Internationaal financieel en economisch recht

Transcriptie

1 Internationaal financieel en economisch recht Overzicht Internationale koop 1 Internationale distributie (concessie, franchising, agentuur) 25 WTO (GATT, GATS, TRIPS, DSU) 38 Internationale overdracht technologie (miv licentie) 53 Buitenlandse investeringen 60 Internationale kredieten 67 Internationale insolventie 83 Arbitrage 89 (Countertrade) Les 1 26 september 2012 Internationale koopovereenkomsten Verschillende regimes koop van lichamelijke roerende goederen In België zijn er drie verschillende regimes voor de (inter)nationale koop van lichamelijke roerende goederen: De algemene regeling van koop in het Burgerlijk Wetboek Bijzondere regelen inzake consumentenkoop (eveneens in BW: art. 1649bis e.v.) => implementatie van een Europese Richtlijn gebaseerd op het principe van minimale harmonisatie. Minimale harmonisatie betekent dat het minimumniveau wordt vastgelegd van bescherming die men moet verlenen aan de consument. Lidstaten mogen in een bijkomende bescherming voorzien. Als een Belgische consument b.v. iets koopt van een Duitse of Griekse onderneming, dan weet hij dat hij een bepaalde minimumbescherming krijgt, maar die kan hoger of lager zijn dan in het eigen nationaal recht. Ook voor consumentenkoop is nog steeds het IPR nodig. Wat is b.v. het toepasselijke recht als een Belg iets koopt van een Duitse onderneming? Bijzondere regelen inzake internationale koop in het CISG Dit is in veel gevallen automatisch van toepassing, met name bij internationale contracten inzake koop van lichamelijke roerende goederen Voorstel van een Verordening voor een Gemeenschappelijk Europees Kooprecht (optioneel instrument) Ook wel gekend als het common European sales law of CESL/GEKR. Dit voorstel zal het wellicht een van de komende jaren halen. Het is een optioneel instrument. Net als het CISG bevat het een aantal materieelrechtelijke bepalingen (internationale handelskoop en particulieren- koop), maar in tegenstelling tot het CISG is het niet automatisch van toepassing, enkel als partijen er effectief voor kiezen om hun contract door die regeling te laten beheersen. Zodra men voor deze optie kiest is het IPR uitgeschakeld. 1

2 Internationale consumentenkoop Welk recht is van toepassing als een consument een goed aankoopt in het buitenland of op een buitenlandse website? B.v. een Belg koopt een goed aan van een Griekse onderneming. à het CISG vindt geen toepassing op koop voor persoonlijk gebruik à dus moeten we kijken naar de Rome I- Vo. De Rome I- Vo bevat een bijzondere verwijzingsregel voor consumentenovereenkomsten: als de partijen niet het toepasselijke recht hebben gekozen, geldt het recht van de gewone verblijfplaats van de consument (in het voorbeeld het Belgische recht). Meestal gebeurt er echter wel een rechtskeuze: de onderneming zal kiezen voor het eigen recht (hier het Griekse recht). Deze keuze kan echter geen afbreuk doen aan de dwingende bepalingen van het recht van het land van de consument waarvan bij overeenkomst niet kan worden afgeweken, aldus art. 6 Rome I- Vo. Als het Griekse recht minder bescherming biedt dan het Belgische recht, kan de consument zich toch nog beroepen op de bijkomende bescherming uit zijn eigen rechtsstelsel. De keuze kan dus eigenlijk enkel in het voordeel van de consument gebeuren. Aan de bijzondere verwijzingsregel zijn wel een aantal voorwaarden verbonden: het moet gaan om een overeenkomst met een consument (in de zin van Rome I) EN de onderneming moet zijn activiteiten ontplooien in het land van de consument OF zijn activiteiten richten op het land van de consument EN de overeenkomst valt binnen die activiteiten Wat is een consument? à zie H.v.J. C.J. 20 January 2005, Case C- 464/01, Johann Gruber v Bay Wa AG, [2005] ECR I Dit arrest betreft de bevoegde rechter volgens de Brussel I- Vo (deze laatste bevat een bijzondere consumentenregel met dezelfde voorwaarden als Rome I); het begrip consument is echter in beide verordeningen hetzelfde, nl. een persoon die handelt voor doeleinden buiten zijn beroepsactiviteit. Wat als iemand een overeenkomst sluit voor gemengd gebruik, deels professioneel en deels voor privé- doeleinden? In dit arrest werd een vierkantshoeve deels als woning, deels als boerderij gebruikt. De consument (een Oostenrijker) had een contract gesloten met een onderneming uit een andere lidstaat om een nieuw dak op de hoeve te leggen. De vraag rees nu of de bijzondere verwijzingsregel van toepassing was op deze internationale overeenkomst. Het Hof van Justitie oordeelde dat de verwijzingsregel niet van toepassing was: je kan de regel immers maar hanteren als het professioneel gedeelte van het contract een onbetekenende rol heeft, als het quasi- irrelevant is. Een 51/49- verhouding is dus niet voldoende, quasi- irrelevant betekent niet meer dan enkele %. Er wordt dus een restrictieve invulling gegeven aan dit begrip! 2

3 Wat is ontplooien van activiteiten? à de onderneming komt effectief naar België en opent hier een vestiging biedt via vrije diensten zaken aan. Of een Griekse vertegenwoordiger komt naar België en sluit hier contracten. Wat is het richten van activiteiten op het land van de consument in het geval van een website? à Daarover gingen de arresten Pammer en Alpenhof (H.v.J. 7 december 2010, Cases C- 585/08 and C- 144/09, Peter Pammer v Reederei / Karl Schlüter GmbH & Co KG and Hotel Alpenhof GesmbH v Oliver Heller). Arrest Alpenhof: dit was een hotel in de Oostenrijkse Alpen. Een klant uit andere lidstaat had een kamer geboekt. Welk recht was van toepassing? HvJ: als men zich richt op consumenten van een land, dan heeft men voorafgaand aan het ogenblik waarop de onderneming het contract sluit met die bepaalde consument, op dat ogenblik al de bedoeling/wil om overeenkomsten te sluiten met consumenten uit andere lidstaten? HVJ: de wilsuiting kan uitdrukkelijk zijn door op de website te zetten: dit aanbod is gericht tot consumenten uit BE, NL Dit is duidelijk, maar de wilsuiting kan ook impliciet blijken uit tal van vermeldingen op die website. B.v. het vermelden van een telefoonnummer met internationaal kengetal: als een Belgische onderneming haar telefoonnummer op de website zet met begincijfers 0032, dan kan dat met zich meebrengen dat ze zich ook richt tot consumenten uit NL (als de website in het Nederlands is). Het gebruik van een topleveldomeinnaam anders dan het land van de onderneming (b.v. de Belgische onderneming gebruikt ook.de/nl, zelfs volgens HvJ.com). Ook de taal en de munt speelt een belangrijke rol. Als een Belgische onderneming een website ook in het Engels voert, dan is het duidelijk dat deze onderneming zich richt tot klanten uit andere landen. B.v. een Britse onderneming maakt prijzen niet enkel in pond, maar ook in euro => dan is het duidelijk dat deze zich ook richt tot andere klanten. Enkele elementen kunnen typisch zijn aan de omstandigheden: b.v. in arrest Alpenhof zei het HvJ: op de website staat een beschrijving hoe je uit verschillende landen in het hotel kan geraken. Dit is ook een indicatie dat men zich richt tot personen uit andere landen. Dit vind je echter niet op goederenwebsites. Onvoldoende is het loutere feit dat een website toegankelijk is vanuit een andere lidstaat. Rechtsleer: kan de verwijzingsregel dan nooit worden toegepast bij overeenkomsten die niet op afstand worden gesloten? Uit de zaak Mühlleitner bleek dat het sluiten van een overeenkomst op afstand niet noodzakelijk is. (Zie H.v.J. 6 september 2012, case C- 190/11, Mühlleitner v. Yusufi). Uit de indicaties kan je wel afleiden dat men snel zal voldoen aan de kenmerken en dus de verwijzingsregel en dus het recht van het land van de consument zal toepassen. Stel: een Britse onderneming heeft een Engelse website + prijzen in euro/pond, maar wil zich niet richten tot Spanje/Italië. Dan kunnen ze gebruik maken van disclaimers: wij leveren niet aan consumenten in Spanje/Italië/Griekenland Deze voorbehouden kunnen als geldig worden beschouwd (ze zijn niet in strijd met het vrij verkeer van goederen). De disclaimers moeten dan wel worden nageleefd. 3

4 Vergelijking met EVO- verdrag Voor contracten tot 17 december 2009! Andere situatie => minder snel toepassing van de bijzondere verwijzingsregel. Meer weten over het arrest Pammer / Alpenhof: E. ALVAREZ ARMAS and M. DECHAMPS, Arrêt Pammer et Hotel Alpenhof: L'équilibre entre consommateurs et professionnels dans l'e- commerce, 2011 EJCL (European Journal of Consumer Law), pp M. POSNOW WURM, La protection des consommateurs en droit international privé européen suite aux arrest Pammer Hotel Alpenhof: la notion d activité dirigée, (2011) 10 Tijdschrift@IPR.be, pp R. STEENNOT, Hof van Justitie verduidelijkt topepassingsvoorwaarden bijzonder IPR- Regelen consumentenovereenkomsten, in Tijdschrift@IPR.Be 2011 ( Het Weens Koopverdrag (CISG) Toepassingsgebied Ruimtelijk toepassingsgebied De partijen moeten in principe gevestigd zijn in verschillende staten: Ofwel in verschillende verdragsstaten Ofwel moet via de toepassing van het IPR worden verwezen naar het recht van een verdragsstaat Voor contracten gesloten na 17 december 2009 Rome I Verordening: Rechtkskeuze / recht van het land van de verkoper Voor contracten gesloten tot 17 december 2009 EVO: Rechtskeuze / meest kenmerkende prestatie In vele gevallen is het CISG automatisch van toepassing! Je moet steeds kijken naar de vestiging van de koper en de verkoper. Eerste hypothese: de koper en de verkoper zijn gevestigd in verschillende verdragssluitende staten, b.v. de koper is gevestigd in België en de verkoper in de VS => dan is het CISG automatisch van toepassing. Tweede hypothese: er is een overeenkomst tussen een Belgische onderneming en een Indische onderneming (internationale koop). Aan de eerste mogelijkheid is niet voldaan, maar het CISG kan nog van toepassing zijn als het IPR verwijst naar het recht van een verdragssluitende staat. Welk recht is van toepassing op het contract o.b.v. ROME I? Is er Belgisch recht van toepassing op de overeenkomst => dan is het CISG van toepassing, niet het materieel recht uit het BW. Is het Indisch recht van toepassing=> dan is het CISG ook niet van toepassing! Rome I: is er rechtskeuze voor Belgisch recht? Dan is het mogelijk dat dit betekent met inbegrip van het CISG. Staat er Indisch recht => dan geldt het CISG niet. 4

5 Wat als er geen rechtskeuze gemaakt is? Dan moeten we ook Rome I toepassen: het recht van het land waar de verkoper is gevestigd => Indische verkoper: CISG niet van toepassing; Belgische verkoper: CISG wel van toepassing. EVO: eerst moet je kijken naar het gekozen recht. Is er geen rechtskeuze gemaakt => dan neem je het recht van het land waarmee de overeenkomst het nauwst verbonden is, er wordt vermoed dat dit de plaats van de partij die de meest kenmerkende prestatie levert (de verkoper) is. In de praktijk is de regeling dus hetzelfde als in Rome I. De donkergroene landen zijn de leden van het CISG. Het is opvallend dat Indië en Brazilië er niet bij zijn! Wat is een vestiging? Duurzaamheid, stabiliteit De plaats waar een contract onderhandeld werd kan op zich geen vestigingsplaats zijn! Niet noodzakelijk maatschappelijke zetel Het kan ook de werkelijke zetel zijn. Nauwst betrokken vestiging Sluit een onderneming contracten met verschillende vestigingen, welke vestiging neem je dan in aanmerking? Je zoekt aansluiting bij de nauwst betrokken vestiging. Indien geen vestiging: gewone verblijfplaats Als de partijen niet gevestigd zijn in verschillende staten, dan kan uitzonderlijk het CISG toegepast worden! Het kan b.v. gebeuren dat twee partijen gevestigd zijn in dezelfde staat, maar dat men toch een beroep moet doen op het IPR en het CISG automatisch van toepassing is. B.v. er is een contract tussen een Duitse verkoper en een Duitse koper waarvan alle andere aanknopingsfactoren verbonden zijn met Italië. Dit is wel een uitzonderlijke situatie (we mogen ze dan ook vergeten). Twee Belgische ondernemingen kunnen wel bepalen dat het CISG van toepassing is! Dit is een mogelijkheid. Materieel toepassingsgebied Het moet gaan om koop van een roerende zaak! Koop Geen definitie: overdracht eigendom tegen betaling prijs Ruiltransacties? 5

6 Koop is een transactie gericht op eigendomsoverdracht, tegen betaling van een prijs. Ook ruiltransacties vallen er dus onder! Roerend (niet onroerend, niet onlichamelijk) Ten tijde van de levering Stel: er is een internationale koopovereenkomst gesloten m.b.t. aardappelen, op het moment dat deze nog onroerend waren. Bij de levering zijn de aardappelen roerend à het CISG zal dus van toepassing zijn! Het omgekeerde geldt ook: b.v. een lift is een roerend goed op het ogenblik van de levering en zal later onroerend worden à dit belet de toepassing van het CISG niet! Software (drager / licentie versus verkoop)? Bij software is er een onderscheid naargelang de software al dan niet op een materiële drager geleverd wordt! Is er een materiële drager à dan is er een lichamelijk roerend goed. Verloopt alles online à dan heb je geen lichamelijk roerend goed! Eigenlijk is het vreemd om dit onderscheid te maken, want het kan om dezelfde software gaan! Volgens enkele auteurs is dit een archaïsche benadering en maak je beter onderscheid naargelang het gaat om een eigendomsoverdracht of een licentie/gebruiksrecht. Lees: H. Sono, The Applicability and Non- Applicability of the CISG to Software Transactions, Uitsluitingen: (op het examen moeten we hier geen opsomming van geven) Elektriciteit (wel van toepassing op gassen en petroleum) Zeeschepen, binnenvaartschepen en vliegtuigen Hier stelt zich een probleem met de plezierjachten! Een particulier die een plezierjacht koopt wordt uitgesloten. Als een onderneming er een aantal koopt is het wel van toepassing à er is rechtsleer geweest die zei dat deze consumenten ook onder het CISG vielen, maar rechtspraak heeft dit uitgesloten. Overeenkomsten over vliegtuigmotoren vallen wel onder het CISG! Gerechtelijke verkoop Openbare veiling Effecten, waardepapieren en betaalinstrumenten (doch niet: documenten die koopwaar vertegenwoordigen à cognossementen vallen dus wel onder het CISG!) Bestelling van nog te produceren goederen Voorbeeld: bestelling door verhuurbedrijf van te vervaardigen limousines Toepassing CISG tenzij koper wezenlijk deel van grondstoffen levert 6

7 Een transactie is mogelijk deels koop en deels aanneming. Het CISG maakt een onderscheid tussen de koop van nog te produceren goederen. De limousines moeten nog gefabriceerd worden, dus is het aanneming, maar het leveren (overdracht van eigendom tegen betaling) is koop. Deze transacties vallen onder het CISG! Tenzij de koper een wezenlijk deel van de koopwaar levert. Als de koper het staal levert voor de productie van te vervaardigen stalen machines, dan gaat het meer om aanneming. Meestal echter zal de koper geen wezenlijk deel van de koopwaar leveren en zal het CISG dus van toepassing zijn. Wezenlijk deel: maatstaf is de economische waarde (know how is geen materiaal) Wat is een wezenlijk deel? Moet het om meer dan de helft van de koopwaar gaan? Daarover is discussie mogelijk, je bepaalt het dus beter in je overeenkomst! Je kan specifiek opgeven of het CISG al dan niet van toepassing is (zie verder). Levering van goed en huur van diensten (aanneming) Voorbeeld: verkoop van een lift en plaatsing door verkoper In dat geval moet je kijken naar de economische waarde van beide prestaties. Is de dienstenprestatie economisch meer waardevol dan het goed als dusdanig, dan pas je het CISG niet toe. Dit kan contractueel gepreciseerd worden. Toepassing CISG tenzij belangrijkste deel van de verplichtingen van de verkoper bestaat in het verstrekken van arbeidskracht of verlening van diensten Maatstaf is opnieuw de economische waarde Gent 14 november 2008, Volmari Werner v. Isocab NV, ( Dit moeten we lezen op de website! Een Belgische bakkerij had koelkamers besteld bij een Duitse onderneming die ook effectief tot plaatsing overgegaan is. Ten tijde van de levering waren de goederen nog roerend à dus het gaat om levering van roerende goederen + een deel dienstverlening. Het contract werd opgesplitst: de waarde van de plaatsing was euro, dit was veel lager dan de prijs van de koelkamer als zodanig ( euro) à het CISG was dus van toepassing. Het is dus veel gemakkelijker de toepassing gewoon zelf in het contract te bepalen! Worden geregeld in het CISG: - totstandkoming - rechten en plichten - sanctionering bij wanprestatie Worden NIET geregeld door het CISG: > de geldigheid van de overeenkomst 7

8 De rechtsgeldige totstandkoming van het contract wordt niet geregeld door het CISG, daarvoor moet je kijken naar het nationaal recht dat het contract beheerst. Er is één uitzondering op die regel: het CISG bepaalt uitdrukkelijk dat het geschrift nooit een geldigheidsvoorwaarde kan zijn. Dus: als een nationaal rechtsstelsel van een verdragssluitende staat bepaalt dat een internationale handelsovereenkomst enkel schriftelijk tot stand kan komen maar het CISG is van toepassing, dan gaat het CISG toch bepalen dat het geschrift geen geldigheidsvereiste kan zijn van de overeenkomst. > eigendomsoverdracht, doch wel overdracht van het risico! Wat betekent dit concreet? V.b. een Belgische onderneming koopt een aantal wagens aan (in een toonzaal). Wanneer gaat naar Belgisch recht de eigendom over? Zodra er wilsovereenstemming is over het goed en de prijs. Voor de eigendomsovergang is dit nationaal Belgisch recht van toepassing! Het risico gaat volgens het CISG over bij de levering. Het is dus mogelijk dat de eigendom en het risico op een verschillend moment overgaan! > bekwaamheid, vertegenwoordiging, prijsherziening, cedeerbaarheid, schuldvergelijking, verjaring De toepassing van het CISG kan worden uitgesloten! Het kan geheel of gedeeltelijk uitgesloten worden. Dit gebeurt best uitdrukkelijk. Stel: er is een contract tussen een Franse verkoper en een Duitse koper (F en D zijn beide verdragssluitende staten). In het contract staat dat Duits recht van toepassing is. Het CISG behoort daar ook toe! Dergelijk beding volstaat dus niet om het CISG buiten toepassing te verklaren! Als er zou staan dat er uitsluitend Duits recht van toepassing is, dan is dat wel een impliciete uitsluiting van het CISG. Maar je vermijdt beter dergelijke discussies door het uitdrukkelijk uit te sluiten. Interpretatie Interpretatie van de bepalingen van het verdrag ó interpretatie van de partijwil: verklaringen/gedragingen. Van het CISG Letterlijke interpretatie Eerst volg je de letterlijke interpretatie! Autonome interpretatie Als een letterlijke interpretatie niet mogelijk is, dan moet je de bepalingen interpreteren volgens de geest en het doel van het verdrag, je mag geen interpretaties van het nationale kooprecht doortrekken naar het CISG. Leemten in het verdrag: Leemten in het verdrag vallen wel onder toepassing van het CISG, maar ze zijn niet uitdrukkelijk geregeld. Het gaat niet over uitgesloten zaken, maar over zaken onder de toepassing van het verdrag, zij het dan niet uitdrukkelijk geregeld. Eerst ga je na of je dit kan oplossen via algemene rechtsbeginselen die terug te vinden zijn in het verdrag (goede trouw e.d.) V.b.: OLG Düsseldorf 2 July 1993, er moest een schadevergoeding betaald worden door de verkoper aan de koper. 8

9 Schadevergoeding wordt geregeld in het CISG, maar niet de plaats van betaling van een schadevergoeding. De Duitse rechtbank te Düsseldorf redeneerde: het is een leemte die niet uitdrukkelijk geregeld wordt, maar er is wel een regeling inzake betaling van de prijs bij een overeenkomst. Bij toepassing van het CISG kom je dan bij de vestiging van de verkoper als er niets anders overeengekomen is. Het principe van de draagbaarheid van de schuld (algemeen principe) wordt dus toegepast op de schadevergoeding à plaats waar de koper gevestigd is. V.b.: het CISG bevat een regel omtrent de invulling van een geschrift. Hieraan voldoen ook een telex en een fax. Wat doen we dan met een e- mail? Gaan we dat ook beschouwen als een geschrift? Uit het verdrag van 80 blijkt een ruime invulling, dan moet dit vandaag ook aanvaard worden. Ook een elektronisch document is dus een geschrift in de zin van het CISG. Als het niet kan opgelost worden door algemene rechtsbeginselen à dan ga je kijken naar het nationaal recht dat door het IPR wordt aangewezen (b.v. bij samenloop). Van de partijwil Bedoeling van de partij Bedoeling van een redelijk persoon Rekening houdend met alle ter zake dienende omstandigheden à men interpreteert in functie van de bedoeling die een partij had in zovere die bekend was voor de tegenpartij of redelijkerwijs kenbaar moest zijn. Anders moet men uitgaan van de bekentenis in het normale rechtsverkeer rekening houdend met alle omstandigheden. Les 2 9 oktober 2012 Totstandkoming van de overeenkomst Het uitgangspunt is hetzelfde als in het Belgische recht: de overeenkomst komt tot stand wanneer een aanbod wordt aanvaard. Van wie het aanbod en van wie de aanvaarding uitgaat is irrelevant. De vraag is dan alleen nog wanneer er sprake is van een aanbod. Aanbod Er zijn drie voorwaarden om te kunnen spreken van een aanbod in de zin van het CISG: het moet gericht zijn tot bepaalde personen. Een website kan dus nooit een aanbod zijn. Zelfs als de goederen en de prijs duidelijk worden bepaald, kan de website niet als een aanbod in de zin van het CISG worden beschouwd. Dit is een groot verschil met wat wij aannemen in het Belgische recht: in het Belgische recht mag een bod gericht zijn tot een publiek in het algemeen en kan een website dus wel een aanbod zijn. Maar in veel landen is dit niet zo. het moet voldoende bepaald of bepaalbaar zijn. De prijs is bepaald als er een nominaal bedrag is vastgelegd in het contract. De prijs is bepaalbaar als hij berekend wordt volgens objectieve factoren: b.v. de marktprijs zoals hij geldt op een bepaalde plaats op een bepaald moment. Ook als de prijs bepaald wordt door een derde is er sprake van een bepaalde prijs. 9

10 In art. 55 CISG staat een bijzondere regeling m.b.t. de prijs! Wanneer de koop rechtsgeldig is gesloten zonder dat de overeenkomst uitdrukkelijk of stilzwijgend de prijs bepaalt of in de wijze van bepaling daarvan voorziet, worden de partijen geacht, tenzij het tegendeel blijkt, zich stilzwijgend te hebben gehouden aan de prijs die ten tijde van het sluiten van de overeenkomst voor zodanige onder vergelijkbare omstandigheden verkochte zaken gewoonlijk wordt bedongen in de betrokken handelsbranche. Het gaat over het geval waarin de partijen niet hebben voorzien in een bepaalde of bepaalbare prijs, maar er toch gesproken kan worden van een aanbod. Er bestaan verschillende interpretaties van deze bepaling: b.v. dat ze enkel geldt voor de staten die een voorbehoud hebben gemaakt voor de bepaling i.v.m. aanbod en aanvaarding. In de rechtspraak zien we dat deze bepaling niet wordt toegepast: rechters gaan de bepaling ontwijken door zeer snel te besluiten dat een prijs bepaalbaar is. In een Hongaarse zaak ging het over een koopovereenkomst voor vliegtuigmotoren. In het contract was de prijs niet bepaald, en hij was ook niet bepaalbaar. Toch besliste men art. 55 niet toe te passen: daarvoor is er immers een marktprijs nodig, en voor vliegtuigmotoren is er geen marktprijs. De vereiste van een marktprijs is een bijzondere interpretatie van art. 55. (HUNGARY Legfelsóbb Biróság 25 September 1992 (Airplane engines case)] (transaction between a U.S. seller and a Hungarian buyer) het moet de wil in zich dragen om bij aanvaarding verbonden te zijn. Dit is een subjectief element. Hoe preciezer een aanbod is, hoe sneller men deze wil gaat aanvaarden. Men zoekt dus een objectief element om dit subjectief element te ondervangen. V.b.: een bedrijf voor bureaumateriaal stuurt catalogi naar 5000 Belgische ondernemingen. Is zo n aanbod gericht tot bepaalde personen: ja; is de prijs voldoende bepaald: ja; maar kan op basis van zo n catalogus de intentie bestaan om verbonden te zijn bij een loutere aanvaarding? Wij voelen aan van wel, maar internationaal wordt dat niet zo aangevoeld. Een bestelling zal een aanbod zijn, dat dan nog aanvaard moet worden. => Zoniet is er slechts een uitnodiging tot het doen van een aanbod!! Bindende kracht van het aanbod Als er een aanbod is, is dat aanbod dan verbindend? Kan het nog worden ingetrokken en kan het nog worden herroepen? Dit zijn twee verschillende zaken! Intrekking: intrekking van een aanbod is mogelijk voor zover je als partij die een aanbod doet dat aanbod intrekt vooraleer de partij waaraan het gericht was er kennis van heeft kunnen nemen. V.b.: een verkoper stuurt een brief aan de koper waarin 1000 stoelen worden aangeboden voor een prijs van euro. De bedrijfsleider ziet deze brief liggen en zegt dat de stoelen voor 12 euro per stuk verkocht moeten worden. Kan hij het aanbod nog intrekken? Enkel als hij de koper telefonisch op de hoogte brengt dat de brief geen aanbod is voor deze de koper bereikt. Herroeping: eens de koper kennis genomen heeft van het bod, kan de verkoper het aanbod enkel nog herroepen. Dit moet gebeuren voor de koper het aanbod heeft aanvaard. In bepaalde gevallen is het aanbod echter onherroepbaar: 10

11 wanneer op het aanbod een termijn gesteld was, is het onherroepbaar. Men gaat er internationaal ook vanuit dat het aanbod onherroepbaar is wanneer de tegenpartij er redelijkerwijze op mocht vertrouwen dat het aanbod onherroepbaar is. Aanvaarding Een aanvaarding kan op verschillende manieren geschieden: Verklaring of gedraging die blijk van instemming met aanbod inhoudt Het CISG gaat uit van verklaringen, gedragingen waaruit de aanvaarding blijkt, b.v. dat men start met de uitvoering van de overeenkomst. Stilzwijgen Een louter stilzwijgen houdt in principe geen aanvaarding in! Hier is wel een uitzondering op: het omstandig stilzwijgen. B.v. de ondernemingen zijn actief in een sector waar het de gewoonte is dat een stilzwijgen als aanvaarding geldt. Of de partijen doen al zaken met elkaar en zijn gewoon dat een stilzwijgen al jaren als aanvaarding werd behandeld. Van kracht worden van de aanvaarding = overeenkomst Het aanbod wordt van kracht indien het de wederpartij bereikt! Bereiken van de aanbieder binnen de termijn gesteld door de aanbieder of binnen een redelijke termijn Intrekking van de aanvaarding Een aanvaarding kan worden ingetrokken tot ze de aanbieder bereikt heeft. Je moet dus een sneller communicatiemiddel hebben dan dat waarmee de aanvaarding gedaan is. Aanvaarding met wijziging Wat komt ook voor: er gebeurt een aanvaarding, maar bepaalde elementen van het aanbod worden gewijzigd. Wat doe je hiermee? Is dit een aanvaarding, en welke elementen worden dan gevolgd? Of is het een tegenaanbod? Het CISG maakt een onderscheid naargelang de wijzigingen al dan niet wezenlijk zijn. Bij relevante (wezenlijke) wijziging is het een tegenaanbod Wezenlijk: vb. prijs, kwaliteit, betaling, plaats en tijdstip levering In de praktijk zal er vrij snel sprake zijn van een wezenlijke wijziging. Geen wezenlijke wijziging: overeenkomst komt tot stand onder de voorwaarden gesteld door de partij die tot aanvaarding overgaat, behoudens afwijzing door aanbieder (afwijzing moet geschieden zonder onnodig uitstel) 11

12 Bijzonder probleem: battle of the forms Zie: art- 19.html Over de essentiële elementen bereiken ze wilsovereenstemming. Maar ze willen elk hun eigen algemene voorwaarden toepassen. Wat doe je daarmee? Er zijn twee theorieën die in de praktijk het meest worden toegepast: > knock- out rule : men legt de algemene voorwaarden naast elkaar en de bedingen die je niet met elkaar kan verzoenen worden geschrapt. Deze worden vervangen door de suppletiefrechtelijke regelen uit het CISG, hetzij uit het nationaal recht. > de theorie van het laatste woord: dan maken we toepassing van de algemene voorwaarden van B. Anders had A zich er maar tegen moeten verzetten. In de praktijk gebeurt het echter vooral dat de algemene voorwaarden gewoon worden meegestuurd maar dat men er verder niet meer over piept. Verplichtingen van de verkoper De verkoper heeft twee hoofdverplichtingen: Conforme koopwaar leveren De vrijwaringsplicht: de verkoper moet garanderen dat derden geen aanspraken kunnen laten gelden op de goederen Levering zaken + documenten De basisverplichting van de verkoper is de zaken leveren met het oog op de eigendomsoverdracht, eventueel samen met de benodigde documenten. Overdracht van eigendom Niet: tijdstip waarop eigendom overgaat. Dat blijft bepaald door het nationaal recht. Overeenkomstig het bepaalde in het contract Suppletiefrechterlijke aard van de regeling uit het CISG à men kan op 2 manieren afwijken van de regels van het CISG: Uitdrukkelijke afwijkingen van CISG Afwijking door verwijzing Plaats waar levering moet geschieden Plaats bepaald in de overeenkomst Belang van de INCOTERMS INCOTERMS bepalen wie kosten van het transport draagt en het risico! Dat betekent dat een verwijzing naar de INCOTERMS een wijziging inhouden van de suppletiefrechtelijke regeling van overdracht van risico zoals die in het CISG is opgenomen. Ook voor het bepalen van de plaats van levering hebben de INCOTERMS voorrang op het CISG. De plaats van levering is van belang omdat die bepaalt welke rechtbanken bevoegd zijn. Kan de opname van de INCOTERMS in een contract ervoor zorgen dat de regels van het CISG anders geïnterpreteerd worden? Ja! 12

13 Suppletiefrechtelijke regel uit CISG betreffende plaats van levering Men maakt een onderscheid naargelang de overeenkomst al dan niet vervoer omvat. Plaats waar goederen worden afgegeven aan de eerste vervoerder indien koop vervoer omvat. Dit is belangrijk, want volgens het CISG gaat het risico over bij de levering. Zodra de verkoper dus de goederen afgeeft aan de eerste vervoerder is het risico voor de koper. Plaats waar de species- zaak zich bevindt of de soortzaak van de voorraad moet worden afgenomen of moet worden vervaardigd indien deze plaats bekend is en de koop geen vervoer omvat. Als de overeenkomst geen vervoer omvat is de plaats van levering de plaats waar de zaak zich bevindt of de soortzaak van de voorraad wordt afgenomen of moet worden vervaardigd. Als de koper dus zelf verantwoordelijk is voor het vervoer van de koopwaar gebeurt de levering in de vestiging van de verkoper en gaat op dat moment ook het risico over. Alle andere gevallen: vestiging van de verkoper Het risico gaat dus over op het ogenblik waarop de koper de zaken in ontvangst neemt. Wat dan bij laattijdige inontvangstname? In het contract staat dat de koper de goederen zal afhalen op 15 oktober. Hij heeft dat nog niet gedaan wanneer er op 18 oktober een tsunami plaatsvindt. Hiervoor voorziet het CISG een uitzondering: wanneer de inontvangstname laattijdig gebeurt, gaat het risico over op het moment dat de koper de goederen had moeten afhalen. Risico gaat over bij levering Uitzondering: laattijdige inontvangstname. Wat dan bij laattijdige inontvangstname? In het contract staat dat de koper de goederen zal afhalen op 15 oktober. Hij heeft dat nog niet gedaan wanneer er op 18 oktober een tsunami plaatsvindt. Hiervoor voorziet het CISG een uitzondering: wanneer de inontvangstname laattijdig gebeurt, gaat het risico over op het moment dat de koper de goederen had moeten afhalen. *tekst van Ramberg: geen examenstof, maar wel pluspunten als je hem kent Kaart INCOTERMS: onderschreven door veel meer landen dan het CISG. Tijdstip waarop de levering moet geschieden o Tijdstip bepaald in de overeenkomst, b.v. 15 oktober o Binnen periode bepaald in de overeenkomst, b.v. voor 15 oktober Tenzij koper datum moet kiezen binnen die periode o Binnen redelijke termijn na het sluiten van de overeenkomst Hier kunnen de omstandigheden van de zaak zeer belangrijk zijn! B.v. een levering van bulldozers binnen twee weken na betaling van het voorschot is een redelijke termijn. o Laattijdige levering: dit is een contractuele wanprestatie! o Voortijdige levering 13

14 Ook voortijdige levering kan een wanprestatie zijn! Met name wanneer een bepaalde datum is afgesproken voor de levering. B.v. er is afgesproken dat de levering zal geschieden op 25 oktober op de vestiging van de koper. 15 oktober worden de goederen geleverd. Dit kan ook een contractuele wanprestatie zijn: de goederen kunnen misschien bederven, de koper moet ze opslaan, hij kan ze misschien niet opslaan, Maar het moet niet per se een probleem zijn! Alles hangt eigenlijk af van de houding van de koper. Aanvaarding door koper Als hij dat aanvaardt en de goederen gewoon stockeert is er geen probleem. Weigering door koper Maar wanneer de koper dat niet ok vindt kan hij de goederen gewoon terug meesturen. Hij heeft echter ook een schadebeperkingsverplichting, samenhangend met het principe van het behoud van de zaak: als het om bederfbare goederen gaat mag hij ze niet zomaar terugsturen, want dan zouden de goederen tenietgaan. Hij moet alle redelijke maatregelen nemen om de goederen te bewaren. Hij moet de zaken in ontvangst nemen, maar hij moet protesteren zodat hij aanspraak kan maken op schadevergoeding. Met de levering samenhangende verbintenissen Individualisatie van de koopwaar Transport Transportmiddel moet aangepast zijn aan omstandigheden B.v. voor transport van bederfbare goederen moet in een koelsysteem voorzien zijn. Vervoersovereenkomst moet gesloten zijn volgens gebruikelijke voorwaarden Als je een lading over zee moet vervoeren moet je de kortste weg kiezen, de meest logische of gebruikelijke weg. Verzekeringen (aangepast aan omstandigheden en volgens gebruikelijke voorwaarden): je moet bepalen wie de verzekering moet aangaan, wat de dekking is, Exportvergunningen Documenten Conforme koopwaar leveren In de rechtspraak staat vaak dat dit beoordeeld moet worden aan de hand van kwaliteit en kwantiteit. o Kwaniteit en kwaliteit Overeenkomst (inclusief raamcontracten en gebruiken) Dit moet in de eerste plaats beantwoord worden aan hand van de overeenkomst. Indien de overeenkomst hier niets over zegt moet men de 14

15 suppletiefrechtelijke regels van het CISG volgen: men moet leveren wat er besteld is. Kwantiteit Exacte hoeveelheid onder voorbehoud van gebruikelijke toleranties Te veel geleverd o Weigeren o Aanvaarden Als je het teveel geleverde aanvaardt moet de prijs naar evenredigheid worden aangepast. Maar als koper sta je in een sterke positie: voor de verkoper zal het misschien te duur zijn het teveel opnieuw te vervoeren, dus kan je prijsreductie onderhandelen. Te weinig geleverd Naast prijsreductie zal je aanspraak kunnen maken op bijkomende schadevergoeding. Kwaliteit De kwaliteit van de producten wordt geëvalueerd a.h.v. drie criteria: Doeleinden» Voortverkoop / normaal gebruik De zaak moet beantwoorden aan de doeleinden waarvoor ze normaal worden gebruikt EN ze moeten geschikt zijn om door te verkopen. B.v. in een zaak van wijnhandel had de verkoper 9% water toegevoegd aan de wijn. De douane heeft de wijn in beslag genomen en vernietigd. De verkoper is aansprakelijk gesteld omdat de wijn niet voldeed aan de normale doeleinden waarvoor wijn wordt gebruikt. In een tweede zaak waren sofa s geleverd waar je direct uitschoof. De koper kon hier natuurlijk niets mee doen, hij kon ze zo niet voortverkopen.» Problematiek van verschillende technische vereisten in land koper en verkoper B.v. zaak 1995: het toegelaten percentage cadmium dat in mosselen mocht zitten verschilde van land tot land. Voor de verkoper waren die mosselen perfect in orde. De koper kon er echter weinig mee doen, want volgens zijn eigen wetgeving mochten ze niet verkocht worden. Had de verkoper voldaan aan zijn leveringsverplichting? Of had hij de wetgeving van het land van de koper moeten kennen? Hier is beslist dat de verkoper niet wist of niet had moeten weten dat de Duitse regeling strenger was. In een andere zaak i.v.m. kazen is echter beslist dat de verkoper wel op de hoogte moest zijn van de wetgeving van de koper. De bijzondere omstandigheid was dat de koper en de verkoper al uitgebreid onderhandeld hadden. De vraag of de verkoper op de hoogte moet zijn van de wetgeving van zijn koper moet dus beoordeeld worden rekening houdend met de concrete omstandigheden. Wat ook een rol speelt is naar welk recht verwezen wordt in de overeenkomst. Of nog: of de verkoper zich actief op het 15

16 land van de koper heeft gericht (dan moet hij de lokale normen respecteren), of hij daarentegen gecontacteerd wordt door een koper uit een of ander land (dan is het aan de koper zich te informeren). Van een mosselverkoper die niet actief is gaan zoeken naar kopers op een bepaalde markt moet je dus niet verwachten dat hij alle lokale reglementeringen kent. Bijzondere doelstellingen (uitdrukkelijk / stilzwijgend) De zaken moeten geschikt zijn voor de bijzondere doelstellingen van de koper die de koper voor ogen had en door de verkoper aanvaard werden, tenzij de koper niet redelijkerwijze mocht vertrouwen op de vakbekwaamheid en het oordeel van de verkoper. Stel b.v. dat de verkoper iets wou maken volgens de richtlijnen van de koper, maar wel duidelijk gewaarschuwd heeft dat hij niet wist of hij het daarvoor zou kunnen gebruiken, dan kan de verkoper niet aansprakelijk gesteld worden. Monsters Als de koper eerst monsters ontvangen heeft moet de rest van de koopwaar aan de kwaliteit van de monsters voldoen. Verpakking (gebruik / behoud van de zaak) De verkoper moet de koopwaar verpakken volgens geschikte methoden. Gebrek ten tijde van de levering Als de koopwaar niet geschikt is om door te verkopen of te verwerken, is er sprake van een gebrek. Determinerend is de vraag of het gebrek reeds aanwezig was op het ogenblik van de levering (het gebrek moet zich nog niet gemanifesteerd hebben, maar het moet er al geweest zijn). Bewijslast In het CISG staan daarover geen regels. En in de rechtspraak zijn verschillende strekkingen te ontdekken. In België gaan we ervan uit dat de bewijslast op de koper rust. Later ontstane gebreken De verkoper is niet aansprakelijk voor gebreken ontstaan na de levering. Maar stel dat de verkoper het transport op zich heeft genomen en dan geeft hij de goederen mee met een transportmiddel dat daar niet voor geschikt is. Geen aansprakelijkheid voor gebreken bestaande voor de levering Stel: de verkoper moest leveren voor 25 oktober en heeft geleverd op 15 oktober. Op 17 oktober ontdekt de koper dat het goed niet geschikt is voor gebruik doordat er een stuk ontbreekt. De verkoper zal niet aansprakelijk zijn als hij erin slaagt het gebrek nog voor 25 oktober recht te zetten. Koper verliest zijn rechten Kennis geven van gebreken binnen redelijke termijn na ontdekking gebrek 16

17 V.b. zaak: de koper had drie maanden gewacht vanaf de levering om te laten weten dat het textiel niet beantwoordde aan de verwachtingen. Hier was de redelijke termijn overschreden. Het is aan de koper de waar te inspecteren om gebreken vast te stellen. Kennis geven binnen twee jaar na afgeven van de zaak Na twee jaar na het afgeven van de zaak kan de verkoper niet aansprakelijk worden gesteld voor een gebrek, ook niet als het al bestond ten tijde van de levering. Deze regel wijkt af van de Belgische regeling: wij hebben immers nog de verborgen gebreken. Al zal het ook hier niet eenvoudig zijn na twee jaar nog te bewijzen dat er een verborgen gebrek is dat al bestond ten tijde van de levering. Het CISG bevat hier wel een uitzondering op: als de verkoper de gebreken kent of behoorde te kennen kan hij zich niet beroepen op de redelijke termijn. Voor de kennisgeving zijn geen bijzondere vormvereisten, al is het wel zo verstandig natuurlijk dit te doen op een manier die je later toelaat het te bewijzen. Uitzondering: verkoper kent of behoort gebrek te kennen Vrijwaring voor uitwinning Rechten en aanspraken van derden (ongeacht of verkoper deze kent of niet) De verkoper is vrijwaring verschuldigd voor uitwinning door derden, voor aanspraken die derden zouden kunnen laten gelden op de goederen. Men moet een onderscheid maken naargelang de aanspraken het gevolg zijn van intelectuelle eigendomsrechten, dan wel van andere rechten. Intellectuele eigendomsrechten (gekend door verkoper) Op grond van wet van het land van gebruik of voortverkoop of land van vestiging koper Tenzij koper bekend was met deze rechten / te wijten aan instructies van de koper Koper verliest zijn rechten Redelijke termijn, tenzij verkoper weet had van de aanspraken van derden. Contractuele afwijkingen Grenzen aan mogelijkheid tot inperking van de vrijwaringsverplichting (lex contractus + lex fori) Ook dit is een suppletiefrechtelijke regeling. Je moet dus nagaan of de partijen de vrijwaringsplicht niet kunnen uitsluiten. Er is rechtspraak die zegt dat je de exoneratieplicht niet of slechts in bepaalde mate kan wegbedingen. Het CISG is een suppletiefrechtelijke regeling waarvan men kan afwijken, maar als het nationale recht beperkingen van de vrijwaringsplicht nietig verklaart, mag men er geen rekening mee houden en moet men terugvallen op de regels van het CISG. Les 3 16 oktober 2012 Wanprestatie van de verkoper Uitvoering in natura (art. 46 CISG) 17

18 n Tenzij koper zich gedraagt op onverenigbare wijze Article 46(1) restricts the right to compel performance when the buyer has already resorted to a remedy inconsistent with requiring performance. Such inconsistency exists when the buyer has avoided the contract, and also when the buyer has reduced the price pursuant to article 50 Ook het CISG voorziet de uitvoering in natura als eerste sanctie. Deze is echter niet mogelijk als de koper zich heeft gedragen op een wijze die daar onverenigbaar mee is. De koper kan de uitvoering in natura b.v. niet meer vragen wanneer hij beroep gedaan heeft op een rechtsmiddel en b.v. de ontbinding heeft gevraagd. art- 46.html n Weigering door rechter van het forum If the seized court would not, on the facts of the case before, grant such remedy under its own national law, it will not be bound to do so under the Convention Heel wat rechtsstelsels kennen de uitvoering in natura niet als rechtsmiddel! Wat als de rechter die zich moet uitspreken over de zaak de uitvoering in natura niet kent in zijn rechtsstelsel? Dan moet hij deze niet toepassen! Hij kan de regeling in het CISG gewoon aan de kant schuiven indien deze niet overeenkomt met zijn eigen recht. art- 46.html Vervanging Wezenlijke tekortkoming Vervanging is enkel mogelijk indien de tekortkoming wezenlijk is. Uiteraard kan dit ook enkel voor vervangbare zaken. Wat is een wezenlijke tekortkoming? Dit is het geval wanneer aan de tegenpartij in aanmerkelijke mate wordt onthouden waar ze recht op had. Hier is vrij veel rechtspraak over. Daaruit blijkt dat men niet te snel mag beslissen over een wezenlijke tekortkoming. Het Bundesgerichthof heeft beslist dat er geen sprake is van een wezenlijke tekortkoming indien de koper de goederen kan verderverkopen, zelfs al is het met korting. Dit komt ook tot uiting in een zaak voor het Zwitserse Bundesgericht waar het ging over diepgevroren vlees dat te veel vet en water bevatte en enkel tegen een verminderde prijs kon worden verderverkocht. Dit was geen reden voor vervanging: dat er bij verkoop een korting moet worden toegestaan betekent niet dat het om een wezenlijke tekortkoming gaat. Uiteraard blijft er wel een contractuele wanprestatie; deze is echter niet van die aard een rechtsmiddel in te stellen dat een wezenlijke tekortkoming vereist. Leading court decisions on what constitutes a fundamental breach have held that a non- conformity concerning quality is not a fundamental breach of contract if the buyer can, without unreasonable inconvenience, use the goods or resell them, even with a rebate. If non- conforming goods cannot 18

19 be used or resold with reasonable effort, however, there is a fundamental breach Zie: BGH 3 April 1996, the delivery of frozen meat that contained too much fat and water - - and which therefore, according to expert opinion, was worth 25.5 per cent less than meat of the contracted- for quality - - was deemed not to constitute a fundamental breach of contract because the buyer could resell the meat at a lower price or could process it in an alternative manner: BG 28 October 1998, Several courts have found that, if the defects are easily repaired, the lack of conformity is not a fundamental breach : HG Zürich 26 April 1995, Binnen redelijke termijn De vervanging moet binnen een redelijke termijn gevraagd worden! Niet mogelijk indien ontvangen zaken niet goeddeels in dezelfde staat kunnen worden teruggegeven (behoudens uitz.) Bovendien kan men maar vervangende zaken vragen indien men de goederen die men ontvangen heeft kan teruggeven in dezelfde staat. Herstel Redelijk Vragen om herstel moet redelijk zijn: als de koper het defect eenvoudig zelf kan repareren mag hij geen herstel vragen aan de verkoper. Natuurlijk blijft hij wel gerechtigd op schadevergoeding. A request for repair would be unreasonable if the buyer could easily repair the goods himself, but the seller remains liable for the costs of such repair : OLG Hamm 9 June 1995, Initiatief verkoper (art. 48 CISG) De verkoper heeft het recht meteen zelf over te gaan tot herstel, tenminste voorzover dit geen onredelijke ongemakken meebrengt voor de koper en met behoud van recht op schadevergoeding. De verkoper kan zo proberen de koper voor te zijn voor deze kan vragen om vervanging. Bijkomende schadevergoeding Ontbinding Voorwaarden Wezenlijke tekortkoming As a rule, late performance does not by itself constitute a fundamental breach of contract. Only when the time for performance is of essential importance - - either because that is so stipulated between the parties or because timely performance is critical in the circumstances (e.g., seasonal goods) - - will delay amount to a fundamental breach 19

20 Ontbinding vereist een wezenlijke tekortkoming! Dezelfde criteria als hierboven kunnen ook hier toegepast worden. Een laattijdige levering wordt in principe niet beschouwd als een wezenlijke tekortkoming die de ontbinding van het contract rechtvaardigt. Tenzij het natuurlijk gaat om bepaalde goederen zoals bederfbare goederen. Geen levering binnen aanvullende termijn Er mag geen levering gebeurd zijn binnen de aanvullende termijn. Als de koper een aanvullende termijn toestaat en de levering vindt nog niet plaats, dan beschouwt men dit als een wezenlijke tekortkoming. Verlies van recht op ontbinding indien verkoper reeds heeft geleverd? if the goods have been delivered, the buyer must declare avoidance within a reasonable time Zelfs als de verkoper al geleverd heeft kan de koper de ontbinding nog vorderen indien dit gebeurt binnen een redelijke termijn na de levering! Verlies recht van ontbinding bij onmogelijkheid zaken goeddeels in dezelfde staat terug te geven (behoudens uitzonderingen) (art. 82 CISG) Indien de koper de zaken niet in dezelfde staat kan teruggeven kan hij de ontbinding niet vorderen! Er zijn drie uitzonderingen: - als de zaken niet in dezelfde staat kunnen teruggegeven worden als gevolg van een keuring door de koper, dan kan de ontbinding gevorderd worden - als het feit dat de zaken niet teruggegeven kunnen worden niet aan de koper ligt, kan de ontbinding ook nog gevraagd worden. Er is bijkomende schade ontstaan, maar deze is niet te wijten aan de koper, die alle maatregelen heeft genomen die van hem verwacht kunnen worden. - als de koper de zaken niet meer kan teruggeven doordat hij ze zelf al verderverkocht heeft, kan hij nog steeds de ontbinding vorderen. Het is immers mogelijk dat hij gewoon verkocht heeft zoals oorspronkelijk zijn bedoeling was, maar dat hij klachten ontvangen heeft van zijn eigen kopers. Uiteraard zal wel een vergoeding verschuldigd zijn indien hij de goederen niet kan teruggeven. Gevolgen van de ontbinding Verdwijnen van verplichtingen (vb. OG 29 June 1999, Geen van beiden zal nog ergens toe gehouden zijn. Indien er nog verbintenissen uitgevoerd moesten worden verdwijnen deze. Teruggave van goederen en prijs Men moet de partijen terugstellen in hun oorspronkelijke positie: beiden moeten teruggeven wat reeds ontvangen werd. Tenzij men anders overeenkomt moet de teruggave gelijktijdig geschieden. Rente en vergoeding van het voordeel Beide partijen moeten het voordeel vergoeden dat zij gehad hebben van de zaak. Indien de koper b.v. de geleverde machines een tijdje gebruikt heeft voor hij ze heeft moeten betalen, moet hiervoor een vergoeding betaald worden. Als de ontvangen som voor de verkoper rente heeft opgebracht moet hij hiervoor ook een vergoeding betalen. 20