Onderwerp Zaaknummer Uw kenmerk Datum Contourennotitie decentralisaties

Transcriptie

1 Aan de leden van de gemeenteraad Gemeente Hengelo Postbus AA Hengelo Onderwerp Zaaknummer Uw kenmerk Datum Contourennotitie decentralisaties Geachte leden van de raad, Wij hebben als gemeente bij wetgeving de opdracht van het Rijk om het gemeentelijk beleid inzake de jeugdzorg en de Wmo (Wet maatschappelijke ondersteuning) vast te leggen in beleidsplannen. Het maken van een beleidsplan is vanuit de Participatiewet geen verplichting, maar gemeenten zijn wel verplicht een aantal verordeningen vast te stellen. Daarvoor zijn echter wel beleidskeuzes noodzakelijk. Wij moeten ons daarbij het volgende goed realiseren. Weliswaar betekenen de transities voor de gemeente dat er nieuwe taken moeten worden verricht, maar dat is natuurlijk niet het geval voor de professionals in het veld en voor onze inwoners, degenen die gebruik maken van de zorg en ondersteuning waar het om gaat. We beginnen dan ook niet scratch on met een blanco situatie. Wij, gemeentebestuur en ambtelijke organisatie, hebben met heel veel inzet en hart voor de mensen om wie het uiteindelijk gaat, gewerkt aan de nu voorliggende contourennotitie. Wij zijn er van overtuigd dat de lijnen die wij (veelal in samenspraak met uw raad) hebben uitgezet, de juiste menselijke maat ademen. De mate waarin wij daar uiteindelijk invulling aan kunnen geven wordt bepaald door de budgettaire kaders. Daar is nog veel onduidelijkheid over maar wel duidelijk is dat er sprake zal zijn van een sterk verslechterd financieel regime. Wij zijn er ons terdege van bewust dat harde en soms pijnlijke keuzes van ons gevraagd zullen worden om binnen de financiële kaders te blijven. Daardoor krijgen veel van onze inwoners met grote veranderingen en ook verslechteringen te maken. De visie en uitgangspunten die wij in deze contourennota hebben opgenomen geven in ieder geval het houvast om tot die keuzes te komen. Wij hebben afgelopen periode veelvuldig over de drie decentralisaties gesproken in de zogenaamde uitloopavonden van de commissie Sociaal en daarbij steeds verschillende deelthema s, ontwikkelingen op het vlak van wetgeving, onderhandelingen met het rijk en regionale transitiearrangementen en inzichten met u gedeeld. Op een aantal deelthema s hebben wij daarbij de gevoelens van de raad gepeild, zoals bijvoorbeeld de vormgeving van de Hengelose toegang tot ondersteuning en de invulling van zogenaamde wijkteams. Contourennotitie In de procesbrief vervaardigen beleidsplannen transities jeugdzorg, Wmo en participatie van 19 november jl. hebben wij met u afgesproken de concept beleidsplannen met betrekking tot deze transities op te stellen en deze in februari 2014 met u als raad te bediscussiëren. Vermeld altijd het zaaknummer als u contact opneemt met de gemeente. Bezoekadres stadhuis adres Burgemeester Jansenplein 1 gemeente@hengelo.nl Bezoekadres stadskantoor Telefoonnummer Hazenweg

2 Bladnummer Zaaknummer Uw kenmerk Anders dan oorspronkelijk voorgenomen, is geen sprake van drie afzonderlijke beleidsplannen. Juist vanwege de samenhang tussen de transities is gekozen voor één notitie voor een nieuw stelsel van maatschappelijke ondersteuning, waarin de drie transities zijn samengebracht. De notitie verwoordt onze uitgangspunten en opgaven, de contouren van een nieuw stelsel voor maatschappelijke ondersteuning en de wijze waarop wij kwaliteit bewaken. Graag hadden wij u, aan de vooravond van een nieuwe bestuursperiode, concretere beleidskeuzes voorgelegd, maar het ontbreken van wetgeving en inzichten in de doelgroepen die met de nieuwe taken naar ons toekomen en de bijbehorende financiële middelen maken dat onmogelijk. Overwegingen Op het moment van vaststelling van het voorliggende concept beleidsplan voor een nieuw stelsel van maatschappelijke ondersteuning, is de Eerste Kamer nog in discussie over de Jeugdwet, ligt het wetsvoorstel Wet maatschappelijke ondersteuning 2015 nog bij de Raad van State en is de Participatiewet nog maar net ingediend bij de Tweede Kamer. Toch is het van belang dat op dit moment de contouren van beleid zich gaan aftekenen. In de eerste plaats vinden wij het, met het oog op het formuleren van definitief beleid, van belang de gevoelens van uw raad te kennen. In de tweede plaats is het goed om de voorlopige keuzes en voornemens met de partners in onze stad te kunnen delen, bespreken en nader vorm te geven. In de derde plaats is het noodzakelijk om in 2014 een aantal uitvoeringstaken te kunnen oppakken in de voorbereiding op de toekomstige taken en verantwoordelijkheden per 1 januari Zo moeten er ook aanbestedingsprocedures worden gestart en verordeningen tijdig uitgewerkt en gereed zijn. Met het oog daarop zijn sommige onderdelen van het beleidsplan concreet uitgewerkt en fungeren die onderdelen als richtlijn voor de voorbereidingen op aanbestedingen en verordeningen. Product van samenwerking en interactie Wij hechten er aan te benadrukken dat voorliggend concept beleidsplan een product is van een intensief samenwerkingsproces. Zowel met burgers en partners als met de 14 gemeenten in Twente (Samen 14). Er zijn werkbezoeken georganiseerd aan jeugdzorginstellingen in de regio. En op lokaal niveau zijn er verkennende gesprekken gevoerd met professionals uit zorginstellingen, binnen het onderwijs, vrijgevestigde hulpverleners en cliënten. En vanuit Samen 14 zijn visies over inhoud en samenwerking ontwikkeld en lokaal vastgesteld. In Hengelo hebben we daarnaast op onderdelen input opgehaald bij de programmaraden voor het Centrum voor Jeugd en Gezin, de Brede School en Wonen, Welzijn en Zorg, de Wmo-cliëntenraad, Ouders en Onderwijs Twente (OOT), Platform Alle Ouders en Onderwijs (PAOO), de Cliëntenraad Wet werk en bijstand en de Adviesraad voor inkomen en arbeid. Tot slot Wij blijven ons inspannen om met uw raad, de partners in de stad en onze burgers te komen tot een nieuw stelsel van maatschappelijke ondersteuning. Een stelsel dat ons in staat stelt om met respect voor eenieder die hierop is aangewezen, maar binnen de kaders die ons zijn meegegeven vanuit het rijk, te handelen. Zoals ook in de procesbrief van 19 november jl. beschreven, gaan wij er van uit dat na de verkiezingen een definitief beleidsplan door het nieuwe college en de nieuwe raad worden bijgesteld en vastgesteld. De plannen gaan tenslotte over de jaren 2015 en verder, conform de nieuwe collegeen raadsperiode. Maar eerst hechten wij er aan om de gevoelens van uw raad te peilen. Wij willen uw presidium daarom verzoeken deze contourennotitie te agenderen in de raadscommissie van 12 februari a.s. Vermeld altijd het zaaknummer als u contact opneemt met de gemeente. Bezoekadres stadhuis adres Burgemeester Jansenplein 1 gemeente@hengelo.nl Bezoekadres stadskantoor Telefoonnummer Hazenweg

3 Bladnummer Zaaknummer Uw kenmerk Met vriendelijke groet, De burgemeester en wethouders van Hengelo, De secretaris de burgemeester Bijlagen: Notitie Met respect op weg naar een nieuw stelsel voor maatschappelijke ondersteuning Vermeld altijd het zaaknummer als u contact opneemt met de gemeente. Bezoekadres stadhuis adres Burgemeester Jansenplein 1 gemeente@hengelo.nl Bezoekadres stadskantoor Telefoonnummer Hazenweg

4 Met respect op weg naar een nieuw stelsel voor maatschappelijke ondersteuning - Jeugd(zorg) - Wmo - Participatie 14 januari 2014

5 Inhoudsopgave Pag. Woord vooraf 4 Samenvatting 5 1. Inleiding 8 2. Wat komt er naar ons toe? Jeugdwet Wet maatschappelijke ondersteuning Participatiewet Passend onderwijs De stapelingsmonitor Wat is ons vertrekpunt? Sociale visie Programmatisch werken Visie en uitgangspunten Omslag in denken en doen Wat is onze opgave? Van jeugdprogramma Zelf doen naar beleidsplan jeugd Opgroeien & Ontwikkelen Opvoeden & Zorg Wmo als kapstok Thuis in de buurt Maatwerk zorg Participatie wat blijft over van huidige beleid? Inzet vrijwilligers en mantelzorgers Cliëntondersteuning Hoe gaan we het nieuwe stelsel inrichten? Houtskoolschets toegang tot voorzieningen Algemene voorzieningen School en huisartsen Sociale wijkteams in Hengelo? Publieksplein Maatwerkvoorzieningen Hoe gaan we de kwaliteit van de zorg bewaken? Kwaliteitsregels voor zorgaanbieders Betrekken van burgers en cliënten Wat is ons financiële kader? Het financiële kader Deelfonds sociaal domein Begroting transitie en transformatie Risicoparagraaf Inkoop en subsidiëring Persoonsgebonden budget Eigen bijdrage Inkomensondersteuning Gevolgen werkgelegenheid Hoe gaan we het organiseren en communiceren? Veranderingen gemeentelijke organisatie Samenwerken aan zorg (voor jeugdigen) in Twente Communicatie 58 2

6 Bijlagen: I Feiten en cijfers jeugd(zorg) 60 II Veranderingen nieuwe Wmo huidige Wmo 62 III Feiten en cijfers AWBZ en Wmo 63 IV Hoofdlijnen doelgroepen en extra banen Participatiewet 66 V Feiten en cijfers Participatiewet 67 VI Stapelingsmonitor 68 VII Twentse aanpak huiselijk geweld 70 VIII Taken loket en consulenten / klantmanagers 71 IX Denkrichtingen voor vernieuwing 73 X Overzicht financiering diensten en voorzieningen 75 De gemeenten krijgen taken over per 2015 (Jeugdzorg, AWBZ en de Participatiewet). Gedachte hierachter is dat de gemeente dichter bij de mensen staat, en daardoor beter kan inschatten wat écht nodig is. Andere reden voor het Rijk om de taken over te dragen is dat gemeenten beter in staat worden geacht om onderlinge verbanden te leggen, waardoor versnippering voorkomen kan worden. Daarbij legt het Rijk meteen een korting op: we krijgen geld om de taken uit te voeren, maar dat is een stuk minder dan dat er nu beschikbaar voor is. 3

7 Woord vooraf Wij hebben als gemeente bij wetgeving de opdracht van het Rijk om het gemeentelijk beleid inzake de jeugdzorg en de Wmo (Wet maatschappelijke ondersteuning) vast te leggen in beleidsplannen. Het maken van een beleidsplan is vanuit de Participatiewet geen verplichting, maar gemeenten zijn wel verplicht een aantal verordeningen vast te stellen. Daarvoor zijn ook beleidskeuzes noodzakelijk. Graag hadden wij u een geïntegreerd beleidsplan voorgelegd voor de drie beleidsterreinen, maar het ontbreken van wetgeving maakt dit onmogelijk. Want op het moment dat deze notitie door ons college wordt behandeld, is de Eerste Kamer nog in discussie over de Jeugdwet, ligt het wetsvoorstel Wet maatschappelijke ondersteuning 2015 nog bij de Raad van State en is de Participatiewet nog maar net ingediend bij de Tweede Kamer. Voor u ligt daarom een contourennotitie, waarin ons college een start maakt met het maken van beleidskeuzes. Beleidskeuzes die in de loop van 2014 worden geconcretiseerd en aangevuld; wat gaan we wel of niet financieren? Vanwege onduidelijkheid vanuit het Rijk kunnen deze keuzes nu helaas nog niet maken. De inhoud van de notitie is daarom tweeledig. Op onderdelen bevat het (slechts) contouren voor ons toekomstige beleid, omdat we veel nog niet weten. Maar de notitie bevat ook onderdelen die meer concreet zijn uitgewerkt. Gewoonweg omdat dit noodzakelijk is om in 2014 een aantal uitvoeringstaken te kunnen oppakken in de voorbereiding naar 2015 toe. Ondanks deze verschillende niveaus waarop de informatie zich richt, hebben wij besloten de notitie vast te stellen en te bespreken met de raadscommissie sociaal. Zo kunnen wij gebruik maken van de kennis en kunde die de afgelopen jaren samen is opgebouwd. Ook zal de notitie gebruikt worden om de inspraak van burgers en partners te organiseren. De contourennotitie zal door het nieuwe college worden uitgewerkt tot een volwaardig beleidsplan en ter besluitvorming aan de raad worden voorgelegd. De plannen gaan namelijk over de jaren 2015 en verder, overeenkomstig de nieuwe raads- en collegeperiode. Deze notitie is het product van een intensief samenwerkingsproces. Zowel met burgers en partners als met de 14 gemeenten in Twente (Samen14). Er zijn werkbezoeken georganiseerd aan jeugdzorginstellingen in de regio. En op lokaal niveau zijn er verkennende gesprekken gevoerd met professionals uit zorginstellingen, binnen het onderwijs, vrijgevestigde hulpverleners en cliënten. En vanuit Samen14 zijn visies over inhoud en samenwerking ontwikkeld en lokaal vastgesteld. En hoewel deze notitie een lokale verantwoordelijkheid is, hebben we voor onderdelen dezelfde tekst gebruikt als de andere Twentse gemeenten. In Hengelo hebben we daarnaast op onderdelen input opgehaald bij de programmaraden 1, de Wmo-cliëntenraad, Ouders en Onderwijs Twente (OOT), Platform Alle Ouders en Onderwijs (PAOO), de Cliëntenraad Wwb 2 en de Adviesraad voor inkomen en arbeid. En tot slot, hebben we de afgelopen jaren de uitloopavonden van de commissie sociaal mogen gebruiken om zo goed als mogelijk de Hengelose raadsleden mee te nemen in de veranderingen die de decentralisaties met zich mee zullen brengen voor de Hengelose burgers. Veranderingen die niet van vandaag op morgen zijn gerealiseerd. Want laten we eerlijk zijn: Hengelo zal er in 2015 niet meteen heel anders uit zien. Dit zal geleidelijk gaan en we geven met deze notitie een eerste aanzet voor deze veranderingen. Wethouder Janneke Oude Alink Jeugd, Zorg en Gezondheid Wethouder Mariska Ten Heuw Sociale zaken en Werk 1 Programmaraad CJG (Centrum voor Jeugd en Gezin), Programmaraad Brede School en Programmaraad WWZ (Wonen, Welzijn en Zorg). 2 Wet werk en bijstand 4

8 Samenvatting Hengelo wordt, net als andere gemeenten, vanaf 2015 verantwoordelijk voor meer taken op sociaal gebied. Zo moeten wij via de nieuwe Jeugdwet zorgen dat kinderen en/of hun ouders jeugdhulp of geestelijke gezondheidszorg krijgen wanneer ze er zelf niet meer uitkomen. Maar ook wanneer iemand Jeugdbescherming (voogdij), Jeugdreclassering of JeugdzorgPlus (gesloten jeugdzorg door de rechter opgelegd) nodig heeft, moeten wij dat regelen. Daarnaast komt een aantal functies die nu nog door de AWBZ worden betaald naar de gemeente toe. Dit zijn de groepsbegeleiding (zoals dagopvang of dagbesteding), individuele begeleiding en kortdurend verblijf. Dat komt allemaal in de nieuwe Wet maatschappelijke ondersteuning (Wmo) Als laatste is er de nieuwe Participatiewet, waarmee er één regeling komt voor mensen die een opstap naar werk nodig hebben. Nu is dat nog verspreid over drie regelingen. De komst van deze nieuwe taken betekent dat wij de maatschappelijke ondersteuning aan onze burgers opnieuw moeten organiseren. Helaas met minder geld dan nu. Dus moeten wij straks keuzes maken wat we wel of niet financieren. En dat doen wij met respect Respect voor burgers die het zelf misschien (even) niet alleen redden, maar ook met respect voor de vele vrijwilligers, mantelzorgers en professionals die zich inzetten voor deze burgers. Met deze notitie beginnen wij met het maken van keuzes voor het zogenaamde nieuwe stelsel voor maatschappelijke ondersteuning. De inhoud van de notitie is daarom tweeledig. Deels bevat het (slechts) contouren voor het nieuwe beleid, omdat we veel dingen nog niet weten. Maar de notitie bevat ook onderdelen die meer concreet zijn uitgewerkt. Gewoonweg omdat dit noodzakelijk is om in 2014 een aantal uitvoeringstaken te kunnen oppakken in de voorbereiding naar 2015 toe. Visie en uitgangspunten Als basis voor het nieuwe stelsel van maatschappelijke ondersteuning nemen wij de Sociale visie 2020 die de gemeenteraad in 2010 al heeft vastgesteld. Wij willen daarbij een vervolg geven aan het programmatisch werken, een manier van werken die ons helpt om samenhang te bereiken en prioriteiten te stellen in alle projecten en activiteiten die wij uitvoeren. Beleidskeuzes beginnen altijd met een visie, in dit geval op maatschappelijke ondersteuning. En onze visie op maatschappelijke ondersteuning is dat betrokken burgers, mantelzorgers, vrijwilligers en professionals er samen voor zorgen dat (kwetsbare) mensen voor wie het even tegen zit ondersteuning krijgen. Ondersteuning op maat, passend bij wat ze zelf kunnen. De volgende uitgangspunten vinden we daarbij belangrijk: - Versterken van eigen kracht van mensen en hun omgeving - Iedereen krijgt zoveel mogelijk de ondersteuning en zorg (op maat) die hij/zij nodig heeft - Eén huishouden (één gezin), één plan en waar nodig één regisseur - Behoud het goede - Ontwikkelen en verbeteren van werkwijze gericht op eigen kracht van mensen en omgeving - Sterke inzet op welzijn, mantelzorg en vrijwilligers en de hierbij benodigde infrastructuur - Ontschotten en verbinden van zorg, welzijn, jeugd, onderwijs en participatie - Begeleiding vooral richten op ondersteuning bij participatie - Verhogen van doelmatigheid, zorg dragen voor productieve prikkels en minder bureaucratie - Ruimte voor en vertrouwen in professionals. Beleidskeuzes De nieuwe organisatie van de maatschappelijke ondersteuning begint altijd met een aantal beleidskeuzes zoals we dat noemen. Vaak wat meer algemene keuzes die bepalen hoe we dingen moeten uitvoeren. Zo moeten we opnieuw kijken naar de beleidskeuzes op sociaal gebied. Jeugdbeleid Wij voeren al heel veel jaren een actief jeugdbeleid waarin we altijd hebben ingezet op preventie, het voorkomen van problemen bij jeugdigen en gezinnen. Wij vinden het belangrijk dat opgroeien en opvoeden in Hengelo leuk is. En als het soms een beetje lastig is, proberen wij daar op een positieve manier bij te helpen. Dit vinden wij nog steeds belangrijk en op die manier willen wij ook de extra taken oppakken. Wij richten ons daarbij op twee pijlers: Opgroeien & Ontwikkelen en Opvoeden & Zorg. De pijler Opgroeien & Ontwikkelen gaat er vanuit dat kinderen moeten kunnen leren en spelen in een prettige en veilige omgeving. De basisvoorzieningen in onze stad moeten een positief opvoed- en opgroeiklimaat bevorderen. De pijler Opvoeden & Zorg is er wanneer jeugdigen en hun ouders ondersteuning of hulp nodig hebben. Deze moet op tijd en op maat geboden worden. Binnen deze pijler worden de nieuwe taken van de jeugdzorg verder uitgewerkt. 5

9 Wmo-beleid Op dit moment regelen we verschillende dingen vanuit de Wmo. Wij zorgen bijvoorbeeld dat mantelzorgers worden ondersteund of dat mensen huishoudelijke hulp of een rolstoel krijgen. Dit krijgen ze alleen wanneer ze dat echt nodig hebben. Dat wat mensen of hun familie of vrienden zelf kunnen regelen, doen wij niet. Naast het Wmo-beleid is er ook het beleid voor Thuis in de Buurt. Dat moet er voor zorgen dat mensen zo lang mogelijk in hun eigen huis, in hun eigen buurt kunnen blijven wonen. Ook als ze ouder worden. Dit past helemaal binnen de opdracht aan gemeenten in het kader van de nieuwe Wmo. Daarom gaan wij dat aan elkaar koppelen. Ook hier richten wij ons op twee pijlers: Thuis in de Buurt en Maatwerk Zorg. Met Thuis in de Buurt regelen wij algemene voorzieningen om te zorgen dat mensen prettig in hun eigen omgeving kunnen blijven wonen. De pijler Maatwerk Zorg richt zich meer op de individuele en collectieve maatwerkvoorzieningen. Zoals hierboven al genoemd de huishoudelijke hulp of rolstoel, maar nu ook de begeleiding en dagbesteding. Participatiebeleid Wij hebben nu de nota Sterker aan het Werk waarin wij beschrijven wat wij doen voor mensen die geen betaald werk hebben om ze te helpen werk te vinden. Wat we doen hangt af van hoe lang iemand al zonder werk zit. Soms vinden mensen snel een baan (met of zonder onze hulp), soms sturen we iemand eerst naar school of vragen we iemand eerst een tijd vrijwilligerswerk te doen. Met de nieuwe Participatiewet moeten wij voor meer mensen werk, scholing of vrijwilligerswerk regelen. En dat zal niet altijd makkelijk gaan, want voor sommige mensen is het moeilijk om te werken (omdat ze geen opleiding hebben of omdat ze gehandicapt zijn). Wij moeten nog goed gaan uitzoeken hoe wij dat gaan regelen en hierover afspraken maken met allerlei organisaties. Hoe dat precies in z n werk gaat, is ook afhankelijk van hoe de wet er precies uit gaat zien. Toegang tot voorzieningen Hoe gaan we nu vanuit de beleidskeuzes die we maken, dat nieuwe stelsel voor maatschappelijke ondersteuning organiseren? Ofwel, hoe zorgen we dat mensen die ondersteuning nodig hebben, dat ook zo snel mogelijk en zo dicht mogelijk bij huis krijgen? Wij hebben daar wel ideeën over en daarvan hebben wij een zogenaamde houtskoolschets gemaakt. Iedereen heeft wel eens behoefte aan hulp of ondersteuning. Mensen lossen een deel van deze vragen op met hulpverleners en instanties dicht bij huis. Bijvoorbeeld met de huisarts, de leerkracht, het consultatiebureau, de thuisbegeleider, of de wijkagent. Of misschien wel met iemand uit de eigen omgeving, zoals familie, buren en vrienden. Of met een vrijwilliger in het wijkcentrum, bij de kerk of een sportvereniging. In de houtkoolschets gaan wij ervan uit dat mensen in de nabije toekomst meer dan voorheen uitgaan van het eigen netwerk van familie, vrienden en buren. Maar ook vrij toegankelijke algemene voorzieningen in de wijken of in de stad kunnen daarbij helpen. Scholen en huisartsen zullen belangrijke plekken zijn waar mensen om hulp vragen. Maar ook het maatschappelijk werk, jongerenwerk, de activiteiten in wijkwelzijnsvoorzieningen en het alzheimercafé zijn algemene voorzieningen waar mensen terecht kunnen. Het college gaat nog uitzoeken welke voorzieningen precies nodig zijn om te zorgen dat zoveel mogelijk vragen zo snel mogelijk en zo dicht mogelijk bij huis beantwoord kunnen worden. Maar wij vinden ze in ieder geval heel belangrijk. Het publieksplein In sommige gevallen is er voor het beantwoorden van de vraag, of het oplossen van een probleem, aanvullende ondersteuning nodig. Mensen komen daarvoor rechtstreeks naar de gemeente. Of worden doorverwezen door het eigen netwerk of hulpverlener. Het college stelt in de houtkoolschets dat het voor mensen met een hulpvraag in de toekomst (nog) makkelijker moet worden om een antwoord te vinden. Of het nu gaat om een uitkering, hulp bij het huishouden, of vraag over jeugdzorg: de Hengeloërs kunnen daarvoor straks bij het publieksplein terecht. Het huidige zorgloket wordt daartoe uitgebreid met alle andere taken op sociaal gebied. Het publieksplein wordt echter meer dan het daadwerkelijk loket voor informatie en advies over opvoeding, (jeugd)zorg, begeleiding, school, inkomen en participatie. Ook klantmanagers van sociale zaken en consulenten van de WMO gaan onderdeel uitmaken van het publieksplein. Zij gaan bij nieuwe meldingen of (aan)vragen zo veel mogelijk op huisbezoek om in gesprek te gaan met de burger. Samen met de burger kijken zij naar de mogelijkheden en onmogelijkheden van de burger en zijn of haar omgeving. Dit om zo snel mogelijk de juiste ondersteuning te kunnen regelen die iemand nodig heeft. De komende tijd werkt het college ook aan een concrete uitwerking van dit publieksplein. 6

10 Kwaliteit van zorg Wij vinden het niet alleen belangrijk dat wij het allemaal goed organiseren, maar ook dat de zorg of hulp die gegeven wordt goed is. Dat het kwaliteit heeft. Wij zullen daarom nog op papier zetten welke eisen wij gaan stellen aan de kwaliteit van zorg. Dat doen wij niet alleen, maar dat doen wij samen met de organisaties die de zorg leveren én met mensen die de zorg (mogelijk in de toekomst) ontvangen. Dus met burgers en cliënten. En dat doen we niet eenmalig, maar dat zullen we in de toekomst blijven doen. Financiën Hoewel wij keuzes die wij nu doen graag concreter willen maken, is er op dit moment nog zo veel niet bekend, dat dit ook niet mogelijk is. Wij weten dat we meer taken krijgen voor minder geld. Maar hoeveel we krijgen en wat we daarmee dan allemaal kunnen doen, weten we niet. We hopen dit snel te horen, zodat wij kunnen bepalen hoeveel geld waar naar toe gaat. Dan kunnen we onze burgers ook laten weten wat wij wel of niet betalen en wat zij zelf eventueel moeten bijdragen. Organisatie en communicatie De komst van de nieuwe taken naar de gemeente en het opnieuw organiseren van de maatschappelijke ondersteuning betekent niet alleen veel voor onze burgers en organisaties, maar ook voor ons als gemeente. Wij moeten het in de gemeentelijke organisatie ook anders gaan regelen. Daar zullen we in 2014 hard aan werken. Wij blijven ons inspannen om met burgers, de gemeenteraad en de partners in de stad te komen tot een nieuw stelsel van maatschappelijke ondersteuning. Een stelsel dat ons in staat stelt om met respect voor eenieder die hierop is aangewezen, maar binnen de kaders die ons zijn meegegeven vanuit het Rijk, te handelen. 7

11 1. Inleiding Het Rijk decentraliseert per 1 januari 2015 een groot aantal taken binnen het sociale domein naar de lokale overheid. De drie decentralisaties (ook wel transities genoemd) betreffen de jeugdzorg, de Wmo (Wet maatschappelijke ondersteuning) en participatie. Het Rijk beoogt daarmee de hulpverlening dichter bij de burger te brengen met minder regeldruk en eenvoudigere regels. Door het te decentraliseren gaat het Rijk er vanuit dat het ook goedkoper kan. Wij bereiden de decentralisaties in samenhang voor. En dat is een hele uitdaging. Niet alleen komen er nieuwe taken op ons af, de bezuinigingen zijn fors. Wij moeten dus meer gaan doen met minder geld. En dat betekent keuzes maken: wat doen we wel en wat doen we niet (meer) of anders. Maar er zijn ook kansen. Voor het eerst krijgt één partij zeggenschap over praktisch het hele sociale domein. De decentralisaties maken het ons mogelijk dwarsverbanden te leggen tussen de domeinen welzijn, (jeugd)zorg, werk, inkomen en onderwijs. Dat betekent een nieuw stelsel van maatschappelijke ondersteuning bouwen. En dit doen wij met respect Respect voor burgers die het zelf misschien (even) niet alleen redden, maar ook met respect voor de vele vrijwilligers, mantelzorgers en professionals die zich inzetten voor deze burgers. Transitie en transformatie Met de hierboven genoemde decentralisaties staan wij als gemeente voor de opgave een nieuw stelsel van maatschappelijke ondersteuning te bouwen. De Jeugdwet, de nieuwe Wmo en de Participatiewet geven ons straks weliswaar meer verantwoordelijkheden, maar minder financiële middelen. Dat noodzaakt tot een ander stelsel. Een stelsel waarin het gaat om een andere manier van denken en handelen, om integrale dienstverlening aan burgers (waar nodig wijkgericht) en om regionale samenwerking. Dit betekent een fundamentele aanpassing van werkprocessen, informatisering en bekostigingssystemen. Participatie, eigen kracht en eigen regie zijn de sleutelbegrippen. Niet het compensatiebeginsel, recht op zorg of denken in termen van producten. Ervaringen met eerdere decentralisatietrajecten en complexe invoeringstrajecten laten zien dat het nuttig is om een stelselwijziging niet als één geheel te bekijken en uit te voeren, maar daar verschillende dimensies in te onderscheiden. In de overgang van begeleiding naar de Wmo, maar ook in de stelselwijziging van de jeugdzorg, onderscheiden we twee dimensies: een bestuurlijk en organisatorische transitie en een zorginhoudelijke transformatie. De transitie betreft een wijziging in de structuur, met name de overdracht van taken en verantwoordelijkheden per 2015, maar gaat ook over de uitvoering daarvan. Binnen de nieuwe structuur krijgt de inhoudelijke transformatie vorm, waarbij kan worden voortgebouwd op al in gang gezette veranderingen en vernieuwingen. Dit duurt echter lang en is niet op 1 januari 2015 klaar. Beiden maken integraal onderdeel uit van het veranderingsproces en zijn daarmee niet van elkaar te scheiden. In de verdere aanpak is het echter wel van belang beide aspecten van het veranderproces van elkaar te onderscheiden. Met de voor u liggende notitie geeft het college de contouren weer voor de invulling aan de transitie en maken we een eerste aanzet voor de transformatie. Decentralisaties sociale domein Wij willen vanuit de transformatie zoveel mogelijk de ruimte in de nieuwe wetgevingen gebruiken om de diverse instrumenten voor ondersteuning van onze burgers te benutten. In samenhang met elkaar. De toekomst (verdere invulling van wetgeving) zal moeten uitwijzen in hoeverre de verschillende karakters van de wetgevingen dit ook mogelijk maken. De rechten en plichten binnen de wetgevingen zijn soms tegenstrijdig en kunnen voor ons belemmeringen opwerpen in beleid en uitvoering. De Participatiewet is bijvoorbeeld gericht op het naar werk begeleiden in een zo regulier mogelijke setting van mensen met een arbeidsbelemmering. Als dat nog een brug te ver is kunnen mensen op een andere manier participeren. Daarvoor staat de gemeente een bescheiden aantal instrumenten ter beschikking. Het goed kunnen functioneren op een werkplek, ook al is er sprake van ondersteuning, hangt echter in hoge mate af van de situatie op de andere leefgebieden. Hier ligt de relatie met de Wmo en Jeugdwet. Want het gaat bijvoorbeeld om burgers die in de privésituatie begeleiding nodig hebben om überhaupt te kunnen werken of andere maatschappelijke activiteiten te kunnen doen. Een ander voorbeeld is de verandering in het onderwijs. De invoering van het passend onderwijs zal een vermindering betekenen van het aantal plaatsen in het speciaal- en praktijkonderwijs, wat uiteindelijk de aansluiting met de arbeidsmarkt zal bemoeilijken. Aandacht daarvoor is noodzakelijk. Kortom, zeggen samenhang in de decentralisaties te willen bereiken is één, het ook kunnen bewerkstelligen is een tweede. 8

12 Leeswijzer De notitie begint in hoofdstuk 2 met een uiteenzetting van de wettelijke taken die op ons af komen en een kort overzicht van de feiten en cijfers. In hoofdstuk 3 nemen we u vervolgens mee in de bestaande keuzes die gemaakt zijn: de sociale visie en het programmatisch werken. Dat vormt het kader voor onze visie op en uitgangspunten voor het nieuwe stelsel van maatschappelijke ondersteuning. Deze komen grotendeels overeen met wat de gemeenteraad op 9 oktober 2012 al heeft vastgesteld in het Beleidsplan Maatschappelijke Ondersteuning Hengelo Vanaf hoofdstuk 3 formuleren we voornemens voor keuzes in beleid en uitvoering en formuleren we acties die nodig zijn om de decentralisaties goed te laten verlopen. Deze vormen als het ware een actieplan voor In hoofdstuk 4 zoomen we in op de opgave voor ons als gemeente. Wat wordt de richting van ons beleid en uit welke pijlers en programmalijnen bestaat dat? Dit vertaalt zich in hoofdstuk 5 uiteindelijk in een nieuw stelsel voor maatschappelijke ondersteuning. Wat betekenen de decentralisaties voor onder andere de voorzieningen in onze stad en de toegang tot deze voorzieningen? Welke rol en positie krijgen de verschillende organisaties? In hoofdstuk 6 vragen wij aandacht voor de kwaliteitsbewaking van de zorg en de voorzieningen, wat niet vormgegeven kan worden zonder een goede cliëntenparticipatie. Voor zover mogelijk beschrijven we in hoofdstuk 7 het financiële kader van de decentralisaties, met aandacht voor inkoop, subsidiëring, eigen bijdrage en persoonsgebonden budget. Ten slotte stellen we in hoofdstuk 8 de veranderingen voor de gemeentelijke organisatie, de organisatie van de regionale samenwerking en de communicatie over de decentralisaties aan de orde. Maar als introductie op de hele notitie, verwijzen wij u graag naar de presentatie die wij hebben gemaakt over de veranderingen in het sociale domein. (N.B. Link naar de presentatie volgt.) Veranderingen in het sociale domein? Dat gaat over onze inwoners, met zijn of haar netwerk. De veranderingen in het sociale domein hebben natuurlijk ook betrekking op de vele zorgaanbieders, hulpverleners en deskundigen. En uiteraard betekent het ook veel voor de gemeente. 9

13 2. Wat komt er naar ons toe? Wij krijgen als gemeente, zoals hiervoor geschetst, nieuwe taken op het gebied van jeugd, maatschappelijke ondersteuning en participatie. Binnen onze gemeente worden deze decentralisaties in samenhang voorbereid. Wij hebben nadrukkelijk aandacht voor de brede context van gezinnen en huishoudens. Zo zal een jongere met een verstandelijke beperking thuis en op school ondersteuning nodig hebben, maar ook bij het vinden van een stageplaats, werk en wonen na zijn 18e jaar. Binnen de gemeente maken we ons sterk voor deze integrale aanpak. In dit hoofdstuk een uiteenzetting over de nieuwe wetgevingen en wat dit betekent voor ons als gemeente Jeugdwet Gemeenten worden vanaf 2015 verantwoordelijk voor zowel begeleiden als behandelen en beschermen van de jeugd tot 18 jaar 3. Naast de huidige taak van het preventieve jeugdbeleid en de jeugdgezondheidszorg worden gemeenten verantwoordelijk voor: - De huidige door de provincie gefinancierde geïndiceerde jeugdhulpverlening (nu geïndiceerd via de Bureaus Jeugdzorg). - De geestelijke gezondheidszorg voor jeugd. - De zorg voor jeugd met een verstandelijke beperking (VB). - De Jeugdbescherming en Jeugdreclassering en de JeugdzorgPlus (gesloten jeugdzorg op civielrechtelijke uitspraak). - De Kindertelefoon. De Kindertelefoon is een landelijk concept. Via een motie uit de Tweede Kamer en de wet worden gemeenten verplicht de Kindertelefoon in stand te houden. - Het Advies en Meldpunt Kindermishandeling (AMK). Dit moet samen met het Steunpunt Huiselijk Geweld worden geïntegreerd tot het Advies- en Meldpunt Huiselijk geweld en Kindermishandeling (AMHK). Aan het wetsvoorstel ligt de visie op de pedagogische civil society ten grondslag waarin ieder kind een veilige omgeving om zich heen heeft, waarin de school, de naschoolse opvang, de sportclub en de buurt een belangrijke rol spelen. Een positief jeugdbeleid dat uitgaat van mogelijkheden van jongeren en waarin ouders, kinderen en jongeren gehoord worden en een stem hebben in de ontwikkeling van voorzieningen voor jeugdigen. Ook bij een positief jeugdbeleid blijven ondersteuning, hulp en zorg nodig voor jeugdigen en hun ouders. In deze omstandigheden moet sprake zijn van snelle en goed toeleiding tot jeugdhulp, die van goede kwaliteit is, die erop gericht is dat ouders zoveel mogelijk zelf de regie in handen houden en die zorgvuldig wordt afgestemd als sprake is van complexe gezinsproblemen. 4 In de memorie van toelichting bij de Jeugdwet wordt de opbouw van de taken als volgt weergegeven: Figuur 1: Opbouw taken Jeugdwet Figuur 1 geeft aan dat het voor het grootste gedeelte van de jeugdigen en hun ouders gaat om het bevorderen van een positief opgroei- en opvoedklimaat, waar geen jeugdhulp nodig is. Een kleinere groep jeugdigen en hun ouders hebben ondersteuning nodig in de vorm van een voorziening. Slechts voor een zeer kleine groep jeugdigen en hun ouders is ingrijpen door de overheid 3 Vanuit onderwijs en werk gaan we vaak uit van 23 jaar. 4 Uit memorie van toelichting Jeugdwet 10

14 noodzakelijk. Dit is het geval als ouders er onvoldoende in slagen om hun opvoedingsverantwoordelijkheid waar te maken en hun kinderen in de ontwikkeling worden bedreigd, of wanneer een jongere een strafbaar feit heeft gepleegd. Gesloten jeugdhulp, kinderbeschermingsmaatregelen en Jeugdreclassering worden opgelegd door de rechter en uitgevoerd onder verantwoordelijkheid van en gefinancierd door gemeenten. Zorgcontinuïteit Om te zorgen dat kinderen en jongeren die op 31 december 2014 zorg krijgen, deze zorg ook in 2015 blijven ontvangen bij dezelfde aanbieder, moesten gemeenten in regionaal verband een Transitiearrangement opstellen. In het Transitiearrangement wordt aangegeven op welke manier zorgcontinuïteit wordt gegarandeerd voor cliënten die op 31 december 2014 zorg ontvangen of een indicatie voor zorg hebben. De zorgcontinuïteit geldt voor de duur van het zorgtraject met een maximum van 1 jaar. Deze periode van een jaar heeft geen betrekking op pleegzorg en justitiële zorg. De 14 Twentse gemeenten werkten hierin samen, in nauw overleg met zorgaanbieders en financiers. Alle 14 gemeentebesturen hebben het Twents Transitiearrangement vastgesteld en op 31 oktober 2013 aangeboden aan de Landelijke Transitiecommissie. Er is ten behoeve van het Transitiearrangement door instellingen een prognose gedaan voor het aantal zorgtrajecten voor cliënten die op 31 december 2014 in zorg zijn. Voor Hengelo bedraagt dit aantal zorgtrajecten ongeveer Op basis van het totaal beschikbare budget is een verdeling gemaakt voor zorg vanuit instellingen, voor Pgb-gefinancierde AWBZ-zorg door andere partijen (zoals zorgboerderijen en zzp-ers) en voor Zvw-gefinancierde vrijgevestigden. Er is in het Transitiearrangement nog geen doorvertaling gemaakt naar individuele aanbieders. Voor de uitwerking in afspraken met individuele aanbieders vinden op dit moment verdiepende gesprekken plaats. In de eerste helft van 2014 moeten inkoopafspraken met aanbieders worden gemaakt. Feiten en cijfers jeugd(zorg) Van de inwoners van Hengelo zijn er jeugdigen tot 18 jaar woonachtig in Hengelo (peildatum 1 januari 2013). Daarnaast wonen er nog eens jong-volwassenen van 18 tot 23 jaar in Hengelo. Ondanks dat de Jeugdwet tot 18 jaar gaat, is de groep ook een belangrijke groep in het jeugdbeleid. In bijlage I zijn overzichten te vinden van aantallen jeugdigen per leeftijdscategorie en de verdeling over de Hengelose wijken. De bijlage bevat ook cijfers over kinderen die gebruik maken van (voor)schoolse voorzieningen. Voor de jeugdhulp die per 1 januari 2015 onder verantwoording van de gemeente valt, is het op dit moment lastig om de unieke aantallen te weten. Er wordt nu in verschillende systemen gemonitord. Een koppeling maken tussen de systemen is vanwege privacy moeilijk te realiseren. In 2012/2013 is in Twente een onderzoek uitgevoerd naar de zorg aan unieke kinderen op basis van het woonplaatsbeginsel. Uit dit onderzoek is gebleken dat op peildatum 1 oktober 2011 in Hengelo 1250 unieke kinderen (tot 23 jaar) een vorm van jeugdhulp krijgen. Samen ontvangen zij zorgtrajecten, want een kind kan meer dan een zorgtraject hebben. In bijlage I is te zien in welke leeftijdscategorieën de kinderen zich bevinden en welke zorgvormen ze ontvangen Wet maatschappelijke ondersteuning 2015 De veranderingen in de Wmo maken deel uit van het grotere geheel van veranderingen in de langdurige zorg. De visie is dat de samenleving mensen de mogelijkheid moet bieden om verantwoordelijkheid te nemen voor hun eigen leven, meer gelijke deelname en meer eigen regie. Wie ondersteuning nodig heeft krijgt die zoveel mogelijk dichtbij, in de eigen leefomgeving. Dit betekent dat mensen eerst zelf of met hun sociale omgeving een oplossing moeten vinden voor hun behoefte aan ondersteuning. In tweede instantie kan men een beroep doen op de gemeente (via de Wmo) en/of op de zorgverzekeraar. Voor mensen die echt niet (meer) in hun thuisomgeving kunnen wonen is straks zorg beschikbaar via de Wet langdurige zorg (Wlz). In januari 2014 komt meer duidelijkheid over de definitieve tekst van de Wmo en de andere wetgevingen. De Wmo, Jeugdwet, Participatiewet, Zorgverzekeringswet en Wet langdurige zorg zullen op elkaar moeten aansluiten. De globale verdeling tussen de wetgevingen ziet er als volgt uit: - De Wlz richt zich op intramurale, zware zorg; - De Zvw is voor behandeling, thuisverpleging, wijkverpleging; - De Jeugdwet behelst alle zorg tot 18 jaar; - En de Nieuwe Wmo is er voor begeleiding, dagbesteding, participatie. 11

15 Het doel van de Wmo 2015 verschilt niet zoveel van de oude wet. Er zijn echter wel veranderingen in begrippen en ook wordt het taakveld voor de gemeente uitgebreid met begeleiding. In bijlage II gaan we in op een aantal veranderingen van de nieuwe Wmo ten opzichte van de huidige Wmo. Gemeenten moeten burgers in ieder geval ondersteunen zodat ze zoveel mogelijk kunnen blijven participeren. Ondersteuning in de vorm van extramurale begeleiding en kortdurend verblijf en het bijbehorende vervoer: - Nieuw binnen de Wmo is de ondersteunende begeleiding. Dit is een breed begrip en kent vele vormen. Begeleiding is het geheel van activiteiten die de zelfredzaamheid van cliënten bevordert, behoudt of compenseert. Het doel van begeleiding is het voorkomen van opname in een instelling of verwaarlozing. - Naast de AWBZ-functie begeleiding gaat ook de functie kortdurend verblijf over naar de Wmo. Dit betreft op dit moment het logeren in een instelling gedurende maximaal drie etmalen per week. Dit kan gepaard gaan met het verlenen van persoonlijke verzorging, verpleging of begeleiding. Extramuralisering en scheiden van wonen en zorg Direct verband met de komst van de Wmo 2015 is de trend van het scheiden van wonen en zorg en extramuralisering. De ZZP s ofwel zorgzwaartepakketten (een AWBZ-normering voor de zorg/ondersteuning die iemand nodig heeft die niet zelfstandig kan wonen) worden afgebouwd. Dit betreft zowel verpleging en verzorging (vaak ouderen) als de sector verstandelijk en lichamelijk gehandicapten als de geestelijke gezondheidszorg. Sinds 2013 komen mensen met een lichte zorgvraag al niet meer in aanmerking voor een verblijf in een zorginstelling. De komende jaren zullen ook mensen met een zwaardere zorgvraag thuis moeten blijven wonen. De diensten en ondersteuning die men via een ZZP uit de AWBZ ontving moeten vanaf 2015 via de Wmo ingevuld worden. Overgangsrechten/ zorgcontinuïteit Hierover is nog veel onduidelijk, maar wat we wel weten is dat de cliënt recht heeft op behoud van zorg/ondersteuning tot uiterlijk 31 december 2015, onder de condities die daarvoor onder de AWBZ van toepassing waren, ook voor wat betreft de eigen bijdragen. De gemeente kan eerder een nieuw ondersteuningsarrangement aanbieden, maar de cliënt kan gebruik maken van bezwaar en beroep tegen dit nieuwe aanbod. Als die mogelijkheid voorbij is dan geldt het nieuwe voorstel van de gemeente. De cliënt kan dus niet een voorstel weigeren en de overgangsperiode 'uitzitten'. Beschermd wonen kent een overgangsrecht van 5 jaar. En er is een nieuwe verordening nodig voor grondslag nieuw aanbod. Oorspronkelijk is gesteld dat vanaf 1 november 1014 aanvragen bij het CIZ worden doorgeleid naar gemeente, inmiddels is duidelijk dat het zo niet zal gaan. Er wordt op dit moment overlegd tussen VNG en ministerie hoe en vanaf wanneer gemeenten betrokken worden en zich kunnen gaan voorbereiden op het toekennen van vormen van begeleiding aan nieuwe cliënten. Met zorgaanbieders moeten nog afspraken worden gemaakt over de continuïteit van zorg. Op 17 december is bekend geworden dat er 425 miljoen beschikbaar komt voor een zorgvuldige overgang van cliënten vanuit de huidige AWBZ naar andere wettelijke regimes zoals de Wmo, Wet langdurige zorg en Zorgverzekeringswet. Daarvan zou 200 miljoen voor de Wmo zijn. Feiten en cijfers AWBZ en Wmo De doelgroep van de Wmo is heel breed. Het gaat in principe om alle inwoners van Hengelo die enige vorm van ondersteuning nodig hebben om te kunnen participeren en zelfredzaam te zijn. In bijlage III is een overzicht in leeftijd te vinden met een prognose voor Nu al komen verschillende groepen mensen met een beperking (aangeboren, niet aangeboren, fysiek, psychisch etc.) voor individuele voorzieningen naar de gemeente. Zie bijlage III voor de aantallen. Nieuw is de groep mensen die nu een vorm van AWBZ begeleiding heeft. In Hengelo hebben 1488 mensen een vorm van begeleiding (groepsbegeleiding en individuele begeleiding) in het kader van de AWBZ (peildatum 1 januari 2012), waarvan 53% Zorg in Natura ontvangt en 47% van een persoonsgebonden budget (Pgb) ontvangt. In de bijlage is dit vertaald naar de grondslag voor indicatie en is een overzicht te vinden van een onderverdeling in cliëntgroepen en de zorgomvang per cliëntgroep. Naar schatting 485 Hengelose burgers krijgen te maken met het vervallen van hun huidige ZZPindicatie. Zo n 210 burgers die nu ondersteuning krijgen via een ZZP krijgen dat straks via de gemeente. 12

16 2.3. Participatiewet Met de Participatiewet komt er één regeling voor mensen die een opstap naar de arbeidsmarkt nodig hebben. Nu is dat nog verspreid over drie regelingen: de Wwb (Wet werk en bijstand), de Wsw (Wet sociale werkvoorziening) en mensen met arbeidsvermogen in de Wajong (Wet arbeid jong gehandicapten). Doelen Participatiewet Het kabinet streeft een inclusieve arbeidsmarkt na. Dat is een arbeidsmarkt waarin ook plaats is voor mensen met een arbeidsbeperking. De doelstelling van de Participatiewet is om mensen met arbeidsvermogen naar werk toe te leiden, bij voorkeur naar regulier werk. De doelgroep van de Participatiewet bestaat uit mensen die zijn aangewezen op, al dan niet tijdelijke, ondersteuning om in hun bestaan te voorzien en/of om aan het werk te komen. Dat zijn: 1. Mensen die nu bijstand op grond van de Wwb krijgen. 2. Mensen die niet meer kunnen instromen in Wajong en Wsw (mits ze aan voorwaarden van de Participatiewet voldoen). 3. Mensen uit de oude Wajong en nieuwe Wajong, van wie is vastgesteld dat zij over duurzaam arbeidsvermogen beschikken en door het UWV (Uitvoeringsinstituut Werknemersverzekeringen) zijn overgedragen aan gemeenten. 4. Mensen met een uitkering op grond van de IOAW 5, IOAZ 6 of Anw Niet uitkeringsgerechtigden die ondersteuning nodig hebben. De meerwaarde van het sociaal akkoord is dat de sociale partners zich hebben verbonden aan de doelstelling om meer mensen met een arbeidsbeperking aan het werk te helpen. Dit brengt het realiseren van de ruimere doelstelling van de Participatiewet om zo veel mogelijk mensen te laten participeren dichterbij. Onderstaande figuur geeft weer wat hiervoor nodig is; wat wordt van gemeenten, werkgevers en de doelgroep verwacht om de gewenste resultaten te bereiken. In essentie zijn dit de tussendoelen die de Participatiewet nastreeft. Doel: verbeterde arbeidsmarktpositie voor voor mensen mensen met een uit arbeidsbeperking. doelgroep Participatiewet Bij voorkeur regulier bij voorkeur werk regulier werk Uitgaan en bevorderen van eigen kracht en mogelijkheden Banen bij (reguliere) werkgevers en doelgroep vinden elkaar. Samen hangende aanpak Instrumenten worden selectief ingezet Banen creëren voor doelgroep Arbeidsplaatsen worden gecreëerd en werkgeversaanpak wordt benut Beleidsvrijheid efficiënt en effectief ingezet Figuur 2: Verbondenheid sociale partners aanpak Participatie(wet) Voor de uitvoering van de Participatiewet krijgen gemeenten meer instrumenten tot hun beschikking. Zij bepalen, gegeven de wettelijke kaders, wie voor welke ondersteuning in aanmerking komt en ontvangen een integraal budget. Zij zijn daardoor beter in staat om een integrale, efficiënte en effectieve aanpak van arbeidstoeleiding van mensen met een arbeidsbeperking te organiseren. Voor de doelgroep van de Participatiewet zijn/komen instrumenten ter beschikking als (structurele) loonkostensubsidie, no-risk polis, werkvoorzieningen 5 Wet Inkomensvoorziening oudere en gedeeltelijk arbeidsongeschikte werkloze werknemers 6 Wet Inkomensvoorziening oudere en gedeeltelijk arbeidsongeschikte gewezen zelfstandigen 7 Algemene nabestaandenwet 13

17 en de voorziening beschut werk. In het sociaal akkoord zijn afspraken gemaakt over extra banen voor mensen met een arbeidsbeperking. De regering bereidt een wettelijk quotum voor in een quotumwet, dat in werking treedt als werkgevers minder banen realiseren dan is afgesproken in het sociaal akkoord. Kaders De Participatiewet is een regeling die in medebewind wordt uitgevoerd. De Tweede Kamer, Kabinet en gemeenten hebben een gezamenlijke verantwoordelijkheid waarbij iedere bestuurslaag vanuit de eigen verantwoordelijkheid een rol speelt. Gemeenten hebben de vrijheid om taken, binnen de gestelde wettelijke regels, naar eigen inzicht in te vullen en uit te voeren. De gemeenteraad stelt daarbij de kaders en controleert. Het college van B en W voert het door de raad vastgestelde beleid uit en legt verantwoording af over het gevoerde beleid en de bereikte resultaten aan de gemeenteraad (horizontale verantwoording). Om deze rol goed in te kunnen vullen is ook op lokaal niveau goede informatie nodig. SZW levert hieraan een bijdrage met de Kernkaart. Met de Kernkaart kunnen gemeenten zich snel op hoofdlijnen vergelijken met andere (groepen van) gemeenten. De individuele gemeente legt geen verantwoording af over de bereikte resultaten aan het Rijk. Er is geen sprake van individueel toezicht op het handelen van de gemeente. Hoofdlijnen doelgroepen en extra banen De Participatiewet regelt dat er één regeling komt voor de re-integratie- en inkomensondersteuning van mensen met arbeidsvermogen. De instroom in de Wsw wordt beëindigd en de toegang tot de Wajong wordt beperkt tot degenen die duurzaam geen arbeidsvermogen hebben. In het sociaal akkoord zijn afspraken gemaakt over het aantal nieuwe banen voor mensen met een arbeidsbeperking uit de doelgroep van de Participatiewet 8. De volgende aspecten zijn van belang. Ze worden verder toegelicht in bijlage IV: a. Het aantal extra banen voor mensen met een arbeidsbeperking b. De omvang en samenstelling van de doelgroep van de Participatiewet c. De beoordeling van Wajong-ers op arbeidsvermogen en de overdacht aan gemeenten d. De Wsw-populatie e. De specifieke instrumenten f. Transities naar WW, ZW en WAO van de doelgroep Participatiewet. Het wetsvoorstel voorziet in de mogelijkheid om bij Algemene Maatregel van Bestuur de betreffende ZW/WIA/WW-uitkeringslasten ten laste te brengen van de gemeente. Die maatregel kan worden getroffen als het aantal verstrekkingen van ZW/WIA/WW-uitkeringen aan mensen die vanuit de Participatiewet aan het werk zijn gegaan, bovenmatig uitpakt. Garantiebanen In het sociaal akkoord en het Herfstakkoord is afgesproken dat werkgevers en overheid extra banen beschikbaar stellen voor arbeidsbelemmerden. Het gaat om een totaal van over heel Nederland, stapsgewijs te bereiken in De verdeling over het land is nog niet bekend. Uitgaande van de verhouding WSW-Wajong zou het in Hengelo om maximaal 500 banen gaan. Overgangsmaatregelen Wajong-Wwb De herbeoordeling van de huidige Wajongers op arbeidsvermogen leidt voor een aanzienlijke groep tot het beëindigen van het Wajong-recht. De wijze van herbeoordeling is nog onderwerp van nader overleg. UWV stuurt een beëindigingsbeschikking. Het recht op Wajong vervalt 6 maanden na datum van de beschikking. De Wajongers wiens recht op Wajong vervalt kunnen een beroep doen op de gemeente voor wat betreft inkomensondersteuning (Wwb-uitkering) en re-integratieondersteuning. In niet alle gevallen bestaat een recht op Wwb. Ook kunnen (ex-)wajongers te maken krijgen met de nieuwe kostendelersregeling. Het kabinet heeft een zachte landing voor deze groep voorgesteld en daar 100 miljoen voor beschikbaar gesteld. De mensen met een Wajong-recht worden in cohorten van drie jaar herbeoordeeld op arbeidsvermogen. Indien arbeidsvermogen aanwezig is verliest de Wajonger zijn recht op Wajong 6 maanden na de herbeoordeling. UWV draagt dan de ex-wajonger over naar de gemeente. Daar moet beoordeeld worden of er recht is op Wwb en re-integratievoorzieningen. De uitdaging is om dit naadloos af te stemmen met andere disciplines en voorzieningen. 8 Kamerstukken II, , , nr