kader van het leven van alledag in de directe woon- of leefomgeving. Voor vervoer voor andere doeleinden zullen zij verwijzen naar andere regelingen, zoals regelingen voor vervoer in verband met werk, therapie, dagbehandeling / dagopvang, bezoek aan medische behandelaars, onderwijs en vervoer voor cliënten van AWBZ-instellingen (zie de betreffende regelingen in deze notitie). Door de grote beleidsvrijheid van gemeenten worden burgers geconfronteerd met een bepaalde mate van rechtsongelijkheid. 2.2 Beoordelingscriteria vanuit cliëntenperspectief Stel de algemene vervoersvoorzieningen en regelingen beschikbaar voor meer doelgroepen door limitering van loopafstand achterwege te laten en vraaggericht te werken. o Veel mensen met een psychische, verstandelijke, visuele of auditieve beperking worden door de huidige praktijk met de 800-metergrens beperkt in hun maatschappelijke deelname, doordat hun beperkingen op deze wijze niet aantoonbaar zijn. Veel mensen kunnen bijvoorbeeld wel 800 meter lopen, maar 14

15 niet zelfstandig reizen. Daarnaast hebben mensen met een chronische psychische beperking vaak te maken met een fluctuerend ziektebeeld. Het komt voor dat gemeenten verwijzen naar oplossingen in de vorm van een therapie. Dit biedt deze mensen geen of slechts een tijdelijke oplossing. Daarnaast moet de gemeente niet op de stoel van een arts willen plaatsnemen. Maak geen onderscheid tussen mensen die in een AWBZ-instelling wonen en mensen die zelfstandig wonen. o In de meeste Wmo-verordeningen zal een onderscheid worden gemaakt tussen sociaal vervoer voor mensen die zelfstandig wonen en mensen die in een AWBZ-instelling wonen. Geredeneerd wordt dat het sociale leven van deze mensen zich grotendeels binnen de instelling afspeelt. Deze zienswijze sluit niet meer aan bij de huidige ontwikkelingen, waarbij instellingen zogenaamde geëxtramuraliseerde woonvormen in de wijk hebben en instellingsbewoners steeds vaker aangewezen zijn op voorzieningen in de wijk voor hun dagelijkse boodschappen, sociale contacten en recreatieve activiteiten. Bij het heffen van een eigen bijdrage is de gemeente verplicht rekening te houden met de eigen bijdrage voor AWBZ-zorg; de zogenaamde anticummulatieregeling. Daarnaast kunnen mensen geconfronteerd worden met meer eigen bijdragen (bijvoorbeeld voor zittend ziekenvervoer) en zou de gemeente rekening moeten houden met de kans op een ongewenste kostenstapeling. Mensen met beperkingen en ouderen worden tijdens het reizen vaak begeleid door bekenden uit hun eigen netwerk. Maak het mogelijk dat zij de reiskosten van deze vrijwillige begeleiders kunnen vergoeden. Wijs hen ook op de mogelijkheden van een NS-begeleiderskaart. Houd rekening met de afstand tussen de woning en algemene voorzieningen zoals een regionaal ziekenhuis of een dagbehandelingscentrum voor mensen met visuele beperkingen. Pas de limitering van het aantal kilometers daarop aan. Zie ook de regeling Zittend Ziekenvervoer. 15

16 16

17 3 Zittend Ziekenvervoer Op basis van de Zorgverzekeringswet (Zvw) hebben mensen onder bepaalde omstandigheden recht op zittend ziekenvervoer. Het doel is om patiënten het vervoer naar en van hun medische behandeling te bieden. Het ministerie van VWS is systeemverantwoordelijk (en beleidsverantwoordelijk) voor deze wet. De zorgverzekeraars zijn verantwoordelijk voor de uitvoering. 3.1 Wat zegt de wet? Sinds de regeling Zittend Ziekenvervoer op 1 juni 2004 is ingevoerd, komen vier groepen van patiënten in aanmerking voor deze regeling: nierdialysepatienten; radiotherapie- en chemokuurpatiënten; visueel gehandicapten; rolstoelgebruikers. Indicatiestelling Een behandelend arts moet vaststellen of iemand tot één van deze groepen behoort. Vervolgens moeten deze patiënten zich tot hun zorgverzekeraar wenden om te zien of zij in aanmerking komen voor een vervoersvergoeding. De zorgverzekeraar stelt vast voor welke vergoeding men in aanmerking komt: eigen vervoer, openbaar vervoer met of zonder begeleiding, taxivervoer met of zonder begeleiding of geen vergoeding. Er is een hardheidsclausule toegevoegd. Bij de toepassing hiervan maken de zorgverzekeraars een afweging tussen het belang van de regeling en het individu 4. Verder is het mogelijk dat de zorgverzekeraars zelf afspraken maken met een taxibedrijf. Patiënten kunnen dan niet zelf bepalen met welk taxibedrijf ze vervoerd willen worden. Door invoering van deze regeling komen minder mensen in aanmerking voor een financiële vergoeding en is de vergoeding afhankelijk van de zorgverzekeraar. Voor mensen met mobiliteitsbeperking die niet behoren tot de vier patiëntgroepen, verwijst minister Hoogervorst 5 naar andere regelingen als de gehandicaptenparkeerkaart en andere vervoersvoorzieningen zoals de Wmo/Wvg-regelingen. 3.2 Beoordelingscriteria vanuit cliëntenperspectief Gemeenten ondersteunen mensen die buiten de regeling Zittend Ziekenvervoer vallen met de mogelijkheid van bijzondere bijstand. Binnen de Wmo-vervoersregeling wordt rekening gehouden met het vervoer naar ziekenhuizen en specialisten voor mensen die buiten de regeling Zittend Ziekenvervoer vallen, zoals mensen met beperkingen en ouderen. Tips Dring er bij de zorgverzekeraar op aan dat een medisch adviseur de aanvraag behandelt in plaats van een willekeurige medewerker. Stuur een medische verklaring van specialist of huisarts naar de beoordelaar van de aanvraag. 4 Brief (CZ/EZ ) van Minister H. Hoogervorst aan Tweede Kamer. 5 Brief (CZ/GGZ ) van Minister H. Hoogervorst aan Tweede Kamer. 17

18 Maak gebruik van de mogelijkheden die de hardheidsclausule kan bieden. Het kan soms een mogelijkheid geven om toch in aanmerking te komen voor deze regeling. Het komt voor dat zorgverzekeraars de regelingen ruim interpreteren en meer mensen en doelgroepen een vervoersvergoeding toekennen. Informeer bij uw zorgverzekeraar naar de richtlijnen en mogelijkheden. 18

19 4 Andere vervoersvormen Mensen met een beperking worden geconfronteerd met meer vervoerssystemen, zoals Valys, AWBZ-vervoer en vervoer naar het werk of hoger onderwijs. 4.1 Valys: bovenregionaal vervoer Valys is een landelijk systeem van bovenregionaal vervoer en wordt uitgevoerd in opdracht van het Ministerie van VWS. Valys is bedoeld voor sociaal recreatieve uitstapjes op bovenregionale afstanden. Bovenregionaal betekent dat de bestemming óf het vertrekpunt van de reis op meer dan vijf openbaar vervoer-zones van het woonadres ligt; voor kortere afstanden moet men de regiotaxi gebruiken. Reizigers krijgen een persoonlijk kilometerbudget toegewezen. Dat kan een laag budget zijn van 750 km per jaar of een hoog budget van kilometer per jaar. Alleen mensen die niet in staat zijn met de trein te reizen, kunnen voor dit hogere aantal kilometers in aanmerking komen. Zij moeten een aparte indicatie aanvragen en hieraan zijn kosten verbonden. Verder moeten mensen zelf het deel van de reis met openbaar vervoer regelen; Valys zorgt voor het vervoer van en naar het treinstation. Men kan er ook voor kiezen om van deur tot deur te reizen. Het kilometerbudget is dan sneller verreist, want alleen de taxikilometers tellen voor het budget, niet de kilometers die per trein worden afgelegd. Landelijke patiëntenorganisaties voeren momenteel een juridische strijd tegen deze kilometerbudgetten. 4.2 AWBZ-vervoer: vervoer naar dagbesteding of dagactiviteiten De Algemene Wet Bijzondere Ziektekosten (AWBZ) biedt vervoer van en naar AWBZdagbesteding (het woon-werk-vervoer). Het doel is mensen die ondersteunende of activerende begeleiding ontvangen gedurende een dagdeel in een AWBZ-instelling, vervoer van en naar de instelling te bieden. Die dagbesteding en het vervoer worden georganiseerd door de zorginstellingen. Binnen de AWBZ-regelingen kan een cliënt ook kiezen voor een persoonsgebonden budget (Pgb), waarbij hij een budget krijgt om zelf zorg en ook vervoer in te kopen. De vervoersvergoeding is minimaal 5,- per dagdeel met een maximum van 25,- per week. Het Centrum Indicatiestelling (CIZ) stelt de indicatie en neemt ook het besluit. Bij indicatie wordt onderzocht: het belang en de noodzaak van zorg, de medische noodzaak van vervoer en of betrokkene wel / niet in staat is zelfstandig regulier OV of eigen vervoer te gebruiken. Voor het vervoer naar AWBZ-dagbesteding geldt géén eigen bijdrage. 4.3 UWV-vervoer: vervoer naar hoger onderwijs of werk Het UWV (Uitvoering werkgevers verzekeringen) helpt mensen met een beperking om naar school of werk te gaan met vervoersvergoedingen of aanpassingen. Voor jongeren en volwassenen die beroepsonderwijs, hoger onderwijs, universitair onderwijs, volwassen onderwijs volgen of werken, vergoedt het UWV de vervoerskosten. Ouders met een beperking kunnen in aanmerking komen voor een vergoeding van de aanpassing van hun fiets of auto, zodat zij hun kinderen naar school kunnen brengen. Voor jongeren en volwassenen die onderwijs volgen en/of werken zijn er vergoedingsregelingen voor vervoer of aanpassing van fiets of auto. Daarnaast kan het UWV de vervoersvergoeding voor vervoer tussen woning en onderwijsplek uitbreiden met privé-kilometers. Om voor deze vergoedingen in aanmerking te komen, moet men contact opnemen met het UWV. 19

20 4.4 Wsw-vervoer: vervoer naar de sociale werkvoorziening Werknemers van de sociale werkvoorzieningen (Wsw) ontvangen een vergoeding voor de vervoerskosten van woon-werkverkeer. Bij hen wordt een eigen bijdrage geheven met uitzondering van werknemers die hierdoor beneden het niveau van het minimumloon uitkomen. De werkgever bepaalt of men in aanmerking komt voor een vervoersvergoeding. 4.5 Beoordelingscriteria vanuit cliëntenperspectief Voor de beoordelingscriteria vanuit cliëntenperspectief verwijzen wij u naar hoofdstuk 5. 20