Besluiten over pensioenen moeten evenwichtig zijn

Transcriptie

1 In dit nummer onder meer Jan Barendse over het CvB 1 In maart besluit over toeslagen 2 Verspreiding van PDN-pensioengerechtigden naar postcodegebied 3 Gepensioneerd in China 4 Toeslagen- of indexatielabel 5 Dekkingsgraad PDN 6 Goed om te weten 7 Column: Merels en een bom 8 Pensioen van alle kanten De pensioenen van PDN kunnen op allerlei manieren bekeken worden. Er zijn externe en interne controleurs. In deze uitgave vertelt Jan Barendse iets over de interne controle door het College van Belanghebbenden. Een heel andere manier om tegen de pensioenen aan te kijken, is wat de pensioengerechtigden met hun pensioengelden doen. Henk Meijer is zelfs in China terecht gekomen, zo vertelt hij in deze Pensioencontact. Hoe groot de kans is dat in de toekomst toeslagen (indexatie) op de pensioenen worden verleend, daarover gaat het toeslagen- of indexatielabel dat op pagina 5 wordt toegelicht. Verder in dit nummer de column van Henk en Goed om te Weten over wat het pensioenfonds al dan niet van een gepensioneerde wil weten als die verhuist. Pensioencontact Pensioencontact is een uitgave van Pensioenfonds DSM Nederland Voorzitter Jan Barendse van het College van Belanghebbenden Besluiten over pensioenen moeten evenwichtig zijn februari 2010 No. 54 Jan Barendse, foto Annemiek Mommers Colofon Pensioencontact verschijnt drie keer per jaar en is bestemd voor mensen die een uitkering ontvangen van PDN Illustraties Geert Setola Realisatie Afdeling Communicatie DSM Pension Services Foto s Annemiek Mommers, Henk Meijer Graphic Robert Muts Druk PPM Event & Media Support, Meerssen Redactieadres PDN t.a.v. Harry Coerver Postbus 6500, 6401 JH Heerlen harry Coerver@ dsm. com Pension Desk Voor blinden en slechtzienden is een gesproken versie van Pensioencontact kosteloos verkrijgbaar. Jan Barendse ging acht jaar geleden met prepensioen. Hij had toen 40 jaar bij DSM gewerkt. Laatstelijk in de functie van controller bij DSM Agro. Maar ook al is hij inmiddels 70 jaar, tijd om achter de geraniums te zitten, heeft hij in al die jaren niet gekregen. Barendse is sinds twee jaar de voorzitter van het College van Belanghebbenden van PDN. Vanuit die functie is hij nauw betrokken bij de ontwikkelingen in het pensioenfonds. Dat hij gekozen werd in dat college is niet zo vreemd. Al in de tijd toen hij nog bij DSM werkte, was hij lid van de COR en de CEOD (de Commissie Extern Overleg DSM). Toen al was Barendse betrokken bij allerlei arbeidsvoorwaardelijke en financiële zaken. Na zijn pensioen was hij, voor wat tegenwoordig Synergo-vhp heet, te vinden in de CEOD. Hij is dus geen vreemdeling in het Jeruzalem van arbeidsvoorwaarden en pensioenen. Als voorzitter van het College van Belanghebbenden geniet hij geen grote bekendheid bij de gepensioneerden van DSM. Dat is geen goede zaak, vindt hijzelf. Niet dat hijzelf zo graag bekend wil zijn, maar het College van Belanghebbenden zou meer bekend moeten zijn onder

2 gepensioneerden, is zijn mening. Barendse: In dat college zitten naast drie vertegenwoordigers van de werknemers en drie vertegenwoordigers van de werkgevers ook drie mensen die gekozen zijn door de gepensioneerden. Barendse is één van die laatste drie. Om goed te kunnen functioneren heb je signalen uit de achterban, dus ook van gepensioneerden, nodig. En die zijn er nog te weinig. Een manier om dat te veranderen is dat nieuws over het College van Belanghebbenden in de toekomst vaker de weg naar Pensioencontact zal vinden. En ook op de website van PDN zal over een tijdje informatie over het college te vinden zijn. Toen de nieuwe Pensioenwet enkele jaren geleden voorschreef dat een pensioenfonds een intern verantwoordingsorgaan moest hebben, koos PDN ervoor om een College van Belanghebbenden in het leven te roepen. Barendse: In ons college kijken we of de besluiten van het bestuur van het pensioenfonds evenwichtig zijn wat betreft de verschillende belanghebbenden van het pensioenfonds. Die groepen zijn bijvoorbeeld de werknemers, de pensioengerechtigden of de werkgever. Een besluit kan voor de ene groep voordelig en voor een andere groep juist nadelig uitpakken. Dat moet op de lange termijn in evenwicht blijven, legt Barendse uit. Het College van Belanghebbenden bestaat twee jaar. Die tijd was nodig om een eigen weg te vinden, verduidelijkt Barendse. De leden hebben zich geschoold om met kennis van zaken over pensioenen te kunnen praten. Barendse merkt ook dat het bestuur van PDN het college serieus neemt. We hebben twee keer per jaar overleg met het bestuur. Maar ik merk dat het bestuur daarnaast ook contact opneemt om toelichting te geven op allerlei zaken of te polsen hoe wij over iets denken. Vorig jaar heeft het College van Belanghebbenden een oordeel gegeven over het beleid van het pensioenfondsbestuur in het jaar Dat oordeel is terug te vinden in het jaarverslag van PDN over dat jaar. Iedereen met een aansluiting op internet kan dat jaarverslag op de website van PDN vinden ( En wie niet over een internetverbinding beschikt kan een jaarverslag van PDN opvragen bij de Pension Desk van PDN ( ). Over 2008 was dat oordeel van het college over het bestuur van PDN positief. In het afgelopen jaar heeft het PDN-bestuur ook advies gevraagd aan het College van Belanghebbenden over het communicatiebeleid van de komende jaren. Ook dit jaar zal het oordeel van het college over het beleid van het PDN-bestuur weer te vinden zijn in het jaarverslag over 2009 dat dit voorjaar zal verschijnen. Op het ogenblik wordt dat oordeel voorbereid. Daarbij richt het college zich vooral op het beleggingsbeleid en het communicatiebeleid van het pensioenfonds. Genoeg werk dus voor het College van Belanghebbenden en ook voor Jan Barendse. De geraniums moeten nog even wachten. De financiële gevolgen van overlijden vaak onderschat Uit een onderzoek van Pensioenkijker.nl blijkt dat veel mensen niet weten wat de financiële gevolgen voor de partner zijn na overlijden. Vaak heeft de partner van een werknemer te hoge verwachtingen van het partnerpensioen. Slechts een kwart van de ondervraagden bij het onderzoek gaf aan in het verleden wel eens met de partner gesproken te hebben over het partnerpensioen. Bijna de helft van de ondervraagden vond het partnerpensioen lager dan verwacht. De helft liet dan ook weten hun zaakjes anders geregeld te hebben als ze beter op de hoogte waren geweest van de situatie. Hoeveel het partnerpensioen bedraagt, kan iedereen zien op het Uniform Pensioenoverzicht (UPO) dat PDN jaarlijks verstuurt. Wie vragen heeft over het nabestaandenpensioen kan informatie vinden op de website van PDN ( of contact opnemen met de Pension Desk van PDN ( of In maart besluit over toeslagen In het herstelplan dat PDN bij de toezichthouder De Nederlandsche Bank heeft ingediend, is vermeld dat de ingegane pensioenen de komende drie jaren niet worden aangepast aan de prijsstijgingen. Ook voor de DSM-werknemers geldt volgens het herstelplan dat de toeslag op de pensioenopbouw (backservice) drie jaren is stopgezet. Het PDN-bestuur zal in de vergadering van 30 maart de actuele situatie ten aanzien van toeslagverlening beoordelen. Het bestuur zal dat doen op basis van onder meer de definitieve jaarcijfers van PDN over 2009 (inclusief de dekkingsgraad per 31 december 2009), de beperkingen als gevolg van het herstelplan en de actuele situatie van PDN op dat moment. Uitkeringsspecificatie alleen bij wijziging van de uitkering Tot medio vorig jaar ontvingen de pensioengerechtigden van PDN maandelijks een uitkeringsspecificatie. Sindsdien stuurt PDN alleen een uitkeringsspecificatie wanneer de pensioenuitkering afwijkt van die van de maand ervoor. Over deze wijziging heeft PDN de pensioengerechtigden in de loop van vorig jaar geïnformeerd. Blijkbaar is die boodschap niet bij iedereen aangekomen, want regelmatig komen daarover nog vragen binnen bij de Pension Desk. 2 PENSIOENCONTACT

3 Word lid van de klankbordgroep! PDN laat enkele keren per jaar zijn eigen communicatie toetsen door een zogenoemde klankbordgroep. Dat is een groep mensen die een oordeel geeft over bijvoorbeeld de begrijpelijkheid van een brochure, de opzet van de website of de leesbaarheid van het jaarbericht. Meestal gebeurt die raadpleging via internet. De leden van de klankbordgroep ontvangen dan een aantal vragen. Soms komt de groep ook bij elkaar om te praten over de communicatie van PDN. Wilt u ook meepraten en meedenken over de pensioencommunicatie bij PDN? Geef u dan op als lid van de klankbordgroep. Speciale pensioenkennis is niet nodig. Het kost niet veel tijd en u helpt mee om pensioenen voor iedereen begrijpelijker te maken. Aanmelden kan via Karin Grannetia van PDN (karin.grannetia@dsm.com). Stuur een met naam en telefoonnummer en u hoort van PDN hoe het verder gaat. FEBRUARI

4 Gepensioneerd in het Chinese Nanbu Henk Meijer (67) ging in 2000 met prepensioen. Hij had er toen veertig jaar werken opzitten bij wat in 1960 in Delft de gistfabriek heette en dat bij zijn afscheid de naam DSM Gist had. Meijer is de laatste jaren in China verzeild geraakt. Twee jaar nadat zijn vrouw was overleden, vertrok Meijer in 2006 voor drie maanden naar Nanjing om er de Chinese taal te leren. Eerder al had Meijer in Nederland Chinees gestudeerd, maar dat schoot volgens hem niet echt op. Na drie maanden Nanjing in 2006 volgde een jaar later een verblijf van drie maanden in Shanghai. Een andere stad, omdat zijn lerares inmiddels naar die stad was verhuisd. Daar, in Shanghai, was het ook dat Meijer zijn huidige partner, Cuifang, ontmoette. Ze werkte daar in een zaak waar ik veel kwam, herinnert Meijer zich. Met een praatje kwamen we met elkaar in contact en na enkele maanden heb ik haar eens mee uit eten genomen. Van beide kanten voelden we dat het best klikte. Mijn taalgebruik was nog niet al te best. Maar met een woordenboek erbij lukte het wonderwel om elkaar te begrijpen. Cuifang was gescheiden en had een zoon van negen jaar. Dat zij een stuk jonger is dan Meijer blijkt geen probleem. In 2008 is Meijer in haar woonplaats Nanbu in de provincie Sichuan het Chinese nieuwjaar gaan vieren. Meijer woonde toen nog maar een deel van het jaar in China. In die tijd besloten hij en Cuifang bij een volgend bezoek van Meijer aan China samen te gaan wonen. Dat ging echter in eerste instantie niet door. Dat kwam door de aardbeving van 13 mei van dat jaar. Het gebied waar Cuifang woonde, was afgesloten voor buitenlanders. Veel mensen leefden er in tenten. VIERKAMERFLAT Het duurde tot augustus 2008 voordat Meijer weer afreisde naar China om met Cuifang en haar zoon in Nanbu te gaan samenwonen. Meijer moet nog steeds glimlachen als hij terugkijkt op het huren van de flat in die plaats. Meijer: Ik had aan Cuifang gevraagd om uit te kijken naar een flat. Zij sms te me op zekere dag dat ze een mooie vierkamerflat had gevonden voor 2500 Yuan per jaar. En ze vroeg of ik dat niet te duur vond. Nu moet je weten dat 2500 Yuan ongeveer 250 euro is. Dus ik vroeg meteen of ze echt per jaar of niet toch per maand bedoelde. Nou, het bleek echt de huurprijs voor een jaar te zijn. Dat is dus belachelijk goedkoop. Sindsdien woont Meijer dus in Nanbu in de provincie Sichuan. Met het spreken van de Chinese taal gaat het steeds beter. Ik kan al alledaagse gesprekken voeren. Wat het moeilijk maakt, is het dialect dat ze in deze provincie spreken. Om met mijn partner te praten, beheers ik het Chinees voldoende. Ook al leidt dat soms tot vreemde situaties. Heb ik Henk Meijer met partner Cuifang opeens iets gezegd dat iets heel anders betekent dan wat ik bedoelde. Dat blijkt dan aan de uitspraak van mijn Chinees te liggen. Woorden hebben soms een heel andere betekenis als je ze op een andere toon uitspreekt. Ook culturele verschillen kunnen wel eens voor misverstanden zorgen. Maar ik heb in het verleden veel gelezen over de Chinese cultuur. Dus ik weet er wel het nodige van. BUITENLANDERS Nanbu, de plaats waar Meijer woont, is met haar inwoners voor Chinese begrippen een plattelands stadje. Meijer is de enige westerling in die stad. Er wonen weliswaar ook andere buitenlanders, maar die vallen door hun Aziatisch uiterlijk veel minder op. De enige Europeaan in Nanbu trekt dan ook iedere keer veel bekijks als hij met zijn scooter door de stad toert. Als ik in een winkel in de stad iets wil kopen, levert dat wel eens problemen op. Wat ik geleerd heb en spreek is het Mandarijns Chinees. Dat leren de kinderen hier ook op school. Maar als ze eenmaal de school verlaten hebben, maakt het Mandarijns snel plaats voor het dialect van Sichuan. Meijer heeft nog geen verblijfsvergunning om in China te mogen blijven wonen. Daarvoor moet hij naar de Provinciale Veiligheidsdienst in de hoofdstad Chengdu. De hoofdstad ligt vijf uur reizen met de bus van Nanbu. Het is er nog niet van gekomen om dat te regelen, erkent hij. De verblijfsvergunning is dan nog niet geregeld, maar het samenlevingscontract van een Nederlandse notaris met Cuifang is wel al gelegaliseerd door de Chinese autoriteiten. TROUWAKTE Ik word in de vriendenkring van mijn partner volledig geaccepteerd. Temeer omdat Cuifang heeft verteld dat het samenlevingscontract een soort trouwakte is. Maar toch. Toen ik onlangs met Cuifang voor een bezoek aan Nederland vertrok, waren de waarschuwingen van vrienden en kennissen niet van de lucht. Ze moest goed uitkijken of ik haar niet zou verkopen als ik eenmaal weer in Nederland was. Want dat is het 4 PENSIOENCONTACT

5 verhaal dat in Nanbu de ronde doet. Als een Europeaan met een Chinese vrouw in het vliegtuig naar Europa stapt, zou hij haar wel eens in een ver land kunnen verkopen. Met zijn pensioenuitkering kan Meijer aardig uit de voeten in China. Voor 250 euro kan zijn partner voor een hele maand eten kopen voor drie personen. Een avondje uitgebreid uit eten met drie personen, levert voor zijn portemonnee een aderlating op van vier à vijf euro. Meijer vertelt: De nagels van mijn voeten knippen doe ik zelf niet meer, eens per twee weken ga ik naar een pedicure, die voor 0,80 eurocent, mijn voeten een kruidenbad geeft en daarna netjes de nagels knipt, ook de kapper rekent ditzelfde bedrag voor een beurt van mijn weinige haar, inclusief wassen. Het leven van alledag is in Nanbu duidelijk minder gejaagd dan in Nederland. s Morgens vroeg gaat Meijer eerst een uurtje de berg voor zijn huis beklimmen, daarna ontbijt hij rustig, waarna hij de studieboeken pakt om nog wat meer te leren van de Chinese taal. Het eten is heel anders dan in Nederland. Men eet in Nanbu drie keer per dag rijst, de vorm waarin de rijst wordt gegeten verschilt, droog, nat of in de ochtend als pap. Brood kent en eet men niet in de stad waar Meijer woont. Hoewel, er is één broodwinkel in Nanbu. Toeslagen- of indexatielabel Pensioenfondsen geven toeslagen op het pensioen om de prijsstijgingen (inflatie) te compenseren. Dat wordt ook wel indexatie genoemd. Wie met pensioen gaat en ieder jaar opnieuw precies hetzelfde pensioen zou krijgen, merkt na een aantal jaren dat zijn koopkracht aanzienlijk minder is geworden. Daarom die toeslagen. PDN probeert ieder jaar toeslagen op de pensioenen te geven. Dat gebeurt echter alleen als de financiële toestand van het fonds dat toelaat. Jarenlang is dat goed gelukt bij PDN. Alleen de afgelopen tijd zit het tegen. Hoe groot is de kans dat er in de toekomst toeslagen gegeven worden? Op die vraag wil het toeslagenlabel een antwoord geven. Pensioenfondsen zijn vanaf 2010 verplicht om in allerlei correspondentie met hun deelnemers een toeslagenlabel te gebruiken. PDN kan echter niet zelf een label uitzoeken. De Nederlandsche Bank (DNB) heeft daar strikte eisen voor opgesteld. Aan de hand van die voorgeschreven berekeningswijze en de aard van het fonds (veel of weinig actieven of gepensioneerden bijvoorbeeld) komt er een bepaald label uit de bus. Het is belangrijk te weten wat het label wél uitdrukt en wat niet. Het toeslagenlabel laat aan de hand van drie rijen met muntjes zien in welke mate de pensioenen de eerstvolgende 15 jaar waarschijnlijk meegroeien met de prijsstijgingen. Hieronder worden drie labels getoond. Het zijn voorbeelden. Ze zeggen nog niets over de situatie bij PDN. Het linker rijtje met munten laat zien in welke mate de prijzen de komende vijftien jaar zullen stijgen. Is de verwachting dat een bepaald pensioenfonds even sterk de pensioenen zal verhogen als de prijzen de komende vijftien jaar stijgen, dan zullen er in het tweede rijtje ook vier muntjes te vinden zijn. Staan er maar een of twee muntjes in het tweede rijtje dan zal dat pensioen naar verwachting aan koopkracht verliezen in de komende vijftien jaar. Staan er in het tweede rijtje vijf muntjes, dan is de verwachting dat dit pensioenfonds de pensioenen zelfs meer laat stijgen dan de prijsstijgingen. Dan neemt de koopkracht van dat pensioen de komende vijftien jaar naar verwachting dus toe. Geldt het tweede rijtje met munten voor normale jaren, het derde rijtje is bedoeld voor jaren dat het financieel tegenzit in de economie. Groeit het pensioen naar verwachting dan ook even hard mee met de prijsstijgingen of juist niet? Het aantal muntjes laat dat dan zien. Het toeslagenlabel zegt dus iets over de kans op de lange termijn dat een pensioen zijn koopkracht behoudt. Het label zegt zeker niets over de kwaliteit van de pensioenregeling. Een toeslagenlabel met veel muntjes betekent geen hoog pensioen. Ook zegt het label niets over de FEBRUARI

6 opbouw van een pensioen. Bij het ene pensioenfonds is die beter dan bij een ander fonds. Als een werknemer jaarlijks maar heel weinig pensioen opbouwt, zal hij ondanks een label met veel muntjes geen hoog pensioen ontvangen. Aan het label is ook niet af te lezen of een pensioenfonds de komende jaren wel of niet gaat indexeren. Omdat de regels voor mensen die pensioen opbouwen anders zijn dan voor de mensen die al gepensioneerd zijn, zijn er ook verschillende labels voor die groepen. Het aantal muntjes voor actieven bij PDN kan verschillen van het aantal muntjes voor gepensioneerden. Betaaldata pensioenen 2010 In het verleden werden de pensioenen uiterlijk op de 27ste van een maand overgemaakt naar de pensioengerechtigden. Dit gebeurde alleen niet in de maand december. In die maand was de uiterlijke datum de 23ste. Het kon echter ook voorkomen dat de pensioenuitkering al enkele dagen eerder overgemaakt was. Vanaf 2010 worden de pensioenen (met uitzondering van december) precies op de 27ste overgemaakt. Als de 27ste in een weekend valt, worden de pensioenen eerder uitbetaald. De data voor 2010 zijn als volgt: 27 januari 27 juli 26 februari 27 augustus 26 maart 27 september 27 april 27 oktober 27 mei 26 november 25 juni 23 december Dekkingsgraad PDN Een belangrijke graadmeter voor de financiële gezondheid van een pensioenfonds is de dekkingsgraad. De dekkingsgraad geeft namelijk aan hoe groot het pensioenvermogen is ten opzichte van de pensioenverplichtingen. Eenvoudig gezegd geeft de dekkingsgraad aan of er voldoende geld in kas is om alle pensioenen, nu en in de toekomst, uit te betalen. De dekkingsgraad en de pensioenverplichtingen worden berekend op basis van de marktrente. De cijfers worden na elk kwartaal bekend gemaakt. Onderstaande tabel toont de dekkingsgraad en de vanaf 2005 bij de berekening gehanteerde marktrente. Dit betreffen deels virtuele dekkingsgraden aangezien PDN geen historie heeft vóór januari De virtuele cijfers zijn een gewogen gemiddelde van de verplichtingen als ook het belegde vermogen van Pensioenfonds DSM-Chemie en Pensioenfonds Gist-Brocades. Dekkingsgraad PDN (gebaseerd op marktrente) Dekkingsgraad Gehanteerde marktrente Ultimo % Ultimo % 3,7% 1 januari % 4,2% Ultimo % 4,8% Ultimo % 3,6% Ultimo 1ste kwartaal % 3,4% Ultimo 2de kwartaal % 3,7% Ultimo 3de kwartaal % 3,6% Wilt u meer informatie? Internetsite PDN Meer informatie over PDN kunt u vinden op de website: Pension Desk: Vragen over uw pensioen kunt u stellen aan één van onze medewerkers. Zij zijn van uur bereikbaar op telefoonnummer Zorg dat u uw administratienummer bij de hand hebt als u belt. De dekkingsgraden van PDN worden steeds bekend gemaakt als DSM de jaar of kwartaalcijfers heeft gepresenteerd. Dat zal aan het einde van deze maand gebeuren. Als de dekkingsgraad bekend is, verschijnt deze op de website van PDN ( Nieuwsbrief PDN Enkele keren per jaar verschijnt er een digitale Nieuwsbrief van PDN. Wie de nieuwsbrief wil ontvangen, kan zich abonneren via de website van PDN ( 6 PENSIOENCONTACT

7 Verhuizen in Nederland? Verhuisbericht niet nodig! Goed om te weten Toon kijkt tevreden naar zijn vrouw Jessie en geniet van zijn koffie. Hun vertrouwde barometer heeft net een plek gekregen in hun nieuwe appartement. Daarmee is de verhuizing en de inrichting afgerond. Misschien wel reden voor een glas wijn in plaats van koffie denkt Toon. Maar daarvoor is het nog te vroeg. Heb je de verhuisberichten op de post gedaan vraagt Jessie. Nee, dat ga ik zo meteen doen. Ik maak een wandeling en dan doe ik ze op de bus. Ga je trouwens mee? Waarom niet, antwoord Jessie. Heb je ook een adreswijziging voor het pensioenfonds geschreven? Niet nodig zegt Toon. Ik heb net op de website van PDN gekeken. Als je binnen Nederland verhuist, hoef je geen adreswijziging aan hen door te geven. Ze krijgen die wijziging automatisch door uit de GBA, de Gemeentelijke Basis Administratie van de overheid. Omdat we bij de gemeente onze verhuizing hebben gemeld wordt PDN automatisch ook op de hoogte gesteld. Dat is wel gemakkelijk. Alleen als je naar of in het buitenland bent verhuisd moet je dat doorgeven. Trouwens ook van huwelijken, scheidingen en overlijden van hun deelnemers worden de pensioenfondsen via het GBA op de hoogte gesteld. Ten minste als je in Nederland woont. We klagen soms wel eens over de automatisering, maar het heeft natuurlijk ook zijn voordelen. En dat leerde je allemaal van die website? Inderdaad, PDN heeft de gebeurtenissen die je moet melden netjes in een brochure bij elkaar geschreven en die en andere brochures staan op hun website. Pech voor de mensen die geen computer hebben aldus Jessie. Geen probleem aldus Toon. Die kunnen , de Pension Desk van PDN, bellen. Die sturen je dan een brochure toe. Goed geregeld besluit Jessie. Kom op we gaan. En vergeet de verhuisberichten niet. Weet jij trouwens al waar hier in de buurt zo n oranje bus van de post staat? Nee? Dan wordt het een wandeltocht met zoekopdracht. FEBRUARI

8 Column Merels en een bom Al eens een merel op het dak gezien met zijn bekje wagenwijd open? Hij schijnt het hoogste lied te fluiten. Tenminste dat zeggen mijn lief en dochter. Het zal wel. Ik vind het interessant om te zien, maar hoor niets. Concert op televisie. Mooi om naar te kijken. Eerste en tweede viool spelen ingetogen hun partij. Strijkstokken gaan op en neer. Voor mij geen geluid. Daarom, naar huisarts, KNO-arts, testen, audiologisch centrum, opnieuw testen, audicien, hoorapparaten. Wereld gaat open. Wat een lawaai. Wist niet dat vrachtwagens zo n herrie maakten. Kon op terrasjes gesprekken woordelijk verstaan. Soms gênant. Hoorde een auto piepend remmen, zodat ik noodsprong kon maken. Zie niet alleen zwaailicht van hulpdiensten, maar ontdek dat ze ook geluidsignalen geven. Ben dus geruime tijd op ontdekkingsreis geweest. Kan nu ook normale gesprekken voeren, in kleine kring, dat wel. Vroeger lukte zelfs dat niet. Medemensen begonnen, soms zichtbaar, te twijfelen aan mijn verstandelijke vermogens. Informeerden wel eens tactisch of ik Alzheimer op bezoek had gehad. Ik had er een gewoonte van gemaakt om een voor mij logisch antwoord te geven op vragen. Altijd vijftig procent kans dat het goed is. Zo niet, dan is de reactie van de gesprekspartner duidelijk en een correctie gauw gemaakt. Heeft jaren goed gewerkt. Maar eens val je door de mand. De techniek heeft redding gebracht. Maar het blijft behelpen. Steeds zorgen dat je volle batterijen bij je hebt. Dat de slangentjes naar de oordopjes open zijn en de microfoonopeningen niet verstopt. Regelmatig de oordopjes met slangetje in een bakje water met bruistablet leggen, omwille van de hygiëne. Let wel! Utsluitend de oordopjes en niet het apparaat. Klinkt logisch. Niet voor iedereen. Een zwager op leeftijd verwisselde apparaat en dopje. Einde geluid. Ook elk half jaar op controle gaan bij vriendelijke juffrouw die oren en apparaten test. Wel eerlijk zijn dan. Na een paar keer kende ik het rijtje woorden dat uit luidspreker komt van buiten. Juffrouw opgetogen. Knikte steeds goedkeurend. Patiënt trots. Tot arts trucje ontdekte. Nu moet ik met gezicht naar muur zitten en worden woordjes verwisseld. Maar de techniek heeft ook voordelen. Zet apparaten op ringleiding en je weet niet wat je beleeft. In kerk mompelde pastoor tijdens dienst tegen koster: Ja, dat weet ik nu wel. Kon niemand verstaan. Ikke wel. Op de Rigi in Zwitserland brabbelde mijn lief onbegrijpelijke zinnen. Om uitleg gevraagd. Ze had geen woord gezegd. Maar zendmast in de buurt zorgde voor druk woordverkeer. Je kunt de apparaten uitzetten, wanneer je wilt. Niet te onderschatten voordeel. Is een mij niet welgevallige politicus aan het woord, dan laat ik hem kletsen. Mondje open en dicht en daar blijft het voor mij bij. Zalige stilte. Het land wordt toch wel verder bestuurd. Tijdens vergaderingen merkt voorzitter soms op: Het is niet meer boeiend, want Henk heeft zijn oren uitgezet. Vergaderingen aanmerkelijk korter van duur. In trein geen last meer van storende telefoongesprekken. Al blijft de nieuwsgierigheid wel eens sterker. Al met al is de wereld nu open. Wel je verstand gebruiken. Techniek is niet zaligmakend. Transavia.com kan er over meepraten. Medepassagier zegt: ik heb hem om. Alert als steeds roep ik luidkeels: hij heeft een bom. Noodlanding geslaagd. Na twaalf uur en een batterij excuses mochten we weer opstijgen. 8 8