Factsheet Vrouwen in mannenwerelden

Transcriptie

1 Factsheet Eigenlijk is het vreemd dat we, na ngeveer 125 jaar emancipatie, ng steeds praten ver mannen- en vruwenberepen 1. Tch is het ng steeds z dat in bepaalde sectren f branches beduidend meer mannen dan vruwen werken. Z vinden we in de buwnijverheid, de transprtwereld en de techniek meer mannen en in de verpleging, het kappersvak en de administratieve sectr werken meer vruwen. Deze nevenwichtige verdeling van vruwen en mannen tussen berepen nemen we hrizntale segregatie. Verticale segregatie verwijst naar het verschijnsel dat binnen sectren het aantal vruwen mgekeerd evenredig is met de stijging van het functieniveau: he hger de functie, he lager het aantal vruwen. Deze factsheet geeft de actuele ntwikkelingen weer rnd vruwen in mannenwerelden en belicht een aantal belemmeringen dat er vr zrgt dat het aantal vruwen in mannenberepen nauwelijks teneemt. Hierbij kmt vral de hrizntale segregatie tussen technische en sciale sectren aan de rde. MANNENBEROEPEN Er wrdt gesprken ver een mannenberep als meer dan 80% van de werknemers uit mannen bestaat (Bruns & Schkker, 1990). Er is sprake van een dr mannen gedmineerd berep als dat berep vr 60-80% dr mannen wrdt beefend. In Nederland is de berepensegregatie, de scheiding tussen mannen- en vruwenberepen, grter dan in andere Eurpese landen. Bedrijven willen liever geen vruw Bedrijven in typisch mannelijke sectren als de buw, ICT en metaal hebben weinig g vr vruwen. Ondanks tekrten aan persneel nderneemt het merendeel nauwelijks iets m vruwen te werven en te huden ( ). Bedrijven kijken vr plssingen naar het nderwijs en het nderwijs naar het bedrijfsleven. Brn: Truw, 5 maart 2007 (gebaseerd p nderzek van de ministeries van OCW en SZW, 2007) 1 In 1878 werd Aletta Jacbs aan de universiteit van Utrecht als eerste vruw bevrderd tt geneesheer. Er was een wetswijziging ndig m haar in te schrijven als eerste vruwelijke student. 1

2 Aandeel vruwen naar berepssectr (2007) vruwen mannen Buwnijverheid Winning van delfstffen Prductie en distributie elektriciteit, aardgas, stm Industrie Verver, pslag, cmmunicatie Landbuw, bsbuw, visserij Openbaar bestuur, verheid, sciale verzekeringen Handel en zakelijke dienstverlening Financiële instellingen Reparatie en handel cnsumentenartikelen Hreca Dienstverlening, cultuur, recreatie Onderwijs 61 Gezndheids- en welzijnszrg 82 0% 20% 40% 60% 80% 100% Brn: CBS BESTAAT ER VROUWEN- EN MANNENWERK? Berepensegregatie, de scheiding tussen vruwenwerk en mannenwerk, is niet statisch. Sms is werk in eerste instantie mannenwerk m vervlgens vruwenwerk te wrden. In de publicatie Vruwen p hun Pst, meer dan een eeuw vruwen bij de PTT (Lansdrp, 1988), wrdt beschreven he dr de tijd heen de discussies ver typisch vruwen- en mannenwerk verliepen. Die discussies geven niet alleen de stand van zaken in een bepaald bedrijf weer, maar zijn vanwege de grtte van dit (staats)bedrijf 2 k een weerspiegeling van de standpunten in de samenleving. De verheid bemeide zich met de gesprekken binnen de PTT en legde vr vruwen beperkende en vr mannen beschermende maatregelen p 3. Smmige functies, zals telegrafist en typist, evlueerden van mannen- naar vruwenfuncties als het technische nieuwtje eraf was. Of bepaalde functies vr vruwen tegankelijk waren hing vral af van tekrten aan mannelijk persneel. Bvendien waren vruwen gedkper mdat zij een lagere belning ntvingen. Bven een bepaald niveau werd het vaak ngepast gevnden dat een vruw een functie bekleedde, vral in leidinggevende functies. De argumenten die werden gehanteerd varieerden van het verlies aan prestige van met name de hgere functies, tt vreemde fysieke argumenten als tal van vruwen lijdt aan grte prikkelbaarheid, neiging tt braken, hfd- en kiespijn, cngestie, veelvuldige aandrang tt urineren etc, etc. 2 PTT is sinds 1989 geen staatsbedrijf meer en is sindsdien gesplitst in TNT Pst en KPN. 3 Tegelijkertijd werd k de discussie ver het al dan niet verbieden van gehuwde vruwen m te werken geverd. 2

3 Overigens werd nit echt vereenstemming bereikt ver wat nu typisch vruwen- f mannenwerk was. Ok knden standpunten desgevraagd niet nderbuwd wrden dr wetenschappelijk bewijs. Het gaat dus vral m pvattingen ver wat mannen- en vruwenwerk is. Vruw is baas p gasplatfrm Als chef van gasplatfrm P6-A, ergens p de Nrdzee, zwaait Suzan de Haan de scepter ver luter mannen. Vindt ze het meilijk m als jnge vruw in een mannenwereld autriteit af te dwingen? Dat vnd ik best lastig ja, zeker in het begin. Er zijn mensen die dat van nature uitstralen. Maar ik merk wel dat naarmate ik hier langer ben, de mensen drkrijgen dat ik dingen weet. Bvendien, als je nzin uitkraamt, wrd je hier niet serieus genmen en luistert er niemand meer naar je. Brn: Vlkskrant, maart 2009, vk.tv/ffshre) ROL VAN DE OPVOEDING De pveding van meisjes speelt vaak vanzelfsprekend een rl bij de latere berepskeuze. Het blijkt dat meisjes ng steeds wrden gestimuleerd een berep te kiezen dat in het verlengde van het verzrgende en dienstverlenende werk ligt f werk dat daarmee ged te cmbineren valt. Scilg Annette Rest heeft prmtienderzek gedaan naar de uitwisseling van waarden binnen het gezin (Rest, 2009). Z zijn vaders belangrijk vr het verdragen van ideeën ver werk. Meders zijn juist weer belangrijk vr de verdracht van zelfbepaling: kunnen den wat je wilt en je eigen gang gaan. 4 Interessant zu zijn te weten wat vaders vinden ver meisjes in technische studies en vruwen in mannenberepen. Daarver zijn geen gegevens bekend. Uit een peiling in 2007 blijkt wel dat 68% van de Nederlanders vindt dat vruwen net z geschikt zijn vr traditinele mannenberepen als de mannen zelf. 5 Uit interviews met vruwen in mannenberepen 6 kmt tch ng vaak het vlgende beeld naar vren: Ze valt p in de verfwereld. Het is heel simpel: Van Wijhe is de enige vruw. Ik heb er eigenlijk k ng nit z bij stil gestaan. Ttdat haar vader tijdens een interview eens bekende dat hij zich wel wat zrgen had gemaakt ten er meisjes in plaats van jngens gebren werden in het gezin Van Wijhe. Die pvlging kn hij wel vergeten. Het is geen keuze geweest m in een mannenwereld te gaan werken. Dat is teval Bang m de keuze te maken ben ik truwens nit geweest: Ik wilde het wel eens prberen. Kijken hever ik zu kmen. Meisjes krijgen dikwijls het gevel nvruwelijk te zijn f niet serieus te wrden genmen als ze vr een mannenberep kiezen. 4 Meders beïnvleden k de vaders in waarden: genieten van het leven en plezier maken. Jngens den dat verigens k. Opvallend is dat Annette Rest geen enkele invled van dchters p uders heeft kunnen ntdekken. 5 Peiling nder 1300 Nederlanders, uitgeverd dr Maurice de Hnd in pdracht van het ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap in het kader van het EU-prject De Glazen Muur, 29 ktber Frum, pinieblad VNO-NCW, 12 februari

4 ONDERWIJS 7 Van belang is natuurlijk k de kweekvijver vr technische berepen, het nderwijs. In zijn algemeenheid hebben meisjes hun nderwijsachterstand p jngens (meer dan) ingehaald. Meisjes kiezen vaker vr een hgere pleiding en behalen daar sneller en vaker de eindstreep dan jngens. Het nderwijsniveau van vruwen jnger dan 35 jaar is in Nederland hger dan dat van mannen. Zwarte, migranten- en vluchtelingenmeisjes (zmvmeisjes) den het k steeds beter en scren hger dan zmv-jngens. Er is ng wel sprake van een flinke achterstand p niet-zmv-meisjes. Bvendien verlaten meer zmv-meisjes het vrtgezet nderwijs znder diplma. Bij de hgere schltypes zijn de verschillen in prfielkeuze de laatste jaren wat afgenmen, evenals in het middelbaar en hger berepsnderwijs. Percentage van de meisjes in VO en MBO dat kiest vr techniek/natuur % 2001/ / vmb technische richting mb technische richting Brn: Technmnitr 2008 en CBS hav natuurprfiel vw natuurprfiel De verschillen tussen meisjes en jngens zitten vral in de pleidingsrichting. Meisjes kiezen vaker vr een vakkenpakket gericht p zrg en welzijn (p het vmb meer dan de helft), jngens vr natuur en techniek (bijna de helft van de vmb-jngens). Op de universiteit is de belangstelling van meisjes vr natuurwetenschappen en infrmatica tegenmen, maar hun aandeel in techniek gedaald. 7 De infrmatie is grtendeels ntleend aan de Emancipatiemnitr 2008 (Merens & Hermans, 2008). 4

5 Aandeel vruwen in het hger nderwijs naar studierichting, 2007/2008 vruwen mannen Techniek, industrie, buwkunde Natuurwetenschappen, infrmatica Sciale wetenschappen, bedrijfskunde Persnlijke dienstverlening, verver Landbuw, diergeneeskunde Taalwetenschappen, geschiedenis, kunst Gezndheidszrg, welzijn Onderwijs % 20% 40% 60% 80% 100% Brn: CBS De clustering van het Platfrm Bèta Techniek 8 geeft een ander beeld dan wanneer alleen naar de sectren Natuur en Techniek wrdt gekeken. Met name in het cluster Meer dan 50% bèta techniek bevinden zich veel vruwelijke studenten. Dit cluster bevat pleidingen die minimaal 50% bèta-techniekvakken bevatten. Vrbeelden zijn bimedische wetenschappen, ecnmetrie, medische infrmatiekunde en bewegingswetenschappen. Percentage vruwen in bètastudies % Science & Technlgy Brn: Platfrm Bèta Techniek Meer dan 50% Bèta techniek 8 Het Platfrm Bèta Techniek heeft van de verheid de pdracht gekregen m te zrgen vr vldende en kwalitatief ged pgeleide bèta's en technici. 5

6 Niet alleen in Nederland, maar k in andere landen zijn vruwen ndervertegenwrdigd in de bètavakken, variërend van 30 tt 40%. Maar met slechts 15% lpt Nederland het verst achter, terwijl in Italië en Prtugal bijna net zveel vruwen als mannen een bètastudie den. Waarschijnlijk is dit het gevlg van het feit dat in die landen exacte vakken p middelbare schlen vr iedereen verplicht zijn. Er zijn in de afgelpen jaren campagnes geverd m meisjes te interesseren vr technisch nderwijs en een dit berep. Technika10 is de prmtr van het wekken van die interesse bij meisjes. In het hele land verzrgt Technika 10 al vele jaren techniek- en ict-lessen in buurthuizen en schlen 9. Een vrbeeld van een recent initiatief is die van het Pius X Cllege in Almel en de Schlingsbulevard in Enschede. Vanaf het schljaar jaar gaat een techniekpleiding van start die alleen bestemd is vr meiden (ROC van Twente, 2009). Het gaat m de laatste twee jaren van het vmb. Tt nu te hebben dergelijke initiatieven en campagnes van de verheid echter ng weinig vruchten afgewrpen. EVENREDIGE VERTEGENWOORDIGING WENSELIJK Er zijn verschillende redenen waarm de ndervertegenwrdiging van vruwen in mannenwerelden nwenselijk is. Eén van deze redenen betreft rechtvaardigheid: vruwen en mannen hebben in nze maatschappij, in nze wereld, gelijke rechten en mgelijkheden. Het is nrechtvaardig m het vruwen lastiger te maken bepaalde berepen te beefenen dr drempels p te werpen. Een andere argument is kwaliteitsbrging. Zals prfessr Meybm-De Jng dat z mi heeft verwrd in haar afscheidscllege ver de emancipatie van de (huisarts) geneeskunde: Vruwen en mannen verschillen niet in wetenschappelijke kwaliteiten, maar vruwen hebben een beter studierendement. Als dan meer mannen dan vruwen wrden benemd bijvrbeeld in universitaire functies betekent dit dat mensen wrden aangesteld van mindere kwaliteit dan vrhanden is. Dat is slecht vr de kwaliteit van nderwijs en nderzek. Het is k slecht vr de kwaliteit van het persneelsbestand. (Meybm-De Jng, 2004). Een derde argument heeft te maken met belning: werknemers in mannensectren verdienen meer dan werknemers in vruwensectren. Werktuigbuwkundigen, technisch bedrijfskundigen, ecnmetristen, hb ers maritieme techniek en technische scheikundigen p w-niveau verdienen meer dan gemiddeld. Ingenieurs en bèta s werkzaam in het nderwijs verdienen het minst (De Graaf, Hff en Van Klaveren, 2008). 10. Er is k ng een aantal ecnmische redenen te nemen. Er zijn tekrten in de bèta- en technische berepen. Dat maakt het arbeidsperspectief ged, er zijn altijd mensen ndig. Ok is diversiteit in de verschillende sectren gunstig vr de ecnmie. Geneg redenen m de berepssegregatie te drbreken. Maar he staat het met jngens? Wrden daar bijvrbeeld k campagnes vr geverd? In de brief van de ministers Plasterk en Ruvet ver het Plan van de Man 11 wrdt de nderwijs- en berepskeuze van jngens aan de rde gesteld. Jngens meten meer gestimuleerd wrden vr een baan in de zrg f het nderwijs. Dit is inderdaad hard ndig, want het drbreken van segregatie met van twee kanten kmen. 9 Zie k de reprtage ver Girlsday in E-Quality Matters 2 (Van den Schr, 2009). 10 Onderzek SEO in pdracht van het Platfrm Bèta Techniek, KIVINiria, KNCV en Technisch Weekblad. Dit is één van de rzaken van het belningsverschil tussen mannen en vruwen. Overigens blijkt dat k als zij in dezelfde sectren werkzaam zijn, startende vltijds mb mannen meer verdienen dan startende vltijds vruwen. 11 Brief van Minister Plasterk (mede namens Minister Ruvet) aan de Tweede Kamer d.d. 14 augustus

7 AANBEVELINGEN Algemeen maatschappelijk debat bevrderen ver het drbreken van hrizntale en verticale berepssegregatie, waarbij k pveders wrden betrkken nderzek verrichten naar factren die steretype vakkenkeuzen kunnen drbreken Onderwijs dcenten trainen en bewustmaken van sekse-steretypen (basis)schlbeken en methdieken nakijken p steretyperingen en aanpassen zdat meisjes en jngens wrden gestimuleerd m k vr niet-steretype vakken te kiezen verzrgen van stimulerende vrlichting vr meisjes ver exacte vakken, dr bijvrbeeld vruwelijke rlmdellen in te zetten verplicht stellen van exacte vakken p middelbare schlen streefcijfers frmuleren vr meisjes in technische studies en bèta-pleidingen samenwerking bevrderen tussen nderwijs en bedrijfsleven m meer meisjes in de techniek te krijgen. Berepen bij sllicitaties evenveel vruwelijke als mannelijke kandidaten uitndigen frmuleren van streefcijfers, waarbij werkgevers een inspanningsverplichting hebben m het aantal vruwen in technische en bètaberepen te verbeteren prmten van gd practices zals bedrijven als Shell, IBM en andere kleine(r)e bedrijven WEBSITES (met veel links naar andere sites) LITERATUUR Bruns M, en A. Schkker (1990). Arbeidsvraagstukken en sekse, Trendrapprt 2 STEO. Den Haag: Ministerie van Sciale Zaken en Werkgelegenheid DOP. Graaf, D. de, Hf, B. en Van Klaveren, C. (2008). De diverse lpbanen van bèta s. Bètalpbaanmnitr. PlatfrmPcket 10 [nline dcument], geraadpleegd p 2 mei Beschikbaar via Lansdrp, E. (1988). Vruwen p hun pst: meer dan een eeuw vruwen bij de PTT. Amsterdam: PTT. Merens, A. en Hermans. B. (2009). Emancipatiemnitr Den Haag: SCP/CBS. Meybm-De Jng, B. 2004). Emancipatie van de (huisarts) geneeskunde, afscheidscllege van prf.dr.b. Meybm-de Jng, 28 september 2004 [nline dcument], geraadpleegd p 14 mei Beschikbaar via ROC van Twente (2009). VMBO techniek vr meisjes [nline dcument], geraadpleegd p 13 mei Beschikbaar via Rest, A.M.C. (2009). Value similarities and transmissins amng family members. Nijmegen: RU. Van den Schr, L. (2009). Girlsday laat meisjes kennismaken met techniek, E-Quality Matters, 11(2),