Te veel buitenlanders in de Jupiler

Transcriptie

1 onafhankelijk vakblad voor sportmanagement verschijnt 5 keer per jaar erkenningsnummer P april - mei nummer 2 Te veel buitenlanders in de Jupiler Pro League steeds meer geweld tegen scheidsrechters Nieuwe sporten scoren goed in de populariteitsranking Dopingbestrijding in Vlaanderen meest performante ter wereld

2 We can help you achieve your goals! Tiberghien, your specialist tax law firm - teamed up with ALTIUS. Like it or not, professional sports players, teams and organisations are often confronted by complex (income) tax issues. The Belgian tax situations of sports clubs, sports event organisers and individual athletes can be complex. Activities and transactions may have unexpected or unknown tax consequences. Furthermore, these individuals and organisations often also have to comply with the tax rules of other jurisdictions where events or competitions take place. For many years, our firm has focused on the Belgian and international tax rules which apply to sportsmen and entertainers, and has built up an extensive experience in this area. Tour & Taxis Building Havenlaan 86C B.419 Avenue du Port 1000 Brussels T F info@tiberghien.com Brussels Antwerp Luxembourg In cooperation with Tiberghien is a leading Belgian tax law firm specialising in providing client-focused solutions to complex and legal tax issues. With offices in Brussels, Antwerp and Luxembourg, Tiberghien is noted for its entrepreneurial and business-oriented approach. Its operational relationship with a number of other international tax law firms has resulted in the creation of a powerful network that is able to offer seamless cross-border tax advice to its clients. Tiberghien also works in close collaboration with ALTIUS in other areas of law, so as to offer sportsmen, sports clubs and teams a multi-disciplinary approach to all sorts of legal issues. Just what you need to stay on track!

3 Colofon SUPPORT magazine Een uitgave van STORY PUBLISHERS P. Van Duyseplein 8, 9000 GENT Tel Voorwoord Sport en terreur, ook dat is realiteit! April is sinds jaar en dag de maand bij uitstek om, wereldwijd, enkele van de belangrijkste grote stadsmarathons te lopen. In Europa is er ondermeer de marathon van in Parijs, Rotterdam en Londen. In de VS zijn er ook heel wat wedstrijden waarvan de marathon van Boston ongetwijfeld de bekendste is. De editie 2013 van deze laatste wedstrijd, gelopen op 15 april 2013, zal voortaan onlosmakelijk verbonden zijn met een afschuwelijke bomaanslag op onschuldige burgers (lopers en toeschouwers). De gebruikte explosieven en het soort bom hadden onmiskenbaar als doel vele slachtoffers te maken en aldus de (media-)aandacht aan te zuigen. Internationaal terrorisme is sedert vele decennia een issue en lijkt sedert 9/11 zelfs fundamenteel te wegen op de (internationale) politiek. Hoewel de sport in het verleden al vaak de speelbal was van de politiek en verscheidene machthebbers denk maar aan de diverse boycots van de Olympische Spelen in de jaren zeventig en tachtig bleven grote sportornooien toch grotendeels gespaard van het fenomeen terrorisme, op een paar uitzonderingen na (O.S. München 1972, O.S. Atlanta 1996, Africa Cup 2010). Moeten we ons na het incident in de marathon van Boston nu wel grote zorgen maken over het verloop van grote sportwedstrijden? Uiteraard is het veiligheidsaspect bij de grote sporttornooien al geruime tijd een wezenlijk onderdeel van de organisatie, deze aandacht zal in de wereld waarin we leven niet mogen verslappen. Maar, zoals gesteld, bleef de sport in grote mate gevrijwaard en komt het me voor dat deelname aan en bijwonen van grote sportwedstrijden een quasi risicoloze bezigheid is en blijft. In het algemeen overigens is de wereld vandaag een veiliger plek dan ooit tevoren, hoewel ik besef dat de perceptie misschien het tegendeel doet vermoeden. Laten we dus maar verder (actief en passief) de sport bedrijven, koesteren en beleven, en laat ons daarvoor maar in grote getale regelmatig samenkomen, hier en in de rest van de wereld. Een boeiende sportwereld verdient een boeiende SupPORT! Peter Haenebalcke Redactieraad Philippe de Beukelaer (Tolrip NV), Sylvie Decanniere (Bloso), Trudo Dejonghe (Lessius Associatie KU Leuven), Pieter De Ranter (KPMG), Dirk De Vos (ACV- Sporta), Dimitri Dedecker (Advocaat balie Gent), Hans De Waele (Rechtbank 1 Aanleg Gent), Ludo Frans (KPMG), Geraldine Mattens (VSF), Bart Meganck (Hof van Beroep Gent), André Ornelis (VAT), Dany Punie (ISB), Jeroen Scheerder (KUL), Ivan Sonck (VRT), Stefaan Sonck (Advocaat balie Brussel), Hilde Tielens (Van Havermaet Groenweghe Consultants), Bart Van Hyfte (Advocaat balie Brussel), Lotte Vanreusel (Golazo), Brigitte Van Schoote (Advocaat balie Gent), Walter Van Steenbrugge (Advocaat balie Gent), Pierre Van Thillo (Ervaringsdeskundige sport), Marc Verheyen (IBCMT), An Vermeersch (Universiteit Gent), Jos Verschueren (VUB), Philippe Versweyveld (KPMG), Lut Wille (Advocaat Balie Brugge) Ontwerp Creality Grafisch Ontwerpburo (Antwerpen) Drukwerk Schaubroeck (Nazareth) Hoofdredactie Peter Haenebalcke (Story Publishers) Eindredactie Kristof Vanderhoeven Verantwoordelijke uitgever Peter Haenebalcke COVERFOTO Belga Info en bestellingen STORY PUBLISHERS P. Van Duyseplein 8, 9000 GENT Tel info@storypublishers.be RECLAMEREGIE Addmedia Christiaan Pallemansstraat Kapellen GSM info@addmedia.be Technische fiche tweemaandelijks (met uitzondering van juli en augustus); februari, april, juni, september en november) Prijs abonnement 95,- exclusief BTW en inclusief verzending in België en 120,- exclusief BTW en inclusief verzending in het buitenland. Een abonnement loopt voor één kalenderjaar en wordt stilzwijgend verlengd, behoudens schriftelijke opzegging 3 maanden voorafgaand aan het einde van het lopende abonnement. Behoudens de bij wet bepaalde uitzonderingen mag niets uit deze uitgave worden verveelvoudigd, opgeslagen in een (geautomatiseerd) gegevensbestand en/of openbaar gemaakt, op welkdanige wijze dan ook, zonder uitdrukkelijke voorafgaande en schriftelijke toestemming van de uitgever. De uitgever en de redactie zijn niet verantwoordelijk voor de in advertenties of publireportages opgenomen teksten.

4

5 INHOUD/ 5 Inhoud Editoriaal Inhoudsopgave SupPORT Positieve en minder positieve trends in het Belgisch profvoetbal Dossier Wordt het dopingprobleem in het wielrennen overschat? Professor Peter Hespel gelooft niet in een cleane sportwereld Achtergrond Strafbare feiten jegens scheidsrechters van sportwedstrijden Onderzoek naar vier decennia sportbeleid en sportparticipatie in Vlaanderen Column Wim Lagae: wielerparadoxen Start to. Sportrecht & sportsponsoring: fiscale aspecten Eredivisie Live: een uniek businessmodel Praktijkinfo Sportrecht: de beëindiging van een contract van een sportbeoefenaar Sport & fiscaliteit: sportclubs en btw (valkuilen en opportuniteiten)

6 6 DOSSIER/ SUPPORT magazine 2/2013 Demografische studie CIES duidt positieve en minder positieve trends in Belgische profvoetbal De afdeling Football Observatory van het in Zwitserland gevestigde International Centre for Sports Studies (CIES) analyseerde het afgelopen jaar het profvoetbal in 31 Europese landen en maakte er een demografische studie van op. We bekeken nauwkeurig alle bestudeerde markttrends en kwamen tot de conclusie dat onze eigen Jupiler Pro League vooral goed scoort in het aantal buitenlandse spelers een negatieve trend en speelkansen voor eigen jeugd. Yves Brokken Om de studie van het CIES enigszins te begrijpen, is het wenselijk een aantal factoren te schetsen. Zo werden de 31 landen ingedeeld in vijf categorieën. Categorie 1 behelst de toplanden Engeland, Spanje, Italië, Duitsland en Frankrijk. Categorie 2 bestaat uit de subtoppers Nederland, Portugal, Rusland, Turkije en opvallend Oekraïne. België (12de op de Europese ranking) behoort samen met Denemarken, Zwitserland, Griekenland, Schotland en Roemenië tot categorie 3. Categorie 4 vertegenwoordigt de competities van Oostenrijk, Bulgarije, Cyprus, Tsjechië, Israël, Noorwegen en Polen. De laagst ingeschatte Europese voetballanden behoren tot categorie 5: Zweden, Kroatië, Finland, Hongarije, Servië, Slovakije, Slovenië en Wit-Rusland. Europa werd ook opgesplitst in een noordelijk, oostelijk, zuidelijk, westelijk en centraal deel. De Belgische competitie zit samen met onder meer de Nederlandse, Franse, Duitse en Engelse competitie in het westelijk deel. Toplanden Spanje en Italië uiteraard in het zuidelijke. Te veel buitenlanders, maar jongeren krijgen wel kansen Trend 1: aantal kernspelers Het gemiddelde aantal kernspelers schommelde de voorbije jaren tussen 24 en 25 per club en dat is stabiel gebleven. Opvallend is dat clubs in een hoger aangeschreven categorie meer spelers ter beschikking hebben dan in de lagere categorieën. De vijf toplanden steken allemaal boven het gemiddelde uit, wat wellicht toe te schrijven is aan hun grotere financiële mogelijkheden. Nog een opvallende stijlbreuk: ook Oost-Europese clubs hebben veel spelers, terwijl clubs in Scandinavië het doen met een veel smallere kern. Noorwegen en Denemarken sluiten de rij met gemiddeld 22,3 spelers per eersteklasser. Ook Nederland zit met 23,7 onder het gemiddelde van 24,6. De Jupiler Pro League finisht met 24,7 halfweg het peloton. Het voorbije jaar stegen in Bulgarije en Roemenië de spelerskernen het meest met gemiddeld 1,9 spelers per club. Ook in de Italiaanse Serie A was er een opmerkelijke opwaartse trend: +1,6. Een andere duidelijke trend is dat clubs kiezen voor spelers die in het eerste trimester van een jaar geboren zijn (30%). Spelers geboren in oktober, november of decem- Belga Picture

7 DOSSIER/ 7 ber vertegenwoordigen slechts 19 procent. Volgens de studie wijst dit uit dat clubs wel degelijk rekening houden met de leeftijd van spelers. Tot slot: aanvallers (21%) en aanvallende middenvelders (23%) maken gemiddeld bijna de helft van de spelerskernen uit. Trend 2: leeftijd De gemiddelde leeftijd van spelers per club is 25,9 jaar. In de Jupiler Pro League bedraagt dat slechts 25,47, wat betekent dat België in de lijst bij de tien landen behoort met de jongste spelerskernen. Jeugd krijgt dus wel degelijk kansen. De studie toont bovendien een onderscheid tussen jonge Belgen en jonge buitenlanders. Daaruit blijkt dat vooral onze jonge landgenoten aan de bak komen. De gemiddelde leeftijd van de Belgen in de Jupiler Pro League is 24,5 jaar, terwijl de leeftijd van buitenlanders gemiddeld 26,4 jaar is. Van vooraan-

8 8 DOSSIER/ SUPPORT magazine 2/2013 Clubs kiezen voor spelers die in het eerste trimester van het jaar geboren zijn staande competities doet alleen Nederland beter met een gemiddelde leeftijd van 24,56. Opvallend is dat de clubs uit categorie 1 de neiging hebben om centen neer te tellen voor spelers met meer ervaring. Opnieuw is Italië de uitschieter met 27,07 als leeftijdsgemiddelde per club. Alleen Cyprus doet op dat vlak beter met een gemiddelde van liefst 28,29 jaar. Slovenië kent per club de jongste spelers met een gemiddelde van 23,65, wat neerkomt op liefst vijf jaar verschil met de oudste. Positioneel gezien blijken aanvallend ingestelde spelers jonger dan verdedigende voetballers. Doelmannen blijken met gemiddeld 26,6 jaar de oudste spelers. middeld, Nederland zit op 8,8. In Duitsland bedraagt het gemiddelde per club 8,4, in Frankrijk zelfs maar 7,2. Nog opvallend: in Zuid-Europa wordt wel veel getransfereerd, alleen Spanje blijft met een gemiddelde van 7,8 ver achter wellicht door de financiële crisis. Leuk weetje: vier op tien Europese transfers zijn grensoverschrijdend. Trend 4: eigen jeugd Het gemiddelde aantal eigen jeugdspelers per club is ferm gedaald tegenover de voorgaande jaren: 21 procent een diepterecord tegenover meer dan 22,2 procent in de drie jaren daarvoor. Zwitserland, Slovakije (40,3%!) en Denemarken hebben tegenover 2011 meer dan 2,4 procent eigen jeugdspelers méér per club. De alarmbel luidt vooral in Noorwegen (-5,8%), Slovenië (-5,8%) en Wit-Rusland (-10,3%). In Oost-Europa daalde het aantal eigen jeugdspelers gemiddeld zelfs met 4,4 procent. Ook in Noord-, Zuid- en West- Europa is er een dalende trend te noteren. Alleen in Centraal-Europa met landen als Polen, Oostenrijk en Kroatië zag men een opwaartse trend. De vijf topcompetities hinken wat dat betreft achterop. Net als België, waar clubs gemiddeld slechts 13,7 eigen spelers die tussen hun 15 de en 21 ste eveneens bij de club speelden op de loonlijst hebben staan. Nederland doet het met 21,8 procent zelf opgeleide spelers een pak beter. Opvallend: de studie wijst uit dat slechts 7,5 procent van de spelers tussen hun 27 ste en 31 ste nog bij dezelfde België behoort bij de tien landen met de jongste spelerskernen, jeugd krijgt dus wel degelijk kansen Trend 3: inkomende transfers Het aantal inkomende transfers per club nam afgelopen jaar enigszins af tegenover Het gemiddelde blijft 9,7. In België is dat 9,6 en dat is meer dan in de meeste andere landen. Van de toplanden zijn er alleen in Italië meer nieuwe spelers. Teams in hogere competitiecategorieën trekken minder spelers aan dan clubs uit lagere categorieën. Dat de Jupiler Pro League dan toch rond het Europese gemiddelde schommelt, heeft te maken met de onstabiele competities zoals de Bulgaarse, Roemeense en Cypriotische, waar het gemiddelde tot zelfs boven de 14 nieuwkomers per club stijgt. Oost-Europese clubs trekken gemiddeld per club vijf spelers meer aan dan Noord-Europese. In vergelijking met de voetballanden van ons niveau en betere competities staat België relatief laag geklasseerd. Alleen de Engelse Premier League blijft boven de 9 spelers ge-

9 DOSSIER/ 9 Slechts 7,5 procent van de spelers tussen hun 27ste en 31ste spelen nog tot dezelfde club als waar ze werden opgeleid club spelen als waar ze werden opgeleid. Aanvallers veranderen het vaakst van club (17,4 procent eigen spelers). Dat blijkt ook uit de cijfers van het CIES: tegenover 2011 werden er in onze competitie vorig jaar slechts 0,8 nieuwe eigen talenten aan de spelerskernen toegevoegd. Trend 5: internationals Op het vlak van actieve internationals in onze competitie boert de Jupiler Pro League achteruit: van 15,8 procent in 2011 naar 11,6 procent in Toch is ons land nog een middenmoter in het Europese peloton. Het spreekt voor zich dat de toplanden het merendeel van de internationals herbergen; dat is zowel sportief als economisch de logica zelve. Categorie 1 heeft de meeste internationals en zo glijdt het stilaan af. Engeland voert de ranglijst aan met gemiddeld liefst 42,5 procent per club, gevolgd door Duitsland (35,6%), Rusland (30,1%), Italië (24,5%) en Spanje (20,7%). Nederland volgt na Turkije en Oekraïne als negende met 15,7 procent. Opvallend: een derde van alle Afrikaanse eersteklassespelers in de meegerekende landen is international. En per international die in eigen land speelt, zijn er vier internationals die in een ander voetballand hun brood verdienen. Trend 6: buitenlanders Gemiddeld spelen er in de meegerekende Europese competities 36,1 procent buitenlanders mee. Een nieuw record, zo meldt het CIES. De Jupiler Pro League zit daar met liefst 53,2 procent een stijging met 4,2 procent tegenover 2011 ver boven en neemt zelfs plaats in de top vijf. België is één van de zes landen met meer dan de België is een van de zes landen met meer dan de helft buitenlanders helft buitenlanders. Ook in Engeland, Italië en Portugal speelt een gelijkaardig aantal buitenlanders. Eenzame koploper is Cyprus met 74,2 procent. Het kleinste aantal buitenlanders is terug te vinden in Balkanlanden als Slovenië (17,7%), Servië (13,7%) en Kroatië (13,5%). Aanvallers kiezen gevoelig vaker voor een buitenlands avontuur dan doelmannen (44,3% tegenover 25,6%) in ons land blijkt twee op drie aanvallers van buitenlandse origine te zijn. Liefst een vijfde van alle buitenlanders 21,2% om precies te zijn is jonger dan 22. Het CIES stelde vast dat in de Jupiler Pro League het grootste aantal inwijkelingen gerekruteerd werd in Nederland (24), al gaat het vaak om terugkerende Belgen. Frankrijk (22), Israël (13), Spanje (10) en Engeland (8) vervolledigen de top vijf. Van alle buitenlanders in de Jupiler Pro League zijn onze zuiderburen uit Frankrijk met 40 spelers het best vertegenwoordigd. Israël (12), Brazilië (11), Servië (9) en Nederland (8) vervolledigen de top vijf. Belga Picture

10 10 DOSSIER/ SUPPORT magazine 2/2013 Wordt het dopingprobleem in het wielrennen overschat? Wielrennerij en doping waren al langer onlosmakelijk met elkaar verbonden, maar nu staan de twee wel heel erg in de spotlights. Met al die (ietwat geforceerde) bekentenissen lijkt het wielrennen anno 2013 steeds meer op een afvallingskoers voor dopingzondaars. Wat zouden Hans Vandeweghe, s lands bekendste dopingkenner die sinds 2011 ook algemeen directeur van Wielerbond Vlaanderen is, en Bart Meganck van het Hof van Beroep in Gent, zelf als voorzitter in diverse disciplinaire dopingorganen actief, daar van denken? Die laatste wilde al lang eens van gedachten wisselen met de man die zopas Wie gelooft die coureurs nog? schreef. Wij boden hem die kans in dit dubbelgesprek, en stelden zelf ook een paar vragen. Kristof Vanderhoeven Laat ons beginnen met jullie definitie van doping... Hans Vandeweghe: Ik vrees dat mijn definitie even saai als simpel is: al wat op de dopinglijst staat is doping en de rest niet. De WADA-definitie steunt op drie criteria: (mogelijk) prestatiebevorderend, (mogelijk) schadelijk voor de gezondheid, in strijd met de geest van de sport. Volgens die definitie is water dus ook doping, want te veel water is ongezond en water drinken is ook prestatiebevorderend. Zonder water zou je immers geen bergrit in de Ronde van Frankrijk kunnen uitrijden. Het is een beetje een gechargeerd voorbeeld, maar ik wil duidelijk maken dat die definitie langs alle kanten rammelt. Alleen wat is het alternatief? (denkt na) Ik kan in ieder geval niet meteen een betere definitie bedenken. Is het grootste probleem met die dopinglijst niet dat er ook tal van stoffen en producten op staan die niet prestatiebevorderend zijn? Bart Meganck: Dat wordt snel gezegd, maar uiteindelijk ga je daar volgens mij niet zo veel producten op terugvinden die echt helemaal niet prestatiebevorderend zijn hoor. Je mag ook niet vergeten dat er ook nog andere criteria zijn (al dan niet medisch verantwoord in de context van sportbeoefening of het gevaar voor de sporter zelf of zijn medesporters, nvdr.). De lijn is dus niet zo makkelijk te trekken. Wanneer is een stof prestatiebevorderend en wanneer niet? Neem het voorbeeld van marihuana. Dat staat op de lijst, ook al is het zeker in duursporten hoegenaamd niet prestatiebevorderend. In contactsporten zoals boksen, kickboksen en gevaarlijke sporten waarbij je een bepaalde angst moet overwinnen helpt marihuana dan wel weer. Zo zie je maar dat het niet zo makkelijk is om te bepalen wat wel en wat niet prestatiebevorderend werkt. Dat verschilt immers Wij hebben geen dopingprobleem in Vlaanderen van sport tot sport. Daarom bestaat er ook zoiets als sportspecifieke overtredingen. Alcohol wordt voor een F1-piloot als doping beschouwd, maar niet voor een voetballer. Voor Captagon geldt hetzelfde. Vandeweghe: Dat klopt, maar over die uitzonderingen is geen discussie. Er is geen zinnig mens die zal pleiten om alcohol ook voor F1-piloten toe te staan. Feit is dat die dopinglijst niet perfect is. Het is niet omdat ik niet meteen kan bedenken hoe het dan beter moet, dat ik geen commentaar mag geven op die dopinglijst. Het feit dat ze producten op die lijst hebben gezet, terwijl ze pas tien jaar later wisten hoe ze die producten moesten opsporen, was compleet stupide. Dan krijg je immers sporters die zeggen Tiens, die Erytropoëtine, wat zou dat zijn? Het staat op de lijst, dus ik zal dat eens proberen zie. Kun je hen die redenering kwalijk nemen? Neen, want ze wisten maar al te goed dat ze niet gepakt konden worden. Iets op de dopinglijst zetten dat je niet kunt opsporen is volstrekt nutteloos. Vooral omdat ze toen ook nog geen acht jaar terug in de tijd konden gaan om een dopingzondaar te pakken. Dat vind ik wel een goede regel. Renners weten nu dat de dopingjagers acht jaar de tijd hebben om hen te pakken en dat maakt hen echt bang. Acht jaar is lang, hé. Vroeger was het vaak zo dat de renners de dopingjagers te snel af waren, maar dat wordt nu gecompenseerd door het feit dat die laatsten tot acht jaar terug kunnen gaan om iemand te pakken. Bekentenis gemist Het regent plots bekentenissen. Zelfs Boogerd ging overstag en gaf schoorvoetend jarenlang dopinggebruik toe. Allemaal goed en wel, maar wat moeten we daarmee? Vandeweghe: Je kunt daar op twee manieren op reageren. Ofwel zeg je Zie je wel, ze pakken toch allemaal, ofwel bekijk je het van de positieve kant en geef je toe dat er eindelijk iets aan het gebeuren is. Renners kunnen niet langer meer zomaar ontsnappen. Ik kies voor de positieve reactie. Feit is wel dat we aan dit tempo nog twintig jaar kunnen doorgaan. Wat nu gebeurt is wat Wim Lagae industriële archeologie noemt. We graven steeds weer hetzelfde op. Wij graven, in tegenstelling tot de

11 DOSSIER/ 11 Nederlanders, zelfs helemaal niets op Hoe komt het dat er geen Belg is die zegt wat hij allemaal geslikt heeft? Vandeweghe: Omdat er een heleboel Belgen zijn die in het verleden al gebiecht hebben of veroordeeld zijn. Maar weten jullie dat Johan Museeuw op 6 september 2012 in Gazet van Antwerpen gezegd heeft dat hij zich net zoals Armstrong zijn hele carrière lang gedopeerd heeft? Hij voegde er weliswaar nog fijntjes aan toe dat hij zonder die doping ook nog de beste geweest zou zijn. Bart Meganck: Is dat zo? Dat interview is mij dan toch ontgaan. Waarom is dat nergens opgepikt? Vandeweghe: Omdat wij in een katholiek land leven waar al te makkelijk de andere kant wordt opgekeken, maar vooral omdat Guy Vermeiren niet meteen de meest populaire journalist is. Hij wordt dan ook doodgezwegen door zijn collega s, zelfs wanneer hij een van de grootste Belgische renners ooit een geweldige bekentenis ontlokt. Je kunt dus niet zeggen dat we ons volledig onbetuigd hebben gelaten in die bekentenissenstrijd. Dat was verdorie het belangrijkste interview over doping van de laatste 25 jaar in Vlaanderen. Het goede van die stroom aan bekentenissen is dat de sociale druk die er nu is om niet te gebruiken vergelijkbaar is met de sociale druk die er tien jaar geleden was om wel te gebruiken. Meganck: Dat kan alleen maar toegejuicht worden, zeker als je weet hoe ongezond doping doorgaans is. Belga Picture Vandeweghe: Dat wordt al te snel gezegd, vind ik. Ik ben de laatste om te pleiten voor het legaliseren van doping, maar zomaar stellen dat het ongezond is, is me te weinig genuanceerd. Epo (kort voor Erytropoëtine, nvdr.) werkt zelfs hartbeschermend. Vijftien jaar geleden durfde elke ploegarts dat on the record te zeggen, maar nu vind je niemand meer die dat durft te herhalen. Het is nochtans zo. Als er ooit dopingdoden gevallen zouden zijn, zal dat door het gebruik van corticoïden zijn. Die zijn gevaarlijk omdat ze katabool werken. Het komt erop neer dat corticoï-

12 12 DOSSIER/ SUPPORT magazine 2/2013 den de spieren afbreken om direct energie te krijgen. Probleem is dat ook het hart een spier is... Maar ze moeten me de eerste dopingdode nog tonen hoor. Alle doden die men ooit aan epo heeft toegeschreven dateren van voor epo bestond en dat waren allemaal amateurs of tweederangsprofs die gestopt waren met koersen. Meganck: De ervaring leert dat bij de breedtesporters toch een heleboel dopingzondaars zichzelf, zonder tussenkomst van een medicus, injecties toedienen of tabletten nemen van producten die ze kochten via internet of zelfs van een wildvreemde. Gezond kan dat niet zijn, en dan heb ik het nog niet gehad over de risico s op shock, besmetting, ontsteking en dergelijke meer Het goede van die stroom aan bekentenissen is dat de sociale druk die er nu is om niet te gebruiken vergelijkbaar is met de sociale druk die er tien jaar geleden was om wel te gebruiken Wielrennen zou anno 2013 cleaner zijn dan ooit tevoren, maar weten we dat wel zo zeker? Vandeweghe: Ik heb in mijn boek een grafiek (zie kader) staan van de foute jonge rode bloedcellen en die zijn sinds 2008 spectaculair gedaald. Die sociale druk waar ik het daarstraks al over had zorgt er in combinatie met de controles en het bloedpaspoort voor dat het er nu in de wielrennerij ongetwijfeld zuiverder dan ooit aan toegaat. Vergeet ook niet dat de dopingjagers sinds een paar jaar die stok van acht jaar terug in de tijd te kunnen gaan nog achter de deur hebben. Dat het nu veel zuiverder is dan vroeger leidt geen twijfel. Als ik nu met wielrenners praat, merk ik dat ze heel bang zijn voor het huidige dopingbeleid. Ik denk eerlijk gezegd dat wij in Vlaanderen geen dopingprobleem hebben. Dat wil niet zeggen dat we nooit meer iemand zullen betrappen, maar het zullen er toch niet veel zijn hoor. Hier wordt zo goed en streng gecontroleerd Weet je waaraan je ook kunt merken dat de wielrennerij nu zuiverder is dan ooit? Aan de wattages die er gereden worden. De wattages (het totaal vermogen dat een renner trapt gedeeld door zijn gewicht, nvdr.) bij de lange klim bergop zijn zeker twintig procent verminderd. Armstrong en Pantani zijn ooit boven de 7,2 watt per kilo gegaan. Fysiologen zijn het er over eens dat het vanaf 6,2 watt per kilo verdacht begint te worden. Die 6,2 watt per kilo is een goede indicator, maar je moet daar nu ook geen bovengrens van maken. Je mag immers niet vergeten dat zowel mens als materiaal steeds beter worden. Als je die redenering zou volgen had je destijds de grens op de 100 meter sprint op 11 seconden moeten zetten en zou er van Bolts wereldrecord geen sprake geweest zijn. Is Bolt de exponent van de steeds beter wordende mens of zitten we binnen drie jaar rond de tafel om over dopingzondaar Usain te spreken? Vandeweghe: Dat weet ik niet. Ik kan alleen maar zeggen dat ik op dit moment even veel argumenten heb om Bolt vrij te pleiten dan om hem aan de galg te praten. Pillencultuur Opvallend is dat er steeds alleen op de dopingzondaar zelf wordt gefocust. Die wordt (in het beste geval) bestraft en met pek en veren het peloton uitgejaagd. Maar in hoeverre zijn de individuele dopingzondaars slachtoffer van een systeem? Meganck: Ik ben het niet eens met de stelling dat de individuele sporter richting doping gestuwd zou worden, in die zin dat hij zich daarachter kan verschuilen. Het is nog steeds een individuele beslissing om al dan niet met doping te beginnen. Vandeweghe: Ik ben het in principe met je eens, Bart. Maar je mag toch echt niet voorbijgaan aan het feit dat er in het wielrennen echt een cultuur van pillen en spuiten heerst. De No Needle Policy van de UCI ten spijt is dat toch nog steeds een beetje zo hoor. Ik denk dat het Frank Hoste was die zich destijds als eerstejaarsamateur zo verwonderde over het feit dat er in het wielrennen zo vaak over pillen en dan gaat het voor alle duidelijkheid ook over toegelaten medicatie of vitamines wordt gepraat. Zelfs op amateurniveau. Meganck: Dat wil ik allemaal wel geloven, maar dat doet toch niets af aan de individuele verantwoordelijkheid. Wij kunnen als commissie in ieder geval niet veel anders doen dan de individuele gevallen bestraffen. Dat is nu eenmaal de essentie van onze beoordeling. Tenzij er door de verdediging argumenten worden aangereikt die in de richting van een dopingcircuit wijzen. Dan kunnen wij dat meenemen. Wij hebben evenwel niet de bevoegdheid om dat zelf te laten onderzoeken. Wij beoordelen de gegevens die ons aangebracht worden. Niet meer, niet minder. Is het meest storende element in die discussie niet dat tal van voormalige wielrenners die betrapt zijn en/of dopinggebruik bekend hebben toch actief kunnen blijven als ploegleider of begeleider? Vandeweghe: Ik vind het geen probleem dat ze actief blijven, zolang ze zich maar helemaal aan de andere kant scharen en absoluut tegen doping zijn. In die optiek kun je het dus geen schande noemen dat iemand zoals Jonathan Vaughters nu nog actief is in de wielrennerij want die heeft alles bekend. Al is dat natuurlijk een moeilijke zaak hé, hoe bepaal je wie actief mag blijven en wie niet? Ik vond vroeger dat Bjarne Riis best in de wielrennerij mocht blijven, maar als ik nu lees wat Tyler Hamilton allemaal over Riis schrijft Misschien moet die er dan toch ook uit hoor. Een ander gevoelig punt is het whereaboutssysteem. Een duur systeem dat geen enkele rekening houdt met de privacy van de sporter in kwestie. Toch? Vandeweghe: Als je iets over die whereabouts kunt zeggen is het wel dat je in zekere zin met een bazooka op een mug schiet. Als er op 800 controles niet één positief geval wordt ontdekt kun je je toch afvragen of je zo n grof middel, dat toch veel geld kost denk maar aan de administratie- en personeelskosten die dat met zich meebrengt wel nodig hebt. Let op,

13 DOSSIER/ 13 ik ben pro Hans Cooman en ik ben bij minister Muyters gaan pleiten voor meer middelen, vooral dan voor meer corticoïdecontroles en meer controles bij de elite zonder contract. Als je het hele verhaal evenwel als burger in de maatschappij bekijkt, kun je je afvragen of dit nu het grote maatschappelijke probleem is waar we voor staan. Ik denk van niet. Samen met Duitsland zijn wij de meest performante regio ter wereld op dit vlak, hé. Meganck: De meest performante of de strengste? Vandeweghe: We zijn inderdaad streng en dat geeft ons misschien zelfs een concurrentieel nadeel ten opzichte van de landen die minder streng zijn, maar dat vind ik geen argument. Het kan toch niet de bedoeling zijn dat je bijvoorbeeld in de aanloop naar de Spelen van 2016 zegt we gaan wat minder streng zijn, want we willen zo veel mogelijk Belgische atleten op de Olympische Spelen krijgen? Iedereen gecontroleerd Het probleem zit hem bij de gigantische kosten enerzijds, maar ook bij de privacy... Meganck: Dat vind ik eerlijk gezegd toch maar een klein argument in die hele con- text hoor. De controles moeten menselijk blijven natuurlijk, maar dat zijn ze over het algemeen ook wel al zijn er ongetwijfeld uitzonderingen. Ik ben het ermee eens dat het vervelend is om s ochtends vroeg van je bed gelicht te worden voor controle, maar dat hoort nu eenmaal bij het statuut topsporter. Je kunt tegenwoordig zelfs met je smartphone in het ADAMS-systeem. Zo kun je wijzigingen in je schema altijd en overal meteen doorgeven. Er is een administratief gedeelte waar je niet onderuit kunt, maar daar hoor ik eigenlijk zelden iemand over klagen. Integendeel, ik heb al menig topsporter vóór whereabouts horen pleiten. Vandeweghe: Weet je wat ik een veel groter probleem vind? Het feit dat er sinds 2008 in Vlaanderen strenger dan ooit tevoren wordt gestraft, zonder enige clementie voor de recreant en de amateur. WADA eist nochtans zulke strenge straffen niet voor de amateursporters. Meganck: Het is heel simpel: ofwel kies je ervoor om amateursporters niet meer te vervolgen, ofwel vervolg je ze wel en dan moet je het doen met de straffen die het WADA voorschrijft. Vandeweghe: Ik vind absoluut dat amateursporters ook gestraft moeten kunnen worden, maar dat kan toch ook getrapt. Dat hoeft toch niet meteen zo streng als bij de profsporters te gebeuren? Meganck: Voorwaardelijk straffen is niet meer mogelijk, Hans. De standaardsanctie is twee jaar schorsing. Niettemin laat de regeling wel individualisering toe op grond van het onderscheid specifieke en niet specifieke verboden middelen. Allemaal heel technisch, maar het komt er op neer dat enkel voor de zogezegd zware verboden middelen, zoals anabole steroïden, Ook in andere duursporten kan het bijna niet anders dan dat doping resultaten heeft vervalst en dat misschien nog steeds doet. Ik ken de atletieksport vrij goed en begrijp dat mensen twijfelen aan sommige resultaten altijd minstens de standaardsanctie moet worden opgelegd. Maar daar zal je weinig mensen kritiek horen op geven denk ik. Vandeweghe: WADA zal niet in beroep gaan als je toch voorwaardelijk straft hoor. De mensen van WADA die ik gesproken heb, zeggen dat het land voor de amateursporten zelf z n plan maar moet trekken. Meganck: Dat kan wel zijn, maar ik moet het antidopingdecreet volgen en kan geen onwettige sancties opleggen. Als mijn commissies dat doen volgt er trouwens wel beroep, vaak op instructie van het WADA. Vandeweghe: Dan zit het decreet daar fout. Meganck: Dat moet de wetgever dan maar uitmaken. Ik vrees dat wanneer we voor de breedtesporters een onderscheid gaan maken, WADA uiteindelijk toch zal zeggen dat ze dat te ingewikkeld vinden. Dan krijg je immers een gesplitste strafregeling en dat gaan ze niet laten gebeuren.

14 14 DOSSIER/ SUPPORT magazine 2/2013 Ze houden daar nogal van uniformiteit hoor, bij het WADA. Laat ons toch ook niet vergeten dat de dopingregelgeving op dit vlak uniek is: het is een van de weinige domeinen waarvoor een wereldwijde uniforme wetgeving bestaat. Op zich een verdienste, los van de al dan niet terechte kritiek op andere vlakken. Vandeweghe: Over de straffen voor amateursporters zijn we het niet eens, maar laat me het debat dan verder opentrekken. Wat vind jij van het feit dat ook fitnesscentra gecontroleerd worden? Ik weet namelijk niet wat ik daarvan moet vinden Meganck: Je zou je inderdaad kunnen afvragen waarom er daar gecontroleerd wordt Vandeweghe: (pikt in) want die gasten doen niet aan competitiesport en toch worden ze gecontroleerd. Ik weet ook wel dat daar heel wat wordt geslikt, maar moet je zulke gasten controleren? Je zou kunnen zeggen dat je dat omwille van gezondheidsredenen moet doen om ze tegen zichzelf te beschermen maar dan moet je ook de mensen met overgewicht die elke avond voor de tv zitten, een zak chips eten en bier zuipen beginnen te controleren. (denkt na) Enerzijds zijn we zeer goed bezig in Vlaanderen, anderzijds zou ik bijna durven te zeggen dat het dopingprobleem overschat wordt. Meganck: Waarom zeg je dat? Er wordt hier toch niet hysterisch gedaan over doping We straffen degenen die we moeten straffen en daarmee is de kous af. Heeft het WADA wel voldoende slagkracht om de strijd met doping aan te gaan? Vandeweghe: Een zeer terechte vraag. Ik vind in ieder geval van niet. Het WADA zou een grote, stevige instantie moeten worden. Maar dan wel in elk land. Dus ook in Jamaica, Kazachstan en Wit-Rusland. Meganck: Daar ben ik het helemaal mee eens! Vandeweghe: Ik heb trouwens het gevoel dat die hele hetze rond Lance Armstrong zich stilaan tegen het WADA begint te keren. WADA wordt nu al gezien als de minst performante instantie. Ik weet wel dat het allemaal een kwestie van geld en middelen is, maar er zal toch iets moeten gebeuren We hebben het nu praktisch de hele tijd over wielrennen gehad, maar hoe zit het met andere sporten? Meganck: Ook in andere duursporten kan het bijna niet anders dan dat doping resultaten heeft vervalst en dat misschien nog steeds doet. Ik ken de atletieksport vrij goed en begrijp dat mensen twijfelen aan Het WADA zou een grote, stevige instantie moeten worden. Maar dan wel in elk land. Dus ook in Jamaica, Kazachstan en Wit- Rusland sommige resultaten Vandeweghe: We kunnen het daarover hebben omdat het wielrennen als enige echt iets aan haar dopingprobleem probeert te doen. Dat is in andere sporten lang niet altijd geval. Ik weet een ding en dat is dat de atletiek sinds jaar en dag het laboratorium voor het gebruik van doping in de topsport is. Alle verboden middelen worden eerst in de atletiek uitgetest en vinden pas later hun weg naar andere sporten zoals de wielrennerij. Pas op, we hebben al flink wat vooruitgang geboekt - in de jaren zeventig stonden de steroïden en de corticosteroïden nog te boek als vitamines hé - maar er is nog wel wat werk aan de winkel. (Meer weten: Hans Vandeweghe Wie gelooft die coureurs nog? Borgerhoff en Lamberigts, 2013, 288p, 22,50)

15 DOSSIER/ 15 Professor Peter Hespel gelooft niet in een cleane sportwereld Epo, bloedtransfusies en groeihormoon: in het wielrennen blijkt het dagelijkse kost. Daar hoeft geen betoog meer over. Maar hoe zit het in andere sporten? Welke soorten doping hebben het meeste nut in de populairste sportdisciplines? En welke vormen zijn totaal overroepen? We vroegen het aan Peter Hespel, een man die als inspanningsfysioloog en hoogleraar aan de KU Leuven toch dagelijks betrokken is bij de begeleiding van topsporters in verschillende disciplines. Yves Brokken Atletiek Om af te trappen beginnen we bij de moeder aller sporten: atletiek. Peter Hespel: Hier bepaalt de soort discipline welke doping nuttig kan zijn. We maken een onderscheid tussen de krachtnummers, de krachtnummers gekoppeld aan snelheid en de uithoudingsproeven. Bij de lange loopnummers en dan heb ik het over de marathon, de m en de 5.000m gaat het vooral om uithouding. Elke gram spier te veel aan het lichaam, zorgt voor tijdverlies. Bij het gamma uithoudingsdoping kom je al snel terecht bij epo en bloeddoping. Hoe korter de afstand, hoe meer kracht een rol speelt. Voor de 400m en de 200m heb je eveneens uithouding nodig, maar ook power en explosiviteit. Voor die afstanden moet je enerzijds een goede sprinter zijn, maar langs de andere kant zijn bij de 400m de laatste 150 meter wel sterk afhankelijk van de uithouding. Dan kom je in de categorie van sporters die baat kunnen hebben bij zowel kracht- als uithoudingsdoping. Vandaar dat er al sprinters betrapt zijn op anabolen, maar ook op het gebruik van epo. Dat laatste zorgt bovendien voor een snellere recuperatie tussen trainingen, wat een evident voordeel biedt voor topsporters die veel trainen. Met epo kunnen ze hun trainingsvolume opdrijven en dus meer progressie maken. Als je het spectrum helemaal opentrekt, kom je bij het koningsnummer van de atletiek: de 100m. Hier speelt uithouding nog nauwelijks een rol. Het is puur kracht, snelheid en explosiviteit. Je hoeft niet ver in de tijd terug te gaan om te zien hoeveel sprinters er betrapt zijn op het gebruik van anabole steroïden. Het helpt dus wel degelijk. Gaan we naar de pure krachtnummers als kogelstoten en speerwerpen, dan speelt spiermassa en snelheid een belangrijke rol. Opnieuw kom je dan bij anabolen terecht. In topsport maakt elk detail een wereld van verschil Vraag is hoeveel winst topatleten nu kunnen boeken door hun toevlucht te nemen tot doping? Eigenlijk is de vraag niet hoevéél iets helpt, maar óf het effectief iets oplevert, reageert de prof. Die wetenschap volstaat voor sommigen al om doping te nemen. In topsport maakt een verbetering van 0,1 procent vaak al een wereld van verschil, het verschil tussen goud en zilver bijvoorbeeld. Dat is tevens een immens verschil in publicitaire en economische waarde. Met een tiende van een seconde of één centimeter kan je het wel vlaggen hebben. Dat kan voor een atleet op het einde van zijn carrière naar prestatieperceptie en economische balans een groot verschil maken. Om een praktisch voorbeeld te geven uit een andere sport weliswaar: de Tour de France van 1989 werd beslist met acht seconden, procentueel gezien belachelijk weinig. Maar iedereen weet wel dat Lemond Fignon geklopt heeft met acht seconden verschil. Dat bepaalde de marktwaarde van die twee waarbij ik overigens niet suggereer dat Lemond doping zou hebben genomen. In topsport blijken de marges die je met verschillende doping kan winnen opvallend veel kleiner dan bij amateurs. Topsporters zitten immers al heel dicht bij de limiet van het menselijk lichaam, verklaart Hespel. De rek bij recreanten is veel groter. Wetenschappelijke studies met bloeddoping bij goed getrainde lopers tonen aan dat er op de afstanden tussen de 200m en de m een rechte lijn kan getrokken worden: ongeveer zes seconden winst per kilometer. Dat betekent één minuut op de m, maar op de 400m nog steeds vier à vijf seconden en dat is op wereldniveau natuurlijk onwezenlijk. Triatlon Dat zit in dezelfde categorie, zegt Hespel meteen. Zelfs in de kwarttriatlon is uithouding zo doorslaggevend dat er geen twijfel over kan bestaan dat producten die het zuurstoftransport naar de spieren bevorderen de prestatie kunnen verbeteren. We spreken dan opnieuw over bloeddoping en epo, maar ook over groeihormoon. Dat product kan immers ook gebruikt worden om vetmassa te verliezen. Veel atleten hebben problemen om hun gewicht onder controle te houden, waardoor dat een ultiem middeltje kan zijn om fysiek nog net iets scherper te staan. Zeker vrouwen kunnen er hun voordeel mee doen. Groeihor-

16 16 DOSSIER/ SUPPORT magazine 2/2013 moon stimuleert dus niet alleen de spieropbouw, maar ook het vetmetabolisme. Zwemmen Zwemmers zitten op dezelfde trein als atleten. De korte nummers vergen meer pure kracht, bij de langere spelen uithouding en het zuurstofmetabolisme een grotere rol, bevestigt Hespel. Het is dus evident dat ook in het zwemmen betere prestaties kunnen geleverd worden met epo, bloeddoping, groeihormoon en anabolica, waarvan deze laatste de werking van testosteron nabootsen. Je hebt anabolen in orale vorm en om in te spuiten. Die laatste hebben een nog straffere uitwerking. Vroeger waren er zwempakken van polyurethaan die het vlotvermogen vergrootten en meer spiermassa toelieten, waardoor je met doping mogelijk nog meer voordeel kon doen. Bij het gamma uithoudingsdoping kom je al snel bij epo en bloeddoping uit Voetbal Ook beoefenaars van de populairste aller sporten zouden in principe heel wat voordeel halen uit het gebruik van doping. Het is evident dat je veel recuperatievermogen nodig hebt. Topspelers in topcompetities spelen vaak meer dan tachtig wedstrijden per seizoen en tussendoor wordt er ook nog getraind. Om zo lang fris en scherp te staan, kan je fysiologisch gezien reden genoeg hebben om epo of bloeddoping te gebruiken. Daarnaast is ook uithouding belangrijk, want dat bepaalt je loopvermogen en aangezien veel goals worden gescoord in het slot van een wedstrijd, bepaalt dat mee het resultaat. Kan epo daar een versterkende rol spelen? Uiteraard! In het hedendaagse voetbal is ook sprongkracht een niet te onderschatten onderdeel. Daarvoor heb je explosiviteit en veel spiermassa nodig en zijn spierversterkende middelen anabolica een optie. De kunst is wel om een evenwicht te vinden tussen enerzijds spiermassa en anderzijds kracht en snelheid. Té veel spieren werkt immers contraproductief. Evident lijkt echter dat techniek en tactiek alsnog de bovenhand nemen. Klopt, meent Hespel. Maar zonder uithouding raak je het laatste kwartier geen bal meer, dus dan ben je niks met techniek. Elk klein detail dat je beter kan maken, telt. Het is een puzzel waar elk puzzelstukje belangrijk is. Bij een aantal daarvan kan doping helaas soelaas bieden. Op het einde van de rit zorgt dat er voor dat je x-aantal procent beter bent. Het zijn die bijkomende procenten die het verschil maken. Diego Maradona werd op het einde van zijn carrière betrapt op het gebruik van efedrine, dat onder de noemer van amfetamines valt. Dat psychostimulerend product is als het ware een straffere en bovendien illegale vorm van cafeïne. Het zorgt er voor dat je mentaal scherper en agressiever staat en minder last hebt van vermoeidheid. Efedrine was ongelooflijk populair in de jaren zestig en zeventig, maar is vandaag erg makkelijk opspoorbaar, duidt Hespel. Het lijkt dan ook onwaarschijnlijk dat het nog op grote schaal gebruikt wordt in de topsport. Voormalig Milanspits Marco Boriello werd ooit gepakt op cortisone, een product dat sinds 2004 opnieuw geliberaliseerd werd door het WADA. Een spijtige zaak, noemt Hespel dat. Ik vermoed dat het in sommige sporten daarom weer meer gebruikt wordt als prestatieverbeterend middel. In het wielrennen hadden vroeger complete teams attesten om corticosteroïden te mogen gebruiken. Dat zegt wel iets. Komen we bij nandrolon, een spierversterkend middel waar in het vrij recente verleden een aantal internationale voetballers op werd betrapt. Het is een spierversterkend middel dat de werking van testosteron nabootst, legt Hespel uit. Er is echter een periode geweest dat verschillende legale voedingssupplementen gecontamineerd waren met prohormonen (stoffen in ons lichaam van waaruit testosteron wordt aangemaakt, nvdr.) die een positieve dopingtest afleverden voor nandrolon. Voorzichtigheid over het gebruik ervan bij voetballers is dus geboden. Tennis We zouden er de cijfers moeten bijhalen, maar anabolica lijken de meest voor de hand liggende doping in het tennis. De redering die je kan maken is dat urenlange wedstrijden op de Grand Slams elkaar in sneltempo opvolgen. Daarin zijn bovendien Belga Picture

17 DOSSIER/ 17 kracht, explosiviteit en snelheid enorm van belang. Theoretisch gezien kan epo dus hier zeker tot een prestatieverbetering leiden, net als anabole steroïden. Het is dus een gelijkaardig verhaal als in het voetbal: beter recupereren tussen de wedstrijden en trainingen enerzijds en meer uithouding, kracht en explosiviteit tijdens de wedstrijden anderzijds. Dan ben je een betere tennisser. Andre Agassi en Martina Hingis gaven toe ooit amfetamines te hebben geslikt. Maar die zijn niet specifiek voor het tennis alleen van toepassing, weet Hespel. Elke sport waar concentratievermogen en alertheid belangrijk zijn, kunnen amfetamines hun werk doen. Maar je moet wel weten dat ze zeer makkelijk detecteerbaar zijn, waardoor ze naar mijn vermoeden vandaag nog weinig gebruikt worden. De Slovaakse tennisser Karol Beck werd destijds betrapt op clenbuterol. Een product dat in diverse sporten gebruikt wordt om de spieren te versterken, klinkt het bij Hespel. Basketbal De NBA is hier het schoolvoorbeeld van gebruik van dopingproducten. Er zijn tot 2004 geen controles geweest alleen op drugs, dixit dopingkenner Hans Vandeweghe. Pas vanaf 2004 wordt er meestal aangekondigd op doping gecontroleerd. Als je een speler hebt van 2m15 die anabolen gebruikt waardoor je zelf achterover valt als je ertegen loopt, dan weet je vooraf al dat er iets niet klopt, beseft ook Hespel. Dat is een rotsblok die niet uit evenwicht te brengen is. Speel er maar eens tegen. Het is evident dat er in de topbasketbalcompetities zo n middelen gebruikt zijn. Autosport Om het concentratievermogen op peil te houden, denken we vooral aan amfetamines. Peter Hespel bevestigt. Als je de 24 Uren van Francorchamps of Le Mans rijdt waarbij je om de zoveel uren voor een uur of twee midden in de nacht in de auto moet, dan kan zo n middeltje wel helpen. Daar kunnen zowel legale als illegale middelen voor gebruikt worden. Het vermoeidheidsgevoel vermindert dan en de pijndrempel schuift op, waardoor je langer alert blijft. Het spreekt voor zich dat amfetamines een sterkere uitwerking hebben. Kijken

18 18 DOSSIER/ SUPPORT magazine 2/2013 we naar Formule 1, dan speelt spierkracht ook een belangrijke rol. Hoe meer zwaartekracht, hoe sneller je door een bocht kan gaan. Daar dien je een stevige atleet voor te zijn en dan kunnen anabole steroïden altijd helpen. Veel atleten hebben problemen om hun gewicht onder controle te houden, waardoor groeihormoon een ultiem middeltje kan zijn om fysiek nog net iets scherper te staan goede parameter omdat dat heel erg genetisch bepaald is. Ook de snelheid waarmee spieren zich opbouwen, is voor een groot deel erfelijk bepaald. Met doping kan je dat omzeilen en is het dus niet steeds de beste atleet die wint. Volgens Hespel zijn uiterlijke kenmerken ten gevolge van doping niet altijd meteen waarneembaar. In principe zijn alle effecten die doping teweegbrengen ook trainbaar, alleen niet zo snel. Je kan in drie maanden geen spierbundel worden op een natuurlijke manier, via doping wel. Doping is echter ook schadelijk voor de gezondheid. Er moet dus iets tegenover staan om je eraan te wagen. De redenering is meestal: voor ettelijke miljoenen euro s wil ik het risico wel lopen. door (top)sporters gebruikt worden, wat niet wegneemt dat we er moeten blijven tegen vechten. Hespel legt uit dat stimulerende middelen een dubbel effect kunnen hebben. Iedereen heeft een optimaal niveau van scherpte, zegt hij. Dus bij een lichte dosis neemt de concentratie toe, maar eens over dat toppunt en dat is individueel bepaald krijgen we een neerwaartse spiraal en verlies je aan perceptie en concentratievermogen. Net als bij cafeïne en alcohol dat overigens verboden is in biljart. Besluit Het zou onrechtvaardig zijn tegenover atleten om te suggereren dat er in een bepaalde sport of door een bepaalde atleet doping wordt gebruikt, geeft Hespel inhoud aan zijn besluit. Door de zorgwekkende situatie van het wielrennen krijgen we wel soms de perceptie dat uithoudingssporten de grootste broeinesten zijn voor doping, maar dat is geenszins het geval. Kijk maar naar alle 100m-finales op de vijf voorbije Olympiades. Afgaande daarop moeten we helaas wel stellen dat er van de populaire dopingproducten geen enkele overroepen wordt. Eén honderdste van een seconde kan immers het verschil maken tussen de medaillekleur, of helemaal geen medaille. Voor een doorsneesporter zijn dat peanuts, maar voor de top is het een wereld van verschil. De verschillen aan de top zijn ook miniem omdat sporters daar al flirten met de grens van het menselijke kunnen. En alleen met doping kan je die grens helaas nog ietwat verschuiven. Bij uithoudingssporten is de VO2 max een De kunst is wel om een evenwicht te vinden tussen enerzijds spiermassa en anderzijds kracht en snelheid Echte topatleten zijn vaak bezeten van winnen, dat is toch steeds dé belangrijkste drijfveer voor sommige atleten om naar doping te grijpen, besluit Hespel. Een atleet die niet per se wil winnen, zal zelden doping gebruiken. Wel wordt ook vaak de overweging gemaakt wat de commerciële voordelen zijn van dopinggebruik. Als je weet dat je financieel binnen bent als je de marathon van New York wint, dan zal de stap sneller gemaakt zijn dan wanneer je er geen cent aan zou verdienen. Daarom komen de grootste dopingschandalen ook voor in de sporten waar het meeste geld in omgaat. Nu, streven naar een cleane sport is een edele daad en de enige juiste te volgen weg, maar volgens Hespel valt die strijd waarschijnlijk nooit helemaal te winnen. Alleen als alle verboden producten op de wereldbol verdwijnen, zullen we kunnen spreken van een volledig propere sport. Om corruptie uit de politiek te krijgen, moet je wellicht ook stoppen met politiek te voeren. Het is zoals in alle maatschappelijke sectoren: bedriegers zitten overal. Zolang er verboden middelen bestaan, zullen ze

19 ACHTERGROND/ 19 Wet van 5 juli 2012 tot wijziging van het Strafwetboek met het oog op de invoering van een verzwarende omstandigheid voor strafbare feiten jegens scheidsrechters van sportwedstrijden 1. Roeland Vasseur Eerder gepubliceerd in het NIEUW JURIDISCH WEEKBLAD, Kluwer, Mechelen, 2013, p Inleiding 1. Dat sporten gezond is, weet zo ongeveer iedereen. Sport houdt evenwel ook een niet onbelangrijke sociale functie in. Sport kan immers bijdragen tot de ontwikkeling van positieve morele waarden en normen zoals respect voor een ander, solidariteit en verbondenheid, tolerantie en verdraagzaamheid en fair play. In het geval van jongeren kan er zelfs sprake zijn van belangrijke educatieve waarden 2. Helaas is de inzet van sommige sportwedstrijden en/of manifestaties voor sommige mensen, althans in hun persoonlijke belevenis, zo groot geworden dat zij aanleiding geven tot maatschappelijk verwerpelijk, ja zelfs strafbare gedragingen (bijvoorbeeld slagen en verwondingen, vernielingen en dergelijke meer). In het verleden trad de wetgever dan ook - met succes overigens - al eens op tegen sommige van dergelijke fenomenen (zoals hooliganisme). 3 Tegenwoordig worden we echter steeds meer geconfronteerd met een nieuwe vorm van laakbaar gedrag bij sportmanifestaties: geweld tegen scheidsrechters. 4 Geregeld verschijnen berichten in de media van uitzinnige spelers, begeleiders en/of supporters die, al dan niet in groep, de scheidsrechter van een sportmanifestatie te lijf gaan omwille van gecontesteerde beslissingen. Het komt steeds vaker voor en dringt ook door tot de lagere afdelingen, inclusief bij de amateurs en zelfs tijdens wedstrijden met heel jonge kinderen, wat het fenomeen alleen nog maar zorgwekkender maakt Naar een nieuw artikel 410ter Sw. 1. Doelstellingen 2. De indieners van het initiële wetsvoorstel 6 hadden als voornaamste doelstelling door middel van een strafverzwaring de scheidsrechters beter te beschermen tegen uitwassen van geweld waarvan zij tijdens het uitoefenen van hun functie en tijdens sportwedstrijden, zowel op beroeps- als op amateursniveau, het slachtoffer kunnen zijn. 7 De beslissing van de scheidsrechter niet eerbiedigen door agressief gedrag jegens die persoon is immers vergelijkbaar met het niet-naleven van de normen en regels van het maatschappelijke leven. Het gebrek aan ontzag voor de gezagsdragers en dergelijk gewelddadig gedrag op de

20 20 ACHTERGROND/ SUPPORT magazine 2/2013 sportvelden zijn symptomen van de banalisering van geweld en van het gebrek aan respect voor het gezag. 8 Bovendien mag niet worden vergeten dat scheidsrechters, zeker op amateursniveau, vaak vrijwilligers zijn die heel wat tijd en energie besteden aan de uitoefening van hun functie en voor wie de sport eveneens een passie is Uitbreiding artikel 410bis, eerste lid Sw. versus nieuw artikel 410ter Sw. 3. In het oorspronkelijke wetsvoorstel werd de strafverzwaring geconcipieerd door de toevoeging van de scheidsrechter aan de lijst van beschermde personen zoals vervat in artikel 410bis, eerste lid Sw. Voormeld artikel voorziet immers in een strafverzwaring indien de schuldige, in de gevallen omschreven in de artikelen 398 tot 405, de misdaad of het wanbedrijf pleegt tegen een chauffeur, een begeleider, een controleur of een loketbediende van een uitbater van een netwerk voor openbaar vervoer, een postbode, een brandweerman, een lid van de civiele bescherming, een ambulancier, een arts, een apotheker, een kinesitherapeut, een verpleegkundige, een lid van het personeel aangesteld voor het onthaal in de spoeddiensten van de verzorgingsinstellingen, een maatschappelijk werker of een psycholoog van een openbare dienst, in de uitoefening van hun bediening. De woorden een scheidsrechter van een sportwedstrijd (of een sportbegeleider 10 ) ingevoegd zouden worden na de woorden of een psycholoog van een openbare dienst. De geviseerde feiten, gepleegd op een scheidsrechter van een sportwedstrijd zouden zo aanleiding kunnen geven tot de in artikel 410bis, eerste lid Sw. vermelde verdubbeling van de minimumstraf in geval van gevangenisstraf of verhoging met twee jaar in geval van opsluiting Op 14 mei 2012 werd evenwel een amendement ingediend door de heer Ducarme e.a., om de scheidsrechters niet in de lijst van artikel 410bis, eerste lid Sw. op te nemen, doch integendeel te opteren voor een afzonderlijk nieuw in te voeren artikel 410ter Sw. 12 Hoezeer een scheidsrechter ook respect en lof verdient, zo luidde de verantwoording van de indiener, toch valt de rol die hij vervult niet te vergelijken met die van de personen waarop artikel 410bis Sw. betrekking heeft. De wetgever heeft die personen immers willen beschermen omdat zij ontegenzeglijk maatschappelijk een ondersteunende en dienstverlenende taak uitoefenen. In tegenstelling tot de taak van openbare dienst in de ruime betekenis die deze laatsten vervullen, blijft de inbreng van een scheidsrechter per slot van rekening beperkt tot een louter privé en recreatief kader. 13 Het amendement werd éénparig aangenomen. Het nieuw ingevoerde artikel 410ter Sw. luidt dan ook als volgt: Indien de schuldige, in de in de artikelen 398 tot 405 bedoelde gevallen, de misdaad of het wanbedrijf pleegt tegen een scheidsrechter van een sportwedstrijd, wordt het minimum van de bij die artikelen bepaalde straf met de helft van de straf verhoogd in geval van gevangenisstraf en met één jaar verhoogd in geval van opsluiting. Meteen werd met de aanname van het voormelde amendement dus ook de strafverzwaring ten opzichte van de oorspronkelijke tekst, strekkende tot invoeging van de scheidsrechter in de lijst van artikel 410bis, eerste lid Sw., getemperd. 3. Categorieën beschermde personen 5. De vraag rijst welke categorieën personen precies beschermd worden door het nieuw ingevoerde artikel 410ter Sw. Hoewel de wettekst de facto vooral geschreven werd op de leest van voetbalscheidsrechters, moet haar toepassingsgebied worden uitgebreid tot scheidsrechters van alle soorten sportwedstrijden. Dat blijkt niet alleen uit de bewoordingen van de wettekst, die immers in algemene termen spreekt van een scheidsrechter van een sportwedstrijd, maar werd ook expliciet verduidelijkt naar aanleiding van de parlementaire voorbereiding. 14 Verder werd nog gepreciseerd dat het gaat om alle scheidsrechters op het wedstrijdblad van de bij de officiële sportfederaties aangegeven wedstrijden, hetgeen concreet impliceert dat ook de lijnrechters en de occasionele scheidsrechters die op het wedstrijdblad staan, beschermd worden. 15 Wat precies wordt bedoeld met occasionele scheidsrechters werd evenwel niet verduidelijkt. Tot slot werd nog uitdrukkelijk verduidelijkt dat ook vriendschappelijke wedstrijden worden beoogd Het initiële wetsvoorstel voorzag niet enkel in de bescherming van de scheidsrechter maar, ook in de bescherming van de zogeheten sportbegeleiders. 17 De term sportbegeleider werd in de toelichting bij het wetsvoorstel omschreven als elke door een sportvereniging gemachtigde persoon die de sportbeoefenaar(s) van die vereniging op één of andere manier coacht en daarvoor al dan niet bezoldigd wordt. Zo kon in de eerste plaats bv. worden gedacht aan trainers, hetgeen het toepassingsgebied van de wet naar de te beschermen personen aanzienlijk zou verruimen. Met de aanname van amendement nr. 1 (zie infra, nr. 4) verdween de sportbegeleider als te beschermen persoon evenwel geruisloos uit de uiteindelijk aangenomen tekst. Een amendement strekkende tot het weglaten van de term sportbegeleider uit het opschrift van het wetsvoorstel werd naderhand logischerwijs unaniem aangenomen Categorieën geviseerde feiten 7. Het nieuw ingevoerde artikel 410ter Sw. viseert de feiten zoals voorzien in de artikelen 398 tot 405 Sw. Het gaat met andere woorden meer bepaald om opzettelijke slagen en verwondingen (art. 398 Sw.), slagen en verwondingen met een ziekte of ongeschiktheid tot het verrichten van persoonlijke arbeid tot gevolg (art 399 Sw.) en/ of slagen en verwondingen met een ongeneeslijk lijkende zieke, hetzij een blijvende ongeschiktheid tot het verrichten van persoonlijke arbeid, hetzij het volledig verlies van het gebruik van een orgaan, hetzij een zware verminking tot gevolg (art. 400 Sw.). Verder worden ook het toebrengen van slagen en verwondingen, zonder het oogmerk te doden, doch met de dood tot gevolg geviseerd (art. 401 Sw.), evenals het door middel van het opzettelijk toedienen van stoffen, zonder het oogmerk te doden, veroorzaken van een ziekte of ongeschiktheid tot het verrichten van persoonlijke arbeid (art. 402 Sw.), een ongeneeslijk lijkende zieke, hetzij een blijvende ongeschiktheid tot het verrichten van persoonlijke arbeid, hetzij het volledig verlies van het gebruik van een orgaan (art. 403 Sw.), of de dood (art. 404 Sw.). Tot slot wordt tevens de poging om iemand stoffen, bedoeld in artikel 402, toe te dienen geviseerd door het nieuwe artikel 410ter Sw (405 Sw.). Feiten zoals bedreigingen (cfr. art. 327 en art