Jaarverslag NHL Hogeschool 1

Transcriptie

1 Jaarverslag 2009 NHL Hogeschool 1

2 2 Jaarverslag 2009 NHL Hogeschool 3

3 Inhoudsopgave Voorwoord 1. Profiel NHL Hogeschool 1.1 Kernwaarden en activiteiten 1.2 Duidelijk op koers 1.3 Een nieuwe naam: NHL Hogeschool 1.4 Een nieuw gebouw 1.5 Gedreven organisatie 2. Het onderwijs en onderzoek van de NHL 2.1 Onderwijsaanbod 2.2 Kwaliteit: voortdurende uitdaging 2.3 Instroom en inschrijvingen 2.4 Vraaggestuurd en flexibel onderwijs 2.5 Vernieuwing van de beroepspraktijk 2.6 Persoonlijke begeleiding 2.7 Internationalisering 3. NHL Hogeschool in bedrijf 3.1 Personele ontwikkelingen 3.2 Reorganiseren voor de toekomst 3.3 Naar een professionelere organisatie 3.4 Gezond, prettig en veilig werken 3.5 Huisvesting 3.6 Naar de nieuwe locatie 3.7 Informatisering 4. Governance 4.1 Interne beheersing en control 4.2 Horizontale dialoog 4.3 Medezeggenschap 4.4 Rechtsbescherming 4.5 Risicomanagement 5. Financieel Jaarverslag Belangrijke ontwikkelingen 5.2 Financieel resultaat 5.3 Financiële positie 5.4 Beloning bestuurders en toezichthouders 5.5 Financiële sturing 5.6 Helderheid in verantwoorden 5.7 Begroting 2010 Bijlagen 1. Samenstelling Raad van Toezicht 2. Portefeuilleverdeling College van Bestuur 3. Overzicht opleidingen NHL Hogeschool 4. Wijzigingen onderwijsaanbod 5. Overzicht van lectoraten en lectoren 6. Overzicht van kenniscentra, aandachtsterreinen en activiteiten 7. Totaal vloeroppervlak NHL per locatie 8. Projectorganisatie Nieuwbouw 9. Jaarrekening Accountantsverklaring Jaarverslag 2009 NHL Hogeschool 5

4 Voorwoord Onderweg naar een nieuwe organisatie NHL Hogeschool legde in 2009 op verschillende manieren een goede basis voor een nieuwe organisatie. Zo is er de nieuwe locatie in Leeuwarden. Met een transparante ring heeft architectuurstudio Herzberger de oorspronkelijke Bouhof verbonden met de nieuwbouw. Het verleden is opgenomen in onze toekomst. Op de valreep van dit verslagjaar vond de verhuizing plaats. Alle verloven waren het afgelopen (na)jaar ingetrokken om die operatie te laten slagen. Het nieuwe complex is inmiddels vol in bedrijf. We zijn het stadium van de kinderziektes voorbij en de nieuwbouw voldoet ruimschoots aan de verwachtingen. De nieuwe gezamenlijke huisvesting maakt meer samenwerking mogelijk, over de grenzen van instituten en afdelingen heen. Door deze ontmoetingen kunnen nieuwe initiatieven ontstaan. De grote diversiteit van ons aanbod van onderwijs en onderzoek wordt de bron voor grensoverschrijdende innovaties. Dankzij de nieuwe huisvesting kan onderwijsondersteuning efficiënter werken. Ook zijn besparingen mogelijk in de facilitaire diensten. Voor deze doelen is een reorganisatie voorbereid en voorzien van een sociaal plan. Met een zo laag mogelijke overhead, maken we maximaal ruimte voor onderwijs en onderzoek. Opnieuw scoorde NHL Hogeschool in de Keuzegids Hoger Onderwijs het beste van de noordelijke hogescholen. Ook de accreditaties in 2009 verliepen succesvol. De open dagen die tot nog toe op de nieuwe locatie in Leeuwarden zijn gehouden resulteerden in nieuwe bezoekersrecords. De betekenis van de NHL voor de regionale economie is in 2009 nog duidelijker geworden. Er werden vele onderzoeksprojecten mogelijk gemaakt en meer dan voorheen slaagden we er in externe subsidies aan te trekken, mede dankzij nieuwe lectoraten. Zo werd een voorstel voor een excellentieprogramma gehonoreerd. Daarmee kan NHL Hogeschool de komende tijd een uitdagend onderwijsprogramma organiseren voor uiteindelijk de beste vijf procent van onze studenten. Zo stimuleren we toptalent voor onze regio. Naast mooie resultaten waren er ook onvermijdelijke bezuinigingen. Deze zijn hard nodig om de onderwijsexploitatie gelijk te laten lopen met de bekostiging. Het jaar werd afgesloten met een positief resultaat. Ook bleek het mogelijk noodzakelijke voorzieningen te treffen voor het dekken van toekomstige risico s. Twee ontwikkelingen in 2009 zijn nog het vermelden waard. Allereerst de in 2009 gevormde directie Finance & Control. Die zorgt ervoor dat NHL Hogeschool, ook in financiële zin, maximaal ruimte maakt voor onze primaire processen. En in het najaar werd de eerste fase van het informatiesysteem Educator geïmplementeerd. Het onderwijsaanbod van NHL Hogeschool is inmiddels inzichtelijk gemaakt in een digitale onderwijscatalogus. Met dit jaarverslag geven we een zo helder mogelijk beeld van deze en overige ontwikkelingen in de organisatie. 21 juni 2010 College van Bestuur 6 Jaarverslag 2009 NHL Hogeschool 7

5 Verslag Raad van Toezicht De Raad van Toezicht volgt alle grote ontwikkelingen binnen de hogeschool. Behalve toezichthouder is de Raad ook een klankbord voor het College van Bestuur. Lag voorheen de nadruk vooral op strategie, bedrijfsvoering en de financiele resultaten van NHL Hogeschool, sinds 2009 komen de primaire processen onderwijs, onderzoek en de kwaliteit daarvan, explicieter aan bod komen. Deze verdieping van de toezichtsfunctie komt tot uitdrukking in de nieuwe commissiestructuur die in 2009 in werking is getreden. Binnen de Raad van Toezicht bestaan nu drie commissies: De benoeming- en remuneratiecommissie; De auditcommissie; De onderwijs-, onderzoek- en contractactiviteitencommissie. De remuneratiecommissie richt zich op het werkgeverschap van de leden van het College van Bestuur. De auditcommissie houdt toezicht op de financiën, (externe) verslaglegging en treasury. De onderwijs-, onderzoek- en contractactiviteitencommissie is uniek in het hoger beroepsonderwijs en is inhoudelijk betrokken bij het primaire proces. De Raad van Toezicht heeft dankzij deze nieuwe structuur meer feeling met het primaire proces en kan ook meer een klankbord zijn. In 2009 heeft de Raad hierdoor inhoudelijk bijgedragen aan de ontwikkeling van beleid op het gebied van onderwijs, onderzoek en kwaliteitszorg. Dit sluit goed aan bij de nieuwe wetgeving die stelt dat toezicht op kwaliteitszorg één van de taken is van de Raad van Toezicht. Contact met de organisatie In 2009 heeft de Raad van Toezicht ook meer contact gekregen met de organisatie. Instituutsdirecteuren, lectoren en afdelingshoofden zijn regelmatig uitgenodigd om een presentatie te komen houden voor de Raad. Verder woont de voorzitter van de Raad van Toezicht eenmaal per jaar een vergadering bij van de Hogeschoolraad. De auditcommissie heeft nauw contact met de externe accountant. Deze woont minstens tweemaal per jaar een vergadering van de commissie bij en eenmaal per jaar een vergadering van de Raad van Toezicht. Strategie De strategische positie van de hogeschool is in 2009 uitgebreid in de Raad van Toezicht besproken. De Raad organiseerde een strategieconferentie, waarvoor ook de insituutsdirecteuren werden uitgenodigd. De centrale vraag was: waar staat de hogeschool over tien jaar? Geconstateerd is dat de hogeschool in een overgangsfase zit naar een meer functionele taakverdeling tussen de vier hogescholen in Noord-Nederland. De hogescholen zouden zich op thematische speerpunten moeten specialiseren, zowel wat onderwijs als onderzoek betreft. Samen bieden ze in Noord-Nederland nog steeds een breed aanbod, afzonderlijk krijgen zij hun eigen focus. De Raad van Toezicht ziet hierin mogelijkheden om strategische allianties aan te gaan. 8 Jaarverslag 2009 NHL Hogeschool 9

6 Het Regionaal sectorplan HBO-onderwijs en -onderzoek dat de vier noordelijke hogescholen eind 2009 voor de periode hebben gemaakt, sluit aan bij deze visie. De hogescholen willen de komende vijf jaar een optimale opleidings- en kennisinfrastructuur realiseren. Via samenwerking en/of onderlinge afstemming willen de vier hogescholen onderwijs aanbieden en ontwikkelen, samenwerken in onderzoek en kenniswerkers van hoog niveau opleiden. Een doel is ook een flexibel gezamenlijk onderwijsaanbod te vormen voor (oudere) studenten die zich willen op-, om- of bijscholen. De nadruk in het sectorplan ligt op gemeenschappelijke speerpunten en expertisecentra die van belang zijn voor de regio. De hogescholen werken daarbij nauw samen met bedrijven en instellingen in de noordelijke regio. Door samenwerking wordt de regio Noord-Nederland geprofileerd als kennis- en onderwijsregio in de techniek en (nieuwe) technologie. De ontwikkeling naar thematische specialisaties sluit ook aan bij de aanbevelingen van de commissie Veerman die voorjaar 2010 een rapport uitbrengt over het hogeronderwijsstelsel. Volgens de commissie moeten hogescholen zich concentreren en profileren op de activiteiten waar zij goed in zijn. Besproken onderwerpen In 2009 heeft de Raad van Toezicht de volgende onderwerpen besproken: Managementletter 2008, Jaarplan 2009 en Meerjarenbegroting ; Resultaten jaargesprekken met de leden van het College van Bestuur; Portefeuilleverdeling College van Bestuur; Huisvesting, de nieuwbouw in Leeuwarden in het bijzonder; Jaarverslag 2008 en Jaarrekening 2008; Ontwikkeling demografie en studentenprognoses; Strategiediscussie: uitgangspunten en ontwikkelingen op lange termijn; Accountantsverslag en systeem van interne controle; Het beleid ten aanzien van onderzoek en lectoraten; De rol van de accountant; De nieuwe naam en huisstijl; De reorganisatie van het onderwijsondersteunend personeel; De ontwikkelingen rond het SCKO; Het Regionaal sectorplan HBO-onderwijs en -onderzoek ; Het inrichten van de directie Finance & Control; Het Studententevredenheidsonderzoek en het Medewerkerstevredenheidsonderzoek; De overdracht van de bacheloropleiding Pedagogiek aan Windesheim en de in ruil daarvoor gekregen PTH-opleidingen in Groningen en Leeuwarden. Samenstelling De heren Jouke van Dijk en Paul Visschedijk zijn nieuw toegetreden per 1 januari In 2009 zijn drie mensen herbenoemd. De heer Ruud Nijhof werd op 20 december 2009 voor de tweede keer benoemd als plaatsvervangend voorzitter. De heren Ronald Wilcke en Ruben Wenselaar werden op 10 oktober 2009 herbenoemd voor een periode van 4 jaar. De samenstelling van de Raad is te vinden in bijlage 1, inclusief relevante nevenfuncties conform de branchecode. De Raad van Toezicht bedankt iedereen die door onderwijs, onderzoek, ondersteuning en samenwerking NHL Hogeschool maakt tot een vooruitstrevende onderwijsinstelling en een uitdagende en inspirerende ontmoetingsplaats. Leeuwarden, 21 juni 2010 Gerrit Ybema, voorzitter Raad van Toezicht 10 Jaarverslag 2009 NHL Hogeschool 11

7 1. Profiel NHL Hogeschool Van ontmoeting komt ontplooiing Enerverend. Dat was 2009 voor NHL Hogeschool. De nieuwe, vooruitstrevende locatie aan de Rengerslaan werd opgeleverd en de NHL kreeg een nieuwe naam en huisstijl. Daarmee werden flinke stappen gezet in de richting van de school die de NHL graag wil zijn: een uitdagende en inspirerende ontmoetingsplaats. NHL Hogeschool brengt kennis, ervaringen en opvattingen samen. Zo ontstaan er nieuwe denkbeelden: ontmoeting leidt tot ontplooiing. 1.1 Kernwaarden en activiteiten NHL Hogeschool wil een inspirerende omgeving zijn waar studenten, bedrijven, instellingen en overheden elkaar ontmoeten. Gepland en onverwacht. Omdat ontmoetingen tot nieuwe verbindingen en perspectieven leiden en daarmee tot ontplooiing. Omdat mensen elkaar zo versterken, inspireren en tot nieuwe inzichten brengen. De NHL wil ervoor zorgen dat de juiste kennispartners elkaar vinden en dat het geheel meer is dan de som der delen. Dat is goed voor studenten, medewerkers, bedrijven en dus voor de ontwikkeling van heel Noord- Nederland. NHL Hogeschool wil zich ontwikkelen tot een hogeschool die zich kenmerkt door betrouwbaar en kwalitatief goed onderwijs. Waar mensen met passie, nieuwsgierigheid en ondernemingsdrang leren en werken. Een hogeschool die mensen weet te binden. uitdagend uitdagend uitdagend uitdagend uitdagend uitdagend uitdagend uitdagend onderzoekend onderzoekend onderzoekend onderzoekend onderzoekend onderzoekend ondernemend ondernemend ondernemend ondernemend ondernemend ondernemend ondernemend betrouwbaar betrouwbaar betrouwbaar betrouwbaar betrouwbaar betrouwbaar betrouwbaar verbindend verbindend verbindend verbindend verbindend verbindend verbindend verbindend De kernactiviteiten van de NHL zijn: Onderwijs: NHL Hogeschool verzorgt voor ruim studenten competentiegericht onderwijs; Onderzoek: NHL Hogeschool verricht toegepast en praktijkgericht onderzoek; Contractactiviteiten: NHL Hogeschool is dé kennishotspot voor bedrijven in de regio. Enkele jaren geleden zagen externe doelgroepen de NHL nog als een Friese onderwijsinstelling. Positieve kernwaarden waren betrouwbaar, dichtbij, toegankelijk, open en persoonlijk. Tegelijkertijd werd de NHL gezien als weinig dynamisch en weinig innovatief. 12 Jaarverslag 2009 NHL Hogeschool 13

8 De NHL wil een ondernemende hogeschool binnen een noordelijke configuratie van hoger onderwijs zijn en ook zo gezien worden. De afgelopen tijd is hard gewerkt om dat voor elkaar te krijgen. De contractactiviteiten zijn geprofessionaliseerd en het aantal lectoraten is gegroeid. In 2009 startte de NHL met de voorbereidingen van het excellentieprogramma Innovatie en ondernemerszin, een programma waarin studenten leren op het hoogste niveau om de innovatiecyclus te beheersen, projecten te organiseren op basis van eigen passie en multidisciplinair samen te werken. Het programma is sterk gericht op de regio en gekoppeld aan de lectoraten. De NHL is regelmatig in de media als het gaat om onderzoek en ontwikkeling. 1.2 Duidelijk op koers In het Strategisch Plan heeft NHL Hogeschool een duidelijke koers gekozen. De NHL wil op actieve en motiverende wijze een kennisplatform in het Noorden opbouwen waar studenten, organisaties en overheden elkaar ontmoeten. In 2009 is NHL Hogeschool op deze weg verdergegaan. De belangrijkste speerpunten zijn: Talentontwikkeling op maat; Intensieve samenwerking met de beroepspraktijk; Inspirerende ontmoetingsplaats. Talentontwikkeling op maat De kenniseconomie vraagt om een nieuw type afgestudeerde: de professional die zichzelf weet te vernieuwen door een leven lang te leren. Een andere ontwikkeling is dat hogescholen tegenwoordig te maken hebben met studenten die een nieuwe, meer onderzoekende en experimenterende, leerstijl hebben ontwikkeld. Met het concept competentiegericht onderwijs wil NHL Hogeschool op beide ontwikkelingen inspelen. Een student formuleert zelf zijn onderwijsvraag, uiteraard binnen de kaders van de beroepscompetenties. De NHL zet daar flexibel onderwijs en leerroutes tegenover. Het op maat aanbieden van onderwijs is de afgelopen jaren sterk verbeterd. Mensen die door werkervaring al over de nodige competenties beschikken, hoeven bijvoorbeeld alleen nog die programmaonderdelen te volgen die echt nodig zijn. De NHL wil de komende jaren het onderwijs verder flexibiliseren en een excellente vraaggestuurde didactiek ontwikkelen. Elke student moet een deel van zijn onderwijsprogramma naar eigen inzicht in kunnen vullen. NHL Hogeschool vergroot daarom het maatwerk. Het onderwijsaanbod moet bovendien beter afgestemd zijn op trends als flexibele trajecten en trajecten in het kader van Erkenning Verworven Competenties (EVC s). NHL Hogeschool wil studenten ondersteunen bij het ontwikkelen van hun talenten. Wanneer de leerroutes op hun persoonlijke ambities zijn afgestemd, kunnen zij het maximale uit zichzelf halen. Kwaliteit staat vanzelfsprekend voorop bij NHL Hogeschool, net als betrouwbaarheid. De afgelopen jaren is er hard gewerkt om de kwaliteit van het onderwijs verder te verbeteren. De komende jaren moet de kwaliteit van andere onderdelen en ondersteunende diensten vergroot worden. De kwaliteitszorg wordt daarbij integraal aangepakt. In de opleidingen ligt het accent op kennisverwerving, reflectie, onderzoek, ontwerp en de vertaling van kennis naar toepassing. De borging van kenniswerving door vraagsturing wordt ingevuld door de hantering van een standaard kennisbasis bij elke opleiding. Bij de ontwikkeling van het aanbod zal de nadruk liggen op nieuwe minors, (on)bekostigde masters en associate degrees. Intensieve samenwerking met de beroepspraktijk De beroepspraktijk is belangrijk voor NHL Hogeschool. Snelle ontwikkelingen in de beroepspraktijk vragen om kennis en vaardigheden die up-to-date zijn. Dat geldt zowel voor jonge professionals die afstuderen, als voor mensen die werk hebben en zich willen laten bijscholen. Daarnaast vragen bedrijven en instellingen steeds vaker om sectoroverschrijdend, toepasbaar onderzoek. Het onderzoek in het wetenschappelijk onderwijs is gericht op analyse, het onderzoek in het hoger beroepsonderwijs op de praktische toepassing ervan. De NHL heeft veel contact met bedrijven en instellingen in de regio. Voortdurend onderzoekt de hogeschool welke kennis, vaardigheden en houdingen de beroepspraktijk vraagt. Het resultaat is bruikbare en toepasbare kennis. Omdat de NHL zich steeds meer richt op onderzoek zijn er nieuwe lectoraten ontwikkeld, waarvan een aantal in samenwerking met bedrijven en instellingen. Bovendien verricht NHL Hogeschool steeds meer betaalde diensten voor het bedrijfsleven en de overheid. De NHL-kenniscentra voeren deze contractactiviteiten uit. Het gaat hierbij om onderzoek, advies, uitvoering van projecten en het verzorgen van onderwijs. De NHL wil de komende jaren uitgroeien tot een Regional University of Applied Sciences. Om dat te bereiken moet onderzoek, bijvoorbeeld in de vorm van lectoraten, groeien en afgestemd zijn op de behoefte van het noordelijke bedrijfsleven, instellingen en overheden. NHL Hogeschool streeft naar een toename van het aantal lectoraten naar circa zestien. De omzet uit contractactiviteiten moet stijgen naar twintig procent van de totaalomzet. Inspirerende ontmoetingsplaats Meer dan ooit maken hogescholen onderdeel uit van de maatschappij. Kennis komt op allerlei manieren de school binnen en gaat er op allerlei manieren weer uit. Vaak ontstaan hierdoor bijzondere samenwerkingsverbanden. Ze leiden tot nieuwe inzichten, prikkelen en maken nieuwsgierig. In veel gevallen legt dit de basis voor innovatie en ondernemerschap. De wisselwerking tussen praktijk en onderwijs is de afgelopen jaren binnen NHL Hogeschool sterk toegenomen. Studenten werken veel aan praktijkopdrachten en krijgen hiervoor soms zelfs betaald. Steeds meer bedrijven en instellingen weten de NHL te vinden als sparringpartner of onderzoeksinstituut. Samen met bedrijven helpt de NHL studenten die als startend ondernemer aan de slag gaan. De NHL wil de komende jaren uitgroeien tot de kennishotspot van de regio. Meehelpen aan de ontwikkeling van een aantrekkelijk leef- en werkklimaat. Door specifieke onderzoeks- en ontwikkelingsgebieden te benoemen die direct bijdragen aan de continuïteit, groei en innovatie in de regio. Door studenten op te leiden tot onderzoekende, nieuwsgierige en ondernemende mensen. En door professionals te voorzien van kennis die aansluit op de beroepspraktijk. 1.3 Een nieuwe naam: NHL Hogeschool Sinds 1 september 2009 heeft de Noordelijke Hogeschool Leeuwarden een nieuwe naam: NHL Hogeschool. De naam Noordelijke Hogeschool Leeuwarden dekte de lading niet meer. De NHL heeft behalve de hoofdvestiging in Leeuwarden, ook een vestiging op Terschelling. Bovendien biedt de hogeschool opleidingen aan in Groningen, Zwolle en Enschede. De naam Noordelijke Hogeschool Leeuwarden zorgde voor verwarring en paste niet meer bij de ambities van de hogeschool. Naamswijziging De NHL heeft zowel gedacht aan een aanpassing van de naam als aan het bedenken van een compleet nieuwe naam. Dat laatste kost echter veel geld. Bovendien heet de hogeschool in de volksmond al NHL en op Google zoeken de meeste mensen op de afkorting NHL. Daarom is besloten de naam NHL als nieuwe naam te kiezen. De oorspronkelijke betekenis van de afkorting zal na verloop van tijd slijten zodat de NHL een begrip kan worden. Buiten Friesland weet nog niet iedereen waar de NHL voor staat. Daarom wordt aan de naam Hogeschool toegevoegd. De internationale naam van de NHL was en blijft NHL University of Applied Sciences. 14 Jaarverslag 2009 NHL Hogeschool 15

9 Submerk Kennis en Bedrijf Eén van de doelstellingen in het Strategisch Plan is dat de NHL de contractactiviteiten (diensten aan bedrijven en instellingen) verder professionaliseert. De omzet moet groeien en het financieel rendement moet positief zijn. Contractactiviteiten worden, in tegenstelling tot onderwijs, niet direct met een hogeschool geassocieerd. Om verder te kunnen groeien is het slim om te profiteren van de naamsbekendheid van de NHL. Aan de andere kant moet duidelijk zijn dat het om andere diensten gaat dan onderwijs. Daarom is gekozen voor een aparte naam: NHL Kennis en Bedrijf. Onder dit submerk vallen alle nietonderwijsactiviteiten van de NHL gericht op bedrijven en organisaties. Het gaat hierbij om kenniscentra en lectoraten. Door te kiezen voor een apart submerk verwacht de NHL betere resultaten te boeken. Huisstijl Tegelijk met de nieuwe naam is ook een nieuwe huisstijl gelanceerd, ontworpen door designbureau Koeweiden Postma. Dit bureau was ook verantwoordelijk voor succesvolle huisstijlen van organisaties als Hema, Achmea en KPN Glasvezel. Bij de ontwikkeling van de nieuwe huisstijl van NHL Hogeschool waren medewerkers en studenten van verschillende afdelingen betrokken. Het oude logo was een geografische afbeelding van Noord-Nederland met daarin Leeuwarden uitgelicht. In het nieuwe typografische logo staan NHL en Hogeschool centraal. De contouren van de nieuwbouw vormden de inspiratiebron voor de vormgeving van het nieuwe logo. De huisstijl bestaat daarnaast uit een palet van kleuren en lettertypes. Alle 73 NHL-opleidingen kunnen hiermee hun eigen combinaties maken. Binnen één herkenbare huisstijl ontstaan zo verschillende gezichten. De nieuwe huisstijl werd aan het begin van het studiejaar feestelijk gepresenteerd. De kunstgalerij van de hogeschool had ter gelegenheid een speciale expositie over de huisstijl ingericht. Sinds september 2009 is de nieuwe huisstijl op alle nieuwe uitingen van de NHL te zien. Overigens is de huisstijl gefaseerd ingevoerd: oude voorraden zijn eerst opgemaakt om kapitaalvernietiging te voorkomen. Sinds begin 2010, tegelijk met de verhuizing van alle NHL-onderdelen naar de nieuwe locatie, is het oude logo definitief verdwenen. De nieuwbouw heeft 89 miljoen euro gekost. Door een strakke financiële en organisatorische sturing is NHL Hogeschool binnen het herbepaalde budget van 2008 gebleven. De nieuwe locatie is bovendien volgens planning opgeleverd. Het nieuwe gebouw is transparant, flexibel en ingericht op modern onderwijs. De nadruk ligt meer op individueel onderwijs en minder op klassikaal onderwijs. Er is meer ruimte voor overleg en voor zelfstandig en projectmatig werken. Alle onderdelen van de NHL in Leeuwarden zijn in 2010 te vinden op één locatie. Bewust is er voor gekozen om de onderwijsafdelingen in de nieuwbouw fysiek anders te positioneren dan de organisatorische indeling in vier instituten. Daardoor kunnen studenten en medewerkers van verschillende vakgebieden elkaar gemakkelijker ontmoeten. Uiteindelijk profiteert iedereen daarvan: creativiteit en leren van elkaars kennis leidt tot vernieuwing. Het nieuwe gebouw is ook goed voor het imago van de NHL. De nieuwe locatie is modern en innovatief; dat geeft de hogeschool een goede uitstraling. Positieve waarden zijn gebleven, waarden als modern en ondernemend zijn steeds meer van toepassing op de NHL. 1.5 Gedreven organisatie NHL Hogeschool is een dynamische organisatie waar ruim gedreven mensen werken. Met allemaal hun specifieke expertise en eigenzinnigheid. De hogeschool staat bekend als nuchter maar gedreven, open en sociaal. Ruim studenten volgen onderwijs bij de NHL. Dit kan in Leeuwarden zijn, de hoofdlocatie, maar ook op Terschelling, in Groningen, Zwolle of Enschede. Opleidingen en instituten NHL Hogeschool is uniek in de regio. De hogeschool heeft 73 opleidingen: een breed aanbod van bachelors, hoogwaardige masters en associated degrees. Deze diversiteit is de kracht van de NHL. Wie wil studeren, kan op de NHL kiezen uit vele opleidingen: van Informatica tot Verpleegkunde en van Commerciële Economie tot Leraar Maatschappijleer. Het onderwijsaanbod van NHL Hogeschool is ondergebracht in vier instituten: Economie & Management Educatie & Communicatie Techniek Zorg & Welzijn 1.4 Een nieuw gebouw Een belangrijke mijlpaal in 2009 was de oplevering van de nieuwe locatie in Leeuwarden. Op de locatie van de oude Bouhof aan de Rengerslaan is rondom het bestaande gebouw een nieuwe ring opgetrokken. In 2009 is de nieuwe locatie van NHL Hogeschool aan de Rengerslaan in Leeuwarden opgeleverd. Een klein aantal medewerkers en studenten trok begin november al in het nieuwe pand. Eind december volgde de grote verhuizing, wat omvang betreft één van de grootste van Nederland. Het gezicht van de oude Bouhof, een ontwerp van architect Abe Bonnema, is volledig veranderd. Architect Herman Hertzberger heeft met respect voor het bestaande gebouw een glazen ring toegevoegd. Hierdoor is de totale oppervlakte van het NHL-gebouw verdubbeld. Elk instituut wordt geleid door een instituutsdirecteur. Deze is verantwoordelijk voor het beleid, de primaire processen en de bedrijfsvoering. De instituutsdirecteur werkt volgens de kaders van het Strategisch Plan. Een instituut is onderverdeeld in afdelingen. Deze worden geleid door de afdelingshoofden. Learning Centre Behalve de instituten heeft NHL Hogeschool ook het Learning Centre. Dit onderdeel ondersteunt, NHL-breed, het competentiegericht leren. Studenten en medewerkers kunnen via het Learning Centre allerlei cursussen, workshops of trainingen volgen en zo hun kennis uitbreiden. Een deel van de cursussen is gericht op het ontwikkelen van vaardigheden, zoals Excel Plus, Nederlands formuleren en structureren en Conflicthantering. Andere trainingen richten zich meer op de ontwikkeling van het individu. Voorbeelden hiervan zijn Heroriëntatie studieloopbaan en Positieve psychologie. Kenniscentra en lectoraten De NHL wil zich verder ontwikkelen in onderzoek. Omdat hbo-instellingen zich nog niet zo lang op onderzoek richten, is het belangrijk om dit nader te omschrijven. Onderzoek in het hoger beroepsonderwijs is strategisch, wetenschappelijk verantwoord, ontwikkelingsgericht 16 Jaarverslag 2009 NHL Hogeschool 17

10 en praktijkgericht. De NHL kiest voor onderzoek dat valt onder de noemer innovatie door sectoroverschrijdende toepassing van technologie. Dat betekent dat onderzoek, ontwerp en ontwikkeling binnen NHL Hogeschool altijd naar aanleiding is van vragen en behoeften van bedrijven, instellingen, zorg, welzijnswerk en overheid. Technologie wordt praktisch toegepast om oplossingen of verbeteringen te realiseren. Dit type onderzoek past bij de NHL en bij de behoefte van de regio. Toegepast onderzoek wordt vooral gedaan in lectoraten. Organisatorisch vallen deze onder de instituten. Eind 2009 had de NHL acht lectoraten, variërend van een lectoraat Cybersafety tot een lectoraat Open Innovatie. In 2009 kwamen er drie nieuwe lectoraten bij. Het lectoraat Innovatie en Competentieontwikkeling in de zorg stopte eind oktober. Dit lectoraat was opgezet in samenwerking met de Talma Stichting. In 2010 zal de NHL in samenwerking met de Talma Stichting een nieuw lectoraat opzetten. De komende jaren moeten de contractactiviteiten van de NHL sterk groeien. De meeste contractactiviteiten vallen onder één van de twaalf NHL-kenniscentra. Elk instituut heeft op zijn eigen specifieke terrein één of meerdere kenniscentra. Hier komt de vraag van bedrijven en instellingen samen met de expertise van de hogeschool. Sommige kenniscentra opereren al jaren succesvol, zoals de kenniscentra Computer Vision, Multimedia en Vraaghetde- Vries.nl. Andere zijn relatief nieuw, zoals het HotSpot Duurzame Energie. Service Centre voor Kwaliteit en Organisatie Sinds 2007 werken de ondersteunende diensten binnen de NHL samen in het Service Centre voor Kwaliteit en Organisatie (SCKO). Dit centrum heeft een breed aanbod, waaronder ontwikkeling, advies en uitvoering van beleid. Het SCKO werkt voor de instituten, het College van Bestuur en het Bureau Bestuursondersteuning en bestaat uit de afdelingen: door en uit de studenten en medewerkers van de NHL. Daarnaast zijn er binnen de NHL afzonderlijke deelraden voor de instituten en het SCKO. De deelraden overleggen met hun directeur over voorstellen die alleen het eigen organisatieonderdeel aangaan. De omvang van de deelraden is afhankelijk van de grootte van het organisatieonderdeel. Elk jaar zijn er verkiezingen voor de studenten, elke twee jaar voor de medewerkers. Organogram Bureau Bestuursondersteuning Learning Centre Finance & Control Financiële Administratie Raad van Toezicht College van Bestuur Service Centre voor Kwaliteit en Organisatie Facilitaire Zaken Informatisering Marketing & Communicatie Onderwijs & Kwaliteit Personeel & Organisatie Facilitaire Zaken Informatisering Marketing & Communicatie Onderwijs & Kwaliteit Personeel & Organisatie Instituut Economie & Management Economics Instituut Techniek Engineering Instituut Educatie & Communicatie Communicatie Instituut Zorg & Welzijn HBO-V Bestuur en ondersteuning Het College van Bestuur bestaat uit twee leden: Willem Smink (voorzitter) en Diane Keizer. Samen hebben zij de dagelijkse leiding over de NHL. Het College is verantwoordelijk voor de realisatie van de visie, de missie en de doelstellingen van de hogeschool. De Collegeleden hebben elk hun eigen portefeuille (bijlage 2) en zijn verantwoordelijk voor verschillende beleidsterreinen en organisatieonderdelen. Elke twee weken overlegt het College van Bestuur met de instituutsdirecteuren, de directeur Finance & Control en de directeur van het SCKO. Dit College van Overleg bespreekt alle belangrijke ontwikkelingen binnen de hogeschool, bijvoorbeeld op het gebied van strategie, nieuwbouw, onderwijsconcept, lectoraten en contractactiviteiten. Business Administration Information & Organisation Marketing Public Management Built Environment Communication & Multimedia Design Maritiem Instituut Willem Barentsz Life Sciences PABO Kunst & Educatie Exacte Vakken Sociale Vakken Talen Social Studies Theologie Bureau Bestuursondersteuning helpt het College van Bestuur op het terrein van bestuurlijke en juridische zaken. Het bureau wordt rechtstreeks aangestuurd door het College van Bestuur. ECNO Finance & Control ondersteunt alle organisatieonderdelen binnen de NHL op het gebied van het financiële beleid en het financiële beheer. De afdeling is verder verantwoordelijk voor de financieel-administratieve organisatie, de financiële informatieverschaffing en het interne risicobeheersingssysteem en interne controle. Medezeggenschap NHL Hogeschool heeft een Hogeschoolraad die het College van Bestuur gevraagd en ongevraagd adviseert. Bij verandering van beleid, nieuw beleid en andere (vastgelegde) onderwerpen, heeft het College de instemming van de Hogeschoolraad nodig. De Raad is onafhankelijk en niet verbonden aan een organisatieonderdeel. De leden worden gekozen 18 Jaarverslag 2009 NHL Hogeschool 19

11 2. Het onderwijs en onderzoek van de NHL Verbonden met de regio NHL Hogeschool is als kennisinstelling sterk geworteld in de noordelijke regio. Met een breed aanbod en gevarieerde onderwijspopulatie is de hogeschool bovendien verbonden met vrijwel alle sectoren van de maatschappij. Dankzij deze diversiteit heeft de NHL een aantrekkelijk studie- en werkklimaat. Door het persoonlijke karakter van de school ontstaan er gemakkelijk onverwachte en innoverende ontmoetingen in onderwijs en onderzoek. Studenten moeten zich op de NHL optimaal kunnen ontplooien. Zij kunnen daarbij gebruikmaken van het brede onderwijsaanbod en het grote regionale netwerk van de hogeschool. Daarin zitten het midden- en kleinbedrijf, de industrie, publieke dienstverleners en overheden. 2.1 Onderwijsaanbod De NHL is de afgelopen jaren uitgegroeid tot een kennisinstelling met competentiegericht onderwijs. De hogeschool biedt associate degrees, bachelors en masters en de 73 opleidingen vertegenwoordigen alle sectoren in het beroepenveld: accountants, verpleegkundigen, communicatiespecialisten, technici, leraren, noem maar op. Als middelgrote hogeschool is de NHL uniek in Nederland met dit brede aanbod. Aanbod De NHL richt zich op twee doelgroepen: scholieren en mensen die werk en studie combineren. Aan de eerste groep biedt de NHL 52 voltijd bachelorstudies en 2 associate degrees. De tweede groep kan kiezen uit 38 bachelors, 2 associate degrees en 13 masters. Sommige opleidingen worden zowel aan scholieren als werkenden aangeboden. Behalve de 73 geregistreerde opleidingen, verzorgt de NHL ook meer dan 40 cursussen en korte post-hboopleidingen. Een volledig overzicht van de geregistreerde opleidingen is te vinden in bijlage 3. Wijzigingen Enkele jaren verzorgde NHL Hogeschool onder licentie van Hogeschool INHolland de bacheloropleiding Scheepsbouwkunde. In 2009 nam de NHL deze opleiding officieel over van INHolland. Daarnaast waren er twee naamswijzigingen: de bacheloropleiding Hydrografie heet voortaan Ocean Technology en de Hogere Europese Beroepen Opleiding gaat verder als European Studies. In 2009 veranderde er veel voor de pedagogiekopleidingen. NHL Hogeschool bood deze opleidingen aan in Zwolle en Leeuwarden. De bacheloropleiding Pedagogiek in Zwolle werd per 1 september 2009 overgedragen aan Windesheim. De NHL biedt deze opleiding nu alleen nog in Leeuwarden aan. In ruil voor de bacheloropleiding Pedagogiek kreeg de NHL de educatieve bacheloropleidingen waaronder de zogenoemde PTH-opleidingen in Gronin- 20 Jaarverslag 2009 NHL Hogeschool 21

12 gen en Leeuwarden. De masteropleiding Pedagogiek kreeg er een nieuwe vestigingsplaats bij; de NHL biedt de opleiding nu ook in Groningen aan. De instroom voor de voltijdse variant van de master Pedagogiek werd stopgezet. Ook stopte de NHL met de instroom in twee lerarenopleidingen door een tekort aan aanmeldingen: Mens en maatschappij en Techniek. Deze opleidingen vervallen eind In 2009 vervielen vijf deeltijdopleidingen: Leraar Basisonderwijs, Leraar Scheikunde eerstegraad, Leraar Aardrijkskunde eerstegraad, Leraar Geschiedenis eerstegraad en Leraar Biologie eerstegraad. De NHL had de instroom in deze opleidingen al eerder stopgezet. Een volledig overzicht van de wijzigingen in het onderwijsaanbod is te vinden in bijlage Kwaliteit: voortdurende uitdaging NHL Hogeschool wil de kwaliteitszorg integraal aanpakken, dus voor alle onderdelen van de hogeschool. Het doel is om de kwaliteit van diensten en producten structureel, systematisch en samenhangend te blijven verbeteren. Dat geldt voor onderwijs, maar ook voor onderzoek. De samenhang tussen beide is sterk. De kwaliteit van het onderwijs heeft een directe invloed op de kwaliteit van het onderzoek en andersom. Ook de kwaliteit van de ondersteunende producten en diensten, zoals de studievoortgangregistratie, is voor studenten en andere belanghebbenden steeds belangrijker. Kwaliteit vraagt daarom om permanente aandacht en inspanning. hogescholen scoort de NHL daarnaast vooral goed op: De inhoud en samenhang van het studieprogramma; De organisatie van de opleiding; Het oordeel van experts over de opleiding. In totaal behalen 26 van de 32 beoordeelde opleidingen een bovengemiddelde score. De beste opleiding van de NHL is Maritiem Officier. Deze opleiding, die op Terschelling wordt aangeboden, scoorde maar liefst een 9,0. Maritiem Officier van de NHL staat hiermee op plaats zes in de top tien van beste opleidingen van Nederland. Andere opleidingen met een hoge score zijn onder andere Elektrotechniek, Werktuigbouwkunde, Docent Beeldende Kunst & Vormgeving en Management, Economie en Recht (MER). De opleiding Bouwkunde van de NHL is de beste Bouwkunde-opleiding van Nederland. 2.3 Instroom en inschrijvingen Instroom In 2009 stroomden studenten in bij NHL Hogeschool. Dit is een stijging van 12% ten opzichte van Landelijk steeg de instroom in het hoger beroepsonderwijs met 7,9%. De grootste groei zit in de instroom van deeltijdstudenten: een stijging van 22,7% in vergelijking met Ten opzichte van 2006 bedraagt de groei zelfs 85%. De instroom voltijdstudenten groeide in 2009 met 9,4% ten opzichte van een jaar eerder. Instroom NHL Hogeschool naar opleidingsvorm en aantal (Bron: HBO-raad) Beleid De NHL werkt aan vier producten voor de invoering van integrale kwaliteitszorg: Visie op kwaliteit(szorg); Beschrijving van de wenselijke processen; Beschrijving van de wenselijke organisatie; Beschrijving van de wenselijke instrumenten De NHL maakt hierbij gebruik van twee instrumenten: het EFQM-model (European Foundation for Quality Management) en de PDCA-cyclus (Plan, Do, Check, Act) Accreditaties In 2009 zijn de volgende opleidingen gevisiteerd: Bedrijfswiskunde, Pedagogiek, Bestuurskunde/Overheidsmanagement, Management, Economie en Recht (MER), International Business and Languages, Godsdienst-pastoraal werk en 17 tweedegraads lerarenopleidingen. Alle opleidingen zijn door de visiterende en beoordelende instantie positief beoordeeld. De NVAO, de accrediterende instantie, heeft voor een deel van de visitaties al een positief besluit afgegeven. In de loop van 2010 zal de NVAO de resterende beoordelingen uitvoeren. Studenttevredenheid In 2009 heeft de NHL deelgenomen aan de (toen nog apart van elkaar uitgevoerde) Nationale Studenten Enquête en de Studentenquête van de HBO-raad. De resultaten van de eerste enquête staan in de Keuzegids en op de website van Studiekeuze123. De resultaten van de enquête van de HBO-raad gebruikt de NHL voor de interne kwaliteitszorg en voor accreditaties duaal deeltijd voltijd Oordeel Keuzegids Eind december kwam de Keuzegids Hoger Onderwijs 2010 uit. Hierin worden hogescholen en opleidingen beoordeeld op een aantal criteria. NHL Hogeschool staat op de vijfde plaats in de landelijke ranking van middelgrote hogescholen en laat daarmee de overige noordelijke hogescholen achter zich. De NHL scoort bovengemiddeld op de sectoren communicatie, recht en bestuur en techniek. Ook scoort de NHL goed op de groepsgrootte en prestaties, zoals het aantal studenten dat het eerste jaar succesvol afrondt. Ten opzichte van de andere 22 Jaarverslag 2009 NHL Hogeschool 23

13 Het grootste deel van de instroom (35,3%) bestaat uit studenten met een havo-vooropleiding. Het aandeel studenten afkomstig van het middelbaar beroepsonderwijs is met 29,4% iets hoger dan het landelijk gemiddelde (27,5%). Het aandeel studenten met een vwo-vooropleiding ligt met 5,5% juist lager dan het landelijk gemiddelde (8,2%). Deze verhoudingen zijn redelijk stabiel gebleven door de jaren heen. Meest opvallend is de stijging van het aantal studenten dat al in het hoger onderwijs gestudeerd heeft. Instroom NHL Hogeschool naar vooropleiding in % (Bron: HBO-raad) De meeste studenten van de NHL komen uit Friesland. Opvallend is de groeiende instroom uit diverse regio s in Groningen, Drenthe en (in mindere mate) de kop van Noord-Holland. Sinds 2009 heeft de NHL studenten uit alle postcodegebieden van Nederland. Instroom naar regio (top tien) op basis van postcode en woonplaats (Bron: inschrijfsysteem NHL Hogeschool) havo 34,9 33,6 37,7 35,3 vwo 5,0 4,9 5,2 5,5 300 mbo 32,7 32,9 29,1 29,4 200 ho 13,7 15,0 16,7 19,9 overig 13,7 13,6 11,3 9,9 De grootste instroom in 2009 vond plaats bij de sector hoger pedagogisch onderwijs (HPO), gevolgd door hoger technisch en natuurkundig onderwijs (HTNO). In 2008 was de sector hoger economisch onderwijs (HEO) nog het grootst. De instroom bij deze sector daalt echter al een aantal jaren. Instroom NHL Hogeschool naar hbo-sector in % (Bron: HBO-raad) Leeuwarden Drachten Groningen Grouw, Berlikum Gorredijk, Heerenveen Sneek Franeker Dokkum Bolsward Joure regio hoger economisch onderwijs (HEO) hoger gezondheidszorg onderwijs (HGZO) hoger kunstonderwijs (KUO) hoger pedagogisch onderwijs (HPO) hoger sociaal-agogisch onderwijs (HSAO) hoger technisch en natuurkundig onderwijs (HTNO) Leeuwarden Drachten Groningen Grouw, Berlikum Gorredijk, Heereveen Sneek Franeker Dokkum Bolsward Joure Totaal Jaarverslag 2009 NHL Hogeschool 25

14 Marktaandeel Landelijk heeft de NHL al jaren een marktaandeel in instromende studenten tussen de 2,4% en 2,5%. In 2009 bedroeg het marktaandeel 2,48%. De NHL heeft regionaal gezien (de drie noordelijke provincies) een marktaandeel van 22,4% en is daarmee de tweede hogeschool in het Noorden. Man-vrouw verdeling ingeschreven studenten NHL (Bron: HBO-raad) Marktaandeel instroom NHL in % (Bron: HBO-raad) 2, ,5 2,4 2,3 2,2 2,44 2,48 2,39 2, man vrouw ,1 Verdeling ingeschreven studenten NHL 2009 naar leeftijd in % (Bron: HBO-raad) 2, Er studeren iets meer mannen aan de NHL dan vrouwen. Het grootste deel (47%) van de studenten is tussen de 20 en 24 jaar oud. 33% van de studenten is ouder dan 25. De meerderheid van deze laatste groep bestaat uit deeltijdstudenten. In totaal is 81% van de studenten ingeschreven bij een voltijdstudie. Bij het instituut Educatie & Communicatie staan de meeste studenten (3.744) ingeschreven. Aantal ingeschreven studenten NHL (Bron: HBO-raad) % 14% 10% 47% 20% < Verdeling ingeschreven studenten NHL 2009 naar hbo-sector in % (Bron: HBO-raad) % 29% Het aantal ingeschreven studenten is in 2009 met ruim 300 toegenomen ten opzichte van De stijgende lijn van de afgelopen jaren zette door. 12% 27% 4% 2% hoger economisch onderwijs (HEO) hoger gezondheidszorg onderwijs (HGZO) hoger kunstonderwijs (KUO) hoger pedagogisch onderwijs (HPO) hoger sociaal-agogisch onderwijs (HSAO) hoger technisch en natuurkundig onderwijs (HTNO) 26 Jaarverslag 2009 NHL Hogeschool 27

15 Man-vrouw verdeling ingeschreven studenten NHL (Bron: HBO-raad) NHL Hogeschool streefde in 2009 naar een afstudeerrendement dat bij de beste 25 procent van Nederland hoort. Dat is gelukt. Het grootste deel van de NHL-opleidingen (met meer dan 50 studenten en waarvan meer dan 1 opleiding in Nederland aangeboden wordt) heeft een rendement dat tot de beste 25 procent van die opleidingen in Nederland behoort. Afstudeerrendement na vijf jaar studie per instroomcohort in % (Bron: HBO-raad) , ,5 58,6 59,3 58,5 Verdeling ingeschreven studenten NHL 2009 naar opleidingsvorm in % (Bron: HBO-raad) , NHL landelijk 18% 1% Afstudeerrendement na vijf jaar studie per instroomcohort in % naar vooropleiding (Bron: HBO-raad) havo 52,8 52,4 53,1 54,3 81% vwo 67,9 75,6 64,0 67,7 voltijd deeltijd duaal mbo 58,0 58,0 57,5 58,0 ho 74,0 71,0 76,3 77,0 Studierendementen Het gemiddelde afstudeerrendement (na vijf jaar studie) van alle opleidingen van de NHL samen ligt iets hoger dan het gemiddelde van alle opleidingen in Nederland. Als het afstudeerrendement van de NHL wordt gesplitst naar vooropleiding valt op dat studenten die afkomstig zijn uit het vwo- of uit het hoger onderwijs een hoger rendement hebben. Het rendement van studenten met een havo-vooropleiding is het laagst, terwijl dit niet blijkt uit de uitvalcijfers. Studenten met een havo-vooropleiding doen blijkbaar langer over hun studie. Ook landelijk is dit het geval. De uitval van studenten bij NHL-opleidingen ligt onder het landelijk gemiddelde. Zowel na één jaar studie, als na drie jaar studeren lag de uitval in 2007 (het laatst gemeten jaar) ruim 2% onder dit gemiddelde. Gesplitst naar vooropleiding zijn er grote verschillen. Bij studenten met een vwo-vooropleiding is de minste uitval. Bij studenten met een vooropleiding in het middelbaar beroepsonderwijs is de uitval het hoogst. Deze verdeling is vergelijkbaar met landelijke cijfers. 28 Jaarverslag 2009 NHL Hogeschool 29

16 Uitval na één jaar studie per instroomcohort in % (Bron: HBO-raad) ,5 15,3 17,2 15,6 16, Uitval na drie jaar studie per instroomcohort in % (Bron: HBO-raad) ,5 NHL landelijk 2.4 Vraaggestuurd en flexibel onderwijs In 2009 is het onderwijsconcept van de NHL verder doorontwikkeld. De NHL kiest voor competentie-, vraag- en praktijkgericht onderwijs. Dit vergt een ondernemende houding van studenten: zij werken op basis van hun eigen leervraag aan de competenties die passen bij het beroepsprofiel van de opleiding. Omdat de leerstijl, de ambitie en de oriëntatie van de studenten verschillen, moet de NHL maatwerk bieden. De hogeschool wil hierop inspelen met een gedifferentieerd aanbod. Dat blijkt nu al uit de associate degree opleidingen, de EVC- en maatwerktrajecten en de ontwikkeling van een hogeschoolbreed programma voor excellente studenten. Verder is de relatie met de beroepspraktijk belangrijk. De NHL koppelt het onderwijs daarom aan praktijkopdrachten van het bedrijfsleven en de overheid. De lectoraten en kenniscentra van de NHL spelen hier een grote rol in. Op deze manier is onderwijs verbonden met de praktijk en toegepast onderzoek. Onderwijsstandaards In 2009 is NHL Hogeschool begonnen met het invoeren van onderwijsstandaards. Deze moeten voor harmonisering en standaardisering van het onderwijs zorgen. De voordelen hiervan zijn: Voor opleidingen wordt het gemakkelijker om samen te werken; Voor studenten wordt het gemakkelijker om over de grenzen van hun eigen opleiding aan competenties te werken; De ondersteuning door middel van ICT kan worden verbeterd; De kwaliteitseisen zijn transparanter en zijn onderdeel van het onderwijs en van onderwijsondersteunende processen Aanbod minors NHL heeft een groot aantal minors. De meeste worden binnen de opleidingen aangeboden, maar steeds meer biedt de NHL ook hogeschoolbrede minors, zoals Duurzaamheid en Ondernemerschap. Deze zijn toegankelijk voor alle studenten van de NHL. Alle programma s van NHL Hogeschool (behalve Accountancy) hebben een vrije keuzeminor. Studenten kunnen zelf bepalen hoe ze deze invullen. Ze kunnen kiezen uit het hogeschoolbrede minoraanbod van de NHL, maar ook uit minors elders in Nederland en in het buitenland ,6 21,2 20,9 21,7 22,2 19,9 17,8 18, Uitval na drie jaar studie per instroomcohort in % uitgesplitst naar vooropleiding (Bron: HBO-raad) havo 12,4 15,0 17,0 15,1 vwo 8,1 11,5 9,5 11,0 mbo 23,1 21,8 24,1 24,8 ho 15,5 14,5 15,7 14,0 NHL landelijk Excellentieprogramma De NHL startte in 2009 met de voorbereiding van het excellentieprogramma Innovatie en ondernemingszin. Hiervoor is een subsidie toegekend door het Sirius-programma. Het excellentieprogramma richt zich op studenten die nieuwe dingen durven doen en die hebben aangetoond dat zij een extra uitdaging aankunnen. Het programma omvat 60 European Credits. Studenten leren op het hoogste niveau om de innovatiecyclus te beheersen, projecten te organiseren op basis van eigen passie en multidisciplinair samen te werken. Het programma is sterk gericht op de regio en gekoppeld aan de lectoraten. Erkenning Verworven Competenties NHL Hogeschool heeft in 2007 en 2008 subsidie gekregen voor de ontwikkeling van trajecten op het gebied van Erkenning Verworven Competenties (EVC) en andere maatwerktrajecten. Voor 2009 besloot de NHL geen subsidie meer aan te vragen, maar de ontwikkeling met eigen middelen te financieren. Het EVC-project werd per 1 januari 2009 beëindigd en nu worden de EVC- en maatwerktrajecten door de instituten van de NHL uitgevoerd. Het SCKO heeft de instituten ondersteund bij deze overgang, onder andere met trainingen voor assessoren/begeleiders en met hulp bij het opzetten van de administratieve organisatie. In 2009 keek de NHL met andere partijen hoe de EVC-trajecten uitgebreid konden worden. Samen met de Open Universiteit Nederland is een businesscase opgesteld voor samenwerking op het gebied van EVC-trajecten. Ook is de NHL partner in het regionale samenwerkingsverband Kennisontwikkeling in de provincie Friesland. Aan dit samenwerkingsverband doen opleidingsinstituten (uit het middelbaar en hoger beroepsonderwijs), gemeenten, ken- 30 Jaarverslag 2009 NHL Hogeschool 31

17 niscentra, opleidingsfondsen, UWV, werkgeversorganisaties en Provincie Fryslân mee. Het doel is om het opleidingsniveau in de provincie te verhogen en werkzoekenden te helpen bij het vinden van werk, eventueel in combinatie met scholing. Voor de uitvoering van EVC-trajecten heeft de NHL in 2009 overeenkomsten afgesloten met verschillende opdrachtgevers, zoals De Friesland Zorgverzekeraar, UWV, het EVC Dienstencentrum van RBO (één van de grootste opleidingsinkopers voor UWV) en de organisatie Fources. Hierdoor is de NHL als aanbieder van EVC-trajecten steeds beter zichtbaar. 2.5 Vernieuwing van de beroepspraktijk Naast onderwijs biedt de NHL ook praktijkgericht onderzoek en contractactiviteiten aan. Onderzoek gebeurt via lectoraten. Deze hebben een gunstige invloed op de opleiding en de ontwikkeling van professionals. Lectoraten stimuleren bovendien de innovatie in de regio want ze spelen in op actuele maatschappelijke vraagstukken. De contractactiviteiten zijn ondergebracht in de kenniscentra van de NHL. Deze verbinden het onderwijs met de praktijk en houden zich bezig met onderzoek, advies en de uitvoering van projecten. Daarnaast verzorgen de kenniscentra opleidingen en cursussen voor bedrijven en instellingen. NHL Hogeschool ambieert een sterke groei op het gebied van onderzoek en contractactiviteiten. Zowel het aantal lectoraten als de omzet uit contractactiviteiten moet toenemen. Lectoraten Praktijkgericht onderzoek wordt steeds belangrijker binnen hogescholen. Het is goed voor de inhoud van onderwijsprogramma s en de professionalisering van docenten. Aan de andere kant stimuleert onderzoek de ontwikkeling en vernieuwing van de beroepspraktijk. Voor een groot deel wordt het praktijkgericht onderzoek uitgevoerd door de lectoraten. De NHL wil eind 2011 twaalf lectoraten hebben. Eind 2009 telde de hogeschool er acht: Cybersafety; Maatschappelijke participatie van jongeren met een licht verstandelijke beperking; Maritiem, Marien Milieu & Veiligheidsmanagement; Moleculaire Detectietechnologie Ondernemerschap en Risicofinanciering; Open Innovatie; Water Service Management; Werkplekleren en ICT. In januari 2009 werd Jelle Drost benoemd tot lector Maatschappelijke participatie van jongeren met een licht verstandelijke beperking en Gijsbert Jansen tot lector Moleculaire Detectietechnologie. Hans Hummel werd in februari benoemd tot lector Werkplekleren en ICT. In oktober eindigde het lectoraat Innovatie en Competentieontwikkeling in de zorg. In 2010 zal de NHL nog enkele nieuwe lectoraten starten, waaronder Zorg in een digitale wereld en Serieus Gaming. In bijlage 5 staat een overzicht van de aandachtsterreinen van de lectoraten en een aantal belangrijke projecten die in 2009 zijn uitgevoerd. Verschillende lectoraten leverden een substantiële bijdrage aan de inhoud van de onderwijsprogramma s. Het lectoraat Open Innovatie werkte mee aan de ontwikkeling van het NHL-excellentieprogramma en het lectoraat Cybersafety ontwikkelde een minor voor studenten. Een voorbeeld van een succesvolle bijdrage aan de vernieuwing van de beroepspraktijk leverde Water Service Management. Dit lectoraat ontwikkelde de serious game Water Utility Management. Kenniscentra NHL Hogeschool profileert zich in de regio als dé plek waar men voor elke kennisvraag terecht kan. Ook bedrijven en instellingen weten steeds beter de weg naar de NHL te vinden. Vaak kloppen ze aan bij één van de kenniscentra voor advies, in-company-opleidingen of de uitvoering van een project. In 2009 waren binnen de NHL twaalf kenniscentra actief: Computer Vision; Communicatie; Economie & Management; Educatief Centrum Noord en Oost (ECNO); HotSpot Duurzame Energie; Internet Academie; Jachtbouw; Maritiem Instituut Willem Barentsz; Multimedia; Ruimtebouwers; VraaghetdeVries.nl; Zorg & Welzijn. In bijlage 6 staan enkele kenniscentra met hun aandachtsterrein en projecten die in 2009 zijn uitgevoerd. De kenniscentra leveren een substantiële omzet. De externe inkomsten bedroegen in totaal 15,9 miljoen euro. Dit komt overeen met 18,8 procent van de totale baten. De NHL streeft naar een omzet uit contractactiviteiten van 20 procent van de totaalomzet. Behalve voor omzet, zorgen de kenniscentra ook voor kennisontwikkeling; het onderwijs en de innovatie in de regio worden erdoor gestimuleerd. Dat gebeurt bijvoorbeeld door de zogenaamde RAAK-projecten. Samen met het midden- en kleinbedrijf en professionals in de publieke sector werkt de NHL direct aan kenniscirculatie en kennisontwikkeling. In 2009 heeft de NHL een recordaantal RAAK-projecten binnengehaald, namelijk zes gehonoreerde reguliere projecten. Een voorbeeld is het RAAK-project Sustainable Energy Monitoring. De nadruk in dit project ligt op het verzamelen van praktijkdata op het gebied van duurzame energie en het creëren van de infrastructuur die dit mogelijk maakt. Samen met tientallen bedrijven ontwikkelt de NHL monitoringsfaciliteiten op bestaande of nieuwe praktijklocaties. De verzamelde data worden geanalyseerd en toegankelijk gemaakt. Zodat de deelnemende bedrijven en het onderwijs hier hun voordeel mee kunnen doen, bijvoorbeeld in de vorm van passende vervolgprojecten. 2.6 Persoonlijke begeleiding NHL Hogeschool vindt de persoonlijke begeleiding van studenten erg belangrijk. Zeker nu gekozen is voor vraaggestuurd onderwijs. Omgekeerd waarderen studenten de persoonlijke aandacht en toegankelijkheid van docenten. Eén van de ambities in het Strategisch Plan van de NHL is de verdere ontwikkeling van de studieloopbaanbegeleiding. Een goede persoonlijke begeleiding begint in de visie van de NHL al voor de poort en gaat door nadat een student is afgestudeerd. Voorlichting aankomende studenten Individuele voorlichting is steeds belangrijker binnen NHL Hogeschool. Scholieren komen via één-op-ééngesprekken met studenten en docenten meer te weten over de NHL-studies. Dat gebeurt bijvoorbeeld tijdens kleinschalige voorlichtingsmomenten, zoals de maandelijkse NHL Walk In. In 2009 konden scholieren tijdens de open dagen van de NHL voor het eerst een interessetest doen. De test is ingekocht bij een onafhankelijke leverancier en geeft resultaten van alle te volgen studies in het hoger onderwijs, zowel in Nederland als daarbuiten. Wie de test heeft gedaan, kan de resultaten daarna bespreken met een studiekeuzeadviseur. Aankomende studenten kunnen ook een vervolggesprek aanvragen dat dieper ingaat 32 Jaarverslag 2009 NHL Hogeschool 33

18 op de interesses en mogelijke keuzes. Scholieren waarderen dit aanbod zeer en geven aan dat dit helpt bij het maken van een juiste keuze. In het Strategisch Plan benadrukt de NHL het belang van deeltijdonderwijs. De verwachting is dat het aantal scholieren in de toekomst afneemt en het aantal volwassenen dat zich wil laten bij- of omscholen toeneemt. In 2009 zijn voor het NHL-onderdeel Werk en Studie (studeren in deeltijd) verschillende onderzoeken uitgevoerd onder potentiële deeltijdstudenten. Wat voor motieven hebben zij om te gaan studeren, wat is hun zoekgedrag en welke informatiebehoefte hebben zij? Het websitebezoek en de informatieaanvragen zijn grondig bekeken. Daarnaast zijn twee enquêtes gehouden. Uit het onderzoek onder potentiële studenten blijkt dat een grote groep graag wil studeren: 96 procent wil binnen nu en vijf jaar met een studie of cursus beginnen. De belangrijkste reden dat men nog geen studie volgt is tijdgebrek. Van de ondervraagden wil 80 procent niet meer dan 15 uur per week kwijt zijn aan een studie. In 2009 zijn in totaal meer dan 800 oriëntatiegesprekken aangevraagd. Tijdens zo n gesprek kijkt een studievoorlichter samen met de aankomende deeltijdstudent of een studie aansluit bij de wensen van de student en aan te passen is aan de persoonlijke situatie. Deeltijdstudenten zien het oriëntatiegesprek als de belangrijkste informatiebron. Informatie via persoonlijk contact is voor deze doelgroep erg belangrijk om uiteindelijk een beslissing te maken. Aansluiting De NHL participeert in het Fries Platform Aansluiting VO-HBO. Dit versterkt de contacten met het voortgezet onderwijs in de regio. Het platform wil de aansluiting van het voortgezet onderwijs op het hoger beroepsonderwijs verbeteren, vooral wat betreft vakinhoud en de pedagogisch didactische aanpak. De afgelopen jaren hebben vooral technische vakken en wiskunde- en natuurvakken veel aandacht gehad. Samen met het voortgezet onderwijs ontwikkelde de NHL modules voor scholieren. Ook zijn er op diverse vakgebieden netwerken van voortgezet onderwijs en NHL-docenten ontstaan die leiden tot meer samenwerking. Het platform coördineert verschillende activiteiten. Die moeten ervoor zorgen dat scholieren beter weten wat studeren in het hoger beroepsonderwijs betekent. Zo is er het jaarlijkse Proefstuderen van de NHL. Scholieren maken die dag kennis met de dagelijkse praktijk van het studeren aan NHL Hogeschool. Het platform brengt ook jaarlijks de instroom en de propedeuseresultaten in kaart. De NHL speelt een belangrijke rol in het terugkoppelen van deze cijfers naar het voortgezet onderwijs. Het aandeel van het middelbaar beroepsonderwijs in de totale instroom ligt bij de NHL iets onder de dertig procent. Dit cijfer blijft min of meer gelijk. De NHL scoort wat dit betreft hoger dan de rest van Nederland. De mbo-studenten komen met name van het Friesland College en ROC Friese Poort. De NHL heeft met beide ROC s een samenwerkingsovereenkomst. Om de overgang gemakkelijker te maken, kunnen grote groepen leerlingen in het laatste jaar van het mbo al kennismaken met de NHL. Voorbeelden hiervan zijn te vinden bij de opleidingen Bouwkunde, Verpleegkunde, Communication & Multimedia Design en enkele economische studies. NHL Hogeschool werkt ook steeds meer samen met andere ROC s in Noord-Nederland, waaronder het Noorderpoortcollege en het Alfa-college. Studieloopbaan Alle opleidingen van de NHL kennen een studieloopbaanlijn. De invulling hiervan hangt af van het beroep waarvoor wordt opgeleid. Daarnaast speelt de behoefte van de student een rol. In 2009 is de NHL begonnen met de harmonisering van de studieloopbaanbegeleiding. Dit betekent dat deze in elke opleiding wordt gekoppeld aan vaste fases: oriëntatie, hoofdfase en afstuderen. Bovendien richt de studieloopbaanbegeleiding zich sterker op planning en studievoortgang. In 2010 wordt de harmonisering voortgezet en kijkt de NHL of er een relatie te leggen is met de talentontwikkeling van studenten. Decanaat De decanen van NHL Hogeschool begeleiden studenten bij verschillende problemen. Dit kan bijvoorbeeld zijn op het gebied van studievertraging, financiën of speciaal benodigde hulpmiddelen. Studenten worden soms door een studieloopbaanbegeleider doorverwezen, maar weten vaak ook zelf de weg naar de decaan te vinden. De student komt bij een decaan als er sprake is van: Complexe problematiek, bijvoorbeeld een studieprobleem in combinatie met persoonlijke omstandigheden; Ernstige studievertraging; Een studieloopbaanvraagstuk dat de opleiding overstijgt, bijvoorbeeld als een student wil switchen van opleiding; Vragen over bijvoorbeeld financiën, wet- en regelgeving en uitstelmogelijkheden; Problemen rondom studievaardigheden, bijvoorbeeld faalangst, niet durven presenteren, uitstelgedrag; studenten kunnen dan deelnemen aan trainingen; Psychologische problemen; de decanen verwijzen soms ook door naar de GGZ. In 2009 hebben de studentendecanen ruim gesprekken gevoerd. Eind 2009 is een enquête gehouden onder studenten over de dienstverlening van het decanaat. De waardering was over de hele linie zeer hoog. Studeren met een functiebeperking In 2009 heeft NHL Hogeschool een onderzoek uitgevoerd onder studenten met een functiebeperking. In totaal hebben 241 studenten een enquête ingevuld. Op de NHL komen dyslectie en psychische beperkingen het vaakst voor. Uit het onderzoek blijkt dat studenten behoefte hebben aan betere voorlichting over speciale voorzieningen. Meer dan de helft gaf aan dat docenten voldoende rekening houden met hun beperking en hun wensen, bijvoorbeeld voor extra faciliteiten. Toch zou ook de helft graag extra begeleiding willen. Voor de NHL was het onderzoek aanleiding om een aantal verbeteringen na te streven: Verbeteren van de voorlichting aan studenten met een functiebeperking; Verbeteren van de voorlichting aan docenten, bijvoorbeeld over dyslectie; Intensievere begeleiding van studenten door het decanaat. Deze punten zullen in 2010 worden gerealiseerd. 2.7 Internationalisering Een competentie die alle studenten van de NHL moeten ontwikkelen is het functioneren in een internationale en interculturele omgeving. Om deze competentieontwikkeling mogelijk te maken moet de NHL een internationale leeromgeving bieden. NHL Hogeschool werkt hier op verschillende manieren aan. Allereerst zijn de ambities omschreven in de Beleidsnotitie Internationalisering. Daarnaast heeft de NHL in 2009 een hogeschoolbrede coördinator op het gebied van internationalisering benoemd. Deze houdt zich bezig met het internationaliseringbeleid en geeft leiding aan de uitvoering hiervan. Uitgangspunt van het beleid is dat de internationalisering een bijdrage levert aan het reguliere onderwijsproces. Het streven is dat elke student van de NHL gedurende zijn opleiding met een vorm van internationalisering in aanraking komt. Mobiliteit De in- en uitgaande mobiliteit van studenten was in 2009 vergelijkbaar met de voorgaande jaren. De ingaande mobiliteit is het aantal buitenlandse studenten dat op de NHL studeert. 34 Jaarverslag 2009 NHL Hogeschool 35

19 Bij de uitgaande mobiliteit gaat het om studenten die een semester in het buitenland zijn geweest en bij een partnerinstelling studiepunten hebben behaald. was de succesvolle inzet van uitwisselingsstudenten uit Wales als assistent-docent bij de opleiding Leraar Basisonderwijs. Inkomende en uitgaande mobiliteit aantallen studenten (Bron: HBO-raad) Inkomende Techniek Economie & Management Zorg & Welzijn Educatie & Communicatie Uitgaande Techniek Economie & Management Zorg & Welzijn Educatie & Communicatie Totaal Totaal Internationale samenwerking Elk jaar organiseert het instituut Economie & Management een internationale week. Docenten van buitenlandse partnerinstellingen geven dan gastcolleges aan NHL Hogeschool. Door het samenvoegen van deze colleges ontstaat een interessant programma en staat internationalisering een week lang in de spotlights. Voor de buitenlandse gastdocenten is de week aantrekkelijk omdat zij dan veel internationale collega s ontmoeten. De internationale week is een uitstekend middel om de relatie met partners te versterken. Het plan is om in 2011 een internationale week voor de hele NHL te organiseren. Op het gebied van ontwikkelingssamenwerking heeft NHL Hogeschool samengewerkt met de Thai Nguyen University of Education in Vietnam. Dit project is eind 2009 succesvol afgesloten. De NHL heeft van zowel Nederlandse als Vietnamese zijde veel lof gekregen voor de originele en eigenzinnige aanpak van dit project. De HBO-raad heeft het project diverse keren aangemerkt als good practice. Naast dit project was de NHL in 2009 betrokken bij activiteiten in Mozambique, Benin en Ghana. International Office Het hogeschoolbrede International Office adviseert en helpt studenten met beursaanvragen en formaliteiten rondom een stage of studie in het buitenland. De nadruk ligt op het Erasmusprogramma. Het office registreert daarnaast de inkomende en uitgaande mobiliteit, verzorgt visumaanvragen voor inkomende studenten van buiten de EU en ondersteunt bij gastdocentschappen. Bovendien steekt het office veel tijd in het beheren van het buitenlandse netwerk van ruim 170 partnerinstellingen. Het afsluiten, verlengen, aanpassen of opzeggen van de overeenkomsten vraagt een zorgvuldige registratie. In 2009 is dit verder verbeterd. Het overzicht geeft geen volledig beeld van alle resultaten op het gebied van internationalisering. Er zijn binnen de NHL veel kortdurende uitwisselingen, projecten en excursies die niet geregistreerd staan in de mobiliteitscijfers. Zo lijkt het instituut Zorg & Welzijn op basis van deze cijfers weinig internationaal actief te zijn, terwijl dit juist wel het geval is. Studenten gingen bijvoorbeeld op excursie naar ziekenhuizen in het Duitse Münster en docenten werkten via video conferencing samen met Boise State University in Idaho. Bovendien bezochten zowel docenten als studenten verschillende internationale conferenties. Ook bij de andere instituten zijn er volop voorbeelden te vinden van vormen van internationalisering. Studenten van de opleidingen Docent Beeldende Kunst & Vormgeving en Communication & Multimedia Design reisden af naar Berlijn, de lerarenopleidingen Sociale Vakken naar Papenburg en Turkije, Communicatie naar Tsjechië en Zweden en de financiële opleidingen naar The City in Londen. Bij het instituut Techniek doen jaarlijks veel studenten mee aan internationale Neptune-projecten die binnen het netwerk worden georganiseerd. Internationale stages Behalve voor een studie in het buitenland, kiezen ook veel studenten voor een internationale stage, al dan niet met een beurs. Stagebureaus en docenten van opleidingen verzorgen de inhoudelijke kant van de stage, het International Office van de NHL assisteert waar nodig met formaliteiten en een beursaanvraag. Ongeveer 80 studenten hebben in 2009 in het buitenland stage gelopen. Engelstalig aanbod Hoewel het Engelstalig aanbod toeneemt, stond 2009 vooral in het teken van de voorbereiding op verdere groei. Veel docenten hebben een opleiding gevolgd om te kunnen doceren in het Engels. Bij het instituut Zorg & Welzijn zijn alle docenten verplicht bijgeschoold. Een groot aantal docenten van het instituut Economie & Management heeft meegedaan aan een taaltest met aanvullende scholing. Medewerkers in ondersteunende functies hebben bijspijkercursussen in het hogeschoolbrede Learning Centre gevolgd. Nieuw in Jaarverslag 2009 NHL Hogeschool 37

20 3. NHL Hogeschool in bedrijf Ambities vertaald in bedrijfsvoering Bij de NHL staat kwalitatief en betrouwbaar onderwijs centraal. De hogeschool wil studenten helpen om hun talenten te ontwikkelen en bovendien een inspirerende ontmoetingsplek zijn voor onderwijs en beroepspraktijk. Deze ambities betekenen veel voor de bedrijfsvoering van de NHL. Ze vragen om goed opgeleide docenten, om projectruimtes voor praktijkcases en om het gebruik van nieuwe media. Als bedrijf had de NHL in 2009 een intensief jaar met veel veranderingen: de oplevering van de nieuwe locatie, een reorganisatie en een grote investering in een nieuw werkplekconcept. Kortom, 2009 was een veelbewogen jaar met forse inspanningen van veel medewerkers. 3.1 Personele ontwikkelingen De NHL wil een energieke organisatie zijn waar gedreven mensen onderwijs verzorgen, onderzoek verrichten en contractactiviteiten uitvoeren. Eigenzinnigheid en tegendraadsheid wordt gewaardeerd. Door de gemaakte keuzes voor onderwijs op maat, meer praktijkgericht onderzoek en de groei van contractactiviteiten ontstaan nieuwe rollen, zoals die van expert, trainer, tutor/coach, assessor, studieloopbaanbegeleider, onderzoeker en acquisiteur. NHL Hogeschool speelt hier op in met verschillende strategieën. Bijvoorbeeld: investeren in de competentieontwikkeling van de huidige medewerkers. Maar ook: meer functiedifferentiatie binnen het primair proces. Dat betekent meer juniorposities en meer topposities zodat de deskundigheid van het personeel aansluit bij de verschillende onderwijsvragen van studenten. Functiedifferentiatie is bovendien goed voor de loopbaanmogelijkheden op NHL Hogeschool. Verder wil de NHL toe naar een vast percentage aan flexibele formatie en meer personeelsdynamiek. Om dat laatste te bereiken wordt een nieuw loopbaan- en carrièrebeleid ontwikkeld gericht op interne doorstroom. Formatie De gemiddelde omvang van de personeelsformatie 2009 was 806 fte. Dit is een daling ten opzichte van 2008 (847 fte). Ook het totaal aantal medewerkers daalde. Dit komt voor een deel door de overname van de opleiding Pedagogiek door hogeschool Windesheim. Weliswaar kreeg de NHL daar de technische lerarenopleidingen voor terug, maar deze opleidingen zijn kleiner van omvang. Daarnaast nam de formatie af door de uitstroom van medewerkers met een tijdelijke aanstelling. Kosten In 2009 bedroegen de totale personeelskosten van de NHL 60,7 miljoen euro. De salariskosten stegen naar 53,5 miljoen euro. Deze stijging heeft te maken met de uitbetaling van een volledige eindejaarsuitkering van 8,3%. In 2008 was dit nog 5,8%. Bij het sturen van de 38 Jaarverslag 2009 NHL Hogeschool 39